Naam functie: Omschrijving werkzaamheden Gereedschappen / machines / hulpmiddelen / materieel Materialen / producten / grondstoffen OPPERMAN / STRAATMAKER De hoofdtaak van de opperman / straatmaker is het handmatig sorteren en aanvoeren van materiaal voor de straatmaker, de voegen vol zand vegen en de bestrating vasttrillen of stampen. Andere taken zijn opbreken van de bestrating, egaliseren, op maak hakken van stenen / tegels en het stellen van banden en kolken. Het werk is zwaar lichamelijk belastend en wordt afwisselend staand en lopend uitgevoerd. Er wordt vaak in gebogen houding gewerkt. De te verplaatsen materialen zijn zeer waar. Het verplaatsen wordt vaak nog handmatig uitgevoerd, waardoor er sprake is van arm-, schouder- en rugbelasting. Tillen, sjouwen, herhaald kracht zetten en verkeerde werkhouding komen vaak voor. Om het zware werk te verlichten zijn de afgelopen jaren maatregelen getroffen. Lichtere materialen, andere bestratingtechnieken, machinale opper- en verwerkingsmethoden zijn ontwikkeld. Pakketten stenen worden aangeleverd in het vereiste verband en machinaal op het zandbed gelegd. Hoewel de inzet van mechanische hulpmiddelen is toegenomen blijft een belangrijk deel van het (opperen van) straatwerk handwerk. Er zijn afspraken gemaakt om het werk nog meer te verlichten (A-blad Bestratingsmaterialen ). Grenswaarden aan het handmatig verwerken van straatstenen en tegels zijn gesteld. Zwaardere en grotere straatstenen, tegels, trottoirbanden en inritblokken evenals betonnen putten en kolken moeten in principe machinaal verwerkt worden. Als dat niet mogelijk is moeten zoveel mogelijk handbediende mechanische hulpmiddelen gebruikt worden. De opperman / straatmaker wordt blootgesteld aan lawaai en hand-armtrillingen van trilplaat of stamper. Blootstelling aan uitlaatgassen en (kwartshoudend) stof is mogelijk. Hij werk in de buitenlucht waardoor hij blootstaat aan weersinvloeden. Ook werkt hij in de nabijheid van verkeer. Kruiwagen, schep, schop, bats, bandentang, koevoet, diverse klemmen, trilplaat, trilstamper, slijpmachine, knipmachine Straatzand, rivierzand (voor invoegen) diverse straatklinkers, betonstraatstenen, betontegels, verkeerstegels, bisschopsmuts, gitruittegels, grasbetontegels, grinttegels,zeskanttegels, trottoirbanden,, opsluitbanden, kolken, putten, inritblokken, straatmeubilair Risicogebied Totaal Aandachtspunt / Knelpunten Veiligheid 1 Vallen van hoogte Vallen in / door 2 Vallende voorwerpen Aanrijdgevaar Onvoldoende wegafzetting, waarschuwing weggebruikers Aangereden worden door langsrijdend verkeer Werken langs de weg Rijdend materieel, auto s Onvoldoende / onjuist gebruik veiligheidskleding Horizontaal en verticaal transport Transport materialen, machines en apparatuur Randvoorwaarden Opperen, tillen en sjouwen van materiaal Transportafstand Zorg voor juiste, veilige wegafzetting, bebakening en plaatsing waarschuwingsborden volgens CROW richtlijnen 96a en 96b (concrete afspraken maken met opdrachtgever) Neem veiligheidsvoorschriften en bedrijfsinstructies in acht Vrachtwagens, materieel etc voorzien van achteruitrijdsignalen Zorg voor juiste / schone veiligheidskleding Stel bij erg druk verkeer veiligheidsman aan Zorg voor mechanisch, horizontaal en verticaal transport Bewegende delen dienen afgeschermd te zijn Gebruik bij heffen en hijsen geschikte klemmen Zie maatregelen bij fysieke belasting Zorg voor een goed hanteerbare last en horizontaal werkvlak Ruim rommel op voordat materialen worden getransporteerd/ afgeleverd Zet materiaal en materieel en te lossen vrachtwagens zo dicht mogelijk bij de werkplek 3 Bedwelming / vergiftiging (o.a. besloten ruimten) 3 Elektrocutie, verbranding of explosie (Elektra / elektrocutie) Storingen door geen of onvoldoende Goede afspraken met opdrachtgever/ aannemer (kracht-) stroom Ondeskundig gebruik elektrisch gereedschap, apparatuur of installaties in voch- Gebruik CE-gemarkeerd elektrisch gereedschap op de juiste wijze tige omgeving Defect, in slechte staat, of niet goed Controleer voor gebruik gereedschap op goede staat en de nodige beveiligingen beveiligd handgereedschap, apparatuur of Werk zo mogelijk direct vanuit verdeelkast installaties Beveilig gereedschap en apparatuur met aardlekschakelaar Slepen met kabels en snoeren door waterplassen Leidingen / kabels voorzien van stevige rubber mantel en voorkom beschadiging Maak tijdens pauzes en na afloop werk installatie spanningloos Zorg dat stekkers en contactdozen niet in het water komen te liggen Opslag Onvoldoende werkvoorbereiding Kies met zorg juist materiaal en gereedschappen Leg afgemeten hoeveelheden materiaal met behulp van de kraan bij/ op de werkplek Pagina 1, datum: 27-04-2006
Totaal Aandachtspunt / Knelpunten Onjuiste opslag overige materialen Zorg voor stabiele ondergrond, zorgvuldige stapeling van materialen Zorg voor borging / schoren Algemene voorzieningen 2 Machines en gereedschappen Uitschakelen veiligheidsvoorzieningen Onjuist gebruik van machines en gereedschappen Gebruik machines en gereedschappen Vast raken/ verstrikt raken, naar binnen getrokken worden 3 Schaft- / sanitaire voorzieningen Ontbreken van schaft- en sanitaire voorzieningen 3 Hygiëne Ontbreken van wasplaats Onvoldoende persoonlijke hygiëne bij werken met gevaarlijke stoffen / chemische producten, cementmortel, lijm etc. Vervuilde kleding 2 Orde en netheid Vallen en struikelen Afval materialen, bedrijfsafval Milieugevaarlijke stoffen Gevaarlijk bedrijfsafval 3 Begaanbaarheid bouwplaats Slechte begaanbaarheid bouwplaats, transportwegen, ondergrond 2 Bedrijfshulpverlening (BHV) Bedrijfshulpverleningsplan (BHV-plan) Geen of onvoldoende BHV ers De juiste brandblussers EHBO-trommel niet aanwezig of onvolledig Hulp bij ongevallen is moeilijk in korte tijd Niet bekend met BHV ers, maatregelen en/of alarmering waardoor kans op ongevallen, letsel en paniek Zorg dat alle veiligheidsvoorzieningen in acht worden genomen Uitschakeling veiligheidsvoorzieningen onmogelijk maken Alleen goed opgeleide werknemers met de machines en gereedschap laten werken Gebruik ergonomisch ontworpen machines en gereedschappen Alle gereedschappen en machines moeten CE gekeurd zijn en voldoen aan alle normen Aandacht voor slijtage Zorg voor regelmatig onderhoud, dagcontrole door werknemers, keuring volgens voorschrift Gebruik Handboek Arbeidsmiddelen Arbouw Afscherming bewegende delen Gerichte voorlichting en instructie Zorg voor schaft- en sanitaire voorzieningen Schafkeet met mogelijkheid om handen te wassen Maak afspraken met hoofdaannemer over gebruik van door hem ter beschikking gestelde schaft- en sanitaire voorzieningen Zorg voor goede wasplaats Bij kleine werken, watercontainer en papier Goede persoonlijke hygiëne Bij werken met chemische producten eten, drinken en roken tijdens werk verboden Persoonlijke beschermingsmiddelen hygiënisch bewaren Verontreinigde werkkleding regelmatig verwisselen voor schone werkkleding. Apart houden van werkkleding en privé-kleding Looppaden en werkplek zoveel mogelijk opgeruimd, schoon en vrij van obstakels houden en achterlaten Afval volgens afspraak verzamelen, opslaan en afvoeren Ruim kwartsbevattend gruis en stof direct op Zorg voor voldoende middelen om gemorste vloeistof meteen op te ruimen (poetsdoeken of absorptiekorrels) Gescheiden inzamelen en apart afvoeren naar vergunninghouder Bouwplaats en werkplek begaanbaar houden Zorg voor vrije aan- en afvoerwegen Zorg voor goede ondergrond, leg zonodig rijplaten Zorg voor planmatige aanpak, specifiek voor deze werkzaamheden Zorgen voor voldoende BHV ers Niveau op peil houden, vervolgcursussen Zorg voor voldoende brandblussers, volgens voorschrift gekeurd Een persoon aanwijzen die verantwoordelijk is voor brandblussers en EHBO-trommels Zorgen voor (mobiele) telefoon en alarmkaart op werkplek Vluchtwegen vrijhouden Iedereen op de hoogte houden wie de BHV ers zijn Vooraf hulpverlening instructies doornemen, ook met hulpverleners Pagina 2, datum: 27-04-2006
Fysische factoren Totaal Aandachtspunt / Knelpunten 1 Geluid / Lawaai Meer klachten over lawaai Gemiddelde lawaaiblootstelling / werkdag (90 db(a) Werken met trilplaat / trilstamper (85-112 db(a) Stenenschrapmachine (105-111 db(a) Doorslijpen (95-105 db(a) Straten met hamer (tikken (90 db(a) In de buurt laadschop, grondverzetmachines (97-106 db(a) Geluidsarme apparatuur, materieel en gereedschap gebruiken, aanschaffen Andere werkmethode kiezen Gehoorbescherming dragen Gehoorbescherming verplicht bij blootstelling boven 85 db(a) Gehoorbeschermingsprogramma uitvoeren 2 Hand- arm trillingen Relatief veel klachten over trillingen Trilstamper, trilplaat, en werken met slijptol veroorzaken hand-armtrillingen Kans op dode vingers Trillinggedempte apparatuur inzetten / aanschaffen Handschoenen met dempende vulling gebruiken Intrillen niet langer dan 1 uur per dag (Maximale Arbouw Limiet) Andere werkmethode kiezen Werknemers met gewrichtsproblemen deze werkzaamheden niet laten uitvoeren Werkzaamheden regelmatig afwisselen, taakroulatie 2 Lichaamstrillingen 3 Verlichting Schemer in wintertijd Onveilige situaties 2 Klimaat Relatief weinig klachten over klimaat Hinder van koude, warmte, regen, wind Temperatuurswisselingen Werkvoorbereiding; juiste verlichting toepassen en goed plaatsen Zorg minimaal voor verlichtingsniveau van 150 200 lux, plaats zonodig bouwlampen bij Maak afspraken, bepaal wanneer wel of niet wordt gewerkt Juiste beschermende werkkleding gebruiken Kies juiste beschutting Bij warmte voldoende pauzes inlassen en voldoende drinken Bij koude voldoende lange pauze om op te warmen 3 Straling UV-straling van de zon Beschermende kleding, crème en PBM Gevaarlijke stoffen / biologische agentia 3 Kankerverwekkende stoffen (w.o.kwarts) of reprotoxisch Vrijkomen van kwartsstof bij grondverdichten (trillen), straatwerk, schrapen, doorslijpen en vegen Kwartsbevattend stof door schrapen of doorslijpen van stenen Kans op kortademigheid, benauwdheid, longaandoeningen (silicose, longkanker) Uitlaatgassen van wegverkeer en machines Verplichte registraties Gebruik Product Informatie Systeem Arbouw (PISA) Blootstelling aan kwartsstof vermijden Gebruik Productgroep Informatie Systeem Arbouw (Zie PISA nr. 11-01, 02, 03, 05) Gebruik apparatuur met watertoevoer, verneveling en/of met hulpstuk voor stofafzuiging Zorg voor een goede ventilatie Voorkom dat anderen onnodig aan stof worden blootgesteld Bevochtigen / nat werken, beperk stofvorming Ruim kwartsbevattend gruis of stof direct op Gebruik ander type brandstof Uitlaat materieel voldoende hoog, zonodig verlengen naar boven Onderhoud en afstelling motoren volgens schema Andere opstelling van machines Uitlaat van de werknemer af, afstand werknemer bron vergroten Toxische stoffenregister bijhouden. Voor kankerverwekkende stoffen gelden extra registratie verplichtingen (zie AI-blad nr. 6) 2 Stofblootstelling 3 Overige toxische stoffen Gebruik Productgroep Informatie Systeem Arbouw (PISA) Hinder van stof Plaats en gebruik goede hygiënische voorzieningen Goede persoonlijke hygiëne Bij herstraten kunnen stenen verontreinigd zijn met toxische of infectueuze stoffen (motorolie, hondenpoep, etc.) Draag voorgeschreven PBM Gebruik Product Informatie Systeem Arbouw (PISA) Pagina 3, datum: 27-04-2006
Fysieke belasting Totaal Aandachtspunt / Knelpunten 1 Lichamelijke inspanning Het werk is zwaar lichamelijk inspannend, veel hinder van regelmatig moeten bukken en in eenzelfde houding moeten werken Relatief meer rug- en beenklachten Grond en zand scheppen Handmatig sorteren en aanvoeren van materiaal Lichtere materialen toepassen, andere bestratingtechnieken, machinale opper- en verwerkingsmethoden, kleine graafmachine (Skidster) Zoveel mogelijk handbediende mechanische hulpmiddelen gebruiken Gebruik goede scheppen op de persoon en het werk afgestemd Gebruik graafmachine, shovel, Skidster Werkzaamheden regelmatig afwisselen, taakroulatie Training werktechniek 1 Tillen/ dragen, duwen, trekken van zware lasten Werkvoorbereiding; opbreken bestrating Gebruik skidster (minilaadschop) met stootijzer of schep, verwijderen van Bij openbreken gebruik een tegeltiller banden of putten Volle kruiwagens verplaatsen door rul Zorg voor goede ondergrond, leg eventueel rijplaten neer zand Handmatig sorteren en aanvoeren materialen Gebruik lichter materiaal (bijvoorbeeld PVC trottoirbanden en straatkolken) Handmatig verwerken van stenen / tegels Handmatig tillen, verplaatsen en stellen van zware materialen zoals trottoirbanden, blokken, putten, kolken (nek- schouder, arm en rugklachten) Laden, lossen, verplaatsen trilstamper of trilplaat 2 Langdurig staan Kies voor lichtere tegelsoorten Gebruik voor tillen zware materialen paktilkruier Maak gebruik van machinaal verwerken: Randvoorwaarden: Goede fundering, een goed in profiel afgereid zandbed, een goede aanvoer en opstelling van pakketten, pakketten aangeleverd in elleboog- of keperverband Voorraad stenen / tegels over het traject verdelen Grenswaarden voor het handmatig verwerken van straatstenen en tegels: Afmetingen straatstenen tegels Lengte max. 211 mm max. 300 mm Breedte max. 105 mm max. 300 mm Dikte max. 80 mm max. 45 mm Gewicht max. 4 kg. Max. 9,5 kg. Straatstenen en tegels zwaarder dan bovengenoemd gewicht en afmetingen moeten in principe machinaal verwerkt worden. Is dit niet mogelijk of aat het slecht om een paar tegels, dan dient gebruik te worden gemaakt van handbediende mechanische hulpmiddelen. Ook trottoirbanden en inritblokken worden in principe machinaal verwerkt. Mechanische hulpmiddelen en veilige werkmethoden om het handmatig tillen zoveel mogelijk te voorkomen, vormen een alternatief als het slechts een paar banden betreft. Alle betonnen putten en kolken zijn te zwaar om handmatig te verwerken. Handmatig tillen van kunststof straatkolken en straatmeubilair is toegestaan wanneer het materiaal niet zwaarder is dan 25 kg of 50 kg indien met twee personen wordt getild. Gebruik tilhulpmiddelen, til met meerdere personen 3 Langdurig in dezelfde houding werken In gebogen houding werken Verkeerde houding Door invoer machinaal werk heeft men minder vrijheid in werktempo en houding Taakroulatie Afwisseling van werkzaamheden, bijvoorbeeld opperen, straatmaken, materiaal aanvoeren, machines bedienen 2 Regelmatig bukken 1 Repeterende bewegingen / armbelasting Invegen van zand 1 Totaal fysieke belasting Taakroulatie, werkhouding Afwisseling van werkzaamheden, bijvoorbeeld opperen en bestraten Werkplek inrichting Nvt Werkhoogte Nvt Bewegingsruimte Visuele informatie 3 Omgevingsfactoren 2 Veiligheidssignalering Langskomend verkeer Zorg voor goede en veilige wegafzetting volgens richtlijnen CROW 96a en 96b Pagina 4, datum: 27-04-2006
Totaal Aandachtspunt / Knelpunten Ge- / verbodsborden Pictogrammen op materieel, machines en apparaten ontbreken of zijn slecht leesbaar Stickers controleren, zonodig aanbrengen/ schoonmaken of vervangen Arbeidsmiddelen Functie inhoud Werkdruk 2 Aankoop / afname Slecht gereedschap of materieel 2 Controle Slecht gereedschap of materieel 2 Keuring Slecht gereedschap of materieel 2 Veiligheidssignalering 2 Tijdsdruk 2 Interessantheid van het werk Werk is niet interessant, niet boeiend en eentonig Werkt minder vaak onder tijdsdruk Door mechanisatie/ invoer machinaal werk wordt het werk monotoner en heeft men minder vrijheid in werktempo en houding Schaf nieuw gereedschap of materieel aan Gebruik Handboek Arbeidsmiddelen (Arbouw) Voer regelmatig controle uit, tref zonodig maatregelen Gebruik Handboek Arbeidsmiddelen (Arbouw) Voer regelmatig controle en keuring uit, tref zonodig maatregelen Gebruik Handboek Arbeidsmiddelen (Arbouw) Goede werkvoorbereiding en planning Meer afwisseling van taken Gebruik laten maken van opleiding- en scholingsmogelijkheden voor kennisverbreding en specialisatie Houden van functioneringsgesprek 3 Geestelijk inspannend / moeilijkheidsgraad 3 Werkorganisatie en leiding 3 Samenwerking / werksfeer 3 Werkzekerheid Onvoldoende zekerheid Ongunstige veranderingen Ongunstige vooruitzichten Jobzekerheid bieden Werknemers informeren en betrekken bij resultaten van het werk Bedrijfsbeleid 2 Waardering en beloning 2 Informatievoorziening / dagelijkse leiding Oordeel werkbeleving Werk matig, oordeel over werk is wat Werknemers informeren en betrekken bij resultaten van het werk ongunstiger Werkoverleg Functioneringsgesprekken 3 Emotionele belasting PBM 2 Algemeen Onbekendheid/ keuze juiste PBM Gebruik PBM Gebruik Koopwijzer persoonlijke beschermingsmiddelen (Arbouw) Gebruik Product Informatie Systeem Arbouw (Zie PISA nr. 01-07, 01-17, 10-04, 10-11) Voorlichting, informatie en instructie over doel, gebruik en onderhoud PBM PBM zijn afgestemd op de vastgestelde risico s Werknemers zijn verplicht de verstrekte PBM te gebruiken Ademhalingsbescherming Bouwstof, stoffige werkzaamheden Gebruik ademhalingsbescherming met P2-filter bij stoffige werkzaamheden en opruim- of schoonmaakwerk. Bij zeer hoge stofconcentraties en/of langdurige werkzaamheden halfgelaatsmasker met P2-filter of aangeblazen helm (NEN EN 397) Vrijkomen van kwartshoudend stof Draag met ademhalingsbescherming / masker van P3-kwaliteit (zie PISA 02-07) Gehoorbescherming Omgevingslawaai, verkeerslawaai Werken met trilplaat, trilstamper, slijptol Werken met mechanische hulpmiddelen Gehoorbescherming, bij voorkeur otoplastieken Gehoorbescherming boven 85 db(a) verplicht Pagina 5, datum: 27-04-2006
Totaal Aandachtspunt / Knelpunten Oogbescherming Hakken, slijpen van stenen / tegels / trottoirbanden Hinder van gruis of stukjes steen Veiligheidsbril Gelaatsbescherming Hoofdbescherming Handbescherming Verwonding Werkhandschoenen, slijtvaste, met ademende rug (NEN-EN 388) Grondverdichten, trillen Warme handschoenen bij bedienen van trilplaten in de winter Kniebescherming Geknield werken Voetbescherming Scherpe voorwerpen, natte ondergrond Lichaamsbescherming Werken in weer en wind Kniebescherming om de druk op het kniegewricht goed te verdelen Veiligheidsschoenen, waterdicht van zacht en soepel leer met stalen neuzen (NEN-EN 345) voorzien van S3-codering of klompen Goede werkkleding aangepast aan het seizoen Thermisch ondergoed Bij regen waterdicht kleding Winterpak Valbeveiliging Hoge zichtbaarheidkleding Werken aan / langs de weg Verkeersvest of jack in signaalkleur (Fluorescerend oranje) Aandachtspunten waarvoor specifieke voorschriften, procedures en/of afspraken gelden: Werken in verkeer CROW publicatie nr. 96a Richtlijnen voor maatregelen bij werken in uitvoering op autosnelwegen, Ede, 1995 CROW publicatie nr. 96b Maatregelen bij werken in uitvoering op niet- autosnelwegen en wegen binnen de bebouwde kom, Ede, 1998 Werken met kankerverwekkende stoffen / reprotoxische stoffen Kwartshoudend stof; zie Arbouw rapport stofreductie door vernevelingstechnieken tijdens grondverdichting Dieselmotoremissies; Aanpak dieselmotoremissies in de bouwnijverheid, Arbouw, 1999 A-bladen: Bestratingsmaterialen Steenhoudend stof Tillen CAO-afspraken Het individu-gerichte pakket preventiezorg Intredekeuring Periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek Gericht periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (werknemers op terreinen chemische industrie, werknemers die werken met vervuilde grond, blootstelling aan asbest, uitvoerders) Arbospreekuur Oriënterend werkplekonderzoek Risico s gebruik medicijnen, alcohol en/of drugs bij uitoefening van de functie De gele sticker medicijnen, alcohol en drugs kunnen een gevaar betekenen bij deelname aan verkeer en werkzaamheden op hoogten, steigers, ladders en bij gebruik van elektrisch en pneumatisch handgereedschap e.d. Zonodig dient betrokkene gebruik van het arbeidsomstandighedenspreekuur om eventuele beperkingen voor het uitoefenen van de functie door gebruik van deze middelen te laten beoordelen door de bedrijfsarts. Pagina 6, datum: 27-04-2006