29-05-2018 1 EU-Verordeningen huwelijks- en partnerschapsvermogensrecht ALV en cursusdag EPN Amersfoort, 29 mei 2018 Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot Agenda 2 Inleiding Conflictregelkalender Rechtskeuze en objectieve aanknoping Derdenwerking korte vragenronde Vorm rechtskeuze en huwelijkse voorwaarden Rechtsmacht, inclusief forumkeuzemogelijkheden Erkenning van buitenlandse beslissingen en akten Positie van art. 1:88 BW Specifieke aandachtspunten Verordening GP Vragen Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 1
3 Nauwere samenwerking HuwVo: Verordening (EU) 2016/1103 PbEU 2016, L 183/1 PbEU 2017, L 113/62 (rectificatie) PartVo: Verordening (EU) 2016/1104 PbEU 2016, L 183/30 PbEU 2017, L 113/62 (rectificatie) Rechtsmacht, toepasselijk recht en erkenning en tenuitvoerlegging Van toepassing vanaf 29 januari 2019 4 Deelnemers Verordeningen worden toegepast in: België, Bulgarije, Cyprus, Duitsland, (Estland), Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Kroatië, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Slovenië, Spanje, Tsjechië en Zweden Verordeningen worden niet toegepast in: Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Polen, Hongarije, Letland, Litouwen, Roemenië en Slowakije Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 2
5 Overgangsrecht Van toepassing vanaf 29 januari 2019 op (art. 69): Op of na die datum gesloten huwelijken/g.p. s of uitgebrachte rechtskeuzes Op of na die datum ingestelde rechtsvorderingen, verleden authentieke akten of getroffen gerechtelijke schikkingen De erkenning van op of na die datum gegeven beslissingen, ook al werd de rechtsvordering reeds vóór die datum ingesteld, indien de rechtsmachtregels uit de verordening zijn gevolgd 6 Huwelijksvermogensrechtverordening Materieel: huwelijksvermogensstelsels (art. 1) Niet: handelingsbevoegdheid, erkenning van huwelijk, alimentatie, erfopvolging, pensioenverevening Temporeel: huwelijk gesloten op of na 29 januari 2019 (of eerder, maar rechtskeuze na deze datum; art. 69 lid 3) Formeel: universeel (art. 20) Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 3
7 Verhouding tot HHV 1978 Art. 62 HuwVo: Bestaande verdragen worden onverlet gelaten (lid 1) Maar HuwVo heeft tussen lidstaten voorrang (lid 2) Wetsvoorstel tot goedkeuring opzegging verdrag (34 798) Huwelijken die zijn gesloten in de periode dat Nederland partij was bij het verdrag, blijven aan de verdragsregels onderworpen 8 IPR-Huwelijksvermogensrecht Toepasselijk recht Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 HR: Chelouche/Van Leer-arrest (10-12-1976) Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 - art. 10:42-53 BW Huwelijksvermogensrechtverordening (HuwVo) - voorstel Uitvoeringswet HuwVo: aanpassing boek 10 BW (34 795) Overgangsrecht: datum huwelijkssluiting, maar Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 4
Tijdbalk: temporele reikwijdte 9 23-8- 12 10-12- 76 23-8- 77 1-9- 92 29-1- 19 Verdrag 1905 Chelouche Verdrag 1978 HuwVo Conflictregelkalender 10 1. Huwelijken gesloten vóór 23 augustus 1977: Regeling: Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905, mits: - de nationaliteit van de man die is van een verdragsstaat; en - het huwelijk daarnaast ook nog (via bijvoorbeeld de nationaliteit van de echtgenoten voor of na huwelijkssluiting of de plaats van huwelijkssluiting) met een andere verdragsstaat is verbonden. 2. Huwelijken gesloten vóór 10 december 1976: Regeling: Chelouche/Van Leer, mits: - het huwelijk niet valt onder het Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 (zie onder 1); en - de echtgenoten niet op goede gronden hebben vertrouwd op de toepasselijkheid van een ander recht (Sabah-exceptie); 3. Huwelijken gesloten op of na 10 december 1976: Regeling: Chelouche/Van Leer, mits voor zover gesloten vóór 23 augustus 1977 het huwelijk niet valt onder het Haags Huwelijksgevolgenverdrag 1905 (zie onder 1). Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 5
Conflictregelkalender (2) 11 4. Huwelijken gesloten na 1 september 1992 en vóór 29 januari 2019: Regeling: Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978. 5. Huwelijken gesloten vóór 1 september 1992, waarin de echtgenoten echter staande huwelijk na 1 september 1992 en vóór 29 januari 2019 een geldige rechtskeuze hebben uitgebracht: Regeling: Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978. 6. Huwelijken gesloten op of na 29 januari 2019: Regeling: Huwelijksvermogensrechtverordening. 7. Huwelijken gesloten vóór 29 januari 2019, waarin de echtgenoten echter staande huwelijk op of na 29 januari 2019 een geldige rechtskeuze hebben uitgebracht: Regeling: Huwelijksvermogensrechtverordening. Voorbeeld 12 Nederlandse man (M), Duits-Nederlandse vrouw (V), zijn gehuwd In het kader van de echtscheiding en verdeling rijst de vraag naar het toepasselijke huwelijksvermogensregime Wat vraagt u aan partijen om te kunnen beoordelen of u het toepasselijke recht aan de hand van het HHV 1978 of de HuwVo dient vast te stellen? Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 6
13 Getrapte conflictregel 1. Rechtskeuze (art. 22) Gewone verblijfplaats of nationaliteit van een van de (toekomstige) echtgenoten 2. Eerste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats (art. 26 lid 1 sub a) Let op: uitzondering in lid 3 3. Gemeenschappelijke nationaliteit (art. 26 lid 1 sub b) Lid 2: dubbele gemeenschappelijke nationaliteit = geen gemeenschappelijke nationaliteit 4. Nauwste verbondenheid (art. 26 lid 1 sub c) Let op: tijdstip van huwelijkssluiting is bepalend 14 Getrapte conflictregel (2) Flexibiliteit (6 maanden-regel) ten aanzien van vestiging gewone verblijfplaats en verkrijging nationaliteit? kort na huwelijkssluiting (par. 49 preambule) Vaststelling nationaliteit (par. 50 preambule): Voorvraag: overgelaten aan lidstaten In kader van rechtskeuze: geen effectiviteitstoets of realiteitstoets Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 7
15 Toepasselijk recht Onveranderlijkheid (par. 46 preambule) Uitzondering art. 26 lid 3, op verzoek echtgenoot: Laatste gemeenschappelijk gewone verblijfplaats Beduidend langer dan eerste huwelijksdomicilie Beide echtgenoten hebben zich daarop verlaten bij regeling vermogensrechtelijke betrekkingen Terugwerkende kracht, tenzij verzet (dan wagonstelsel) Rechten van derden blijven onverlet Niet: indien echtgenoten huwelijkse voorwaarden hebben gemaakt vóór vestiging laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats 16 Voorbeeld Nederlanders M en V trouwen in 2020 in Nederland, waar zij tot dat moment ook beiden wonen Na de huwelijkssluiting vestigen M en V zich in Spanje Geen huwelijkse voorwaarden M en V verkrijgen in 2028 beiden de Spaanse nationaliteit Echtscheiding in 2035, vermogen in Nederland Welk huwelijksvermogensrecht is van toepassing? Stel dat M en V pas in 2025 naar Spanje zijn geëmigreerd, welk recht is dan anno 2035 van toepassing? Stel dat M en V in 2020 een rechtskeuze hadden willen uitbrengen, welk recht hadden zij dan kunnen kiezen? Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 8
17 Derden Toepasselijk recht geldt ook jegens derden (art. 27 sub f) Kan echter niet aan derde worden tegengeworpen, tenzij derde toepasselijk recht kende of redelijkerwijs had moeten kennen (art. 28 lid 1) Dat wordt geacht het geval te zijn, indien het toepasselijke recht is (art. 28 lid 2): Toepasselijk recht op transactie met derde Gewone verblijfplaats derde en handelende echtgenoot In geval van onroerende zaak: lex rei sitae Inschrijvingseisen uit een van deze landen zijn gevolgd 18 Derden (2) Indien het toepasselijke recht niet aan derde kan worden tegengeworpen, dan geldt (art. 28 lid 3): Toepasselijk recht op transactie met derde In geval van onroerende zaak of ingeschreven vermogensbestanddelen: lex rei sitae of recht van land van inschrijving Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 9
Voorbeeld 19 M en V huwen in 2010, zonder huwelijkse voorwaarden Huwelijk in België, beiden hebben Belgische nationaliteit In 2022 brengen M en V een rechtskeuze uit voor Belgisch huwelijksvermogensrecht Kort daarna vestigen M en V zich in Nederland M gaat in NL een lening aan bij de Rabobank Als M de lening niet afbetaalt, wenst Rabo zich te verhalen op vakantiewoning van V op Ameland; Rabo legt beslag Welk recht beheerst het huwelijksvermogensregime? Kan Rabo zich op vakantiewoning V verhalen? 30-05-2017 20 Bedankt voor uw aandacht Mr. Jan-Ger Knot 050-363 5739 j.g.knot@rug.nl Mr. dr. J.G. (Jan-Ger) Knot 10