Beleidsstuk PESTEN School met de Bijbel Benthuizen Versie januari 2016 School met de Bijbel - 1 -
Inleiding Pesten komt vaker voor dan men geneigd is te denken. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 8% van de leerlingen in het Basisonderwijs regelmatig het slachtoffer is van pesten. Bovendien blijkt dat één op de vijf leerlingen regelmatig één of enkele andere medeleerlingen pest. Ook blijkt dat de meeste leerlingen die worden gepest dit niet vertellen aan hun ouders of aan de leerkrachten. Wat is pesten? Definitie: Pesten is gedrag dat (meer of minder bewust) gericht is op één of meer kinderen en dat tot doel én tot gevolg heeft dat degene die gepest wordt, zich gekwetst, vernederd, afgewezen en/of buitengesloten voelt. Pesten = ongelijkwaardig Plagen = gelijkwaardig De gevolgen van pesten en getreiterd worden kunnen zeer ernstig zijn, zowel voor het slachtoffer als voor de pester. Ook voor ouders is het over het algemeen bijzonder moeilijk om er achter te komen of hun kind het slachtoffer is van pesterijen. Een kind dat gepest wordt zal bijna altijd bang zijn en er zich voor schamen om te moeten vertellen dat het op school wordt gezien als een raar, lelijk, dom of knap kind, waarmee je maar beter niet om kunt gaan. Het is daarom nodig dat zowel ouders als leerkrachten de handen inéén slaan om gezamenlijk te proberen pesten uit te bannen. Hiervoor hebben we elkaar nodig! Als school hebben we hiervoor bijgaand beleidsstuk opgesteld. School met de Bijbel - 2 -
I. Overzicht aanpak pesten in het kader van het pedagogisch klimaat 1. Elk nieuw schooljaar start het team met: forming, storming en norming. Bij elk onderdeel worden passende sfeeractiviteiten met de groep gedaan. - Bij forming staat het kennismaken en het vertrouwen centraal; kennismaken met de lesboeken, de leerkracht, de andere kinderen en de gang van zaken in de klas. Er vinden veel groepsgesprekken en kennismakingsspelletjes plaats. - Bij storming staat het accepteren van conflicten/meningsverschillen, het kritiek geven en ontvangen en de conflicthantering centraal. Er vindt stimulering plaats van oplossingsgericht denken en flexibiliteit om afspraken opnieuw te bekijken. - Bij norming staat het gedeeld leiderschap, het overleggen en samenwerken centraal. Er is sprake van groepswerk/projecten, zelfstandigheid, groepscontrole en verschillende werkvormen. 2. Samen met de groep worden afspraken opgesteld en zichtbaar in de klas opgehangen. 3. Eind september / begin oktober en in februari wordt een sociogram afgenomen en samen besproken. In oktober wordt voor iedere leerling Zien! Ingevuld, het leerlingvolgsysteem voor sociaal emotionele ontwikkeling. In februari wordt vanaf groep 3 een pesttest afgenomen. Vanaf groep 4 wordt de pesttest in oktober en februari afgenomen. 4. Er is een programma voor sociaal emotionele ontwikkeling. Hieruit wordt iedere week een les gegeven. We gebruiken Kinderen en hun sociale talenten. 5. Er is een vijf-sporen-beleid opgesteld. (zie blz. 5 e.v.) 6. Extra hulp: Extra hulp kan de school geven (ib-er) door het afnemen van: - OVSO (groep 1/2) - Licor (groep 3 t/m 8) Hiermee worden gedragskenmerken opgespoord en kan op de genoemde kenmerken hulp verleend worden. Hiervoor is een programma sociale vaardigheden te gebruiken. School met de Bijbel - 3 -
II. Pedagogische regels Onderbouw: Samen spelen is fijn Sorry dat ik.. Wil je meedoen? Ik zeg dankjewel Je mag best zeggen dat je iets niet kunt Ik voel me Iedereen is anders We doen samen met het materiaal Als de juf klapt zijn we stil Ik houd me aan de afspraken Elkaar helpen vinden we heel gewoon Middenbouw: Als er één praat, luisteren de anderen We lachen wel met elkaar en om elkaar, maar we lachen elkaar niet uit Iedereen mag er zijn Als je kunt, help je elkaar Opruimen wat je gebruikt hebt We doen allemaal mee Naar huis: alles is opgeruimd en uitgepraat We zijn beleefd tegen elkaar: groeten mag ik.? afscheid bedankt sorry Eerlijk zijn.. vanzelfsprekend Elkaar aankijken als je praat Bovenbouw: Iemand die iets over pesten aan de meester of de juf vertelt is geen klikspaan Iemand die gepest wordt helpen en zelf niet meedoen met pesten Ik heb zorg voor spullen van een ander Ik beoordeel een ander niet op zijn uiterlijk Ook buiten school pest ik niet We spelen allemaal met elkaar, nee zeggen mag Ruzie praat ik uit Op het plein beslist de tikker Als ik gepest word, vertel ik het aan de meester of juf en aan thuis Geef eens een complimentje Na ruzie ga ik het weer goedmaken Vraag ook eens: Wat wil jij? School met de Bijbel - 4 -
III. Het vijf-sporen beleid A. Preventief 1. Hulp aan slachtoffer Sociogram eind groep 3 Pesttest voor de hele groep? bij zorgelijk sociogam Op ouderbezoek informeren of er iets gemerkt wordt van pesten Veiligheid bieden - In gesprek gaan - Er tijd voor nemen Doorvragen luisteren het gevoel geven dat hij/zij serieus genomen wordt - klassikaal Inzicht in eigen rol door gesprek/drama (het blauwe boek) /tekenen/poppenkast/schrijven klassikaal wel materiaal aanschaffen Sociale vaardigheden vergroten door rollenspel/drama in groepjes volgens methode! Opstellen van reglement met de groep afspraken (afspraken is beter dan regels): plaatjes, in 1 e week! Afspraken bekend maken aan ouders: pest afspraken b.v. nieuwsbrief Elke dag/week kind in het zonnetje zetten: concretiseren Stimuleren voor zichzelf op te komen Situaties creëren dat je even samen alleen bent (hoort ook bij veiligheid bieden) 1 x per week evaluatie pestprotocol + vooruitblik 2. Hulp aan pester Observeren. Mogelijke pester bewust maken van z n gedrag. Dat anderen een hekel aan hem/haar kunnen krijgen (benoemen) 1 op 1 gesprek Idem: zie punt 1 Gesprek met ouders: 1lijn trekken, individueel signaal afgeven tijdens regulier ouderbezoek Trainen sociale vaardigheden: blauwe boek, interactie pester gepeste: confronteren met elkaar individueel + professioneel Blijven wijzen op de regels van de groep Kinderen laten merken dat er op ze gelet wordt. 3. Hulp aan middengroep Pestprotocol maken: pagina met plaatjes uit de reader: groep 3, 2 e deel erbij schrijven: pesten melden! flexibel: bijstellen indien nodig. (om meelopers te voorkomen) Sfeeractiviteiten! Groepsgevoel kweken; door de kinderen laten bedenken. Aan het eind van iedere dag vragen: hoe ging het vandaag? Erop uit met de groep Inzicht in eigenrol geven d.m.v. enquête klassengesprekken Duidelijk maken dat je pesten mag/moet benoemen, introductiemiddag, activiteiten Praten over pesten is géén klikken Verder: zie punt 1. Zorgen voor een duidelijk structuur binnen de groep, veranderingen bespreken (plaatsen, vast volgorde rooster), (onderdeel van) pestreglement Geven van lessen SEO? om het wij-gevoel te kweken School met de Bijbel - 5 -
4. Hulp aan leerkracht/school Luisteren naar elkaar Verslag van wat je doet/gedaan hebt schriftelijk?! Sociogram 1. Na/rond herfst, in p.v. bespreken intervisie 2. Na voorjaarsvakantie Zorgen voor ondersteuning - Readers/boek/video Invullen signaleringslijst (bijlage II) Afname pesttest Problemen samen bespreken (intervisie) Vertrouwenspersoon voor de lln. Hanteren gesprekslijst met de ouders (zie bijlage I) 5. Ouders Informatie over afspraken op school (ouderavond, in iedere nieuwsbrief!) Nadruk op gezamenlijke verantwoordelijkheid Melden dat! Ouders informeren/bellen om te melden als er iets gebeurd is Wat een ouder verwacht van school t.a.v. pesten Positieve instelling van het team. Samenwerking leerkracht met ouders: ouders op de hoogste brengen of je kind nu pester is of slachtoffer, slachtoffer zijn ze allebei. Protocol voor ouders en team: met een kleine groep een protocol opstellen, ouders laten beoordelen, evt. weer bijstellen, laten ondertekenen door ouders en team. Via nieuwsbrief ouders informeren waar school mee bezig is t.a.v. dit onderwerp, of dingen melden die gebeuren op het plein (wakker schudden). Kinderen dingen mee naar huis laten nemen: b.v. het pestreglement, de bloem als het kind, kind van de dag is geweest en ga zo maar door hierdoor ontstaan er thuis ook leuke gesprekken. Het kind voorop zetten daar gaat het uiteindelijk om en niet om je eigen ego. Zeggen als jezelf ook niet weet wat je ermee aanmoet samen zoeken naar oplossingen (je bent ook maar een mens). Veilig klimaat voor het kind maar ook voor de ouders: gevoel hebben dat dingen aanspreekbaar zijn, niet oordelend of veroordelend. Stelling nemen!!!! Omdat ouders niet alleen rechten hebben maar ook plichten en school niet alleen plichten maar ook rechten heeft, heb ik ook iets geschreven over wat een school van ouders mag verwachten Positieve instelling. Open staan voor een gesprek/samenwerking. Het kind voorop (gaat ook niet om de ego van de ouders). Met vragen/klachten naar de leerkracht stappen (ook hulp durven vragen, het gaat immers om je kind). Veilig klimaat voor de leerkracht: ruimte en aandacht voor een gesprek, kind voorop. Als er iets gebeurt eerst naar de leerkracht en niet meteen naar andere ouders. School met de Bijbel - 6 -
Stelling nemen!!!! Adviezen aan ouders a. Als je kind gepest wordt neem je kind serieus en zeg dat jullie samen met anderen gaat proberen het pesten te stoppen; praat erover met je kind of vraag je kind om op te schrijven wat het heeft meegemaakt; probeer je kind uit te leggen waarom sommige kinderen pesten; samen praten over pesten kan ook gaan via een boek over het onderwerp; kies als ouders vóór je kind; neem stelling; vertel dat volwassenen vaak niks doen omdat ze niet zien dat er gepest wordt, of omdat ze niet weten hoe het probleem opgelost moet worden; benader ouders, leerkracht of leider van het groepje pesters om het probleem te bespreken en zo nodig in te grijpen of er in ieder geval iets mee te doen; waarschuw je kind dat het pesten niet meteen ophoudt als er beter op wordt gelet. pesten is een gewoonte geworden die maar moeilijk af te leren is; houd het onderwerp bespreekbaar. informeer regelmatig hoe het nu gaat; een kind op een sportclubs doen kan soms een goed idee zijn. Maar let op: soms kan de club een extra pestplek worden; soms heeft je kind extra hulp nodig van deskundigen. b. Als je kind pest neem andere ouders die zeggen dat je kind pest serieus; maak je kind duidelijk dat je pesten absoluut afkeurt; bespreek het pesten met je kind en zoek samen naar manieren om het pesten te stoppen; spreek met je kind af aan welke regels jullie elkaar zullen houden; neem contact op met andere ouders, leerkrachten, leiders of trainers om gezamenlijk iets aan het pesten te doen; steun je kind om manieren te zoeken om prettig met andere kinderen om te gaan; geef je kind zo nodig extra aandacht; houd in de gaten of het pesten na verloop van tijd niet opnieuw de kop opsteekt; zoek hulp van deskundigen als je dat nodig lijkt. c. Als er in de omgeving van je kind wordt gepest neem het pestprobleem serieus; bespreek met je kind zijn rol bij het pesten; zoek samen met je kind naar mogelijkheden om iets te doen aan het pesten; bespreek de pestsignalen die je hebt gehoord met anderen: ouders, leerkrachten, leiders, buurthuiswerkers, trainers. stelling nemen houdt in dat je het als ouders ook doorgeeft als je ziet dat andere kinderen gepakt worden. Zeg daar iets van! geef zelf het goede voorbeeld. School met de Bijbel - 7 -
IV. Het vijf-sporen beleid B. Curatief 1. Hulp aan slachtoffer De kans geven om te praten met iemand waar het kind zich veilig voelt. Dit kan een ieder binnen het team zijn. Groepsgesprekken: hoe moet open blijven Trainen/sociaal, kan dit intern? Evt. via samenwerkingsverband Hulp d.m.v. aanleren sociale vaardigheden Serieus nemen Weten dat hij bij lkr. kan aankloppen Contact met ouders Veiligheid bieden d.m.v. vertrouwen Weerbaar maken Positief blijven! Het kind ook pos. waarderen (soms overdreven) Op een judo-club, adviseren bij ouders Advies aan ouders Extra hulp zoeken bij GGD / samenwerkingsverband (verwijzingsinstanties) Wat te doen als een kind absolute geheimhouding vraagt? 2. Hulp aan pester De kans geven te praten waarom? Wat? bij iemand waar hij zich veilig voelt: gevoelens. Hoe? bij jonge kinderen gerichte vragen stellen Trainen/sociaal, kan dit intern? Stelling nemen: jij bent oké, maar je gedrag is niet goed Spiegel voorhouden wat hij doet Gevolgen van zijn gedrag vertellen Weten dat hij in de gaten wordt gehouden! Directe feed-back, feiten: Ik zie (ik-boodschap) Positief blijven Afspraken met de ouders maken Aanleren sociale vaardigheden Lik-op-stuk beleid: welke stof /gevolgen heeft dit gedrag 3. Hulp aan middengroep Inzicht geven in de rol van de groep Regelmatig pestgedrag bespreken/lessen, hele groep Veiligheid bieden, sfeer, vertrouwen kweken Controle regels Ouderavond voor de groep organiseren en pesten bespreekbaar maken, als het een langdurige zaak wordt Rollenspelen etc., wat gebeurt er rondom jullie Praten/bespreekbaar maken Duidelijk maken hoe zij staan Duidelijk maken hoe zij kunnen helpen Extra programma voor de groep, blauwe boek b.v. Petje af voor Puk, prentenboekenserie: soc.emot.ontw. (Kwintess?) Gebed ook noemen. Voor een fijne dag School met de Bijbel - 8 -
4. Hulp aan leerkracht/school Je open durven stellen voor problemen/duidelijke positief Opvang/veiligheid kunnen bieden aan de lln. (pester/gepeste) Hoe doe je dat? Praten Open zijn naar collega s jouw zwakheid tonen, adviseren/accepteren Nog te weinig handvatten om training in praktijk te brengen Feedback geven Doorgeven van stand van zaken (evaluatiemomenten inlassen) Goede groepssfeer Steun van team hebben bij confrontatie met ouders Relativeren/humor: elkaar ruimte voor geven Scholing van de leerkrachten Agendering op de personeelsvergadering 5. Ouders Met de ouders op één lijn zitten Tips geven, niet belerend Ouderavond over normen en waarden organiseren Gezamenlijke verantwoordelijkheid benadrukken Positief blijven Ouders uitnodigen voor een gesprek op school maar ook naar toe gaan De ouders moeten een open oor vinden/praten: als er iets vanuit het kind komt Op de hoogte zijn van schoolregels Ouders moeten zich gesteund weten Ouders moeten weten wat zich voordoet (slechte boodschap lk sociaal vaardig) Ouders moeten daar open voor staan. Buitenschoolse instanties: GGD Schoolarts Vertrouwensarts Riagg SBD Opvoedingstelefoon Zie ook: Ouders Preventief School met de Bijbel - 9 -
V. Aanwezige programma s op school Zie Orthotheek Pestmap Kinderen en hun sociale talenten Pravoo Petje af voor Puk VI. Verwijzingsinstanties Schoolbegeleidingsdienst Spel- en opvoedingsvoorlichting Riagg/Elios-preventie afdeling GGD/GVO afdeling Huisarts Schoolmaatschappelijk werk Kindertelefoon Vertrouwensarts School met de Bijbel - 10 -
VII. Aanbevolen literatuur 1. Pesten op school, Bob van der Meer, Uitg. Berkhout b.v., Nijmegen/KPC 2. Pesten op school: wat kunnen ouders doen, Bob van der Meer Uitg. Berkhout b.v., Nijmegen./KPC 3. Pesten gedaan ermee! Gie Deboutte BDI Jeugd en Vrede Van Elewijckstraat 35, 1050 Brussel tel. 02/640 1998 4. Internet: www.pesten.nl School met de Bijbel - 11 -
Bijlage I SIGNALEREN Signaleren van pesten is niet altijd makkelijk. Pesten gebeurt veelal buiten het gezichtsveld van volwassenen. Daarom is het van belang om ook op andere signalen te letten. Slachtoffer gaat niet graag naar school gaat contact met andere kinderen uit de weg behaalt schoolresultaten onder het niveau van het kind is angstig kan moeilijk voor zichzelf opkomen andere kinderen vragen die kind niet om mee te doen eigendommen worden vernield of kwijt gemaakt het kind geeft aan dat ze hem pesten het kind durft niet van huis naar school te lopen Pester wil op de voorgrond treden ten koste van andere kinderen heeft snel ruzie met andere kinderen kan moeilijk samenwerken lokt andere kinderen uit houdt weinig rekening met andere kinderen Groep er gebeuren dingen in de groep waar niet goed de vinger op te leggen is de sfeer is niet prettig, druk, geheimzinnig de groep vraagt veel van de leerkracht er is veel onderlinge concurrentie er is veel onderlinge agressie het voor elkaar opnemen en elkaar helpen gebeurt weinig School leerkrachten bemerken dat er gepest wordt collegae signaleren pesterijen tijdens het speelkwartier Ouders de ouders nemen contact op over het pesten de ouders maken zich bezorgd over de positie van het kind in de groep School met de Bijbel - 12 -