OPDRACHTKAART DR-05-05-01 Offsetdrukken in één kleur Intro: De machine is helemaal voorbereid. Je kunt nu gaan drukken. Zorg ervoor dat je handen schoon zijn en dat je alle benodigde materialen netjes en overzichtelijk klaar hebt staan. Lees de instructie goed en werk in de juiste volgorde. Houd je altijd aan de veiligheidsregels. Haal geen geintjes uit met de machine! Voorkennis: Je hebt de opdracht Pers voorbereiden voor één kleur gemaakt. Je kent de werking van de Printmaster. Je kent de bedieningselementen van de Printmaster. Je kent de veiligheidsvoorzieningen van de Printmaster. Doelen: Als je deze opdracht af hebt kun je: de inkt-vochtbalans afstellen; stand beoordelen en corrigeren; kleur beoordelen en corrigeren; eenvoudig éénkleuren drukwerk maken. Activiteiten: Lees de theorie. Maak de toets. Maak de praktijkopdracht. Vul de checklist in. Vul de evaluatie in. Tijd: Voor deze opdracht krijg je ongeveer 3 lesuren: theorie bestuderen en toets maken: 1,5 lesuren praktijkopdracht maken: 1,5 lesuren Materiaal: Praktijkopdracht Offsetdrukken in één kleur Printmaster [voorbereid] Plastic spatel Metalen spatel Poetsdoeken Spuitfles met rollenwasmiddel Spuitfles met rubberwasmiddel Papier [is al ingestapeld] Kleurmodel en/of kleurenwaaier Densitometer Beoordeling: Laat de docent het drukwerk [met kleurmodel] nakijken. Laat de docent de werkplek controleren. Laat de docent de checklist en evaluatie nakijken.
Theorie DR-05-05-02 Offsetdrukken in één kleur 1 Een afdruk maken Als de pers voorbereid is, kun je gaan drukken. Je zet de pers aan en kiest drukunit 1. Je zet de pers op drukken. Na een paar vellen zet je de pers weer van druk. Je haalt de vellen uit de uitleg. Bij de eerste vellen is de kleur nog niet goed. Daar hoef je nu nog niet op te letten. Eerst moet je de stand van de afdruk controleren. b. Staat de afdruk in het midden van het vel? Dit is niet altijd nodig. Maar als de afdruk in het midden moet staan, dan controleer je dat ook met de snijlijnen. De afstand tussen de snijlijn en de rand van het vel moet rechts en links even groot zijn. Dit kun je corrigeren. De stelknop zit bij de inleg, links van de drukunit 2. drukvel met snijlijnen en grijperwit a. Staat alles erop? Dat kun je zien aan de snijlijnen. Ze moeten er allemaal op staan. Als de afdruk te laag staat, vallen de snijlijnen in het grijperwit. Dat kun je onder het drukken verstellen met de draaiknop (1) en de schaalverdeling (2). c. Is de afdruk recht? De afdrukken moeten altijd recht op de vellen staan. Anders kan de nabewerker de drukvellen niet verwerken. Aan de snijlijnen kan je zien of de afdruk recht is. Je vouwt de voorzijde van het vel punt op punt. Nu moeten de snijlijnen op dezelfde hoogte staan. Let op! Nooit met stilstaande machine verstellen!
Theorie DR-05-05-03 Als ze niet op dezelfde hoogte staan, moet je dit corrigeren. Druk 1x op de toets schuincorrectie. Je hoort dan de cilinder draaien. Aansluitend hoor je dat de spanning van de klemlijst gaat. Dan kun je de beschermklep openen en met de instelknop de plaat iets schuin zetten. De plaat wordt automatisch weer gespannen, als je de pers op drukken zet.je moet nu wel het rubberdoek wassen. 2 Registerproef De afdruk moet bij elk vel op dezelfde plaats staan. Als dat niet zo is, kan de nabewerker er geen mooi product van maken. Op elke pagina van een boek moet de tekst natuurlijk op dezelfde plaats staan. Dus moet je controleren of de afdrukken altijd op dezelfde plaats staan. Dat doe je met de registerproef. Je drukt 10 vellen. Dezelfde vellen druk je nog een keer. Alle afdrukken moeten dan precies op elkaar staan. Als dit niet zo is, dan is de invoer niet goed afgesteld. Als je de oorzaak hebt gevonden, dan moet je dus opnieuw afstellen. En weer een registerproef maken natuurlijk. 4 Fiatvel Het drukvel met de juiste kleur wordt door de docent afgetekend. Het is je fiatvel. We noemen het ook wel akkoordvel of akkoorddruk. Met het fiatvel vergelijk je de afdrukken tijdens het drukken van de oplage. De vellen die tot nu toe bedrukt zijn, zijn niet bruikbaar. We noemen dit de inschiet. De inschiet wordt apart gelegd. Of je geeft met een strookje in de stapel aan, waar de oplage begint. Nu kan de oplage gedrukt worden. 5 Steekproeven Tijdens het drukken van de oplage neem je regelmatig steekproeven. Daarvoor neem je telkens een vel van de uitlegstapel. Je vergelijkt de kleur met die van het fiatvel. je stelt de kleur eventueel bij. Als je steekproeven neemt, let je natuurlijk niet alleen op de kleur, maar ook op drooglopers, spanjolen en andere oneffenheden. Bij drooglopen zie je een brede streep met spikkeltjes inkt, die er niet hoort. Dan heeft de drukplaat te weinig vocht. Daarom neemt de plaat er inkt aan. Je moet dan een beetje vochtwater op de vochtopdraagrol spuiten. Als dat wel zo is, vraag dan een fiat bij de docent. 3 Kleur controleren en bijstellen Na de registerproef ga je de kleur controleren. Maak enkele afdrukken. Vergelijk de laatste afdruk met het kleurmodel. Let op! Een kleur moet je altijd bij daglicht beoordelen. Daarom zitten boven een beoordelingstafel altijd daglichtlampen. Als je in de buurt van een raam werkt, is dat natuurlijk ook prima. De kleur moet over de hele breedte dezelfde zijn als het kleurmodel. Waar dat niet zo is, moet je de inktgeving bijstellen. Na het bijstellen maak je weer afdrukken. Vergelijk de laatste afdruk met het kleurmodel. Stel de kleur bij tot de afdrukken goed zijn. droogloper Spanjolen zijn witte stippen in de afdruk. Die worden veroorzaakt door stofdeeltjes in de inkt. Soms is het voldoende om het stofje met de natte punt van een poetsdoek van de plaat te wrijven. Het stofje kan ook op het rubberdoek zitten. Daarvoor gebruik je een poetsdoek met wasmiddel.
Theorie DR-05-05-04 spanjool
Toets DR-05-05-05 Offsetdrukken in één kleur 1. Je maakt een proefdruk en controleert deze. Wat controleer je eerst? 2. De stand van deze afdruk is niet goed. Waaraan zie je dat? 3. Als de afdruk één millimeter scheef is, wat moet je dan doen? Oa.de zijaanleg bijstellen O b.de stapel opschuiven O c.de docent erbij halen Od.niets, één millimeter is niet erg 4. Als de stand goed is, moet je controleren of dat bij elke afdruk het geval is. Je maakt 10 afdrukken. Daarna druk je dezelfde vellen nog een keer. Hoe noemen we deze controle?
Toets DR-05-05-06 5. De onderstaande handelingen staan in de verkeerde volgorde. Geef met de cijfers 1 t/m 4 de juiste volgorde aan. kleur controleren registerproef maken stand controleren papierdoorvoer afstellen 6. Welk hulpmiddel gebruik je voor welke controle? Hier staan drie hulpmiddelen. Kruis aan, welk hulpmiddel je bij welk controlepunt gebruikt. controlepunt Is de inktgeving goed? Staat de afdruk in het midden? Staan alle afdrukken op dezelfde plaats? Staat de afdruk recht? hulpmiddel snijlijnen registerproef kleurmodel 7. Als de afdruk goed is, kun je aan de oplage beginnen. Maar je laat de goede afdruk eerst door de docent aftekenen. Hoe noemen we deze afdruk? 8. Tijdens het drukken neem je steekproeven. Is de onderstaande bewering juist? Je pakt altijd 2 vellen uit de uitleg en vergelijkt deze met elkaar. OJuist, want O Onjuist, want 9. Waarop moet je de afdrukken tijdens het drukken van de oplage controleren? Noem minimaal 3 controles:
Toets DR-05-05-07 10. Bekijk deze afbeelding. Hoe noemen we dit drukprobleem?
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-08 Offsetdrukken in één kleur De pers is al voorbereid. Je gaat nu drukken. Je maakt 250 afdrukken. Hieronder staan alle handelingen in 11 stappen. Als je twijfelt of als er iets mis gaat, haal dan je docent erbij. 1. Oplage instellen Toets met de cijfers de gewenste oplage in. Druk op de telleronderbreker. Als van deze toets het lampje brandt, gaat de machine niet aftellen tijdens het drukken. Zodra je goede afdrukken gaat maken druk je weer op de telleronderbreker, zodat het lampje uitgaat. Als je daarna gaat drukken telt de machine de gewenste oplage af en stopt bij 0. De machine is nu klaar om te drukken. 2. Proef draaien Vanuit stilstaande machine: Druk drie keer op de druktoets 1 productie. Als je maar twee keer drukt gaat de machine meteen draaien en drukken. Door er de derde keer op te drukken onderbreek je het drukken. De machine blijft nu draaien met de vochtrollen op de plaat. De plaat wordt nu vochtig. Dit is om te voorkomen dat de plaat te snel droogloopt. Is de plaat nat genoeg (hij glimt dan behoorlijk) druk dan weer op productie. De machine gaat dan drukken. Maak twee of drie afdrukken. Druk weer op de knop productie om het drukken te stoppen. De machine blijft weer met de vochtrollen op de plaat draaien.
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-09 Gebruik één van de afdrukken om de stand van de afdruk op het vel te controleren. Controleer of de afdruk recht op het papier staat. Controleer ook of de afdruk links-rechts en boven-onder in het midden van het vel staat. Stel de stand bij als dat nodig is. Laat de docent het standmodel aftekenen. Als de stand goed is maak je tien afdrukken. Haal die uit de uitvoer en leg ze weer in de invoer. Maak dan elf afdrukken. Bij de afdrukken die dubbel zijn gedrukt kun je gelijk zien of de afdruk registert op het papier. De dubbele afdrukken moeten precies op elkaar vallen. Is dat niet zo, dan is de invoer niet goed afgesteld. Regel dat bij als dat nodig is. Het laatste vel is nu éénmaal bedrukt. Sluiten of registeren de vorige tien afdrukken, dan wordt dit vel meteen je akkoordvel voor de stand. Gebruik dit vel ook om de kleur te beoordelen. Maak hier bijvoorbeeld gebruik van een densitometer. Je kunt er ook een PMS-waaier naast houden.vergelijk je afdruk altijd met het bijgeleverde kleurmodel! De kleur kun je per zone bijstellen met de intzonehendels. Over het hele vel meer of minder inkt geven doe je met de slag van de inktbakrol. Maak nu weer wat afdrukken en als de kleur goed is, laat je de docent voor akkoord het kleurvel aftekenen. Tijdens de oplage moet de kleur zo goed mogelijk hetzelfde blijven als van het kleur-akkoordvel. Nu kun je de oplage gaan drukken: Druk de toets productie in. Maak ongeveer 15 afdrukken en leg dan een strookje neer. Druk nu op de toets telleronderbreker en het aftellen van de oplaag gaat beginnen. Tijdens het drukken: Neem regelmatig steekproeven. Vergelijk de kleur met het akkoordvel. Let op spanjolen en andere oneffenheden. Let op drooglopers. 3. Plaat verwijderen Als de vooraf ingestelde oplage is bereikt, dan slaat de pers automatisch af. De teller staat dan op 0. De oplage is klaar. Als eerste druk je op de knop Autoplate. De natte plaat wordt dan de pers uitgeschoten. Let op! Houd de linkerhand bij de Noodstop. Als je merkt dat de plaat niet de machine uitkomt moet je de machine direct stoppen! Soms wil de plaat namelijk blijven plakken aan de vochtrollen. Vooral als de plaat wat droger wordt. Een plaat die om de vochtrollen is gewikkeld geeft heel veel problemen.
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-10 4. Papier verwijderen Haal nu het papier uit de machine: Draai de uitlegtafel rustig omlaag. Rij de kar er voorzichtig uit. Zet die op een veilige plek neer, zodat niemand erover kan struikelen en de oplage niet kan beschadigen. Geef aan de zijkant van de stapel met een potloodstreep aan welke kant van het papier je als aanleg hebt gebruikt. Zet nu een leeg karretje in de uitleg en draai de uitlegtafel omhoog. Haal ook de resterende vellen van de inlegtafel en berg deze op. 5. Rubberdoek wassen Dan ga je het rubberdoek wassen. Druk 2 x op de druktoets rubberdoek wassen. 6. Vochtbak schoonmaken Verwijder het vochtwaterreservoir. Zet dit op een veilige plek weg. Pak de emmer voor afvalwater. Haal de vochtbak voorzichtig uit de pers. Gooi de vochtbak leeg in de emmer en maak hem droog. Zet de emmer weer weg. 7. Inktbak schoonmaken De volgende stap is het schoonmaken van de inktbak. Neem het blik met inkt. Maak het blik open. Neem de plastic spatel. Zet alle intzonehendels dicht en schep de inkt uit de inktbak. Trek een paar keer aan de bakrolratel. Hierdoor haal je de meeste inkt al van de bakrol af. Maak de inktbak open en zet de inktzonehendels open. Schep de overgebleven inkt er zoveel mogelijk uit met de plastic spatel. Doe die inkt terug in het blik. Neem twee poetsdoeken en wasmiddel. Maak één doek nat met wasmiddel.
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-11 Met de natte doek los je de inkt op. Met de droge doek haal je het vuil weg en wordt alles schoon en droog. Maak zo de inktbak en ook de zijschotjes schoon en zet deze weer terug. Sluit de inktbak en zet hem weer vast (laat de zoneschuiven omhoog staan). 8. Rollen wassen Zet de vochtrollen in de wasstand: Klap de borging weg. Beweeg de vochtrol aan de pennen naar beneden. Op deze manier komen de vochtrollen in contact met de inktrollen. Zo worden ze automatisch meegewassen. Zet de vochtbakstand van 1 op 3. Schuif de rakel van drukunit 1 in de houder. Bedieningshefboom rakel Rakelhouder Trek de bedieningshefboom naar boven tot hij horizontaal staat. Je hoort één klik als die goed staat.
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-12 Laat de machine draaien met 5000 omwentelingen per uur en druk de handslinger van de inleg in om het omhoog komen van het inlegbord te voorkomen. Spuit een klein beetje rollenwasmiddel op de rollen. Doe dat door de openingen van het beschermingsrek. Trek de bedieningshefboom van de rakel helemaal naar boven. De rakel komt nu tegen de inktrol. De rakel schraapt de inkt van de rol af. Spuit af en toe een beetje wasmiddel op de rollen tot ze schoon zijn. Meestal hoeft dat maar twee of drie keer. Was de rollen na met een klein beetje water. Dat verwijdert het papierstof. Was hierna nog één keer de rollen na met wasmiddel. Als de rollen schoon en droog zijn zet je de machine stil. Open het beschermingsrek. Zet de bedieningshefboom helemaal naar beneden. Haal de rakel uit de machine. Op de plaats waar de rakel tegen de rol zat blijft een dun streepje inkt op de rol zitten. Haal met een poetsdoek het inktstreepje op de rol weg. Doe dit vanuit het midden van de rol naar beide zijkanten. Gooi de rakelbak leeg in de daarvoor bestemde container. Maak de kunststof strip van de rakel goed schoon. 9. Cilinders reinigen Neem wasmiddel en een beetje vocht. Maak de plaatcilinder met de hand schoon. Maak de rubberdoekcilinder schoon. Maak de tegendrukcilinder schoon. Als je de laatste bent die vandaag de pers heeft gebruikt: Maak de rubberrol van de rubberdoek-wasinstallatie schoon. 10. Vochtwerk reinigen Haal de schotjes van het vochtwerk uit de machine door de vergrendelknop in te drukken. Maak de schotjes goed schoon. Plaats de schotjes op de juiste manier terug in de machine. Zet de vochtbakstand op 6. Dat is de ruststand.
PRAKTIJKOPDRACHT DR-05-05-13 11. Gebruikte spullen schoonmaken Maak alle gebruikte spullen schoon, zoals de spatels en dergelijke. Ruim die spullen op waar ze horen. Als je de laatste bent die de machine vandaag gebruikt: Zet de machine in de ruststand door 3x te drukken op de aanknop. Zet de stroom er af. Ontlucht de machine met het blauwe knopje. Loop de pers nog een keer na af dat er geen inkt op de kappen zit en zo. Laat de docent alles nog een keer controleren. Vul de checklist en de evaluatie in. Aantekeningen
Checklist DR-05-05-14 Offsetdrukken in één kleur Als je klaar bent met de praktijkopdracht kun je de werkplek opruimen. Met deze checklist kun je controleren of je niets vergeten bent. Kruis aan wat klaar is: Leerling Docent Is de afdruk op stand? O O Zit het kleurmodel bij de oplage? O O Is de kleur in de oplage hetzelfde als het kleurmodel? O O Is de kleur over de hele breedte van het vel goed? O O Zijn de instelvellen en mislukte vellen uit de oplage gehaald? O O Zijn er genoeg goede vellen gedrukt? O O Is er niet teveel papier gebruikt? O O Is het inktwerk schoon? O O Is de rakel schoon? O O Is de inktbak schoon en dicht? O O Staan de intzonehendels open? O O Zijn de zijschotjes van de inktbak goed terug gezet? O O Zijn rubberdoek en smetringen schoon? O O Is de tegendrukcilinder schoon? O O Zijn de schotjes van het vochtwerk schoon en goed teruggezet? O O Staat de vochtdoseerknop in de ruststand (6)? O O Is het inktblik goed dicht? O O Zijn de spatels schoon? O O Is de werkplek schoon en opgeruimd? O O Staat de machine in ruststand (3 x drukken)? O O Als de pers niet meer gebruikt hoeft te worden: Staat de pers uit? O O Is de lucht eruit? O O Is de stroom van de Printmaster afgezet? O O
Evaluatie DR-05-05-15 1. Wat vond je leuk aan deze opdracht? 2. Wat vond je moeilijk aan deze opdracht? 3. Wat zou je de volgende keer anders doen? 4. Had je voldoende tijd voor deze opdracht? 5. Heb je hulp moeten vragen? Zo ja, bij welk deel van de opdracht? 6. Geef jezelf een beoordeling voor deze opdracht. Zeer onvoldoende want: Onvoldoende want: Zwak want: Voldoende want: Goed want: Zeer goed want: Eindbeoordeling docent Cijfer :