STUDIE NAAR KOSTENOPTIMALE NIVEAUS VAN DE MINIMUMEISEN INZAKE ENERGIEPRESTATIES VAN NIEUWE RESIDENTIËLE GEBOUWEN

STUDIE NAAR KOSTENOPTIMALE NIVEAUS VAN DE MINIMUMEISEN INZAKE ENERGIEPRESTATIES VAN NIEUWE RESIDENTIËLE GEBOUWEN Jeroen Van der Veken Jan Creylman Toon Lenaers KENNISCENTRUM ENERGIE (KCE) Voorselling resulaen VEA-sudie 23-09-14

KENNISCENTRUM ENERGIE (KCE) energiemanagemen in bebouwde omgeving gebruiker Thermisch/ Elekrisch Sysemen Energie gebouw Monioring Conrole Simulaie Geïnegreerd labo omgeving 2 Inleiding

OVERZICHT AVOND Inleiding Nieuwbouwwoningen Mehodiek Randvoorwaarden & aannames Resulaen Beslui Renovaie van woningen Open vragen 3 Inleiding

ONDERZOEK KOSTENOPTIMALITEIT 2012-2013: VEA-sudie ifv EU (BEN 2020) KCE & Arcadis : nieuwbouw en renovaie residenieel 3E & Ingenium: nieuwbouw en renovaie uiliei 2007: VEA-sudie 3E, PHL & KUL 2005: BIM-sudie 3E & KUL 2002-2007: EL²EP aan KU Leuven & Ugen Geneische opimalisaie o.b.v. dynamische gebouwsimulaies (Docoraa Grie Verbeeck) 4 Inleiding

E-CALCULATOR Projecje gesar in 2010 in opdrach van VCB Doel = (meer)kos bepalen van bepaald E-peil in abelvorm Uieindelijke ool : opimalisaie van levenscycluskos in Excel-rekenblad Aangepas en uigebreid in 2012 voor sudie VEA Basis energieberekening = EPB 5 Inleiding

NADELEN EPB Gescha verbruik EPB werkelijk verbruik o Werkelijke besparing is doorgaans kleiner dan berekend = rebound 6 Mehodologie

specific energy consumpion for heaing [kwh/m²k]. REBOUND 500 450 measured energy consumpion wih rebound heoreical linear energy consumpion 400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 average U-value [W/m²K] Theoreisch gescha energieverbruik vs. gemeen energieverbruik gebaseerd op 964 woningen [Mohamed A.F. & Hens H., 2001, Vermindering van de CO2- uisoo door ruimeverwarming in de resideniële secor: renabiliei van bouwkundige maaregelen, Projec KULeuven LBF: kennis van de CO2-emissies, in opdrach van Elecrabel NV en SPE.] 7 Mehodologie

specific energy consumpion for heaing [kwh/m²k]. REBOUND 500 450 measured energy consumpion wih rebound heoreical linear energy consumpion 400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 average U-value [W/m²K] Theoreisch gescha energieverbruik vs. gemeen energieverbruik gebaseerd op 964 woningen [Mohamed A.F. & Hens H., 2001, Vermindering van de CO2- uisoo door ruimeverwarming in de resideniële secor: renabiliei van bouwkundige maaregelen, Projec KULeuven LBF: kennis van de CO2-emissies, in opdrach van Elecrabel NV en SPE.] 8 Mehodologie

specific energy consumpion for heaing [kwh/m²k]. REBOUND 500 450 measured energy consumpion wih rebound heoreical linear energy consumpion 400 350 300-240 kwh/m²k 250 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 average U-value [W/m²K] Theoreisch gescha energieverbruik vs. gemeen energieverbruik gebaseerd op 964 woningen [Mohamed A.F. & Hens H., 2001, Vermindering van de CO2- uisoo door ruimeverwarming in de resideniële secor: renabiliei van bouwkundige maaregelen, Projec KULeuven LBF: kennis van de CO2-emissies, in opdrach van Elecrabel NV en SPE.] 9 Mehodologie

specific energy consumpion for heaing [kwh/m²k]. REBOUND 500 450 measured energy consumpion wih rebound heoreical linear energy consumpion 400 350 300 250-140 kwh/m²k 200 150 100 50 0 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 average U-value [W/m²K] Theoreisch gescha energieverbruik vs. gemeen energieverbruik gebaseerd op 964 woningen [Mohamed A.F. & Hens H., 2001, Vermindering van de CO2- uisoo door ruimeverwarming in de resideniële secor: renabiliei van bouwkundige maaregelen, Projec KULeuven LBF: kennis van de CO2-emissies, in opdrach van Elecrabel NV en SPE.] 10 Mehodologie

NADELEN EPB Gescha verbruik werkelijk verbruik o Werkelijke besparing is doorgaans kleiner dan berekend = economische + fysische rebound 11 Mehodologie

NADELEN EPB Gescha verbruik werkelijk verbruik o Werkelijke besparing is doorgaans kleiner dan berekend = economische + fysische rebound o Geen kwalieisconrole op insallaies + worden momeneel fouief gemeen (saionair) vase rendemenen docoraasonderzoek : conrolerendemen omgekeerd evenredig me isolaiegraad Ook eens opimaliseren me helf van verbruik (= helf van iniiële besparing) 12 Mehodologie

FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL 13 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL Terugverdienijd = meerinvesering / jaarlijkse besparing Maandelijkse oale woningkos = lening + energie - subsidies Neo Acuele waarde Toaal Acuele kos (levenscycluskos) R a r K a r S a r I a r K I TAK O n O S n E i i i h h E n E ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. 1 1 1 0 R a r K a r S a r I a r K I NAW O n O S n E i i i h h E n E ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. 1 1 1 0

TOTAAL ACTUELE KOST TAK I 0 n 1 K E (1 re ). (1 a) i I h i (1 rh ). i (1 a) n 1 S E (1 rs ). (1 a) n 1 K O (1 ro ). (1 a) R I o iniiële invesering K E jaarlijkse energiekosen I h herinveseringskosen indien van oepassing binnen acualisaieperiode S E subsidies in jaar K O jaarlijkse onderhoudskosen R reswaarde a reële acualisaievoe (rene-inflaie) r E sijging van de energiekosen.o.v. inflaie r h sijging van de herinveseringskosen.o.v. inflaie r s evoluie subsidies.o.v. inflaie r O sijging van de onderhoudskosen.o.v. inflaie 14 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

RENTEVOET JAARLIJKS VARIABEL Refere-index A 15 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

INFLATIE 16 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

RENTEVOET VAST 20 JAAR 17 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

RENTEVOET VAST 20 JAAR Acualisaievoe van 1/3/5 18 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

ENERGIEPRIJZEN: EUROPESE VOORSPELLING 19 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

LEVENSDUUR EN ONDERHOUD: EN15459 20 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

RESTWAARDE 21 R a r K a r K a r S a r I I TAK O n O E n E S n E i i i h h ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. 1 1 1 0 FINANCIEEL OPTIMALISATIEDOEL

INPUTS E-CALCULATOR Vorm, volume, gebouwschil, oriënaie, insallaie huidige concep (cfr EPW) 22 INPUTS

REFERENTIE NIEUWBOUW Eengezinswoningen Rijwoning Halfopen woning Vrijsaande woning 1: Archiecurale woning (modern) Vrijsaande woning 2: Pasorijwoning Meergezinswoning Apparemensblok 23 REFERENTIEWONINGEN

RIJWONING 24 Refereniewoningen

RIJWONING 25 Refereniewoningen

HALFOPEN WONING 26 Refereniewoningen

HALFOPEN WONING 27 Refereniewoningen

VRIJSTAANDE WONING 1: ARCHITECTURALE WONING 28 Refereniewoningen

VRIJSTAANDE WONING 1: ARCHITECTURALE WONING 29 Refereniewoningen

VRIJSTAANDE WONING 2: PASTORIJWONING 30 Refereniewoningen

VRIJSTAANDE WONING 2: PASTORIJWONING 31 Refereniewoningen

APPARTEMENTSBLOK 32 Refereniewoningen

REFERENTIEWONINGEN Archiecurale woning Pasorijwoning Halfopen woning Rijwoning Apparemenen Dak-zijkan (6) Onderaan-midden (1) Midden-midden (3) 33 Refereniewoningen

VARIANTEN U-WAARDE SCHILDELEN 34 Mehodiek

PRIJS SCHIL IFV WARMTEWEERSTAND lambda-waarde 0.035 WANDEN Rma m²k/w 2.96 3.53 4.00 4.83 6.08 7.52 9.83 U W/m²K 0.32 0.27 0.24 0.2 0.16 0.13 0.1 dike m 0.06 0.08 0.10 0.13 0.17 0.22 0.30 primaire kosen Spouwmuur oaal /m² 152 152 152 152 152 152 152 maeriaal /m² plaasing /m² Isolaie (l=0.035w/m²k) oaal /m² 10.1 12.25 14.19 17.24 27.1 30.6 38 maeriaal /m² 6.1 7.82 9.63 12.47 22.19 21.34 28.22 plaasing /m² 4 4.43 4.56 4.77 4.91 9.26 9.78 secundaire kosen Exra funderingsbreede 36 /lm 0 0 0 0 15 15 30 Raamomkasing/ophanging 58.4 /lm 0 0 0 0 23 23 25 Exra afwerking raamneg 58.4 /lm 0 0 0 0 0 0 0 Dekseen/dakrand 36 /lm 12 12 12 12 14 14 16 Raam- en deurdorpels 10 /lm 51 51 51 62 62 62 73 Exra afplakken isolaie /m² 0 0 0 0 0 0 0 Exra spouwankers /m² 0 1 1 1 1 2 / Toaal /m² 166.8 169.9 171.9 175.4 195.0 199.5 / Onderhoudskosen %/j 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 Afbraakkosen % 30 30 30 30 30 30 30 levensduur jaar 90 90 90 90 90 90 / 35 Mehodiek

PRIJS SCHIL IFV WARMTEWEERSTAND 36 Mehodiek

PRIJS SCHIL IFV WARMTEWEERSTAND 37 Mehodiek

PRIJS RAAMWERK 38 Mehodiek

PRIJS RAAMWERK 39 Mehodiek

ANDERE BOUWSCHILVARIANTEN luchdichheid Koudebruggen Opie B g-waarde glas zonnewering 40 Mehodiek

VERWARMING PRIJS I.F.V. VERMOGEN 41 Mehodiek

ANDERE SYSTEEMVARIANTEN Venilaie SWW Thermische zonne-energie PV-sysemen (µ)wkk en WP als bivalen syseem in apparemenen Afsandsverwarming Douchewarmeerugwinning 42 Mehodiek

ANDERE SYSTEEMVARIANTEN Venilaie SWW Thermische zonne-energie PV-sysemen (µ)wkk en WP als bivalen syseem in apparemenen Afsandsverwarming Douchewarmeerugwinning NERGENS DEFAULTWAARDEN! 43 Mehodiek

SENSITIVITEITSANALYSES Oriënaie Glaspercenage Geschae energiebesparing (.o.v. EPB) PV wel of nie 3 Energieprijsscenario s 3 Disconovoeen Micro- of macro-economische analyse Prijzense 44 Mehodiek

ECONOMISCHE BEREKENINGSWIJZEN MICRO MACRO Incl. BTW Excl. BTW en energieaksen Incl. subsidies Excl. subsidies Terugdraaiende eller + Injecievergoeding (± 0,05 /kwh) Terugdraaiende eller jaarlijkse injeciearief voor nie-gedek deel producie Geen CO 2 -kos CO 2 -kos Disconovoe 1/3/5 bovenop inflaie 45 Mehodiek

OPTIMALISATIEDOELEN 46 Mehodiek Energieverbruik Toaal Acuele kos (EN15459) Inveseringskos R a r K a r K a r S a r I I TAK O n O E n E S n E i i i h h ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. ) (1 ) (1. 1 1 1 0

INVLOED ECONOMISCHE STANDPUNTEN 47 Mehodiek

PASTORIJWONING 48 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATENWOLK 49 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

PARETOFRONT NAAR TAK EN INVESTERING 50 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 51 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 52 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 53 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 54 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 55 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 56 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING 2013 K33 E45 57 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATEN PASTORIJWONING APRIL 2014 K32 E08 58 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATENWOLK PASTORIJWONING PV GEEN PV MACRO-ECONOMISCH 59 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

RESULTATENWOLK PASTORIJWONING GEEN PV 7,5KWP PV 60 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

3 ECONOMISCHE BENADERINGEN MICRO SUB, ZONDER SUB EN MACRO Discono voe 1% 3% 5% Micro K33 E45 K34 E46 K36 E49 Micro zs K33 E14 K34 E25 K36 E49 Macro K33 E45 K33 E45 K36 E49 61 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

MACRO-ECONOMISCHE OPTIMA 3 ENERGIESCENARIO S Macro Referenie laag EC Hoog Archiecuraal K39 K37 K35 K35 E59 E47 E46 E46 Pasorij K38 K34 K33 K33 E67 E46 E45 E45 Apparemen collecief K40 E69 K32 E48 K32 E48 K32 E48 62 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

DISCONTOVOETEN 1% 3% 5% ARCHITECTURALE WONING Discono voe 1% 3% 5% Micro K33 E28 K37 E47 K37 E47 Micro zs K33 E15 K37 E28 K38 E49 Macro K33 E13 K35 E46 K37 E47 63 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

Referenie Micro 1% Micro zs 1% Macro 1% Micro 5% Micro zs 5% Macro 5% Rijwoning K39 E68 K33 E29 K33 E13 K33 E43 K37 E46 K37 E46 K36 E45 Halfopen K38 E69 K31 E28 K31 E-3 K31 E42 K33 E44 K34 E45 K33 E44 Archiecuraal K39 E59 K33 E28 K33 E15 K33 E13 K37 E47 K38 E49 K37 E47 Pasorij K38 E67 K33 E45 K33 E14 K33 E45 K36 E49 K36 E49 K36 E49 Apparemen midden-onder K38 E63 K20 E19 K21 E32 K21 E32 K24 E30 K27 E50 K27 E50 Apparemen middenmidden K38 E63 K23 E30 K26 E33 K26 E33 K29 E28 K28 E43 K28 E43 Apparemen zij-boven K38 E65 K24 E30 K28 E34 K28 E35 K28 E36 K28 E36 K28 E36 Apparemen collecief K40 E69 K32 E48 K32 E48 K32 E48 K27 E30 K32 E48 K32 E48 OPTIMA DISCONTO 1% 5% 64 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

PARETOFRONTEN 5 TYPEWONINGEN 65 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

MACRO-ECONOMISCHE OPTIMA VS HUIDIGE TOEKOMSTIGE EISEN Eisen 2012 Eisen 2014 Minimum opima Maximum opima 1gezinswo ningen Gewogen gemiddelde apparem enen alle woningen K-peil K40 K40 25/32 * 35 33 27 30 E-peil E70 E60 34/43 * 48/46 * 44 35 40 NEB (kwh/m²j) 70 70 9/32 * 62 42 19 33 U gevels (W/m²K) 0.32 0.24 0.20 0.27 0.24 0.23 0.24 U hellend dak (W/m²K) 0.27 0.24 0.24 0.27 0.23 / 0.23 U pla dak (W/m²K) 0.27 0.24 0.20 0.24 0.24 0.22 0.23 U vloer (W/m²K) 0.35 0.30 0.20 0.25 0.23 0.25 0.24 U raamprofiel (W/m²K) / / 1.4/2.3 1.6/2.9 1.48 1.4 1.45 U glas (W/m²K) 1.3 1.1 0.7 1.1 1.01 0.93 0.98 U raam (W/m²K) 2.2 1.8 1.12/1.39 1.57/1.96 1.46 1.36 1.42 66 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

HELFT EPB-ENERGIEVERBRUIK Referenie Micro Micro zs Macro Micro ½ Mi zs ½ Macro ½ Halfopen K38 E69 K32 E43 K32 E13 K32 E43 K34 E49 K34 E19 K33 E48 Pasorij K38 E67 K34 E46 K34 E25 K33 E45 K38 E50 K38 E29 K36 E49 67 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENT 68 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENT INDIVIDUEEL MIDMID (3) Discono voe 1% 3% 5% Micro K23 E30 K28 E22 K29 E28 Micro zs K26 E33 K27 E41 K28 E43 Macro K26 E33 K27 E34 K28 E43 69 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENT INDIVIDUEEL MIDMID 70 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENT INDIVID. ZIJBOVEN (6) Discono voe 1% 3% 5% Micro K24 E30 K24 E30 K28 E36 Micro zs K28 E34 K28 E36 K28 E36 Macro K28 E35 K28 E36 K28 E36 71 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENTEN COLLECTIEF Discono voe 1% 3% 5% Micro K32 E48 K27 E30 K27 E30 Micro zs K32 E48 K28 E31 K32 E48 Macro K32 E48 K32 E48 K32 E48 72 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

APPARTEMENTEN COLLECTIEF K I 73 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

EERSTE BEN-WONINGEN (E30- PAKKETTEN) MET EN ZONDER PV Referenie opimum E30 E30 zpv Apparemen middenmidden Apparemen midden-onder Apparemen zij-boven Apparemen collecief Rijwoning Halfopen Pasorij Archiecuraal K38 E63 6200 K38 E63 4650 K38 E65 5000 K40 E69 7000 K39 E68 8800 K38 E69 6900 K38 E67 11500 K39 E59 4400 K27 E34 K25 E41 K28 E36 K32 E48 K33 E43 K32 E43 K33 E45 K35 E46 K28 E22 Dww 500 K26 E27 Dww 700 K23 E30 iso Dww 1500 K32 E25 2kWp PV 2200 K33 E25 2.5kWp PV 2500 K32 E28 2.5kWp PV 2150 K34 E29 3.75kWp PV 3600 K37 E29 3.75kWp PV 3900 K28 E22 Dww 500 K26 E27 Dww 700 K23 E30 iso Dww 1500 K27 E30 iso Dww WKK 2700 K33 E29 BWWP SPF4 3800 K32 E29 BWWP SPF4 4500 K34 E30 BWWP SPF4 5000 K35 E29 BWWP SPF4 5000 74 Resulaen kosenopimum nieuwbouw

CONCLUSIES U-waarden zijn verbazend sabiel rond eisen 2014 K-peil varieer ussen K23 en K37 door compacheid 75 Conclusies

CONCLUSIES U-waarden zijn verbazend sabiel rond eisen 2014 K-peil varieer ussen K23 en K37 door compacheid U=0,24 76 Conclusies

CONCLUSIES U-waarden zijn verbazend sabiel rond eisen 2014 K-peil varieer ussen K23 en K37 door compacheid Kosenopimaal E-peil lig ussen E15 en E50 Groe impac op resulaa Kleine impac Compacheid woning Evoluie energieprijs PV (nevergoeding) Oriënaie Disconovoe Zonwering (correc gerekend?) Prijzense E30 is haalbaar, maar kos loop op bij lage compacheid Opimalisaie op gebouwniveau wel correc? Kwalieisconrole uivoering onwerp/epb/bouw! Nu alijd uigegaan van bes pracice, indien nie word E50 snel moeilijk Link ussen srengere wegeving en werkelijke besparing garanderen 77 Conclusies

VERSLAG OP ENERGIESPAREN.BE www.energiesparen.be/epb/prof/evaluaie2013 78 Conclusies