Verslag buitenwandeling Zwin op 24/02/2017 1.Het gebouw is een veruiterlijking van een schuur, zoals je er veel in de polders aantreft (vooral in Nederland) en een luchthaven. Dit verwijzend naar de vroegere luchthaven die daar heeft bestaan en natuurlijk ook de tijdelijke landingsplaats voor de vele vogels die daar verblijven (stand-en trekvogels). In de namiddag heeft ieder van ons kunnen inchecken als een vogel en zijn vliegtraject kunnen beleven. 2.Leon Lippens heeft het Zwin officieus uitgeroepen tot een natuurreservaat in 1952. Figuur 1: Leon Lippens, grondlegger van het Zwin Hij liet het zelfs helemaal omheinen om de verstoring door het opkomende toerisme en de jacht te verhinderen. Hijzelf was een zeer fervente ornitholoog. Hij heeft oa. de jacht van de vogels op het strand verboden. De overige badsteden zijn dit voorbeeld snel daarna gevolgd. Zo ook het verbod van de jacht op ganzen in Damme. Zo kregen we een toename van de kolgans en de kleine rietgans. De actie in Damme leidde dan in de jaren 70 tot algemene bescherming van de ganzen met een sterke uitdeining van de populaties tot gevolg. Toch lopen de laatste 10 jaar de aantallen weer terug wegens de klimaatopwarming : vogels blijven meer in het Noorden. Het Zwin is pas in 2004 officieel een natuurgebied geworden. Toen zijn ook enkele van de ouden dichtgeslibde geulen terug uitgegraven. Dit zijn nu geulen met zoet water die een variatie van grondeleenden aantrekken, zoals de smienten en kuifeenden en daarnaast ook veel scholeksters. Figuur 2: Smientenkoppel Figuur 3: Kuifeenden Figuur 4: Scholekster met kuikens 3.Het Zwin heeft in de loop van de eeuwen al heel wat wijzigingen ondergaan en er zullen nog heel wat veranderingen volgen, daar ze nu gestart zijn aan de uitbreiding van het Zwin. Ze willen het gebied meer dynamisch maken, door meer aanvoer van slib, door de geul breder en dieper te maken, uitbreiding poldergebied voor slikken en schorren en een broedgebied creëren op een eilandje. Einde werken zijn voorzien rond 2019. Men is volop bezig met de aanleg van een nieuwe dijk; als die klaar zal zijn wordt de oude dijk doorgestoken en kan de zee het bijkomende land inpalmen.
Figuur 5: Het Zwin Figuur 6: Uitbreidingswerken Zwin (einde werken 2019) 4.Het Zwin is een plaats waar er slikken en schorren zijn. Geulen en kreken die zich in zoet en zout water onder invloed van het getij ontwikkelen. Ze trekken unieke planten- en dierensoorten aan. Schorren staan bij springtij onder water, slikken bij(bijna)elk hoogwater. Schorren hebben een slijkplaten bezinksel, de planten groeien er in een zoute ondergrond. 5.Typische planten en dieren van het Zwin. Wormen en weekdieren (in het slib)/brakwatergordel Winterakoniet(ranonkelachtige en dus familie van de boterbloem en speenkruid) Lamsoor(aan de onderkant van de plant zitten zoutklieren die een uitlaatklep zijn voor het overtollige zout)ten volle in bloei juli-augustus. Zeekraal(kiemt in zoet water en masse ) of zouterik is eetbaar, zilte smaak, op schubben lijkende bladeren. Mag,in Nederland, mits vergunning, worden gesneden, max 1 kg per persoon. Nederland plukt zo n 15 ton per jaar. Riet en zeebies (wijst op zoet water) Duindoorn (in duingebied binnen zwin) Zoutmelde (vetplant) Figuur 7: Winterakoniet Figuur 8: Zeekraal Figuur 9: Zeebies Figuur 10: Duindoorn Figuur 11: Zoutmelde Figuur 12: Lamsoor in volle bloei
Er zijn talrijke gele stroken met strandkweek,(fig.4) een hoog gras dat steeds hoger komt en voor sommige soorten niet meer geschikt is om in te broeden, bv de kievit. Er wordt nu begrazing door runderen gedaan en dat resulteerde reeds in een vermindering van het strandkweek. 6.We spotten heel wat vogels!!! De ooievaars zijn door Lippens terug ingevoerd in het Zwin en de laatste 10 jaar zien we ook buiten het Zwin zelf broedgevallen. Dit is een geval waar een soort profijt doet van de klimaatopwarming. Tot dan toe deden zij het vooral goed in o.a. Planckendael. (Er werd ons uitgelegd hoe de vogels leren vliegen in het nest en hoe vogels geen inspanning moeten doen om spieren te ontwikkelen ) Figuur 13: Koppel (trouwe) ooievaars in het nest Figuur 14: Vogels verpozen in de schorren van het zwin
Hierna een gedetailleerder overzicht van veel voorkomende vogels in het Zwin Kleine mantelmeeuw(trekvogel) Kokmeeuw Wulp Plevieren (zogenaamde oogjagers, moeten de prooi zien alvorens toe te slaan) zoals bontbekplevier Tureluur (oranje poten) Kluut Tafeleend Bergeend (vroegere symbool van het Zwin) verbergen zich in konijnenholen. Blauwe reiger Grote aalscholver Veldleeuwerik. Zijn lied is hoog en indringend en draagt zeer ver. Dat komt omdat ze in een winderige omgeving leven en gehoord moeten worden door hun partners. Kievit (familie plevieren) Kuifeend Meerkoet Torenvalk Graspieper Visdief Grote stern (willen ze weer aantrekken door dat nieuwe broedeilandje)enz. Kleine zilverreiger Figuur 15: Kleine mantelmeeuw Figuur 16: Kokmeeuw Figuur 17: Wulp Figuur 18: Bontbekplevieren
Figuur 19: Tureluur Figuur 20: Kluut Figuur 21: Tafeleend (m) Figuur 22: Bergeend met kuikens Figuur 23: Blauwe reiger Figuur 24: Grote aalscholver Figuur 25: Veldleeuwerik Figuur 26:Kievit (m) Figuur 27: Kuifeenden koppel Figuur 28:Meerkoetenparing Figuur 29:Torenvalk met kievitkuiken Figuur 30: Graspieper
Figuur 31: Duinpieper Figuur 32: Visdief Figuur 33: Grote stern Figuur 34:Kleine zilverreiger Verslag opgemaakt door Yo Claus