ALCOHOL EN DRUGS. Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

ALCOHOL EN DRUGS Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

COLOFON Tekst: Jan Bemelmans Illustraties: AA, CMO en zijn licentiegevers, Channel 4, Dependency, High Amsterdam, Jellinek, MedicalFacts, Multimedia Mobsters, Multnomah County Sheriff, Psychonaught, Saragasso, Stichting 12 Stappen De inhoud is met zorg samengesteld. Mocht u van mening zijn dat inbreuk is gedaan op uw auteursrechten of beeldrechten, dan verzoeken wij u vriendelijk contact met ons op te nemen via cmo@fm.ru.nl. Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: cmo@fm.ru.nl http://www.cmo.nl De Scriptieservice Nieuwe Stijl is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Kerk en Wereld en door een solidariteitsbijdrage van de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN. Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2012 II

INHOUD Een drankje, gezellig! pag. 1 Comazuipen pag. 1 Thuis pag. 2 Buitenshuis pag. 3 Drinken, slikken, roken, spuiten, snuiven pag. 4 Wanneer spreken we van drugs? pag. 4 Softdrugs pag. 5 Harddrugs pag. 6 Drugs uit planten pag. 7 Synthetische drugs pag. 8 Alcohol, drugs en de wet pag. 9 Verslaafd pag. 10 Aan de drank pag. 10 Een junkie geworden pag. 12 Gevolgen van een verslaving pag. 13 Gevolgen voor de verslaafde pag. 13 Lichamelijke aftakeling pag. 14 Gevolgen voor familie en vrienden pag. 15 Verslaafden in de maatschappij pag. 16 Afkicken pag. 17 Hoe kun je van een alcoholverslaving af komen? pag. 17 Afkicken van de drugs pag. 19 Verslaving: voorkomen is beter dan genezen pag. 21 Voorkomen van een verslaving pag. 21 Verslaafd geweest. Hoe nu verder? pag. 22 Aantekeningen pag. 25 Meer op internet pag. 27 III

IV

EEN DRANKJE, JA GEZELLIG! Comazuipen Enkele jaren geleden heeft een 16-jarige jongen in Berlijn zich letterlijk doodgedronken. Hij had 52 glazen tequila (een drank met veel alcohol uit Mexico) in korte tijd gedronken en viel bewusteloos neer (vandaar de term: comazuipen). Vlak daarna is hij in het ziekenhuis overleden. Zo fataal loopt het gelukkig meestal niet af. Comazuipen komt de laatste jaren bij steeds meer jongeren voor. Ze zijn vaak pas 15 of 16 jaar, maar de jongsten zijn 12, 11 of zelfs 10 jaar. Deze jongeren willen aan de anderen in de groep laten zien hoeveel glazen drank ze achter elkaar op kunnen. Wie de meeste glazen achterover kan slaan, heeft gewonnen en is de beste. Maar regelmatig heeft iemand zo veel gedronken dat hij of zij bewusteloos raakt door al die alcohol. Een spoedopname in een ziekenhuis is dan dringend nodig. De comazuiper moet aan het infuus om de grote, gevaarlijke hoeveelheid alcohol in z n bloed te verminderen. Want met meer dan 1,8 promille alcohol in je bloed loop je een groot gevaar. Shireen van 15 vertelt over een feestje waar ze was: Toen kwam er een jongen, Rob, die al met zijn vrienden had ingedronken. Lam, denk ik dan al. Maar goed, bleek dat hij meer en sneller had gedronken en na een half uur daar te zijn moest hij al kotsen. En nog een keer, en nog een keer. Ik had er helemaal niets van door, ken die gozer niet, en was gewoon plezier aan het hebben. Toen bleek dat hij boven in bed was gelegd, om het kwartier ging iedereen even bij hem checken. Na een tijdje reageerde hij gewoon nergens meer op. Als je hem aanraakte niet, of als je tegen hem praatte. Mensen natuurlijk in paniek. Ik dacht meteen: Ambulance? Die vader natuurlijk onwijs pissig, dus hij bracht hem naar huis. Uiteindelijk hebben ze hem toch naar het ziekenhuis gebracht. Iedereen moest weg en ik en vier andere meiden die blijven slapen hebben alle zooi opgeruimd. Tandjes, daar waren we lang mee bezig. 1

Bleek dat hij bloed moest prikken. Blijkbaar had hij iets van 1,7 alcohol in zijn bloed. Dat is echt ongelooflijk veel, bij 2,0 lig je in coma. Ik vind dit zo ongelooflijk dom. Het verpestte de hele sfeer, iedereen moest weg, het had nog veel langer kunnen duren. Mijn vriendinnen konden er niets aan doen, want hij wás al zo toen hij kwam. Ik had wel medelijden met hem, maar ik vond het ook echt zijn domme schuld. Z'n vrienden maakten ook allemaal grapjes, waarvan ik dan echt dacht w*t*f*. Ik hoop dat ie ervan heeft geleerd. Ook dat ie zijn excuses maakt aan de ouders van m'n vriendinnen en aan hun. Sukkel. Ik schrok er wel echt van hoor. Was doodsbang dat ie ging slapen en dan niet meer wakker werd of zo. Heeft iemand ook zoiets meegemaakt? Ik heb er veel van gehoord, maar het was nu opeens zo dichtbij! Alcoholmisbruik door jongeren komt veel vaker door dan je misschien denkt (zie ook pag. 10). Het begint meestal heel onschuldig, vaak waar de ouders bij aanwezig zijn... Thuis Middernacht, 1 januari. Het begin van een nieuw jaar wordt ingeluid met een feestelijk glas champagne. Of: een warme zomerdag. Iedereen lekker buiten in de tuin. Je vader en moeder maken het zich gezellig met een goed glas bier. En op die zwoele avond in juli heerlijk barbecueën. Bier en wijn horen daar natuurlijk bij. Een goed glas wijn mag ook niet ontbreken bij de uitbundige maaltijd op een feestdag als Eerste Kerstdag. Of wat te denken van een biertje en zoutjes bij een avondje tv kijken? Hartstikke gezellig bij een wedstrijd van het Nederlands voetbalelftal! En als er een jarig is: hoera, hoera! Daar hoort toch echt een lekker pilsje bij Buiten speciale gelegenheden en gebeurtenissen zijn er altijd wel alcoholische drankjes in huis te vinden. Daar is op zich niks mis mee. Sommige alcoholische dranken zijn -bij verstandig gebruik- zelfs gezond. In rode wijn bijvoorbeeld zitten stoffen (waaronder tannine) die ervoor zorgen dat je minder snel ziek wordt. De alcohol in de wijn verdunt het bloed, en dat is dan weer goed voor de bloedsomloop. Er zijn wetenschappers die zeggen dat rode wijn kan helpen om suikerziekte (diabetes) te voorkomen. Andere wetenschappers hebben bewijzen gevonden dat rode wijn helpt tegen hart- en vaatziekten. Mensen met de ziekte van Alzheimer kunnen voordeel hebben van een paar glazen wijn per dag. Zomaar wat voorbeelden waar een of meer glaasjes rode wijn per dag goed voor je kunnen zijn. 2

Er staan bij jullie in de (koel)kast misschien ook dranken die meer alcohol bevatten dan bier en wijn. Het zijn sterke dranken als jenever, likeur, wodka, whisky en rum. Veel van die sterke dranken worden gebruikt om mixdrankjes mee te maken. Ze worden dan gemengd met niet-alcoholische dranken als cola, 7-up of appelsap. Mensen die geen wijn of bier lusten, vinden deze mixdrankjes soms juist wel lekker. Zo zijn er heel wat manieren om het onder het genot van een drankje thuis gezellig te maken. Maar ja, je wilt toch niet altijd alleen maar thuis zitten. Je wilt er ook wel eens uit, een avondje lekker stappen, onder het genot van een alcoholisch drankje. Buitenshuis Dat kun je doen in een gezellig café of in een sfeervol restaurant. Na weer een week school of werk kun je eens even lekker uit je dak gaan in een disco of op een houseparty. Vooral in Noord- Brabant en Limburg gebruiken carnavalsvierders een paar dagen per jaar flinke hoeveelheden bier. Meestal is dat hartstikke gezellig, maar het kan ook flink uit de hand lopen. Want voordat je het weet heb je te veel gedronken. En dan kan een kleine oorzaak grote gevolgen hebben. Agressief gedrag, verkeersongelukken, nogal eens met dodelijke afloop, we horen of lezen er veel over. De laatste jaren belanden met name jonge mensen steeds vaker in het ziekenhuis door alcoholgebruik, of beter, door alcoholmisbruik (zoals je op pagina 1 al hebt kunnen lezen). 3

DRINKEN, SLIKKEN, ROKEN, SPUITEN, SNUIVEN Wanneer spreken we van drugs? Je denkt er niet meteen aan, maar in feite is alcohol een drug, een harddrug zelfs. Waarom eigenlijk? Omdat het gebruik ervan verslavend is, je er allerlei ziekten door kunt krijgen (aan de lever bijvoorbeeld), en omdat alcohol grote maatschappelijke problemen veroorzaakt. Dit is het standpunt van de Stichting Jellinek. Deze stichting geeft allerlei informatie over alcohol en drugs. Zij noemen alcohol zelfs een van de ergste harddrugs. Als je nu vraagt wat een drug eigenlijk is, dan is het antwoord misschien wel verrassend. Want als we zeggen dat elk medicijn dat iets verandert aan de chemische huishouding in je lichaam een drug is, verbaast je dat misschien. Er wordt soms gesproken over drogerende middelen. Drogerende middelen koop je bij een drogist. Er bestaat een stokoud Nederlands woord droge, dat medicinaal kruid betekent. En dat is precies wat veel drugs in feite zijn. Ze zijn uit kruiden gemaakt. In de praktijk nemen we de het woord drug niet zo ruim. Van een opwekkende drug krijg je energie Wanneer we in dit informatiepakket over drugs spreken, dan bedoelen we middelen met een verdovende of opwekkende werking. Een drug is verdovend wanneer je er ontspannen, rustig of slaperig van wordt. Is een drug opwekkend, dan word je er juist heel vrolijk, klaarwakker en levendig van. Het zijn stemmingen waarmee je even kunt ontsnappen aan de alledaagse zorgen en problemen. Zeker wanneer mensen bepaalde drugs voor het eerst gebruiken, hebben ze nog niet door dat juist door het gebruik van drugs de problemen alleen maar groter worden. En niet alleen voor henzelf. Daarover zullen we het op pagina 13 uitvoeriger hebben. Drugs zijn er in veel soorten. Er zijn drugs die gemaakt worden van planten, er zijn drugs op basis van planten die chemisch bewerkt worden en er zijn drugs die helemaal in het laboratorium gemaakt worden. Je hebt drugs die direct sterk werken, zelfs als je er maar een beetje van gebruikt. Andere drugs hebben een veel minder sterke werking. Je kent waarschijnlijk wel de woorden harddrug en softdrug. Harddrugs zijn de middelen waarvan de Nederlandse overheid vindt dat ze heel gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Vooral omdat je er ook snel verslaafd aan kunt raken. Softdrugs vindt men minder gevaarlijk en minder verslavend. 4

Softdrugs Je bent er vast weleens langs gelopen, een coffeeshop. Je weet natuurlijk dat het geen plek is waar je koffie kunt kopen of drinken. Je kunt er allerlei producten kopen, gemaakt van de hennepplant. Van de hars (bijna vloeibaar of hard) maakt men hasjiesj en van de topjes van de bladeren wordt marihuana of wiet gemaakt. Hiervoor wordt de vrouwelijke hennepplant gebruikt, omdat die de beste kwaliteit hasj en marihuana oplevert. Je kunt deze softdrugs in de coffeeshop kopen. Sinds 2012 mag je in sommige coffeeshops alleen met een wietpas softdrugs kopen. Voor die wietpas moet je 18 zijn en je moet je laten registreren. Vanaf 2013 is dat in heel Nederland verplicht. Wolf van 39 komt er regelmatig. Twintig jaar geleden is hij puur uit interesse wiet gaan gebruiken. Son (26), een studente, zegt over haar ervaringen met cannabis: Ik ben met cannabis (= hasj en wiet) op vrij jonge leeftijd in aanraking gekomen, maar pas echt gaan gebruiken na plusminus mijn 18 e. Mijn huisgenoot heeft dit jaar prachtige planten laten ontspruiten in de tuin en ik ga het volgend jaar absoluut ook proberen! Prachtige planten met prachtige eigenschappen en niet alleen om te roken. Cannabisvezels zijn megasterk, bijvoorbeeld. Mogelijke toepassingen zijn divers en zeer nuttig. Wietplanten zijn al tientallen jaren in ons land bekend en worden ook volop geteeld. Maar heb je weleens van qat gehoord? Waarschijnlijk niet. Dat is niet zo vreemd, want die plant duikt pas rond 2010 in Nederland op. Door op de bladeren van de plant te kauwen verdrijf je honger en vermoeidheid. Qat is een plant uit Kenia en Somalië. Omdat in Nederland veel Somaliërs zijn, is de plant nu ook in ons land te krijgen. Vooral bij de Somaliërs die hier wonen is qat behoorlijk populair. Begin 2012 is de drug qat voor Nederland nog zo nieuw, dat de Nederlandse overheid er nog niet uit is of het nu een softdrug of een harddrug is. Maar het lijkt erop dat de drug voor je lichaam en je geest schadelijk is wanneer je hem langere tijd gebruikt. In de Nederlandse politiek gaan er stemmen op om qat daarom te bestempelen als een harddrug. Op het moment dat we dit schrijven is dat nog niet gebeurd en mag je vrijelijk qat gebruiken. Zijn de politici er bij qat nog niet helemaal uit, bij veel andere verdovende middelen zijn ze dat wel. Die worden beschouwd als harddrugs. Wietpas Een bundeltje qat (boven) Qatgebruiker (onder) 5

Harddrugs Van alle harddrugs zijn heroïne en cocaïne misschien wel de bekendste. Cocaïne heeft z n bekendheid misschien wel mede te danken aan een klassiek geworden hit uit 1977 van de Jamaicaanse zanger Dillinger. Cocaine in my Brain ( Cocaïne in mijn brein ) werd in Nederland een nummer 1-hit. Bij heroïne denken veel mensen al snel aan heroïnehoertjes. Dat zijn prostituees die met seksuele diensten geld verdienen om daarmee de drugs te kunnen kopen waar ze verslaafd aan zijn. Met cocaïne en heroïne noemen we meteen twee harddrugs, die tot de gevaarlijkste middelen horen. Dat komt omdat je er zelfs al aan verslaafd kunt raken als je er de eerste keer maar een klein beetje van gebruikt. Wat een verslaving voor gevolgen kan hebben voor gebruikers en de maatschappij lees je op pagina 10. Tussen al die harddrugs zit er een aantal dat we ook wel partydrug noemen. Veel mensen denken bij het woord partydrug in de eerste plaats aan XTC. Maar amfetamine en cocaïne vallen er ook onder. En geloof het of niet, alcohol ook. Mensen die naar een feest gaan vinden partydrugs wel handig. Ze worden er vrolijk en spraakzaam van. Dat maakt voor hen het feest nóg gezelliger en uitbundiger. Dit zegt een 16-jarige gebruiker bijvoorbeeld: Zodra ik XTC op heb ben ik een heel ander mens, veel vrolijker etc. Ik merk ook dat ik uitgaan echt leuk vind door XTC, omdat ik me dan nooit verveel. In de jaren 1990 wordt in ons land nog een andere groep harddrugs bekend en steeds populairder: de paddo s. Aan het woord paddo kun je misschien al zien dat we het hier hebben over paddenstoelen. Ze bevatten bepaalde stoffen die iets bijzonders doen bij degene die ze gebruikt. Hij gaat dingen zien, horen, ruiken, proeven of voelen die er in werkelijkheid niet zijn. Met een moeilijk woord heet zoiets hallucineren. Of hij gaat de dingen op een andere manier ervaren. Hij kan op ideeën komen waar hij zonder die stoffen uit de paddo nooit op gekomen zou zijn. Paddenstoelen die als paddo worden gebruikt kunnen gekweekt worden, maar we komen ze ook in de natuur tegen. Met die in het wild voorkomende paddenstoelen is het oppassen geblazen. Een paddenstoel die er uitziet als een geschikte paddo kan in werkelijkheid een giftige soort zijn. Paddo s kunnen de gebruikers in een smartshop kopen. In zo n winkel verkopen ze ook allerlei andere kruiden en middeltjes die helpen slimmer te denken. 6

Drugs uit planten Over de hennepplant waaruit hasjiesj en marihuana worden gemaakt, hebben we het al gehad. Een andere belangrijke plant voor het maken van drugs is de slaapbol, een soort papaver. Uit deze plant kun je een melkachtig vocht halen, melksap. Nadat je het hebt ingedroogd kun je er opium van maken. Daar worden dan weer drugs van gemaakt zoals morfine. Uit morfine kan weer heroïne worden gemaakt. Er zijn gebieden waar de papaver voor de productie van drugs een belangrijk landbouwproduct is. Zo is er in Azië een gebied dat bekend staat als de Gouden Sikkel. Het gebied omvat delen van Iran, Pakistan en Afghanistan. De Nederlandse militairen die tussen 2006 en 2010 in de Afghaanse provincie Uruzgan hebben gewerkt aan de wederopbouw van dit gebied, hebben dit zelf waargenomen. Ze hebben veel met papavertelers gesproken om hen over te halen andere landbouwgewassen te gaan verbouwen dan papaver. Geen gemakkelijke opgave, want de boeren kunnen veel winst maken met het verkopen van papaver. Het verbouwen van graan waarmee de plaatselijke bevolking bijvoorbeeld brood kan bakken levert lang niet zo veel geld op. Er zijn boeren in Uruzgan die met hulp van de Nederlanders zijn gestopt met de teelt van papaver en andere landbouwgewassen zijn gaan verbouwen. Toch wordt in Afghanistan nog altijd de meeste papaver ter wereld verbouwd, nadat die eer lang te beurt viel aan het grensgebied van Thailand, Laos en Myanmar (het vroegere Birma). Dit gebied staat bekend als de Gouden Driehoek. In Latijns-Amerika zijn Mexico en Colombia ook bekend om hun problemen rond de verbouw en handel in drugs. In Colombia wordt vooral coca verbouwd en cocaïne geproduceerd en het land uitgesmokkeld. Tegenwoordig komt daar steeds meer de papaverteelt en de productie van heroïne bij. Mexico is vooral een doorvoerland van drugs naar Noord-Amerika, maar produceert zelf altijd al veel marihuana en nu ook steeds meer papaver. Mexico en Colombia zijn vooral berucht vanwege de verbeten drugsoorlogen die er worden uitgevochten. Ze gaan ten eerste tussen drugsbendes onderling. Die bevechten elkaar om de meeste macht (én geld) in een zo groot mogelijk gebied. Verder woeden er ware oorlogen tussen de drugsbendes en de drugsbestrijders van de nationale regering. Vooral in Mexico woedt de drugsoorlog in volle hevigheid. Deze oorlog heeft sinds 2006 al aan meer dan 25.000 mensen het leven gekost. Papaver voor en tijdens de bloei Van gedroogde cocabladeren wordt cocaïne gemaakt 7

Synthetische drugs In Latijns-Amerika draait het niet alleen om drugs uit planten, maar ook om drugs die op chemische wijze worden gemaakt. Cocaïne bijvoorbeeld kun je niet alleen van de bladeren van de cocaplant maken, maar ook met chemische stoffen in een laboratorium. Voor zulke labs hoef je niet eens naar een land als Mexico. In ons land worden heel wat drugs gefabriceerd. Ons land staat bekend als een grote producent van XTCpillen. Net als bij de drugs uit planten heb je ook bij de synthetische drugs nieuwkomers. Een daarvan is GHB. Met deze stof is iets vreemds aan de hand. Hij komt van nature voor in onze hersenen. Maar het is ook gelukt hem in het laboratorium te maken. In de jaren 1960 en 1970 is GHB gebruikt in ziekenhuizen. Mensen hebben toen het middel gekregen om in te slapen (narcose) voordat ze geopereerd werden. In de jaren 1980 wordt ontdekt dat GHB als partydrug is te gebruiken. Toch wordt het middel pas sinds 2011 officieel een harddrug genoemd en wordt daarmee door de Nederlandse overheid verboden. Een andere drug uit het laboratorium is LSD. Je hebt er maar heel weinig van nodig om een trip te krijgen. Je gaat dan niet alleen alles om je heen anders zien, horen, voelen, ruiken en proeven. Mensen die een trip hebben gemaakt zeggen dat ze dan ook beter en dieper kunnen denken. Er zijn mensen die beweren dat bepaalde popnummers in de jaren 60 onder invloed van LSD zijn geschreven. Dat zou bijvoorbeeld zo zijn met Lucy in the Sky with Diamonds (de hoofdletters vormen LSD) van The Beatles. Maar bandlid John Lennon heeft dat altijd ontkent. LSD is veel gebruikt om mensen met geestelijke (psychiatrische) ziekten te behandelen, zoals schizofrenie. Dit was niet erg succesvol, want sommige mensen ontwikkelden door LSD zelfs schizofrenie. Zelfs de Engelse geheime dienst MI6 heeft LSD bij mensen gebruikt met de bedoeling bepaalde zaken te weten te komen. Ook dat was geen succes. Tegenwoordig kennen we LSD vooral als drug waarmee je je kunt ontspannen. Is LSD verslavend? Uit proeven met dieren is gebleken dat die niet aan LSD verslaafd raakten. Wel aan cocaïne en alcohol. Toch kan de drug gevaarlijk zijn, vooral voor mensen die aan een psychiatrische ziekte lijden of daar aanleg voor hebben. Een illegaal XTC-laboratorium GHB zou je in extase en seksuele opwinding brengen. Maar vrouwen worden gewaarschuwd voor seksueel misbruik, iemand kan namelijk stiekem GHB in een drankje doen waardoor je je bewustzijn kunt verliezen. Een uitbeelding van een trip met LSD 8

Er zijn dus heel wat soorten drugs, die gedronken, geslikt, gesnoven, gerookt of gespoten worden. En dan hebben we het nog niet eens over allerlei combinaties, zoals de joint (sigaret met hasj of marihuana), de speed (pillen met amfetamine) of de crack (gerookte variant van cocaïne). Maar ja, mag dat allemaal zomaar? Alcohol, drugs en de wet Als je je aan de Opiumwet zou houden is het antwoord op die vraag nee wat betreft drugs. Uit deze wet komen de termen softdrugs en harddrugs, die we allemaal kennen. Nederland is het enige land ter wereld met een wetgeving die dat onderscheid maakt. Als er niets mag volgens de Opiumwet, hoe kan het dan dat je in veel steden coffeeshops vindt? Doet de politie daar dan niets tegen? Nee, want veel gemeenten zeggen Eigenlijk mag het niet, die coffeeshops, maar van ons mag het toch. Met andere woorden, de gemeenten gedogen de coffeeshops. Ze moeten zich wel aan allerlei regels houden die de gemeente hen oplegt. Zo mag een coffeeshop bijvoorbeeld maar een bepaalde hoeveelheid softdrugs in huis hebben en verkopen. Zelf hennepplanten telen mag officieel niet, maar als je maximaal vijf planten in je eigen achtertuin hebt staan, word je niet vervolgd als je betrapt wordt. Je planten kunnen wel in beslag genomen worden. Dus die prachtige planten waarover Son het heeft (op pagina 5) mogen eigenlijk niet in haar tuin staan. Toch hoort Nederland, samen met Portugal en Tsjechië, tot die landen in de wereld waar het meeste kan als het over softdrugs gaat. Buitenlandse drugsgebruikers vinden dat fijn, maar hun regeringen zijn daar helemaal niet zo blij mee. Zo heeft Frankrijk zich in het verleden nogal eens boos gemaakt op Nederland vanwege het veel te slappe drugsbeleid. Als we het over alcohol hebben, wordt het een heel ander verhaal. Daarbij mag juist een heleboel wel. Je mag gewoon alcoholische dranken maken, verkopen en gebruiken. Daar heeft Nederland onder andere zijn grote, in de hele wereld bekende biermerken aan te danken. Toch mag niet alles. Alcoholische drank verkopen aan jongeren onder de 16 jaar is verboden. Hoewel sommigen alcohol een harddrug vinden, zal die niet snel net zo verboden worden als de andere harddrugs. Al was het alleen maar omdat de Nederlandse staat aardig wat geld in het laatje krijgt uit accijnzen (een soort belasting) op alcohol, bier en wijn. In 2010 is dat bij elkaar 994 miljoen euro. Maar of we nu praten over mogen, niet mogen of gedogen, veel mensen gebruiken alcohol of drugs. Daarbij ligt steeds een groot gevaar op de loer: verslaving! 9

VERSLAAFD Aan de drank We hebben het al gezegd (op pagina 4): veel mensen zien alcohol als een harddrug. Je kunt er dus gemakkelijk aan verslaafd raken. In Nederland zijn ruim 82.000 mensen verslaafd aan alcohol. Dat is ongeveer gelijk aan het aantal inwoners van een gemeente als Amstelveen. Hoe merken die alcoholgebruikers eigenlijk dat ze een verslaving hebben? Vooral omdat ze een hevige drang hebben om alcoholische drank te gebruiken. Kan zo iemand dan echt niet van de drank afblijven? Dat zal hem niet zomaar lukken. Ook al zou hij het heel graag willen. Zijn lichaam is gewend geraakt aan de alcohol. Hij moet dan ook steeds meer alcohol gebruiken om dat gevoel, die roes, te krijgen die hij wil hebben. Krijgt het lichaam geen alcohol meer binnen, dan eist het als het ware dat er weer alcohol komt. Komt die er niet, dan gaat het lijf protesteren. De verslaafde krijgt dan ontwenningsverschijnselen. Hij kan zich dan misselijk voelen, gaan zweten of gaan trillen. Of zijn maag kan van streek raken, waardoor hij gaat overgeven. De darmen werken ook niet meer zoals het moet. Diarree of juist verstopping zijn dan het gevolg. Geestelijk kan er ook het een en ander misgaan. Zo kan de verslaafde onrustig, angstig of gespannen worden. Hij kan ook slaapproblemen krijgen. Een alcoholverslaving is er eerder dan veel mensen willen toegeven. Als iemand bijvoorbeeld zegt: Ik ben niet verslaafd aan alcohol, maar ik heb het wel nodig, dan kun je zeggen dat hij er niet voor uitkomt dat hij verslaafd is, maar dat hij het toch echt wel is. Het kan goed zijn dat hij het zelf niet eens in de gaten heeft dat hij verslaafd is aan de drank. En dat terwijl familie, vrienden en bekenden het allang in de gaten hebben. Lees maar eens wat Fab vertelt in haar alcoholverhaal hiernaast 10

Ik ben 14 jaar. Ik begon met iets drinken op mijn twaalfde, een paar biertjes, breezers, heel onschuldig, en ook maar twee of drie keer per maand. Totdat ik 13 werd. Ik kwam veel meer in aanraking met alcohol. Door de groep waarmee ik omging, maar ook met vriendinnen en later vond ik het met mezelf ook wel gezellig. Jullie denken nu vast allemaal dat ik zo n meedrinker ben. Maar dat is niet helemaal waar. Ik vind het zelf gewoon echt lekker en begin steeds meer te begrijpen dat dit een probleem wordt. Het probleem begon in de meivakantie. De groep waarmee ik vaak afsprak was gewoon gezellig. Geld bij elkaar leggen, drank kopen en je klem zuipen en naar huis. Ik ben al zo vaak dronken thuisgekomen en mijn ouders hebben misschien één keer wat gemerkt, omdat ik echt een hele dag een kater had, kotsend. De meivakantie was helemaal koel en leuk. Toen die ene avond. Ik was er gelukkig niet bij, maar drie mensen raakten in coma en moesten mee met de ambulance. Het gaat nu goed met ze, maar toen schrok ik wel. Ondanks dat ik hier ernstig van schrok heb ik die dag daarna met een paar mensen op dezelfde plek nog een Martinifles die nog over was leeggedronken. Meivakantie was voorbij en ik ging steeds meer in het weekend drinken, vaak met feestjes, maar ook zonder. In de zomervakantie zelfde verhaal. En nu, sinds september, is het wel heel ernstig geworden. Ik ben laatst weggestuurd bij een feest omdat ik liep te kotsen en domme dingen gedaan had. Ik en twee vriendinnen van mij hebben allemaal een beetje hetzelfde probleem: doordeweeks drinken. Tegen mijn ouders zeggen dat ik bij haar eet, en zij zei dan tegen haar ouders dat zij bij mij at. En dan gingen we samen drank van onze ouders jatten en samen naar Den Haag of gewoon in onze eigen stad, en soms ook weleens gewoon in onze kamers blijven en depressief zijn of juist vrolijk worden. 11

Laatst gingen we een dag spijbelen, elkaar ziek melden. Ik had een fles rum, zij had vier of vijf flesjes bier en we hadden nog champagne en wijn. We moeten ook steeds een grotere hoeveelheid drinken willen we dronken worden. Iedereen denkt nog steeds dat wij gewoon feestbeesten zijn en in het weekend drinken. Maar niemand weet dat we het ook door de week doen en ook gewoon als we alleen zijn. Omdat ik het gewoon nodig heb. Ik sta te trillen als ik drie dagen niet gedronken heb. Ik ben vergeetachtig, maar haal nog steeds goede cijfers. Maar niemand heeft wat door. Ik ben nu steeds meer gaan beseffen dat het een serieus probleem is en ik wil heel graag hulp. En aan van die tips van drink water of zo heb ik niets, want alles wat ik drink giet ik in één keer achterover. En hoe meer, hoe beter. Ik weet niet wat ik moet. Het jaar is net begonnen. 11 januari, en ik heb alweer vijf keer gedronken dit jaar, of zes. Ik weet het niet eens meer. Een junkie geworden Is de kans op verslaving bij alcohol groot, bij verschillende drugs is die nog veel groter. Groter zijn ook de gevolgen van een drugsverslaving, al hangt dat wel af van de soort drug. Hoeveel mensen in Nederland verslaafd zijn aan soft- of harddrugs weten we niet precies. Van drugs als XTC en GHB weten we helemaal niet hoeveel mensen daaraan zijn verslaafd. Maar voor het totaal aan mensen met een drugsverslaving moeten we toch wel in aantallen van honderdduizenden denken. Een verschil met alcohol is, dat bij sommige harddrugs de verslaving veel eerder optreedt. De effecten ervan zijn veel sterker en je kunt het heel goed aan iemand zien dat hij aan de harddrugs is. Een vroegere vriendin van een verslaafde aan heroïne en cocaïne zegt over haar ex als ze hem na langere tijd terugziet: Ben me rot geschrokken. Broodmager en een afgeleefd gezicht. Het blijft niet bij die uiterlijke veranderingen. Verslaving aan alcohol of drugs brengt heel wat problemen met zich mee. Kleine en grote. Voor de verslaafde zelf en zijn of haar familie, maar ook voor de maatschappij. In het volgende hoofdstuk gaan we het hebben over een aantal van die problemen en de gevolgen van een verslaving. 12 Zie ook de foto s op pag. 14)

GEVOLGEN VAN EEN VERSLAVING Gevolgen voor de verslaafde Wanneer je een alcohol- of drugsverslaving hebt, geeft dat allerlei veranderingen in het dagelijks leven. Als iemand s ochtends al sterke drank gebruikt, maakt dat duidelijk hoe overheersend de alcohol in zijn leven is. Hij kan gewoonweg niet zónder; zijn lichaam en geest eisen van hem dat er steeds weer alcohol zijn lichaam binnenkomt. Dit is een voortdurende beproeving voor zijn lever. Bij jonge mensen, vooral onder de 16, is er een grote kans op flinke schade aan de hersenen. Omdat bij jonge mensen de hersenen nog in opbouw zijn, is die schade extra groot. Een jonge alcoholmisbruiker of -verslaafde merkt dat hij dingen die kort geleden gebeurd zijn niet meer of slecht kan onthouden. Het leren op school gaat bovendien duidelijk slechter. Iemand die vóór het drankmisbruik goed kon leren, doet het op school een stuk slechter. Het lichaam kan de opgelopen schade niet meer herstellen. De jonge drinker zal de rest van zijn leven de gevolgen ervan ondervinden. Een Postbus 51-spotje dat ouders waarschuwt voor blijvende schade bij jongeren door alcoholgebruik Een alcoholverslaving kan fataal aflopen. Dat zien we niet alleen bij onbekende, anonieme mensen. Ook wereldberoemde sterren kan het hun leven kosten. De Britse zangeres Amy Winehouse (1983-2011) is zo iemand. Op 23 juli 2011 wordt ze door haar lijfwacht in Londen dood in haar slaapkamer gevonden. In het appartement vindt men vier lege wodkaflessen. Ze is gestorven aan een alcoholvergiftiging. Een verslaving aan een drug (en vooral aan een harddrug) heeft ook vérstrekkende gevolgen. Het komt niet zelden voor dat een verslaafde weinig of geen contact meer heeft met zijn familie, vrienden, bekenden en collega s. Zijn dagelijks leven wordt maar door één ding beheerst: hij zal en moet de drug hebben die hij zo nodig heeft. Om de drug te kunnen kopen heeft hij veel geld nodig, maar dat heeft een verslaafde lang niet altijd. Er zit dan voor Amy Winehouse een verslaafde vaak niets anders op dan het geld te stelen. Bij wie hij het vandaan haalt, is voor hem niet belangrijk, als het er maar komt. Hij zit er zelfs niet mee om het geld van zijn eigen moeder te stelen. De verslaafde had vaak al geen goede relatie met zijn familie meer, maar door zoiets verslechtert die relatie nog verder. 13

Lichamelijke aftakeling In de wijk Multnomah County van Portland in Oregon (een van de staten in Amerika) heeft de politie enkele jaren lang 500 studenten gefotografeerd en gevolgd om te ontdekken waarom studenten wel of niet drugs gaan gebruiken. De foto s geven een goed beeld van wat de lichamelijke gevolgen zijn van langdurig drugsgebruik. De foto s spreken voor zichzelf, commentaar overbodig... 14

Gevolgen voor familie en vrienden De relatie tussen een verslaafde en zijn familie hoeft niet blijvend slecht te zijn. De familieleden willen hem eigenlijk wel helpen van zijn verslaving af te komen. Maar dat vraagt zo veel van ze, dat zij zelf ook in de problemen kunnen komen. Ze kunnen de greep op hun dagelijks leven kwijtraken, hun baan verliezen of overspannen raken. Geschikte hulp is meestal niet zomaar te vinden. De mensen van Stichting Coke Van Jou (SCVJ) proberen daar wat aan te doen. Dat doen ze door op allerlei manieren familieleden van verslaafden advies te geven. Een andere organisatie die raad kan geven aan familieleden van verslaafden is het Trimbos Instituut. Praten over een aan alcohol of drugs verslaafd familielid en alle problemen die dat geeft blijft voor de meeste mensen moeilijk. Het is met andere woorden een taboeonderwerp. De familie van een verslaafde schaamt zich ervoor om over hem met anderen te praten. Daarbij komt soms dat de verslaafde in de gevangenis is beland vanwege diefstal of (huiselijk) geweld. Huisgenoten, familieleden, maar ook onbekenden kunnen daarvan het slachtoffer zijn. Wat er allemaal kan gebeuren vertelt een moeder die zelf verslaafd is: Mijn leven stortte als een kaartenhuis in elkaar. Ik werd ontslagen wegens plichtsverzuim (van de coke wisten ze overigens niks), had dubbele woonlasten in verband met een nog niet verkocht huis en kwam ruim tien maanden zonder enige vorm van inkomsten te zitten. Ik heb zelfs het spaarplan van mijn dochters opgemaakt. In september 2009 ben ik hulp gaan zoeken. Twee maanden later werden mijn dochters uit huis geplaatst. Mijn moeder heeft me laten vallen toen ik niet meer succesvol was en het resultaat van haar opvoeding duidelijk werd, en heeft vervolgens iedereen tegen me opgezet, inclusief de Raad (van de Kinderbescherming) en Jeugdzorg. Het kan gebeuren dat ook de partner verslaafd is. Er komen dan nog veel meer problemen. Daarover schrijft diezelfde vrouw: Die kreeg een ernstige terugval. Toen hij verviel in crimineel gedrag heb ik ingegrepen en hem aangegeven. Hij zit momenteel vast; hoewel ik er dus alleen voor sta, heb ik nu meer steun aan hem dan toen hij vrij rondliep en me lastigviel met zijn gebruik. Vrienden heb ik eigenlijk niet meer. Ik kan ze op één hand (misschien wel twee vingers) tellen. Een ding weet ik zeker: gebruiken is geen oplossing. Wat die oplossing dan wel kan zijn, dat lees je op pagina 17. Wat voor alcohol geldt, geldt voor bepaalde drugs of een combinatie van middelen (waaronder medicijnen) nog meer: een overdosis kan fataal zijn. Verschillende internationaal bekende mensen hebben hun middelengebruik met de dood moeten bekopen. Michael Jackson, Elvis Presley, Jimi Hendrix, Jim Morrison en Janis Joplin zijn misschien wel de meest sprekende voorbeelden. En geloof het of niet, Jimi Hendrix, Jim Morrison en Janis Joplin én Amy Winehouse zijn maar 27 jaar geworden 15

Verslaafden in de maatschappij Soms kom je op straat alcohol- of drugsverslaafden tegen. Zie je iemand die er nogal verwaarloosd uitziet en al in de ochtend bier aan het drinken is, dan heb je dik kans dat die persoon aan alcohol verslaafd is. Als je iemand een klein zakje met wit poeder ziet kopen, dan is de kans groot dat die persoon heroïne heeft aangeschaft. Die gaat hij dan waarschijnlijk stiekem gebruiken op een plekje waar niemand hem kan zien. Hij kan ook heroïne in een vloeibare vorm met een injectienaald in een bloedvat spuiten. Een wc van een café of restaurant leent zich daar prima voor. Je kunt je voorstellen dat een cafébaas of restauranthouder daar niet op zit te wachten. Sommige cafés hebben daarom een speciale paarsblauwe verlichting geïnstalleerd op de wc s. Door dat zogenaamde ultraviolette (UV) licht kan de drugsgebruiker zijn bloedaders niet meer zien, zodat hij de drug niet in zijn lichaam kan spuiten. Dat Nederland vergeleken met veel landen een soepel drugsbeleid heeft, schreven we al (pagina 9). Dat brengt met zich mee dat buitenlandse drugsgebruikers graag naar ons land komen om er drugs te kopen. Dit drugstoerisme zagen we vooral in de steden in de buurt van de grenzen met België en Duitsland, zoals Eindhoven, Maastricht en Venlo. Doordat er niet of nauwelijks grenscontroles waren, konden de drugstoeristen bijna probleemloos even met de auto de grens over, hun drugs kopen en dan weer terug naar huis rijden. Door de instelling van wietpassen kunnen buitenlanders niet meer zo makkelijk drugs kopen als vroeger (zie ook pagina 5). Veel criminaliteit hangt samen met drugs. Het kan gaan om inbraken in een auto of in een huis, of om het verhandelen van drugs in een internationale bende. Nogal eens is drugscriminaliteit verweven met andere soorten criminaliteit, zoals internationale mensenhandel of wapenhandel. Er zijn zelfs presidenten of ex-presidenten die verdacht worden van drugshandel. Desi Bouterse (Suriname) en Manuel Noriega (Panama) worden vaak genoemd. Omdat drugs en criminaliteit zo met elkaar verweven zijn, houden niet alleen de politie en andere speurders zich ermee bezig. Ook de politiek doet dat, nationaal en internationaal. De Verenigde Naties hebben er zelfs een speciale organisatie voor, de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Het hoofdkantoor is in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen. Sinds 1997 helpt het VN-bureau nationale regeringen. Dat doet het door adviezen te geven om de strijd tegen drugshandel en misbruik in goede banen te leiden. Ieder jaar brengt de UNODC een rapport uit over de toestand in de internationale fabricage, handel en gebruik van drugs. Of het nu om alcohol, hasj, XTC, amfetamine of cocaïne gaat, het is duidelijk dat deze drugs een enorm probleem vormen, voor de verslaafden en voor de maatschappij. Veel verslaafden willen, net als hun naasten, dolgraag van hun verslaving af komen, afkicken. Maar het grote probleem is hoe dat voor elkaar te krijgen. Lees daarover meer in het volgende hoofdstuk. 16