Gemeente van de Here Jezus, 1.1 Het zweet brak me een beetje uit bij de voorbereiding van deze preek. Opnieuw he, als ik met deze woorden van de Here Jezus bezig ging, voelde ik de ingewikkelde wereld waar wij bij horen op me af komen. Het is allemaal niet zo eenduidig en simpel. We zitten met de krassen en de brokken. Ook rond het huwelijk. - Ik spreek hier tot u als hertrouwde man of vrouw. Liturgie: Matteüs 19:1-9 1 Na votum en groet, zingen Psalm 25:1,2 Gebed Lezen - HC, zondag 41 - Matteüs 19:1-9 Zingen Psalm 25:3,4 Preek Amenlied Psalm 25:5-7 Gebed en collecte Slotzang zingen LB 456:1,2 Zegen Amen zingen LB 456:3 - Ik spreek tot u als gescheiden man of vrouw. Misschien weer bezig met een nieuwe relatie. - Ik spreek tot u als getrouwde man of vrouw. Met een fijn huwelijk of een moeilijk huwelijk. - Ik spreek tot u als weduwe of weduwnaar met een herinnering aan uw huwelijk. - Ik spreek tot u als homobroeder of zuster, die ook het verlangen naar een levenspartner kent. - Ik spreek tot u als alleenstaande, die een echtgenoot mist. - Ik spreek tot u als iemand met verkering, op weg naar een huwelijk. En ieders levensverhaal kan zo aangrijpend zijn. Waarom je gescheiden bent. En hoe je hoopt op geluk in je nieuwe relatie. Tuurlijk, dat wens je elkaar toch toe?! Of als je als homo verlangt naar een levenspartner. Tuurlijk, dat gun je de ander toch? Als je in je huwelijk moet knokken en het gaat moeizaam. Ben je dan niet geneigd om te zeggen: joh, waarom zou je niet uit elkaar gaan? Bij elkaar blijven brengt je toch alleen maar meer schade aan?! Het zweet breekt me uit, als je dit op je af laat komen en dan deze woorden van de Here Jezus leest. Want is het niet zo, dat we als we iets over huwelijken horen, dat het vooral narigheid is? Het hoge echtscheidingspercentage. Ook in de kerk. Al die hulpboeken in de winkels om je huwelijk te verbeteren. Klinkt daar niet ook iets uit dat er zoveel te verbeteren is aan huwelijken. We zitten met de krassen en de brokken. En dan deze woorden van de Here Jezus. Ik denk dat deze woorden hard binnenkomen in onze pijn en gebrokenheid. We zítten met de brokken. Wat heeft het voor zin om dan te vertellen hoe het zou horen?! Is dat niet wreed? De boom ís omgevallen. Vertel me hoe dáármee om te gaan. Wat heb ik er dan aan om te horen dat die boom eigenlijk rechtop hoort staan?! 1.2 En toch is dat precies wat de Here Jezus doet. Vertellen hoe het vanaf het begin bedoeld was. Wat heb je daaraan als je tussen de brokstukken van je relatie zit? Wat als Jezus daar niet op zou wijzen. En we hebben geen idee hoe het allemaal bedoeld was door God. En hoe God díe bedoeling van Hem ook wil redden bij Jezus zelf. Wat als we daar geen idee van hadden? Dan zou het helemaal los zijn. Ieder z n eigen weg, naar eigen goeddunken. En dat levert alleen maar meer brokken op! Dit is genade wat Jezus hier doet. God wil zondaars onderwijzen in de weg der zaligheid! Hij onthoudt het ons niet. Laat ons niet in het donker maar wat rondtasten. Maar vertelt ons
Matteüs 19:1-9 2 wat zijn koers is. En dat dát de weg van redding en leven is. Gods koninrijk begint bij Jezus Christus. En dat koninkrijk is niks anders dan het begin van de nieuwe schepping. De vernieuwing van Gods schepping, waarin het huwelijk een hoogtepunt was. Daarom is het niet gek, dat Jezus bij zichzelf dat huwelijk weer zo hoog zet! Juist voor zondaars. Om daarop te koersen. Geloven dat zijn weg, de stijl van zijn koninkrijk, de weg van redding is. Hoe je situatie nu ook is. Dat is genade! Dat kan ontzettend zeer doen. Dan merk je dat Gods genade werkt en aan je trekt. Het vraagt van je dat Gods genade ontvangt in jouw situatie en jouw situatie op de weg van zijn koninkrijk zet. Dat kan zelfverloochening betekenen. Je kruis opnemen. En een kruis is geen pretje. Achter Christus aan dat is de spits van Jezus onderwijs. Ook zijn onderwijs over het huwelijk. Laten we dit gesprek van Jezus met de farizeeën eens rustig langs lopen. 2.1 a. De Farizeeën kwamen met een vraag bij Jezus. Mag een man zijn vrouw om willekeurig welke reden verstoten? Het is een situatie die zich kan voordoen. En dan werd er altijd Deuteronomium 24:1-4 bij gehaald. De enige tekst uit de Thorah, waar Mozes een echtscheidingssituatie regelt. Die tekst was de basis voor alle joodse bezinning over echtscheiding. Op welke gronden is een scheiding nou geoorloofd? Wanneer mag je nou scheiden? Met die vraag komen ze bij Jezus. En kennelijk niet, omdat zij er niet uitkomen. Maar om te proberen Jezus te pakken. Als Jezus iets zou zeggen wat tegenstrijdig was met Mozes, met de bijbel, dan hadden ze Jezus te pakken. Daarom die vraag. b. Wat vindt u van deze vraag? Nog even los van de intentie dat ze Jezus proberen te pakken. De vraag wanneer het nou geoorloofd is om te scheiden. Hele logische vraag. Een vraag die ook op ons af kan komen wanneer er een scheiding dreigt. Is toch niet zo n gekke vraag, om proberen serieus met je bijbel om te gaan en je af te vragen wat nou bijbelse gronden zijn om te scheiden. Zo redeneren wij ook al gauw. Zo gaan wij denk ik met heel veel christelijke regels om. Ik denk ook aan een andere vraag rondom het huwelijk. Een vraag die je regelmatig hoort: waar staat in de bijbel dat je geen seks mag hebben voor het huwelijk. En als je dan wel weet wat wel en niet mag, wanneer het wel of niet past. Mooi, dan weet je dat en zorg je dat je het netjes houdt. Droge wetten worden het zo. Het wordt een regeling. Je proeft niet het verlangen erin om je seksualiteit of je relatie zoveel mogelijk te laten beantwoorden aan Gods bedoeling. Het is alleen maar zoeken naar de randen, naar de grenzen. Wat mag nog net wel en wat mag nog net niet. c. En dat is precies waar Jezus op reageert! Die vraag van de Farizeeën was misschien nog geen eens zo gek. Maar ze begonnen aan de verkeerde kant! Dat is het probleem. Ze begonnen aan de verkeerde kant. Tuurlijk komen die vragen op je af, als je met huwelijkscrisis te maken krijgt. Maar wanneer je begint bij Deut. 24, waar Mozes een bepaalde echtscheidingssituatie regelt, dan ga je uit van de scheiding en houd je je alleen maar bezig met hoe je dat zo goed mogelijk regelt. Dat is beginnen aan de verkeerde kant. Jezus kiest een ander startpunt: Bij wat God in elkaar heeft gezet, de schepping. Dát is de weg om op te focussen.
Matteüs 19:1-9 3 2.2 Zo reageert Jezus dan ook: Hebt u het niet gelezen dat de schepper de mens bij het begin mannelijk en vrouwelijk heeft gemaakt? En iedereen die z n bijbeltje een beetje kent, zegt gelijk: Tuurlijk, dat is Genesis 1, dag 6. God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen. Dat was in dat hele scheppingsverhaal het hoogtepunt: de schepping van de mens als man en vrouw. Naar Gods beeld! Ja, dat hebben we gelezen. Maar wat heeft dat met het huwelijk te maken? Nou, de Here Jezus roept gelijk nog een ander gedeelte van het scheppingsverhaal op: Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich hechten aan zijn vrouw, en die twee zullen één worden. Iedereen die z n bijbeltje een beetje kent, zegt nu gelijk: Tuurlijk, dat is het einde van Genesis 2. Nadat God Eva had geschapen en bij Adam gebracht. En Adam verrukt begon te zingen over de vrouw. Daarop volgen dan deze woorden die Jezus aanhaalt. Het is eigenlijk de climax van het hele scheppingsverhaal. In die hele geschapen wereld, een tuin, met daarin twee mensen als hoogtepunt, die in elkaar opgaan. Dat is de topper van de hele schepping. Genesis 1 en 2 samen genomen, maakt Jezus daar iets heel krachtigs van: De God die mensen als man en vrouw geschapen had, heeft het ook bedacht ook zo geschapen dat een man en een vrouw samen zouden komen in een eenheid die verder gaat dan de nauwe band van een man tot zijn ouders! En dat één worden is een heel sterk beeld. Het betekent zoiets als aan elkaar gelijmd, aan elkaar gelast. Een band die niet meer verbroken kan worden. Dát is ook geschapen. Net zo goed, dat mensen als man en vrouw geschapen zijn. Zo is het huwelijk ook een schepping van God. Het huwelijk als instelling van God! Geschapen. Zo gaat Jezus dan ook verder (vs. 6): Ze zijn dan niet langer twee, maar één. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden. Het huwelijk is geen menselijke constructie. Het is een instelling van God. Een geschapen instelling. Waarom God man en vrouw zó aan elkaar wil verbinden, dat ze niet meer los te weken zijn van elkaar. Een levenslange band! Tuurlijk, het schiet ons nu door het hoofd, denk ik: zal wel waar zijn, maar het gebeurt wel gewoon, dat mensen scheiden. Maar Jezus bedoelt niet te zeggen dat het eigenlijk niet kan Hij zegt: Wat God heeft verbonden, mág een mens niet scheiden. Als je een huwelijk afbreekt ga je tegen de wil van de Schepper in, die het huwelijk tussen man en vrouw als een levenslange band geschapen heeft. Het is illegaal om een huwelijk af te breken. Wat God heeft verbonden, mág een mens niet scheiden. Voelt u hoe Jezus hier elke grond voor een scheiding wegneemt. Er is geen enkele grond voor een scheiding. Totale afwijzing van welke scheiding dan ook. Want dat is een stukje schepping van God geweld aandoen. 2.3 Er blijft weinig over van de vraag van de Farizeeën. En hun volgende vraag is dan ook heel logisch. Ze halen Mozes erbij. Wat hij gezegd had in Deut. 24. Waarom heeft Mozes dan voorgeschreven haar een echtscheidingsbrief te geven en zo haar te verstoten? Spreekt Jezus dan Mozes tegen?! En de farizeeën zien Mozes woorden echt als een gebod. Hij had het voorgeschreven. Het was een gebod. Hoe rijmt U dat met uw benadering, Jezus? 2.4 Even kort, waar het in Deuteronomium 24 over gaat een bepaalde situatie: een man is niet meer tevreden met zijn vrouw, om wat voor reden dan ook, en stuurt haar weg. De vrouw trouwt dan met een ander. En die tweede man komt te overlijden of stuurt haar ook weer weg.
Matteüs 19:1-9 4 De vrouw wordt een speelbal en heen en weer geschoven. Dáárvan zegt Mozes: zij mag niet opnieuw met die eerste man trouwen. De scheidingsbrief betekende dus een zekere bescherming van de vrouwen, om te voorkomen dat ze een speelbal werden. En deze regeling trof Mozes níet om het scheiden maar goed te keuren. De scheidingen hadden plaats gevonden. En daarna probeerde Mozes met deze regeling de vrouwen te beschermen. Dat proef je ook in Jezus reactie. De Farizeeën hadden het over wat Mozes had voorgeschreven als een gebod. Jezus heeft het over wat Mozes heeft toegestaan. Het was geen standaardgebod voor scheidingen! Omdat u zo harteloos en koppig bent, daarom heeft Mozes u toegestaan uw vrouw te verstoten. Maar dat is niet vanaf het begin zo geweest! Júllie zijn zo harteloos en koppig. En daar bedoelt Jezus niet mee hoe mensen met elkaar omgaan. Nee, dit slaat op je houding tegenover God. Omdat jullie zo harteloos en koppig zijn in het luisteren naar Góds bedoeling in Gods schepping en díe lijn niet hoog willen houden. Hun houding tegenover Gód en zijn bedoeling, dát is hun probleem! En dat Mozes dan zo n regeling moest treffen was niet het goedkeuren van de echtscheiding, maar de beste weg zoeken nadat het kwaad geschiedt was. En dan zegt Jezus het nog één keer heel helder: wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel. Want wat God heeft verbonden, samengevoegd, mag een mens niet scheiden. Zo staan ook deze woorden van Jezus vermeldt in de andere evangeliën. Alleen Matteüs voegt er nog een klein stukje aan toe: tenzij er sprake was van een ongeoorloofde verbintenis. En dat laatste klinkt wel heel vaag ongeoorloofde verbintenis. Zet daar maar gewoon, zoals in de oude vertaling, hoererij neer. Wie zijn vrouw verstoot en met een ander trouwt, pleegt overspel, tenzij er sprake was van hoererij. Kort gezegd klinkt het als: hertrouwen is echtbreuk tenzij er sprake was van hoererij. Hé, geeft de Here Jezus nou toch toe aan de farizeeën. Is er dan één ontsnappingsroute, om onder Gods huwelijksinstelling uit te komen? Ontkracht Jezus nou zijn eigen woorden, dat het altijd illegaal is om een huwelijk af te breken, omdat het een instelling van God is? De Here Jezus reageert hiermee op een hele verloederde situatie onder de Joden in zijn tijd, waar ze heel anders met de scheidbrief omgingen, dan Mozes het bedoelt had. Dezelfde Mozes had gezegd dat wanneer sprake was van hoererij van een getrouwde man of vrouw vreemdgaan dat daar dan de doodstraf op stond! Op hoererij stond de doodstraf! Daarmee was het huwelijk ontbonden! Alleen de dood ontbindt het huwelijk. Alleen de dood ontbindt het huwelijk. Zo zeggen we dat ook, als je trouwt: tot de dood ons scheidt, of Christus terug zal komen. Als Christus terugkomt en de nieuwe schepping zal instellen zullen er geen huwelijken meer zijn. Zolang je in dit leven staat, draag jij je ja-woord van je huwelijk voor God dus mee in je leven En hoererij is geen reden om dan met instemming je huwelijk te verbreken en een nieuw huwelijk te beginnen. Hoererij is nog veel ernstiger, daar stond de doodstraf op en zo werd het hele huwelijk ontbonden. 2.5 We gaan het proberen af te ronden. Wat doet Jezus hier? Hij wil niet beginnen waar de farizeeën beginnen: echtscheiding als uitgangspunt nemen en dan je afvragen wat gronden zijn om te scheiden. Nee, Jezus gaat helemaal terug naar het begin. Naar Gods bedoeling. Gods schepping. Man en vrouw. Het huwelijk als schepping, bedoeld voor een man en vrouw die elkaar opzoeken om een levenslange intieme band aan te gaan. Wat God heeft verbonden, mag een mens niet scheiden. Dat is illegaal. En er is geen enkele reden, behalve de dood of Jezus terugkomst, die legaal voor God het huwelijk ontbindt.
Matteüs 19:1-9 5 Dát is de lijn die God uitzette in zijn schepping. Het huwelijk als hoogtepunt. Dát is ook de lijn die blijft gelden op de reddingsweg van Jezus. Het koninkrijk van God. Dát is ook de lijn die Paulus hanteert, wanneer hij naar de gemeente in Korinte schrijft. In hoofdstuk 7 zegt hij het zo: Een vrouw mag niet scheiden van haar man (is ze al gescheiden, dan moet ze dat blijven of zich met haar man verzoenen), en een man mag zijn vrouw niet wegsturen. Wat God heeft verbonden, elk huwelijk, mag de mens niet scheiden! Het is een instelling die God heel hoog heeft staan. Het was het toppunt van zijn schepping. Op zijn reddingsweg, de weg van Christus, blijft dat ook die hoge instelling. Wat God heeft verbonden, mag de mens niet scheiden. 3. Mag ik Jezus woorden zo samenvatten: Houdt Gods instelling van het huwelijk te allen tijde hoog! (2x) En dan staat het zweet me weer op het voorhoofd, als ik aan al onze situaties denk. Aan alle brokstukken, waarmee we hier zitten. Wat staan Jezus woorden ook haaks op hoe wij vaak de praktijk beleven. Een wereldvreemde boodschap. En toch is dít genade van God! Dat Hij ons zijn weg uittekent. Van zijn instelling van het huwelijk vertelt, om hoog te houden in zijn gemeente. Middenin een wereld waar heel anders over relaties wordt gedacht. Juist in het hooghouden van deze instelling van God kunnen we ons onderscheiden en getuigen van onze hoop en verwachting van God. 3.1 Daarom dat het kerkelijke beleid sinds de vorige synode zo goed is, vind ik. Ook landelijk worstelen onze kerken hoe om te gaan met alle huwelijks- en echtscheidingsproblemen. Worstelen om Gods Woord daarin helder naar voren te brengen. Om trouw te zijn aan Christus en de gemeenteleden helpen daarin hun weg te vinden. Daarom heeft de laatste synode van onze kerken het nog helderder gezegd: - De Heilige Schrift legt alle nadruk op de onontbindbaarheid van het huwelijk (Matt. 19:6); - Het past bij de stijl van het koninkrijk, zoals de Here Jezus ons die geleerd heeft, grote nadruk te leggen op het karakter van het gegeven ja-woord. Een eenmaal gegeven belofte blijft gelden en blijft ook naklinken na een scheiding; - Daarom zullen nieuwe huwelijken na een echtscheiding in de regel niet kerkelijk bevestigd worden. - En de synode hamert op het belang van huwelijksvoorbereiding, huwelijkscatechese in de gemeenten. Om jonge stellen nog bewuster te maken van het huwelijk naar Gods bedoeling, waar ze in stappen. Was de lijn van een eerdere synode dan niet goed? Een lijn, waar ze duidelijk twee echtscheidingsgronden hanteerden? Och, het geeft aan hoe de kerken hiermee worstelen. En de draai naar de nog heldere synodelijn is alleen maar een nog krachtiger getuigenis van trouw aan Jezus woorden. Ik hoop dat u ook ziet, hoe de synodelijn niet maar een kille harde zakelijke regel is om toe te passen. Maar dat het een hulp is om in de gemeenten de weg van Christus te horen en te vinden in alle gebrokenheid. 3.2 En daarmee landen we middenin de praktijk vol met onze brokstukken. a. Misschien moeten het huwelijk als instelling van God wat uitkleden, wat meer van gevoelens en romantiek ontdoen. Het gaat niet om hoe je verliefd je blijft voelen naar el-
Matteüs 19:1-9 6 kaar. Nee, het gaat om trouw en gehoorzaamheid aan de instelling van God. En dat is niet streng, maar dat is juist genade. Je staat in die instelling, je bent niet pas getrouwd als je grote gevoelens voor de ander hebt. Je bént getrouwd omdat je het huwelijk bent ingestapt. En dat is een bescherming. Bescherming van het leven van gehuwden als hun levens zich heel kwetsbaar met elkaar vergroeien. Het is een bescherming van het gezin, van kinderen. Is dat niet ook wat er de laatste tijd ineens veel aandacht krijgt (ook uit nietchristelijke media!): de grote schade van een echtscheiding voor kinderen. De schade is vaak nog veel groter dan niet-scheiden. Sluit wel aan bij deze hoge instelling en bedoeling van God. b. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Als je verkering hebt en je langzaamaan naar het trouwen toegroeit. Besef wat je met je trouwen instapt: een instelling van God. Je spreekt een ja-woord uit over trouw tot de dood je scheidt of Christus terugkomt. Dat blijf je je leven lang dragen voor God! Daar helpt de kerk je aan te houden. Om dan nog even op de vraag in te gaan over seks voor het huwelijk: waar staat in de bijbel dat het niet mag? Ik vind de vraag ongelukkig en zou je terug willen geven, waar staat in de bijbel dat het wél mag? Kijk s hoe in Gods Woord seksualiteit helemaal bij het huwelijk hoort! Bij die instelling. En ook als je bijna trouwt en je bent zeker van elkaar, mag het dan nog niet? Het huwelijk begint op de dag dat het gesloten wordt. Op die dag stap je het huwelijk binnen. Op die dag gaat de deur open voor seksualiteit. Is het zo erg om te wachten tot je getrouwd bent? Tuurlijk, de wereld waarin we leven hitst ons lekker op. Maar de vrucht van Gods Geest dan: zelfbeheersing? Een prachtige eigenschap, die God heel mooi vindt! c. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Als je getrouwd bent. Als je een goed huwelijk hebt, maar ook als je moet knokken in je huwelijk. We horen veel verhalen over mensen die geknokt hebben in hun huwelijk, maar waar een scheiding niet uit kon blijven. We horen haast geen verhalen over echtparen die wél blijven knokken in hun huwelijk, omdat ze het zien als instelling van God. En hoe ze daarin een weg weten te vinden. Zelfs als dat misschien betekent dat je een tijd afstand van elkaar moet nemen Ook die verhalen zouden we meer moeten vertellen aan elkaar! d. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Ook als we gescheiden zijn. O, wat kan het gevecht in je huwelijk zwaar en eindeloos zijn geweest. Wat werd de druk misschien te groot en ben je gebroken. Je zag geen andere weg dan uit je huwelijk te stappen. Laten we alsjeblieft niet makkelijk doen over de redenen tot echtscheiding! Maar laten we alsjeblieft ook niet makkelijk doen over je ja-woord wat je voor je leven gegeven hebt. Wat je voor God met je meedraagt. Die instelling van God. Hoe nou verder als gescheidene achter Christus aan? Zijn woorden blijven klinken: Houd Gods instelling van het huwelijk hoog. Dat betekent, met de woorden van Paulus, dat de beste weg voor jou is geen nieuwe relatie te zoeken. Dat past wel het meest bij de stijl die Christus tekent van zijn Koninrijk. e. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Ook als we hertrouwd zijn. De vraag kan nu opkomen, wanneer u hertrouwd bent: is mijn tweede huwelijk dan geen wettig huwelijk? De situatie is dát u hertrouwd bent. En de kerk heeft het erkent als een wettig huwelijk. En daarom klinkt ook voor u de oproep van Christus om Gods instelling van het huwelijk hoog te houden.
Matteüs 19:1-9 7 f. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Ook als je worstelt met homofiele gevoelens. Heel veel vragen die je bezig houden, die niet door deze preek weggepoetst mogen worden. Maar ook aan jou klinkt deze oproep van Jezus. Om dat hoog te houden in je leven. En vandaaruit je weg te zoeken en je keuzes te maken. De stijl van Christus. g. Laten we Gods instelling van het huwelijk hoog houden te allen tijde. Ook als je alleenstaand bent. Je voelt misschien een gemis. Je voelt de gebrokenheid op jouw manier. h. Voor ons allemaal geldt die oproep van Christus: Houdt Gods scheppingsinstelling van het huwelijk hoog te allen tijde! Laten we dat ook samen doen. Naar elkaar toe. God samen danken wanneer we de goedheid van het huwelijk proeven. God bidden wanneer we de moeiten van het wel of niet getrouwd-zijn kennen. En wanneer je bij een broeder of zuster merkt, dat die het huwelijk als instelling van God niet meer zo hoog houdt, met alle gevolgen die Jezus eraan verbindt als je zo merkt hoe een broeder of zuster afdwaalt van de weg achter Christus aan spreek elkaar alsjeblieft aan. Trek elkaar mee. Laten we zo samen Gods scheppingsinstelling van het huwelijk hoog houden. 3.3 Want we zijn niet van onszelf, we zijn van Jezus Christus. Hij heeft ons gezet op zijn reddingsweg. Dat is zijn genade. En elke dag mag je weer opnieuw op die weg gaan staan, als je er vanaf gedwaalt was. Dat is Gods genade. De deur staat open. En ontvang als Gods genade ook zijn onderwijs. Over het huwelijk als instelling van de Schepper. Onderwijs is genade, want het brengt licht en koers in een verwarrende wereld. En wanneer je voelt dat deze boodschap van Christus ver van je af is komen te staan, zie dat als een teken dat je van Christus weg bent weggedreven. Bekeer je dan, en neem je opnieuw voor om in jouw situatie deze instelling van God hoog te houden. Louter goedheid zijn Gods paden voor wie leeft naar zijn verbond Amen