START KLEURBEHEER PROFIELSERVICE WINKEL LABOTESTS LESMATERIAAL AFHALEN KOPPELINGEN ONDERSTEUNING www.marc-en-ciel.be kleurbeheer - creative suite - digitale fotografie opleiding - ondersteuning - advies - verkoop EEN EERSTE KENNISMAKING MET KLEURBEHEER In deze beknopte cursus proberen we een overzicht te geven van wat kleurbeheer eigenlijk inhoudt. Wat is kleurbeheer? Kleurbeheer zorgt ervoor dat de kleuren van digitale afbeeldingen op alle apparaten hetzelfde uitzicht behouden. - Je neemt de foto met je digitale camera. - Je bekijkt de foto op je beeldscherm. - Je maakt een afdruk van de foto op je eigen printer. - Je laat een vergroting maken in een fotolabo. - Je plaatst je foto op je eigen website. - Je publiceert je foto in het krantje van je vereniging. Telkens komt je foto in een andere omgeving terecht en kunnen de kleuren sterk van uitzicht veranderen. Waarom is kleurbeheer nodig? Op elk apparaat waarop kleurenbeelden weergegeven worden, gebeurt dit op een andere manier. - Je digitale camera neemt licht op. - Je beeldscherm produceert licht. Kleuren die met licht gemaakt worden zijn vaak heel helder en sterk. - Je printer werkt met inkt. - De foto uit het fotolabo bestaat uit verschillende lagen met kleurstoffen. - Drukwerk wordt met inkt geproduceerd. Kleuren die met inkt of kleurstoffen gemaakt worden zijn meestal iets donkerder en doffer. Wat doet kleurbeheer? Kleurbeheer herberekent de kleuren van de ene omgeving naar de andere, maar op zo'n manier dat je als toeschouwer geen verschil ziet. Stel: je hebt een mooie foto gemaakt van een bloem, je jongste spruit, een indrukwekkend landschap. Je wil graag dat de kleuren die je gezien hebt (en die je digitale camer vastgelegd heeft) straks op je beeldscherm of je afdruk dezelfde sfeer uitademen. Door de manier waarop een apparaat een bepaalde kleur produceert in een tabel op te slaan (ICC-profiel) kan kleurbeheer die ene speciale kleur zodanig herberekenen dat ze op een beeldscherm hetzelfde effect geeft als op de afdruk. Heb ik kleurbeheer nodig? Als je niet geeft om het uiteindelijke resultaat, is kleurbeheer voor jou niet belangrijk. Maar als je zelf je foto's afdrukt weet je wel dat elke afdruk je geld
kost. En als je dan veel proeven moet maken voor je een goed resultaat hebt, dan raak je al gauw gefrustreerd over de kostprijs. Met kleurbeheer kan je die kosten sterk beperken. Als je alles op de juiste manier gebruikt, hoef je zelfs geen proefafdrukken meer te maken, je kan meteen op je beeldscherm zien hoe je afdruk er zal uitzien. Je past de nodige verbeteringen toe en... afdrukken maar. Je afdruk zal precies zijn wat je ervan verwacht. Als je beroepsmatig met foto's bezig bent spaar je hopen tijd, inkt en papier uit. Je winst kan er alleen maar groter van worden. Wat zijn de basisstappen van kleurbeheer? Er zijn drie belangrijke basisstappen in kleurbeheer: - Kalibreren - Profileren - Simuleren KALIBREREN Deze term wordt vaak verkeerd gebruikt. Met kalibreren breng je een apparaat in een controleerbare en neutrale toestand. Dat wil zeggen dat dat apparaat de kleuren steeds op dezelfde manier zal weergeven en dat er geen kleurvervuiling is. Een beeldscherm wordt gekalibreerd, zodat het de kleuren weergeeft zoals je ze onder normale lichtomstandigheden zou zien. Helaas kan je dat niet met een stukje software, omdat je dan zelf nog teveel interpreteert. Alleen met een schermkalibrator kan je je scherm perfect neutraal afstellen. Een beeldscherm dat vers uit de winkel komt is meestal veel te helder en veel te wit afgesteld. Dat is omdat je om films te bekijken heel veel helderheid nodig hebt. Maar als je een afgedrukte foto in je woonkamer bekijkt, zal je zien dat het papier helemaal niet zo wit is. En uiteraard heeft dat ook invloed op alle kleuren die op dat papier afgedrukt worden. PROFILEREN Met behulp van een testkaart waarop een aantal vastgelegde kleuren afgedrukt zijn wordt een tabel opgemaakt waarin staat hoe deze kleuren op een bepaald apparaat geproduceerd worden. Je beeldscherm wordt automatisch geprofileerd als je een kalibratie uitvoert. Om een printer te profileren heb je speciale (dure) apparatuur nodig, als je het zelf wil doen tenminste. Maar je kan ook een profiel laten maken, je hoeft alleen maar de testkaart op de juiste manier af te drukken en op te sturen. Na een paar dagen krijg je het profiel via mail thuis gestuurd en kan je beginnen. Ook hier is geen enkele goeie software voor! Laat je dus geen programma's verkopen die veel beloven maar weinig resultaat opleveren! Goeie fotolabo's zullen je een (gratis) profiel van hun apparatuur bezorgen, zodat je ook op voorhand kan kijken hoe zij de kleuren produceren. En je kan er dan zelfs voor zorgen dat ook dat labo de foto's precies hetzelfde uitzicht geeft als bij jou thuis op het beeldscherm. SIMULEREN
Om te kunnen zien wat het uiteindelijke resultaat van je foto zal zijn heb je software nodig die een simulatie (nabootsing) kan uitvoeren. Het betekent dat het programma de kleuren op het scherm toont zoals ze straks op de afdruk zullen zijn. Tot nu toe zijn er nog niet zo heel veel programma's die dat echt goed doen. Tot de beste behoren: - Photoshop CS en CS2 (en alle andere programma's uit de Creative Suite) - Qimage - idimager - Aperture (voor Mac-gebruikers) Iets minder goed is: - Quark 7 Dat betekent niet dat andere programma's geen kleurbeheer hebben, zij hebben niet de mogelijkheid om op je scherm een ander apparaat na te bootsen. Je kan verder ook op een printer een ander apparaat nabootsen, als je bijvoorbeeld drukwerk wil aanleveren kan je op een goedkope inkjetprinter een drukproef maken die qua nauwkeurigheid niet hoeft onder te doen voor dure, professionele apparaten. Is kleurbeheer moeilijk? Ja en neen. De eerste keer dat je kleurbeheer gaat gebruiken zal het allemaal wat ingewikkeld lijken. Maar net zoals bij alles wat je moet leren, gaat het gemakkelijker naarmate je het vaker doet. De meeste gebruikers kunnen na zo'n twee tot drie oefensessies perfect kleurbeheer toepassen. Kleurbeheer is niet moeilijker dan pakweg... spaghetti koken. Je moet er alleen voor zorgen dat je alles steeds op dezelfde manier doet, zodat het een routine wordt. Is kleurbeheer duur? Dat hangt er een beetje vanaf wat je echt wil. Je zal in ieder geval moeten investeren in een schermkalibrator. Deze worden steeds goedkoper. Kijk wel dat je een betrouwbaar apparaat koopt, niet alle apparaten die in een of ander tijdschrift een goeie beoordeling gekregen hebben zijn ook echt goed. Vraag best eens na bij iemand die er voldoende ervaring mee heeft. Profielen laten maken van je printer hoeft ook niet duur te zijn. Al vanaf 5,00 heb je een heel goed profiel. Reken maar eens uit wat je dat anders aan inkt en papier zou gekost hebben! Let wel op! Voor elke papiersoort die je op je printer gebruikt heb je een profiel nodig. Maar daartegenover staat dat je alleen een profiel moet laten maken voor die papiersoorten waarop je kwaliteitsfoto's gaat afdrukken. Zijn er meerdere werkwijzen mogelijk? Ja, je kan op internet heel wat informatie vinden over hoe je kleurbeheer moet gebruiken.
Maar onze werkwijze is ontstaan na meerdere jaren van intensieve testen. Pas nadat we zeker waren dat deze werkwijze het gewenste resultaat opleverde hebben we ze in cursusmateriaal gestoken. Onze informatie wordt trouwens voortdurend opnieuw gecontroleerd en waar nodig aangepast. We testen ook elk nieuw programma uit op zijn mogelijkheden. Al vele honderden gebruikers hebben, met succes, onze werkwijze toegepast. Hoe zit de werkwijze in elkaar? Met de volgende werkwijze heb je gegarandeerd resultaat: 1. Ik kalibreer mijn scherm naar een bepaalde standaard, deze standaard is afhankelijk van het licht dat in mijn bureau aanwezig is. - ik heb een Philips Graphica TLD/965 van 36 W (= standaardlicht) Dan gebruik ik de volgende waarden: - kleurtemperatuur (witpunt) = 6100 K - 6500 K - gamma = 2,2 (ook voor Mac!) - luminantie (helderheid) = 120 candela/m2 (bij een lcd-scherm) - als ik ander licht heb, gebruik ik andere waarden, ik kan dat meten met mijn Eye-One Display 2. 2. Ik haal de testkaart marc_en_ciel_simplergb.zip af, pak ze uit met Winzip of Stuffit en open ze in Photoshop CS (CS2) of een ander programma dat kleurbeheer ondersteunt. - wanneer ik de testkaart open kan het zijn dat er een profielwaarschuwing komt, in dit geval moet ik zeggen dat er geen kleurbeheer mag toegepast worden! - ook bij het afdrukken van de testkaart mag het programma geen kleurbeheer toepassen! - ik stel in mijn printerdriver in op welke papierkwaliteit ik ga afdrukken en welke afdrukkwaliteit ik ga gebruiken. Ik noteer dit. - als ik echt alles uit mijn printer wil halen dat erin zit, moet ik ook in de printerdriver het kleurbeheer uitschakelen, meestal wordt dit aangegeven met: geen kleuraanpassing. Alleen als ik dat doe krijg ik het volledige kleurbereik van mijn printer. - ik laat de testkaart goed drogen en stuur ze op. 3. Wanneer ik mijn printerprofiel ontvangen heb, ga ik dit installeren op mijn computer - eerst uitpakken met Winzip of Stuffit, of rechtsklikken en "Alles uitpakken" kiezen. Dan rechtsklikken en "Profiel Installeren" kiezen. - als ik nu een foto open, kan ik in Photoshop CS (CS2) via het menu View naar Proof Setup > Custom gaan. Hier kan ik mijn printerprofiel in de afrollijst zoeken en aanklikken. Vanaf nu zie ik op mijn beeldscherm wat het resultaat op de afdruk zal zijn. Ik kan, als ik dat wil, verbeteringen aanbrengen, zonder telkens een nieuwe afdruk te moeten maken, want wat ik op mijn scherm zie is wat ik op mijn afdruk krijg. 4. Ik ga mijn foto afdrukken -Ik zorg ervoor dat mijn programma weet dat ik op die bepaalde papiersoort ga afdrukken: daarom selecteer ik in de Printruimte (soms ook printerprofiel genoemd) het juiste printerprofiel. - uiteraard moet ik in de printerdriver ook weer de juiste papierkwaliteit en afdrukkwaliteit kiezen, want deze moeten overeenkomen met de instellingen die ik gebruikt heb voor het
afdrukken van de testkaart. - als ik bij het afdrukken van de testkaart het kleurbeheer in de printerdriver had uitgeschakeld, moet ik dat nu ook doen, anders krijg ik een heel ander resultaat. 5. Ik laat de foto even drogen en beoordeel ze in hetzelfde licht als dat waarnaar ik mijn scherm gekalibreerd heb. En ziezo! Mijn foto is precies wat ik ervan verwachtte! Moet ik mijn camera instellen op srgb of op Adobe RGB? Als je een camera hebt waar je een andere kleurruimte kan op instellen moet je de keuze maken in functie van je werk. Als je vakantiefoto's gaat maken werk je best in srgb, je hebt dan achteraf niet veel correctiewerk meer. Als je foto's voor een tentoonstelling gaat maken, of je bent beroepsfotograaf, dan kan je beter in Adobe RGB werken. Ook als je aan productfotografie of architectuurfotografie doet. De kans is groot dat je de foto's naderhand nog moet gaan bewerken, maar je krijgt wel een veel betere kleurweergave. Vooral blauwe tinten worden beter weergegeven in Adobe RGB. Wat is het beste opnameformaat? JPEG, TIFF of RAW? Ook hier maak je weer een keuze in functie van je werk. Als je 500 vakantiefoto's nog één voor één moet gaan nabewerken, dan ben je een paar dagen bezig. Ikzelf gebruik op vakantie altijd JPEG. Ik krijg dan meer foto's op mijn kaart, ze nemen minder plaats in op de computer en dankzij de mogelijkheid om mijn eigen instellingen te doen op de camera hoef ik ze achteraf niet meer te bewerken. Ook het maken van diashows verloopt heel vlot. Mijn camera ondersteunt geen TIFF, maar als je die mogelijkheid hebt kan je ze gebruiken voor foto's waar veel detail in moet zitten. TIFF gebruikt namelijk een compressie waarbij geen beeldinformatie weggegooid wordt. Ook als je achteraf heel grote vergrotingen wil gaan maken ben je beter met TIFF. Als je beroepsmatig met fotografie bezig bent, of je zit in een fotoclub waar kwaliteit bovenaan staat, kan je misschien eens overwegen om al je opnames in RAW te maken. RAW (bij Nikon: NEF) is eigenlijk hetzelfde als een negatief (of dia) van vroeger. Je kan in je eigen (virtuele) donkere kamer je foto helemaal naar je eigen behoeften aanpassen. Zelfs als de belichting bij de opname niet helemaal goed zat, kan je dat achteraf nog bijsturen. Ikzelf maak al mijn studio-opnames in RAW. Gebruik voor het bewerken van RAW wel een programma dat volledig kleurbeheer ondersteunt, anders krijg je nog afwijkingen tussen wat je op je scherm ziet en wat er op de afdruk komt! Hoe moet ik de werkruimte van Photoshop instellen?
In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, heeft de instelling van de werkruimte van Photoshop totaal geen invloed op wat je op het scherm ziet. Het enige doel van deze werkruimte is: ervoor zorgen dat alle foto's op de juiste manier van een profiel voorzien worden. Dat profiel is nodig om de kleuren op de juiste manier te kunnen omzetten. De beste werkruimte die je kan gebruiken is: Europa Prepress 2. Als je foto's geen profiel bevatten, zal Photoshop vragen wat het moet doen. - Best zeg je dan: wijs het Adobe RGB profiel toe. Deze kleurruimte is zodanig groot dat de kleuren van je foto niet zullen veranderen. Als je foto's wel een profiel bevatten, maar dat profiel komt niet overeen met de werkruimte, dan zal Photoshop vragen wat er moet gebeuren. - Behoud het ingesloten profiel, ook al is dat een ander profiel. - Alleen bij drukwerkvoorbereiding heeft het nut om de foto om te zetten naar Adobe RGB, en dan nog alleen als je achteraf kleuren uit die foto gaat gebruiken in je opmaak. Als je foto's in Adobe RGB opgenomen werden zal Photoshop niets vragen en de foto gewoon openen. Als je de bewerkte foto gaat opslaan, denk er dan aan dat je in een RGB-foto ALTIJD een profiel MOET mee opslaan. Bij een foto die naar CMYK werd omgezet moet je GEEN profiel mee opslaan. Wat is Converteren (Omzetten) naar een profiel? En is dit nuttig? Converteren, of omzetten naar een profiel is de enige manier om een foto van de ene naar de andere kleurruimte om te zetten, zonder dat de kleuren (sterk) veranderen. Er kunnen altijd heldere kleuren zijn die wat doffer worden, maar het uitzicht van de kleur blijft behouden. Wanneer converteer je een foto naar een ander profiel? - Als je foto in Adobe RGB opgenomen werd en je wil ze op je website publiceren, zet je ze best om naar srgb, anders kan het zijn dat de kleuren heel plat worden in de browser. - Als je foto in Adobe RGB opgenomen werd en je wil ze naar een fotolabo sturen, zet je ze best om naar srgb, of als je een laboprofiel hebt: naar dat laboprofiel. Helaas zijn er nogal wat labo's die geen gebruik maken van het ingesloten profiel en die ook de omzetting niet doen, met als gevolg: kleuren die heel sterk veranderen. - Als je foto in srgb werd opgenomen en je wil ze in een brochure of tijdschrift laten publiceren, zet je ze best om naar Adobe RGB, voor je ze doorstuurt naar de drukker. Als je zelf al wat van drukvoorbereiding kent, kan je ze ook omzetten naar een algemeen CMYK-profiel. Zijn er ook profielen voor zwart-wit foto's? In principe heb je voor zwart-wit foto's geen profielen nodig, tenzij je drukwerkvoorbereiding doet.
Maar we kunnen een speciaal zwart-wit printerprofiel aanmaken als je dat wenst. De werkwijze is hetzelfde als bij de gewone printerprofielen: druk een testkaart af en stuur ze op. Vermeld op je bestelbon duidelijk dat het om een zwart-wit profiel gaat. Voorlopig is deze service nog in een testfase, neem daarom eerst contact met mij op, voor je een zwart-wit profiel bestelt. Ik heb nog een heleboel vragen? Dat is geen probleem, stuur gewoon een mailtje naar: marc@marc-en-ciel.be Probeer je probleem zo nauwkeurig mogelijk te omschrijven. Je krijgt zo snel mogelijk antwoord - let op! dat kan soms wat langer duren, maar je krijgt altijd antwoord. START KLEURBEHEER PROFIELSERVICE WINKEL LABOTESTS LESMATERIAAL AFHALEN KOPPELINGEN ONDERSTEUNING www.marc-en-ciel.be 2005 Veldstraat 35 3740 Bilzen ond.nr.be 0879.249.966 made with Adobe GoLive CS2 - laatste bijwerking - last update woensdag, 29 november 2006