Qua Patet Orbis. jaargang 2010 nr 2 IN DIT NUMMER O.A. In Memoriam. Kennismanagement bij het Korps Mariniers. Operatie Spin Temsah

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Qua Patet Orbis. jaargang 2010 nr 2 IN DIT NUMMER O.A. In Memoriam. Kennismanagement bij het Korps Mariniers. Operatie Spin Temsah"

Transcriptie

1 jaargang 2010 nr 2 Qua Patet Orbis IN DIT NUMMER O.A. In Memoriam Kennismanagement bij het Korps Mariniers Operatie Spin Temsah Good Logistics is Combat Power Introductie Coördinator Collegiaal Korps Netwerk Dapperheidsonderscheiding Marsof in Afrika

2 Qua Patet Orbis aar a u er 2 e uit a e a et r s ari iers Door de Commandant van het Korps Mariniers wordt een magazine uitgegeven genaamd Qua Patet Orbis, waarvan de inhoud bijdraagt tot het op peil houden van de professionele kennis van officieren en schepelingen van het Korps Mariniers en het vergroten van de saamhorigheid binnen het Korps Mariniers door het verstrekken van informatie in algemene zin. De samenstelling en uitgave van Qua Patet Orbis wordt verzorgd door de redactiecommissie. Als correspondent treedt op een actief dienend officier of schepeling van het Korps Mariniers. Qua Patet Orbis verschijnt in principe drie keer per jaar, te weten in de maanden april, juli en december. Aan de inzenders van in Qua Patet Orbis geplaatste artikelen wordt geen honorarium toegekend. Advertenties worden niet geplaatst. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Eind- en beeldredactie: aar an Redactiecommissie: KOLMARNS R.A. Hardenbol, voorzitter Leden: LTKOLMARNS B. van Beekhuizen MAJMARNS. H. Schonewille LTKOLMARNS H. Engelsman MAJMARNS M. den Hartog LTKOLMARNS W.J. Briggen MAJMARNS J.W. van Dijk LTKOLMARNS R.L. Poetiray KAPTMARNS S.M. Mastenbroek LTKOLMARNS S.J.C. Nommensen AOOMARNALG J. Veldhuis Redactieadres: an n a rn a a aar an a r a a aar an 01 n n Lay-0ut: Druk: a n OBT BV n Fotografie: ar aar r aag an Inhoud Voorwoord Commandant Korps Mariniers In Memoriam KPLMARNALG Jeroen Houweling en MARN 1 ALG Marc Harders Dankbetuiging fam. Houweling en fam. Harders Column Korpsadjudant Kennismanagement bij het Korps Mariniers Dapperheidsonderscheiding Operatie Spin Temsah, 13-Marnscie Good Logistics is Combat Power Introductie Coördinator Collegiaal Korps Netwerk VVO onderzoek Lichting Van scholier tot marinier Flintlock 2010, Military Assistance in Afrika Mariniers Training Commando: 44 KC MOX: Combat Tracker Course in Nederland 46 Bureau Evaluatie/Lessons Learned MTC: Bergtraining Noorwegen 50 Mountain Leader Instructor: Iets voor jou? Eerste Mariniersbataljon: 52 Inleiding commandant 54 Medezeggenschapscommissie 1-Marnsbat Infcie: Bevrijdingsdefilé Wageningen en herdenking bevrijding Den Haag Infcie: OVG-training Marnewaard Infcie: Bergtraining Werkverband: OVG-training Tweede Mariniersbataljon: 21-Infcie: SOB / SOMS S-6: Trial QPO welfare telefoonregeling CCT120 tijdens bergtraining 2010 Amfibisch Gevechtsteunbataljon: Inleiding commandant Marsof in Afrika, never a dull moment TF55 afsluitend 1-Btcie: Operatie Atalanta Amfibisch Logistiek Bataljon: 82 Twee jaar Amflogbat: een korte terugblik Mariniers Opleidingscentrum: 85 Heeresbergführer opleiding (winterdeel) 88 Uitreiking van een dapperheidsonderscheiding 90 Van het VMBO naar het ROC 92 Potom: Many are called, few are chosen! 99 OMK Speedmars 2010 Opleidingscentrum Amfibisch: 100 Project-update van een veelzijdig en veelbelovend vaartuig (Frisc) Van Ghentkazerne: 104 Rotterdamse Veteranendag Marinierskapel en Tamboers & Pijpers: 65 jaar Marinierskapel Tamboer-Maître stok Start Tour de France Marinierskazerne Savaneta: Military Operations in Urban Terrain Jungle Warfare Course Suriname Uit het Oog: 118 AOOMARNVB Gerrit Vinke Kort Nieuws: 120 Lintjes voor mariniers: KAPTMARNS b.d. A. v.d. Berg en ELNTMARNS J. Sappema 120 Marinier Messemaker geëerd voor heldhaftige redding 122 Mariniersmuseum n rn n n ar n r ar n r aga n a a r Sluitingsdatum inleveren kopij QPO 2010 nummer 3: 1 november 2010

3 Voorwoord Commandant Korps Mariniers Zaterdagmorgen, 3 juli, uur. Ik word wakker van een smsje van de stafofficier van dienst van het Maritiem Situatie Centrum (Marsitcen). Voor heel Uruzgan is weer een Black Hole afgekondigd. Ik hoop dat het meevalt en dat er geen slachtoffers te betreuren zijn. Mijn gedachten dwalen af naar het bezoek dat ik samen met de stafadjudant van het MTC, Jan Hardeman, onlangs nog aan Afghanistan bracht. Een goed bezoek, waarbij ik eindelijk eens de kans had wat langer op de Cop te verblijven. Daardoor kreeg ik een veel beter beeld van de dagelijkse routine in het kamp dan bij voorgaande bezoeken, die noodgedwongen kort waren. Dat ik nu meer tijd op de Cop had, kwam niet alleen door de vluchten die redelijk goed op elkaar aansloten, maar ook door de kortere reisduur van Tarin Kowt (TK) naar Cop Tabar over de pas aangelegde asfaltweg richting Chora. Wat een verbetering Wel onder pantser blijven vanwege de dreiging van horizontale effect IED s langs de route. Inmiddels krijg ik via mijn Blackberry binnen dat de Black Hole is opgeheven, maar dat er helaas drie Nederlandse gewonden te betreuren zijn. Tijdens de rit naar de Cop kan ik over het boordnet van de Viking waarin ik zit het berichtenverkeer goed volgen. Als ik hoor dat het pakketje op het overslagpunt is gearriveerd, realiseer ik me dat het over mij gaat. Leuk om in the middle of nowhere onder een verzengende zon in het stoffige Afghaanse landschap twee oude bekenden te ontmoeten, sergeant-majoor René Oele en sergeant-majoor Jack Princee. De laatste keer dat ik hen zag was december 2008 in Tsjaad tijdens de EU-missie daar. Zelfde temperatuur, maar een ander landschap en andere omstandigheden. Oele draagt me over aan Princee en verder gaat het naar de Cop, maar nu over B-wegen en dat gaat aanmerkelijk trager. Niettemin sta ik veel vlotter dan bij voorgaande bezoeken op Cop Tabar, waar ik de CC van de Bravo-compagnie (13-Infcie), majoor Rob de Wit, de hand schud. Op Tabar heb ik de gelegenheid om eens rustig met de mannen en vrouwen van de Bravo-compagnie te praten. Het is de eerste keer dat ik ze spreek sinds het overlijden van korporaal Jeroen Houweling en marinier Marc Harders. De dag daarvoor zag ik in de marinierstuin in TK hoe de herinnering aan hen levend wordt gehouden 3

4 met twee levensgrote portretfoto s. Uit de gesprekken met degenen die bij de aanslag betrokken zijn geweest, maak ik op dat het verlies hen nog steeds hoog zit. Niettemin lijken ze deze ingrijpende gebeurtenis te hebben verwerkt en gaat de aandacht weer volledig uit naar de dagelijkse taakuitvoering op de Cop, die gedomineerd wordt door intensieve patrouillegang om zoveel mogelijk in het gebied aanwezig te zijn. Tijdens mijn rondgang over het kamp spreek ik ook met de bedienaars van de Raven die mij enthousiast de vele mogelijkheden van deze mini-uav tonen. Frappant hoe dit simpele bul je vanuit de lucht van allerhande informatie kan voorzien over hetgeen zich rond de Cop afspeelt. Omdat ik s avonds met een patrouille meeloop, kijk ik samen met de patrouillecommandant, sergeant Alfred Jonker, van tevoren nog even naar de beelden van de Raven. Geconcentreerd bestuderen we de route en de quala s die we zullen aandoen om night letters te verspreiden (pamfletten met daarop een simpele boodschap voor de lokale bevolking). Enige uren na het invallen van de duisternis gaat de patrouille op pad. Alhoewel de zon al ruimschoots is ondergegaan, merk ik dat de temperatuur nog steeds hoog is. Door het kogelwerend vest en de rest van mijn uitrusting loopt het zweet al na enkele honderden meters over mijn rug. Omdat er geen maan schijnt, is het pikkedonker waardoor ik me goed moet concentreren waar ik mijn voeten neerzet in het rotsachtige terrein. Het verbaast me dat dit tot op heden nog maar tot enkele blessures heeft geleid. Kennelijk werpt de bergtraining met nachtmarsen hier zijn vruchten af. Omdat de plaatselijke moskee net is uitgegaan, zijn er betrekkelijk veel mensen buiten. Samen met de tolk maakt sergeant Jonker een praatje met enkele local nationals terwijl de rest van de patrouille zich buiten zicht houdt. Door mijn nachtzichtkijker zie ik hoe de laatste man van de patrouille scherp in de gaten houdt of niemand ons van achteren nadert. Na een kwartiertje lopen we weer door om bij iedere quala die we tegenkomen een night letter af te geven of achter te laten. Vlakbij slaat een hond aan die, aan het geluid te horen, groter is dan de Labrador van mijn buren. Van de vrouwelijke AMV er, die achter mij loopt, hoor ik dat het om een asbakkenras gaat met een schofthoogte van meer dan een meter. Ik doe deze mededeling af als een zaaiverhaal en constateer dat het met de integratie van het vlootpersoneel binnen de compagnie wel goed zit. Instinctief voel ik toch even of de patroonhouder van mijn wapen nog op zijn plaats zit. Een paar uur later zijn we terug op de FOB en volgt een korte debrief. De volgende ochtend zie ik hoe een patrouille die om 6 uur is gestart pas om 11 uur onder de brandende zon weer terugkeert na een TIC ( troops in contact ) in één van de nabijgelegen dorpjes. Het dringt tot mij door waarom de CC eerder had geadviseerd niet met deze patrouille mee te gaan maar die van de avond daarvoor te nemen. Op de Cop spreek ik ook de genisten van het Korps die aan de 13 e zijn toegevoegd. Het valt mij op hoe enthousiast en gemotiveerd ook deze mannen over hun werk praten en op een nuchtere manier omgaan met de risico s die hieraan vastzitten. Openhartig praten ze over hun vak en de problemen waar ze tegenaan lopen. Het is leuk om te zien hoe betrokken ze zijn en vol goede ideeën zitten. Jammer genoeg kan ik ze niet helpen bij hun wens om na afloop van de missie samen met de 13 e te mogen adapteren (in plaats van met de moedereenheid van de genie) omdat het vliegtuig naar Kreta vol zit en anders andere mariniers uit de compagnie hiervoor moeten wijken. Niettemin vind ik het verzoek belangrijk omdat dit iets zegt over de prima verstandhouding tussen de infanteristen en de enablers. Omdat laatstgenoemden vaak de smalste doorgang bij operaties vormen, drukken zij veelal het optempo hetgeen weleens tot spanningen heeft geleid. Gelukkig is dat bij deze compagnie niet het geval. Terug in TK praat ik met drie mariniers die recentelijk als gevolg van aanslagen met IED s gewond zijn geraakt. Met belangstelling luister ik naar wat ze is overkomen en hoe de nazorg verloopt. Samen zijn we het erover eens dat het allemaal erger had kunnen zijn en dat de Korps-engel wederom zijn werk heeft gedaan. Een paar weken voor mijn bezoek had ik op het Mariniersmuseum in Rotterdam een diner met alle mariniers die bij recente missies gewond zijn geraakt. Alhoewel de aanleiding voor deze bijeenkomst natuurlijk ernstig is, was het toch een gezellig treffen waarbij naast serieuze gesprekken ook het nodige werd gelachen. Uit de gesprekken maak ik op dat het Collegiale Korps Netwerk (CKN), dat voorziet in een eerste laagdrempelige opvang door collega-mariniers in geval van traumatische ervaringen, aan de verwachtingen voldoet. Ik ben blij dat KLTZA Anniek Reiff-Kranenburg en KAPTMARNS Willem de Lange indertijd het initiatief hebben genomen om in navolging van de Britten dit netwerk binnen het Korps op te zetten. Binnenkort is er een evaluatie. Ik ben benieuwd naar de resultaten. Voor mijn vertrek terug naar Nederland heb ik ook nog even de tijd om een blik bij TF 55 te werpen. Alhoewel ik maar kort kan blijven, wordt mij uit de briefing en het gesprek met de mariniers die thans van de taakeenheid deel uitmaken, duidelijk dat de mannen niet op hun handen hoeven te zitten en belangrijk werk verzetten. Bovendien proef ik dat de sfeer goed is en dat de samenwerking met het KCT naar wens verloopt. Eenmaal terug in Nederland wordt mijn aandacht vooral opgeslokt door de financiële problematiek waarin Defensie verzeild is geraakt. Door diverse oorzaken, waarvan het te ver voert om in dit verband hierop in te gaan, moet er worden bezuinigd om de begroting voor dit jaar sluitend te krijgen. Omdat de draaiknoppen hiervoor beperkt zijn, ontkomen we er niet aan om ook naar gereedstellingsactiviteiten (opleiden en oefenen) te kijken. Voor het Korps heeft dit onder andere tot gevolg dat een aantal oefeningen moet worden geschrapt waaronder Steel Knight, de Combined Arms Exercise (CAX) met het USMC in 29 Palms (VS). Ik vind het meer dan jammer dat deze oefening geen doorgang kan vinden omdat de toegevoerde waarde ervan onomstotelijk vaststaat en dit ook een mooie gelegenheid zou hebben geboden om de banden met het Amerikaanse Korps Mariniers aan te halen. Zeker voor de 21 e en de aangehangen enablers vormt het annuleren van deze oefening een teleurstelling omdat zij ook niet als onderdeel van de Redeployment Task Force (RDTF) naar Afghanistan zullen worden uitgezonden en deze oefening daarvoor in de plaats zou komen. De CAX in 29 Palms kost echter dusdanig veel dat het vanwege de huidige problematiek niet verantwoord zou zijn 4

5 deze uitgaven te doen. Overigens worden de schepen en onderzeeboten evenmin ontzien. Door de snelheid waarmee de Amerikanen de rol van lead nation van Nederland overnemen en de steunverlening die zij hebben toegezegd bij het redeployen van de TFU, is de omvang van de RDTF neerwaarts bijgesteld. Zo bestaat er geen behoefte meer aan een eigen Force Protection component, waardoor de inzet van onder andere een marinierscompagnie (de 21 e ) is komen te vervallen. Behoudens de uitzending van enkele individuele korpsgenoten komt daarmee vooralsnog een einde aan de bijdrage van de mariniers aan ISAF. In hoeverre de motie Peters/Pechtold (politietraining in Afghanistan) hierin nog verandering brengt, zal de tijd leren. In de volgende QPO zal ik terugblikken op deze missie en onze bijdrage hieraan. Naast Uruzgan was het Korps ook actief betrokken bij de bestrijding van piraterij voor de kust van Somalië. Omdat hiervoor dit keer een LPD (Hr. Ms. Johan de Witt) is ingezet, was ook de bijdrage vanuit het Korps groter. Naast een team van de UIM was namelijk ook een bootcompagnie (-) geëmbarkeerd met LCU s en de nieuwe LCVP s Mk 5C en een deel van de ABU. De inzet van de Johan de Witt opende nieuwe mogelijkheden voor de bestrijding van piraterij. Zo kon met landingsvaartuigen dicht onder de Somalische kust worden geopereerd, waarbij piratennesten in kaart werden gebracht en (potentiele) kapingen in de kiem gesmoord. Deze aanpak dicht bij de bron bleek succesvol en trefzekerder te zijn dan gelegenheidsontmoetingen met potentiële kapers op volle zee. Omdat het mandaat dit niet toestaat, was het niet mogelijk om ook op het land te opereren en piratennesten proactief aan te pakken of SSR-projecten ( Sector Security Reform ) te initiëren. 16 juli jongstleden liep de Johan de Witt de haven van Den Helder binnen na succesvolle reis. Thans bevindt Hr. Ms. De Zeven Provinciën zich in de wateren rond Somalië met aan boord een team van de UIM. In augustus vertrekt Hr. Ms. Amsterdam naar de Hoorn van Afrika, eveneens van een guardteam voorzien. Kortom, genoeg werk aan de winkel voor Marsof. In de nacht van donderdag 8 juli op vrijdag 9 juli was ik te gast bij de EVO om mee te lopen met de eindmars van de Finex. Indrukwekkend en leuk om te zien hoe luitenant Phil Hermans en zijn team de 100 (!) kersverse mariniers over de eindstreep trekken. Het blijft altijd een mooi moment als de mannen onder begeleiding van de Tamboers & Pijpers van het Korps Mariniers de poort van de Van Ghentkazerne binnen lopen, vermoeid en met pijnlijke voeten, maar met een blik in de ogen alsof ze de wereld aankunnen. Nadat ik mijn toespraakje heb afgerond, volgt de hereniging met de naaste familie en vrienden en krijgt de emotie eindelijk de vrije loop. Mooi Korps. Op het moment dat deze QPO bij u door de bus glijdt, zit het zomerverlof er voor de meesten van u (bijna) weer op. De tijd vliegt voorbij en voor we er erg in hebben nadert alweer het einde van het jaar. Een lustrumjaar! In december vieren we dat het Korps 345 jaar geleden is opgericht. Daarnaast bestaat dit jaar het Contact Oud Mariniers (COM) 60 jaar en de vereniging van officieren der mariniers Willem Joseph Baron van Ghent 45 jaar. En niet te vergeten is ook de Marinierskapel 65 geworden. Reden voor een feestje en dat gaan we ook doen. Op 11 december vindt het traditionele defilé van actiefdienende en oud-mariniers op de Coolsingel plaats, gevolgd door een feest in de Ahoy. Ik hecht eraan dat ook de actief dienende mariniers aan het programma in de Ahoy deelnemen en zal dit van mijn kant stimuleren. De Korpsverjaardag is er immers voor jong en oud en ook de komende tijd zullen we elkaar hard nodig hebben! Voor het echter zo ver is, treffen we elkaar vast nog wel ergens in het land of daarbuiten. Sowieso zien we elkaar tijdens de studiedagen op 14 en 15 oktober. Ik hoop dan meer te weten over de plannen van de nieuwe regering met Defensie in het algemeen en het Korps Mariniers in het bijzonder. Ook zal ik u dan een update geven over de gang van zaken rond de Korpsvisie Rest mij u een goed verlof toe te wensen en een vliegende start in augustus! De Commandant van het Korps Mariniers R. Verkerk Brigade-generaal der mariniers 5

6 Bij een aanslag met een geïmproviseerd explosief even ten noorden van Tarin Kowt, Afghanistan zijn op 17 april korporaal van de mariniers Jeroen Houweling (29) en marinier der 1 ste klasse Marc Harders (23) om het leven gekomen. Beiden maakten deel uit van de 13 e Marinierscompagnie van het Eerste Mariniersbataljon. In Uruzgan waren zij geplaatst bij de Bravo Marinierscompagnie van Battle Group 12. In Memoriam Korporaal van de mariniers Jeroen Houweling Jeroen Houwie Houweling was sinds zijn opkomst in Rotterdam op 30 november 1998 een marinier in hart en nieren. Humor, kameraadschap en gedrevenheid kenmerkten hem. Een markante persoonlijkheid was hij; direct, gevat, schijt aan alles, zo was Houwie. Trots was hij ook, op het Korps Mariniers, maar vooral op thuis. Zijn vrouw Jessica en zijn zoontjes Raphaël en Benjamin (zijn persoonlijke MAG-team) waren alles voor hem. In geuren en kleuren kon hij vertellen als zijn oudste, Raphaël, alweer bijdehanter dan hijzelf was geworden, of als Benjamin de boel weer eens op stelten had gezet. Het verlies van Jeroen is een zware klap voor de 13 e Marinierscompagnie. Zijn inzet en professionaliteit, maar ook zijn markante persoonlijkheid, grappen en oneliners zullen ontzettend worden gemist en nooit worden vergeten. Onze gedachten gaan uit naar Jessica, Raphaël, Benjamin, familie en vrienden in Nederland. Wij hopen dat zij de kracht vinden het verlies te kunnen verwerken.

7 In Memoriam Marinier der 1 ste klasse Marc Harders De nuchtere Drent Marc Harses Harders kenmerkte zich door zijn droge humor, werklust en kameraadschap. Tijdens oefeningen in onder meer Noorwegen, de Verenigde Staten en Suriname bewees Marc een ware marinier te zijn, op wie zijn maten binnen en buiten diensttijd konden bouwen. Tijdens zijn uitzendingen naar Tsjaad en Afghanistan bewees hij zich veelvuldig. Zijn collega s namen graag zijn skivaardigheden (Noorwegen) en stuurmanskunsten met de Land Rover (Tsjaad) op de hak. Ook stond hij bekend om zijn bereidheid te allen tijde de mitrailleur MAG over te nemen. Met het wegvallen van Marc Harders verliest de 13e Marinierscompagnie een trouwe en gewaardeerde collega. Hij zal enorm worden gemist. Onze gedachten gaan ook uit naar zijn familie en vrienden. Wij wensen hen veel sterkte en kracht bij het verwerken van dit onverteerbare verlies. Namens de commandant, officieren, onderofficieren en mariniers van de 13 e Marinierscompagnie

8 Dankbetuiging Langs deze weg willen wij, familie van Jeroen Houweling (Houwie), iedereen bedanken voor de steun en medeleven die we mochten ontvangen. Wij zullen 17 april 2010 nooit meer vergeten. Het zal altijd een zwarte bladzijde blijven voor ons gezin en het korps. Toen wij om uur het bericht ontvingen dat Jeroen en Marc niet meer in ons midden waren en Erik op dat moment zwaargewond was, stond de wereld stil. Onvoorstelbaar en ongelooflijk moeilijk is het om dit verdriet een plekje te geven. De hoeveelheid steun en medeleven die wij uit alle hoeken van Nederland hebben mogen ontvangen, en zelfs uit de West, geeft ons ontzettend veel steun. Terugkijken op het leven van Jeroen en samen kunnen lachen om zijn humor en zijn streken. De hoeveelheid kaarten, brieven, bloemen, telefoontjes (ook uit Afghanistan) en bezoek laat ons des te meer beseffen wat voor persoon Houwie was als mens en hoe hij in het leven stond. Ook nu blijft de steun komen wat voor ons van diepe betekenis is en ons veel kracht geeft. De missie is bijna op het einde en hoe de mariniers het werk weer hebben weten op te pakken; petje af! Ook de jongens die terug kwamen om hun buddy te begeleiden. Ons diepste respect dat jullie dit voor Houwie en voor ons hebben gedaan. De dag van de crematie wisten we dat het erg druk zou worden maar zo druk, 650 mensen, was echt onvoorstelbaar. Het korps heeft er alles aan gedaan om het mooi en waardig af te sluiten. Ook OGS heeft het tot in de puntjes goed geregeld en Jeroen heeft nu zijn laatste rustplaats op begraafplaats Purmerend gekregen. Het is onmogelijk om iedereen persoonlijk te bedanken, met bovenstaande hopen wij toch onze boodschap over te brengen dat elke vorm van steun en medeleven ons diep heeft geraakt. Onze dank hiervoor. Raphaël, Benjamin en Jessica Houweling 8

9 Dankbetuiging Op 17 april kwam onze zoon en broer om. Sinds die dag hebben wij veel steun en medeleven ontvangen vanuit het Korps Mariniers. Leven en werken bij het Korps was voor Marc zijn lust en leven. In de uitdaging, de kameraadschap en het avontuur voelde hij zich helemaal thuis. Hij is zich altijd goed bewust geweest van waar hij aan begon. En zo was hij er van doordrongen waar het bij de Mariniers om te doen is. Dat wisten we. Maar het raakte ons diep toen we bij de Handleiding Nabestaanden een brief vonden met als opschrift eventueel voor op de rouwkaart. Dat hij zo gedreven en serieus omging met het waarmaken van zijn droom, helpt ons om verder te gaan. Wij hebben in de afgelopen tijd van veel leden van het Korps Mariniers medeleven en steun ontvangen, vaak op heel persoonlijke wijze. Helaas is het voor ons niet te doen om naar iedereen persoonlijk te reageren. We hopen dat u deze dankbetuiging als zodanig beschouwt. We voelden en voelen ons in het bijzonder verbonden met Marcs eenheid in Uruzgan. Hoe zij omgaan met het verlies van hun buddy en collega, en het ons laten weten, is heel belangrijk voor ons. We hebben veel respect voor de wijze waarop de Mariniers in Uruzgan verder zijn gegaan na 17 april. De wijze waarop door het Korps afscheid is genomen op 27 april in Westerbork was voor velen en ook voor ons indrukwekkend en eervol. Op het graf van Marc, direct naast de geallieerde oorlogsgraven, is inmiddels een steen geplaatst door de Oorlogsgravenstichting. Ons leven is na 17 april nooit meer hoe wij het voor ons zagen en het gemis zal blijven. Daarbij is het levend houden van de herinnering aan onze zoon en broer Marc ons nu en straks tot steun. In het besef dat wij verbonden blijven, willen we u allen oprecht danken voor uw medeleven. Westerbork, Albert en Hanneke Harders Frank 9

10 Column Korpsadjudant Als eerste wil ik graag even terugkomen op de afgelopen periode Die was turbulent en de gebeurtenissen volgden elkaar in een rap tempo op Als eerste de begrafenis van Marinier Marc Harders en direct daarop de crematie van Korporaal van de mariniers eroen Houweling Natuurlijk een groot verdriet maar tegelijkertijd hartverwarmend om te zien dat er door zoveel collega s intens wordt meegeleefd en dat zij dit met hun aanwezigheid benadrukken Dat beide families zich hierin gesteund voelen, blijkt wel uit de dankbetuigingen die zij in deze PO hebben laten plaatsen Ook hebben we in de afgelopen maanden een aantal gewonden te betreuren gehad, natuurlijk meer dan we hadden gehoopt De verwondingen verschillen van zwaar tot licht maar elke gewonde is er eigenlijk één teveel De realiteit is wel, gezien ons werkveld, dat dit te verwachten was Tijdens het bezoek van CKM aan Afghanistan heeft hij vast kunnen stellen dat er met het moreel van de mariniers niets mis is en zij erg weerbaar zijn CKM heeft in het Korpsmuseum een diner aangeboden aan de gewonde mariniers van gevechtsacties die in Nederland aanwezig waren Hierbij waren ook de commandanten en hun oudste onderofficier aanwezig die afgelopen periode met hun eenheid in het buitenland actief zijn geweest en hierbij de naam van het Korps hoog hebben gehouden Dit is zeer positief ontvangen en is, op termijn, zeker voor herhaling vatbaar Besluitvormingsmemorandum (BVM) Op 24 juni heeft C-ZSK een presentatie gegeven over de BVM, deze defensiebrede maatregelen zijn bedoeld om de financiële positie van defensie te verbeteren. Hierover is gepubliceerd in de Defensiekrant. Hoeverre dit onze oefeningen gaat raken is nog niet bekend maar dat we hier mee te maken krijgen zal duidelijk zijn: er zal geschrapt moeten worden. Dit zal door eenheden niet met gejuich worden ontvangen maar het is wel een feit. We zouden dit ook een positieve wending kunnen geven door de basistrainingen meer aandacht te geven en meer initiatieven te ontwikkelen om kwalitatieve trainingen in Nederland te verzorgen. Hierbij denk ik in eerste instantie aan trainingen op niveau 1 en 2 (enkele man en groepsoptreden) maar ook aan fysieke vaardigheden zoals marsen en speedmars. De uitzendingen laten zien dat het oude voetenwerk nog steeds van belang is maar zeker ook de basislessen waar we normaal geen tijd voor hebben, kunnen nu wat vaker gegeven worden. De zorg voor een goed lesprogramma blijft bestaan, de ene keer ingegeven door het kadertekort en de andere keer vanwege de financiële ontwikkelingen. Kadertekort Het tekort aan kaderleden is nog steeds een probleem. Het duurt nog even voordat de plannen voor het oplossen van het tekort aan kader voelbaar/zichtbaar zijn bij de operationele eenheden. De keuze die gemaakt is om kaderleden tijdelijk te werk te stellen bij de opleidingen laten op opleidingsgebied zien dat het de juiste keuze is geweest. Echter in Doorn valt het zwakjes uitgedrukt niet mee om met twee à drie kaderleden meer dan honderd mariniers en goed programma te bieden. Dit betekent een grote inspanning op het gebied van opleiden maar ook een aanslag op de loyaliteit en flexibiliteit van de kaderleden bij de operationele eenheden. Eind van het jaar zullen we wat meer lucht krijgen. Zover ik het kan beoordelen, gaat het goed met de huidige VVO, de vulling is prima en kent, tot nu, zeer weinig uitvallers. Het groene gedeelte moet nog wel beginnen maar dat we er aan het eind van dit jaar veel nieuwe kaderleden bij krijgen, is wel duidelijk. Eind van dit jaar wordt er begonnen met 10

11 de vernieuwde opzet van de VVO. Eén van de uitvloeisels hiervan is het takenboek. Ik ben er van overtuigd dat het afleggen van de taken bij de operationele eenheden zijn inktvlekwerking zal hebben op de basisvaardigheden binnen de eenheden. Het goed beleggen wie de coördinatie heeft en waar de verantwoording ligt, is erg belangrijk. Voor de eerste keer vindt dit in december plaats bij het MOC maar daarna moet dit goed bij het MTC belegd worden en daarbij moeten we diegenen niet vergeten die buiten het MTC geplaatst zijn. Ook krijgen we na het zomerverlof de eerste instromers uit het loopbaanlint. Hoeveel dit er gaan worden is nog niet bekend, er moet immers nog gekeurd worden. Deze groep gaat in ieder geval hun opleiding voortzetten in Budel. Communicatie Communicatie is een begrip dat bij iedereen voor in de mond ligt maar we moeten ons steeds afvragen f we nog wel communiceren en of we dat wel op de juiste wijze doen. Aannemen dat iedereen alles weet is vaak onterecht. Vooral in onze vergadercultuur kun je je afvragen of de juiste informatie wel zodanig laag in de organisatie landt zodat men op de werkvloer weet wat men moet weten. Met alles wat er zoal gebeurt binnen ons Korps is het belangrijk dat dit goed uitgelegd wordt, in belang van de motivatie. Baksgewijs of appèl is hier een goed instrument voor. Maar wat als je niet in zo n organisatie zit waar dit plaatsvindt? In het verlengde denk ik ook aan die mariniers die buiten de organisatie zijn geplaatst. Daar is vaak de klacht dat men van het Korps niets meer hoort. Hierbij ligt natuurlijk ook een grote verantwoording bij de persoon zelf. Onder communicatie versta ik ook de afstemming tussen het opleidingsdomein en het operationele domein. Hierbij treedt wel eens miscommunicatie op waar uiteindelijk de marinier de dupe van wordt. Het afstemmen hoeft niet alleen op commandantenniveau plaats te vinden maar juist in de lagen hieronder, zonder alles gelijk te willen laten escaleren. Neem hierin je eigen verantwoordelijkheid. Lustrumviering De voorbereiding is in volle gang en er zijn veel personen die zich hiervoor inzetten. Dit lustrum van het Korps valt samen met andere lustrumvieringen zoals Marinierskapel (65 jaar) en het COM (60 jaar). We kunnen er dus met z n allen een goede periode van maken waarin de onderlinge verbondenheid van mariniers vanzelfsprekend tot uiting komt. Naast het defilé op de Coolsingel is er natuurlijk ook het feest in de Ahoy waar we zullen laten zien dat de Korpsgeest nog springlevend is (voor diegenen die dit durven te betwijfelen). In aanloop hiervan zal er zeker nog één en ander gepubliceerd gaan worden in de defensiebladen en landelijke dagbladen. Het defileren over de Coolsingel is al iets bijzonders, laat staan als we met z n allen Defil Veteranendag Den Haag 11 een feestje bouwen in de Ahoy. Op 26 juni was ik op de Veteranendag en heb ik meegelopen met het defilé in een paarse vertegenwoordiging van soldaat tot generaal. Ik zag dat men groeide van trots als er geapplaudisseerd werd. Daarnaast was het gezellige samenzijn op het Malieveld met oud en jong geweldig. Voor ons lustrum zijn er echter nog meer plannen voor bijzondere gebeurtenissen. Deze verkeren nog in een pril stadium en moeten nog uitgewerkt worden. Dat het een bijzondere gebeurtenis zal worden is al wel duidelijk. Ik zou zeggen dat 11 december bij iedereen in de agenda rood gekleurd zou moeten zijn en dat we onze familie, vrienden en kennissen mobiliseren om deze dag gezellig naar Rotterdam te komen om ons Korps te zien defileren over de Coolsingel, waarna mariniers en oud-mariniers, het 345 jarig bestaan van ons Korps verder gaan vieren in de Ahoy. Qua Patet Orbis Adjudant van de mariniers algemeen J. Veldhuis Korpsadjudant Korps Mariniers

12 We kennen het allemaal, de vraag van onze commandant om de mobility SOP s uit te werken voor de Viking, Patria of LARO. De opdracht van de S3 of CC om een SOP bundel te maken voor de komende uitzending. Of de vraag hoe we de MCP dit jaar gaan draaien met de nieuwe bataljonsstaf. Het wiel voor de zoveelste keer uitvinden is ons als mariniers niet vreemd. Het voordeel hiervan is dat we steeds met innovatieve oplossingen komen, maar het nadeel is dat we vaak dubbel werk verrichten en de geleerde lessen van onze voorgangers niet altijd goed verwerken. Aan de oplossing wordt momenteel gewerkt: het Expertisie Centrum Mariniers. Een expertise centrum dat voor alle dingen die wij als Korps doen vastlegt wat we doen, hoe we dit doen en centraal koersveranderingen vaststelt en communiceert. Kennismanagement bij het Korps Mariniers Het Expertise Centrum Mariniers 12

13 Lange Termijn Visie van CKM Tijdens operaties in bijvoorbeeld Irak, Afghanistan en Tsjaad is de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan door mariniers, maar ook door andere Nederlandse en buitenlandse krijgsmachtdelen. Uit deze operaties vloeien lessons identified en lessons learned voort die veelal leiden tot bijvoorbeeld nieuwe TTP s, SOP s en doctrines. Het is van groot belang dat die zo snel en goed mogelijk bij operationele eenheden terechtkomen. Maar bovenal is het belangrijk dat de overload aan informatie gestructureerd, gevalideerd en genormeerd wordt zodat de eindgebruikers niet verdrinken in de diversiteit aan informatie. Daarnaast is het voor het Korps Mariniers belangrijk om een centrale borging te hebben van de kennis waarop het primaire operationele proces (gereed stellen en inzetten van marinierseenheden) binnen de organisatie is gebaseerd. Het instrument om daar invulling aan te geven is het proces van kennismanagement. Tijdens de totstandkoming van de negen ontwikkelpaden binnen de visie van CKM op de ontwikkeling van het Korps Mariniers tot 2015 is geconstateerd dat er op het gebied van kennismanagement een verbeterslag te maken valt binnen het Korps Mariniers. In de visie wordt dit als volgt verwoord: Onderzoek Om te bepalen hoe kennis het beste binnen het Korps Mariniers gemanaged moet worden heeft een werkgroep binnen de Lange Termijn Visie onderzocht wie zich momenteel allemaal met kennismanagement bezighouden binnen en buiten het Korps Mariniers. Binnen het CZSK zijn de belangrijkste organisatiedelen de operationele eenheden, de scholen en het MDTC (Maritieme Doctrine en Tactieken Centrum, ook wel Maritime Warfare Centre genoemd). Buiten het CZSK zijn dit de overige krijgsmachtdelen, de defensiestaf en bijvoorbeeld internationale partners. Vervolgens is onderzocht hoe de verschillende organisaties met kennismanagement omgaan. Zo is een vergelijk gemaakt met het CLAS, is er gekeken naar de inbedding binnen Defensie en naar internationale partners. De voorwaarde die de werkgroep zichzelf had gesteld voor een nieuw in te richten kennismanagement proces was: dat het KISS & robuust is, aansluit op de behoefte van de eindgebruiker en past in de CZSK kennisorganisatie. Wij dienen de principes van de lerende organisatie te omarmen en ons kennismanagement te verbeteren. Kennismanagement bestaat onder meer uit het vastleggen van opgedane kennis en vaardigheden in leidraden en handboeken en het gebruik van een adequaat en toegankelijk systeem voor het verwerken en raadplegen van lessons learned. Ook is de oprichting en bemensing van kenniscentra noodzakelijk om inhoud en invulling te geven aan de aan het Korps Mariniers toegewezen kennisdomeinen. Naast amfibische operaties betreft dit militair optreden onder extreme omstandigheden (bergen, Arctisch en jungle) en riverine operaties. De professionalisering van het KC MOX is momenteel de meest zichtbare uitwerking van dit ontwikkelpad, maar ook op amfibisch gebied wordt aan de weg getimmerd. Vaak vergeten we echter dat er naast de kennisdomeinen MOX, riverine en amfibisch nog veel meer kennis gemanaged dient te worden. 13

14 Afwijkende mariniersvoertuigen In onderstaande figuur is te zien hoe de verschillende onderdelen die zich primair met kennismanagement bezighouden, opgebouwd kunnen worden binnen het CZSK. KC AMFIBISCH MARITIME WARFARE EC MARINIERS KC MOX Resultaten Twee primaire processen In het onderzoek zijn een tweetal processen nader onderzocht. Het eerste is het Lessons Learned proces (LL-proces). Het LL-proces is inmiddels goed ingericht met een verbeterende ICT ondersteuning, maar heeft nog steeds een imagoprobleem waardoor het in combinatie met toegankelijkheidsproblemen en onbekendheid bij de eindgebruiker nog niet optimaal wordt gebruikt. Zo worden lessons identified vanuit de operationele eenheden bijvoorbeeld niet volgens een bestaande systematiek gevalideerd en vervolgens eenduidig overgenomen door het MOC en het MTC. Ervaring opdoen tijdens buitenlandse missies Het tweede proces is kennisbeheer. Het kennisbeheer bij het Korps Mariniers is ver beneden peil te noemen. Kennis wordt niet centraal beheerd en er zijn geen instanties die voor het Korps Mariniers centraal vaststellen welke kennis als basis dient voor het optreden. Kennis die eenmaal vastligt wordt ook niet via de verschillende lijnen eenduidig gecommuniceerd. Zo is er bijvoorbeeld op verschillende vlakken een verschil tussen wat op het MOC wordt onderwezen en hoe het op het MTC wordt uitgevoerd. Essentie van kennismanagement De essentie van het proces van kennismanagement is in het onderzoek teruggebracht tot het 4-V model: verzamelen, verwerken, valideren en verspreiden. Zowel de feedbackloop binnen het LL proces als het proces van kennisbeheer is in het 4-V model opgenomen. De essentie van het model is dat kennisbeheer en het LL proces geïntegreerd plaatsvinden. De instantie die hiervoor verantwoordelijk zou moeten zijn, is het Expertisecentrum Mariniers (kortweg EC Marns). In onderstaande figuur is schematisch te zien hoe het 4-V model werkt. Het EC Marns is niet alleen verantwoordelijk voor het verzamelen en verspreiden van informatie, maar is tevens een filter. Het personeeel bepaalt met behulp van externe Subject Matter Experts (SME) welke SOP s veranderen en welke niet (valideren). Daarnaast wordt alle kennis gedocumenteerd. Ook deze kennis wordt gevalideerd. Zowel de kennis uit de eigen organisatie als de kennis uit overige organisaties die belangrijk zijn voor het mariniers optreden (CLAS, UK, NAVO, et cetera). Vanuit het EC Marns wordt centraal bepaald met welke externe kennis wel iets wordt gedaan en met welke niets. Personeel binnen het EC Marns is ook verantwoordelijk voor het centraal verspreiden van de informatie over de verschillende directies (scholen en operationele eenheden). CLAS/UK/NAVO/Overig EC MARNS GEBRUIK VERZAMELEN VERSPREIDEN OPERATIONELE KENNIS VERWERKEN VALIDEREN Genie 14

15 MDTC MSC Expertise Centrum Mariniers N7 LL ICT Frontoffice Infanterie optreden 1 Manouvre 2 Combat support 3 Combat service support 4 Fire power 5 Protection 6 C2 Systemen/wapens 1 wapens 2 comms/ict 3 voertuigen 4 hardware Aanbevelingen Mogelijke invulling EC Marns Het voorstel voor de invulling van het EC Marns moet nog nader worden uitgewerkt. De kern bestaat idealiter uit twee kolommen waarin de six functions in combat terug te vinden zijn. Daarnaast is er onderscheid gemaakt tussen systemen en de wijze van optreden (integratie van mens en middelen). Functies/ taken EC Marns Het expertise centrum zoals afgebeeld kent naast de inhoudelijke indeling in systemen en wijze van optreden een vijftal functies en/of taken. Deze zijn: Het managen van het Lesson Learned proces. Het beheren van het 4V model: Verzamelen van eigen en externe lessons learned, het verzamelen van eigen en externe kennis; Verwerken van alle informatie. Uitzetten bij SME s (beoordeling), inschatten op welk niveau beslissingsbevoegdheid ligt om aanpassingen te doen; Valideren van de beoordeelde informatie en beslissing nemen op het juiste niveau; Verspreiden van de kennis, centraal door de hele organisatie. Het opzetten van een ICT structuur om kennisbeheer mogelijk te maken. Een frontoffice waarvan personeel actief verzamelt en verspreidt is naast goed werkende ICT ondersteuning onontbeerlijk. Het personeel binnen de frontoffice dient als eerste aanspreekpunt bij het ophalen of inleveren van alles wat met kennis te maken heeft. Kaderleden moeten langs dit bureau als er wordt ingerouleerd en kunnen daar bijvoorbeeld de relevante (actuele) kennis benodigd voor de functievervulling ophalen. De enige plek waar in de toekomst actuele lessenpakketten voor bijvoorbeeld het MTC en MOC te vinden zijn, is de frontoffice van het EC Marns. Ontwikkeling. Mariniers werken bijvoorbeeld met afwijkende voertuigen en communicatie apparatuur. Ontwikkeling van mariniersspecifieke kennis is daarom ook een functie van het EC Marns. Administratief Het EC Marns kan administratief worden geplaatst onder het MOC met een frontoffice in zowel Rotterdam als Doorn. De functionele aansturing vindt plaats door het MDTC in Den Helder. De kenniscentra zijn op deze manier ook goed verdeeld. Het KC Amfib op Texel, het MDTC in Den Helder, het KC MOX in Doorn en het EC Marns in Rotterdam. Afsluitend We kunnen er niet omheen. In een steeds complexer wordende omgeving is de noodzaak voor een EC Marns momenteel groter dan ooit. Kennismanagement is een onderdeel van de lange termijn visie die op korte termijn kan worden aangepakt. Kennismanagement is ondersteunend voor de overige ontwikkelpaden. Als we immers ons kennismanagement niet op orde hebben, dan wordt het moeilijk om alle toekomstige ontwikkelingen vast te leggen. 15

16 Dapperheidsonderscheiding Door: ELNTMARNS J. Abma Foto:s AVDD Heersend Korpsgevoel Op 14 april 2010 mochten een aantal collega s van ons Korps in Den Haag uit handen van demissionair minister van Defensie Van Middelkoop een Koninklijke onderscheiding in ontvangst nemen voor getoonde dapperheid gedurende acties in Afghanistan. Waarom deze militairen deze onderscheidingen hebben gekregen valt uitgebreid te lezen in diverse media, waaronder de Defensiewebsite. Bij het horen van het woord Dapperheidsonderscheiding denken veel mariniers al snel aan de Soldaat van Oranje, de Tweede Wereldoorlog helden en bejaarde veteranen. De gedachte dat er in deze tijd dapperheidsonderscheidingen worden uitgereikt, klinkt sommigen van ons dan ook een beetje vreemd in de oren als niet iets van deze tijd. Moed is echter van alle tijden en doet zich voor in verschillende vormen. Dit artikel is bedoeld om kort helderheid te scheppen over de inhoud van deze onderscheidingen, de uitreiking van onderscheidingen in het juiste perspectief te plaatsen en kort de procedure te verduidelijken die leidt tot toekenning. Verschil in onderscheidingen Nederland kent verschillende soorten Koninklijke onderscheidingen en een aantal orden waarin deze onderverdeeld kunnen worden. De (militaire) dapperheidsonderscheidingen vallen uiteen in vijf medailles, in volgorde van laag naar hoog te weten het Vliegerkuis, Kruis van Verdienste, Bronzen Kruis, Bronzen Leeuw en als hoogste de Willemsorde. (zie kader) Zoals te lezen valt in het kader, zijn er enkele subtiele verschillen tussen deze onderscheidingen. Zoals daden van moed, beleid en trouw in de strijd tegenover de vijand, tegenover de vijand, of in het belang van het koninkrijk. In de periode na de jaren 50 tot aan de recente uitzendingen in Afghanistan zijn slechts enkele onderscheidingen toegekend, maar de afgelopen twee jaar gaat het om enkele tientallen. Betekenis Wat betekent het krijgen van een militaire dapperheidsonderscheiding nu eigenlijk? is een vraag die vaak gesteld wordt. De onderscheidingen zijn ingesteld om namens het koningshuis waardering te geven aan een individu voor zijn of haar daden en staat op naam van de persoon die hem ontvangt. Voor mij heeft een dergelijke onderscheiding echter een veel grotere en meer bredere betekenis. Verrichte daden worden lang niet altijd zelfstandig verricht maar zijn het resultaat van een Team Effort. Vaak is het dan ook zo dat teamleden nauw betrokken waren bij daden waarvoor een individu onderscheiden is. Een onderscheiding voor een marinier is dan ook in mijn ogen een waardering voor zijn eenheid en een eer voor het Korps Mariniers in het bijzonder. Bovendien zet een onderscheiding een eenheid positief op de kaart en draagt het dus bij aan het Korpsgevoel. Binnen ons Korps vinden we echter ook dat wat wij in Afghanistan doen er bij hoort en dat wij gewoon ons werk doen. Dat is natuurlijk waar maar daar denken veel burgers en militairen anders over. Velen vinden het werk van mariniers - en andere militairen - juist heel bijzonder en willen hier uiting aan geven. Toekenning Geen voordrachten betekent geen toekenning. Een collega voordragen voor een dapperheidsonderscheiding geschiedt middels een officieel formulier dat te vinden is tussen de defensieformulieren op de intranetsite. Het is een vrij uitgebreide lijst met vragen waarbij het noodzakelijk is om zeer uitgebreid en tot in detail te beschrijven welke daden een individu heeft verricht. Ook de omstandigheden spelen een zeer grote rol. Het is zeer wenselijk kaarten, orders, beeldmateriaal en ooggetuigeverslagen te verzamelen zodat een aantal commissies en personen die zich 16

17 Militaire Willems-Orde Bronzen Leeuw Bronzen Kruis Kruis van Verdienste Vliegerkruis De Militaire Willems-Orde, kortweg MWO, is een Nederlandse militaire onderscheiding en tevens de oudste en hoogste Nederlandse ridderorde. De orde werd op 30 april 1815 ingesteld door Koning Willem I: tot belooning van uitstekende daden van moed, beleid en trouw, bedreven door diegenen, welke, zoo ter zee als te lande, in welke betrekking ook, en zonder onderscheid van stand of rang, Ons en het Vaderland dienen. Deze Orde zal echter in bijzondere gevallen ook kunnen worden gegeven aan vreemde militairen, niet in Nederlandschen dienst zijnde. Alhoewel dit een militaire ridderorde is kunnen dus ook niet-nederlanders of burgers (zoals verzetsstrijders) deze onderscheiding ontvangen De Bronzen Leeuw (BL) ingesteld bij Koninklijk Besluit van 30 maart De Bronzen Leeuw kan worden toegekend aan militairen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich in de strijd tegenover de vijand door het bedrijven van bijzonder moedige en beleidvolle daden hebben onderscheiden. Toekenning kan ook geschieden aan: 1. niet-militairen, Nederlander of Nederlands onderdaan zijnde 2. vreemdelingen, indien hun optreden heeft gestrekt ten behoeve van de Nederlandse Staat. Sinds 1944 is de Bronzen Leeuw 1206 keer uitgereikt. Het Bronzen Kruis (BK) ingesteld bij Koninklijk Besluit van 11 juni Het Bronzen Kruis kan worden toegekend aan militairen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich door moedig of beleidvol optreden tegenover de vijand hebben onderscheiden. Toekenning kan ook geschieden aan: 1. niet-militairen, Nederlander of Nederlands onderdaan zijnde; 2. vreemdelingen, indien hun optreden heeft gestrekt ten behoeve van de Nederlandse Staat. Het Kruis van Verdienste (KV) ingesteld bij Koninklijk Besluit van 20 februari Het Kruis van Verdienste kan worden toegekend aan Nederlandse onderdanen of vreemdelingen, die zich in verband met vijandelijke actie door moedig en beleidvol optreden hebben onderscheiden en daarmede het belang van het Koninkrijk hebben gediend. Toekenning kan ook geschieden aan: 1. niet-militairen, Nederlander of Nederlands onderdaan zijnde; 2. vreemdelingen, indien hun optreden heeft gestrekt ten behoeve van de Nederlandse Staat. Sinds 1941 is het Kruis van Verdienste 2035 keer uitgereikt. Het Vliegerkruis (VK) ingesteld bij Koninklijk Besluit van 28 augustus Het Vliegerkruis kan worden toegekend aan militairen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich door daden van initiatief, moed en volharding tegenover de vijand dan wel in verband met vijandelijke actie, hebben onderscheiden en deze daden hebben bedreven gedurende een of meer vluchten in een luchtvaartuig. Toekenning kan ook geschieden aan: 1. niet-militairen, Nederlander of Nederlands onderdaan zijnde; 2. vreemdelingen, indien hun optreden heeft gestrekt ten behoeve van de Nederlandse Staat. Sinds 1941 is het Vliegerkruis 735 keer uitgereikt. bron: Website Vereniging Dragers Militaire Dapperheidsonderscheidingen. Sinds 1940 is het Bronzen Kruis 3439 keer uitgereikt. over de voordracht buigen een juiste en gedegen afweging kunnen maken zodat deze in behandeling wordt genomen. Eenmaal in behandeling stellen deze commissies zelf een gedetailleerd onderzoek in en worden getuigen gehoord en vindt navraag plaats. Hier kan wel enkele jaren overheen gaan. Men gaat dus gedegen te werk alvorens een onderscheiding toe te kennen. Conclusie Een dapperheidsonderscheiding is toch ook iets van deze tijd. Het oordeel of iemand een onderscheiding verdient wordt dus absoluut niet gemaakt door diegene die een collega of ondergeschikte voordraagt. De commandant rapporteert slechts een persoon / personen en situaties die door de commissies behandeld zullen worden. De voordrager moet natuurlijk wel achter zijn voorstel staan. Het antwoord op de vraag wat er dan nodig is om in aanmerking te komen kunt u terug vinden op de defensiesite waar de toelichtingen van toegekende voordrachten openlijk staan vermeld. Het is interessant deze te lezen 1 en te vergelijken met situaties die u wellicht zelf hebt meegemaakt of met zaken die u mensen om u heen hebt zien doen. U zult zien dat er vele voorbeelden staan van getoonde moed met vele gezichten en niet alleen maar bij special forces eenheden. Mijn aanbeveling als marinier is dan ook om geen waardeoordeel te vellen over personen in andere voordrachten maar juist om werk te maken van de situaties die u hebt gezien in uw directe omgeving. Het Korps heeft er in mijn ogen het volste recht op. 1 Zie ook de bijdrage in deze QPO van het MOC over de ervaringen van kplmarnalg Willems en Eerhart m.b.t. de uitreiking van de dapperheidsonderscheiding. 17

18 Operatie Spin Temsah 13-Marnscie in Uruzgan Sinds maart is de 13 e Marinierscompagnie (13-Marnscie) actief in de West Dorafshan regio net boven Tarin Kowt in het midden van de provincie Uruzgan. Het westelijk deel van de Dorafshan is jarenlang genegeerd door ISAF-eenheden, totdat vorig jaar 22-Marnscie zich met de regio ging bemoeien. Door de late start van de TFU ligt deze regio feitelijk met alles op het gebied van ontwikkeling achter. Dit houdt in dat het bij uitstek een schuiloord is voor insurgents (INS) en dus een broeinest van ellende. In tegenstelling tot andere regio s in de provincie is het in de Dorafshan West continu onrustig. De mensen hier hebben het idee dat ze achtergesteld worden. Overal in Uruzgan zien ze mooie dingen gebeuren, echter in hun dorpje gebeurt dat niet. Parallel aan de bewegingen van de compagnie, staan de initiatieven van het Provincial Reconstruction Team (PRT). Om het gevoel van ongelijkheid weg te nemen dienen acties ondernomen te worden. Dikwijls gaat dit in het openbaar, maar in Uruzgan gebeurt ook veel under the radar, oftewel uit het zicht van de rest. Angst voor de Taliban is in de West Dorafshan de belangrijkste raadgever. Om die angst weg te nemen is een gecombineerd optreden nodig. Operatie Spin Temsah (witte krokodil) had tot doel het netwerk van de insurgents te doorbreken en eventuele INS-commandanten en IED-facilitators op te pakken of uit te schakelen. De compagnie had twee eerdere operaties uitgevoerd in het 18

19 om deze nieuwe operatie succesvol uit te voeren. gebied, waarbij kleine successen waren geboekt. Echter tijdens de tweede operatie kregen we een enorme tegenslag te verwerken door de IED-strike, waarbij Jeroen en Marc om het leven kwamen. Een ieder in de compagnie was er dus op gebrand Spin Temsah was een groot succes! Door een intensieve patrouillegang en gerichte zoekacties werden in totaal elf caches gevonden, waarvan een aantal zeer grote. Daarnaast werden in samenwerking met de Afghaanse politie, de ANP, twee man gearresteerd waarvan er één twee INSnetwerken controleerde. Verder werden tijdens onze operatie vier insurgents in het gebied gedood door een buitenlandse Task Force. Twee hiervan waren rechtstreeks betrokken bij het plaatsen van de IED, die Jeroen en Marc fataal werd. Hieronder staat het verslag van beide pelotonscommandanten. Het eerste peloton (eenheid 2.1) tijdens operatie Spin Temsah Door: ELNTMARNS Anne Call Sign LL2.1, bestaande uit het eerste peloton 13-Marnscie, organiek aangevuld met een Vikingsectie en een Assault Engineers sectie (ook van 1-Marnsbat), heeft vanaf 10 tot en met 23 mei deelgenomen aan operatie Spin Temsah. Gedurende de operatie is het peloton aangevuld met verschillende enablers; zoals het FiST, PRT, TIC, TPT, EOD en YS ( ankee Snuf, EOD hondenteams). Naast de verschillende enablers treden de infanteriepelotons geregeld partnered op, voornamelijk met de ANP (Afghan National Police). Door de afwezigheid van PMT (Police Mentoring team) in de West Dorafshan, nemen de geweergroepen de ANP mentoring en training voor hun rekening. Het eerste peloton had als taak om verschillende searches van Named Area s of Interest (NAI s) en Vehicle Check Points (VCP s) voor te bereiden. Gedurende de operatie was de main effort disrupting the insurgent IED network, om vervolgens meer Freedom of Movement en Freedom of Action (FoM Mounted PH. Uit de elementen, in de schaduw. FOTO: R AR A AR I O C 19

20 en FoA) te creëren. Deze opening biedt vervolgens kansen voor het PRT missie team. Gedurende de operatie is ingespeeld op actionable intell waardoor het scheme of manoeuvre regelmatig veranderde. Execution In de ochtend van 10 mei is het eerste peloton vertrokken vanaf MBTK (Multinational Base Tarin Kowt) naar COP Tabar (Combat Out Post Tabar). De intentie was om vanaf 10 mei Tabar als uitvalsbasis te gebruiken. Echter door het uitvallen van een helikopterverplaatsing, was het noodzakelijk verschillende enablers en VIP s dezelfde dag weer terug te brengen naar MBTK. Een verplaatsing tussen Tabar en MBTK heeft wat meer voeten in aarde dan alleen heen en weer rijden. De hemelsbrede afstand van twaalf kilometer gaat via een route met een hoge IED dreiging. Daarnaast is er een hoge suicide IED dreiging in Tarin Kowt. Deze dreigingen maken dat de afstand, op zijn snelst, afgelegd wordt in twee en een half uur, mits geen bijzonderheden. Uiteindelijk is het peloton 11 mei weer omhoog gegaan om, samen met het derde peloton, COP Tabar te bemannen. De eerste paar dagen stonden voor het eerste peloton in het teken van voetpatrouilles in de West Dorafshan. Gedurende deze voetpatrouilles was het al snel raak met relatief grote cache finds. Al in de eerste fase van de operatie werden er dus grote Voetpatrouille met YS. De oplopende temperaturen (47,4 C) zijn voor de honden een behoorlijke opgave. Hier onderzoekt de hond een mogelijke cache locatie. FOTO: R AR A AR I O C hoeveelheden munitie gevonden. Een markante vondst was een 82mm mortier, een dag later gevolgd door de grondplaat. Door de IED dreiging is een patrouille gedwongen om single file achter een genie element met Manpacked Jammer (MPJ) aan te verplaatsen. Door de hoeveelheid enablers, wordt een geweergroepspatrouille al snel uitgevoerd door een man of twintig. Door de beschikbaarheid van meerdere MPJ s was het gedurende Spin Temsah mogelijk om per peloton meerdere manoeuvre elementen tegelijk te ontplooien. De mogelijkheid om satellite patrols uit te voeren, werd met twee handen aangegrepen. Het grote voordeel van satellite patrolling is dat het voor de insurgent lastig is deze aan te grijpen. Daarnaast komt het de onvoorspelbaarheid ten goede en zijn de twee elementen in staat elkaar te ondersteunen, indien nodig. Het biedt de Groepsfoto na afloop van een patrouille. Bedoelt om de onderlinge QUA PATET band ORBIS te versterken. - juli 2010 FOTO: A T FRED RT F CTIO EE ECIA I T 20

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Nederlanders aan het woord

Nederlanders aan het woord Nederlanders aan het woord Veteranen en de Nederlandse Veteranendag 2014 Trends, Onderzoek en Statistiek (TOS) Directie Communicatie Documentnummer: TOS-14-066a Belangrijkste inzichten Nederlander hecht

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen

Nadere informatie

Generaals, Dames en heren, bijzonders. Iets met een poging tot

Generaals, Dames en heren, bijzonders. Iets met een poging tot Generaals, Dames en heren, Wat geef je iemand die 340 jaar wordt? Mijn gewaardeerde voorganger Henk Kamp en zijn ambtelijke top zagen zich in aanloop naar het Korpslustrum van 2005 voor deze vraag gesteld.

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst

Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Tekst herdenking Brabantse gesneuvelden: Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst Dames en heren, allen hier aanwezig. Het is voor mij een grote eer hier als pas benoemde burgemeester

Nadere informatie

Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Voornaam Achternaam

Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Voornaam Achternaam Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Een ieder koos hiervoor een eigen manier: in de vorm van woorden, bloemen, praktische hulp of een

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. 1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,

Nadere informatie

Teksten dankbetuigingen

Teksten dankbetuigingen Teksten dankbetuigingen Wij hebben ervaren hoe velen hebben meegeleefd, tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn/onze... Een ieder koos hiervoor een eigen manier: in de vorm van woorden, bloemen,

Nadere informatie

De Budget Ster: omgaan met je schulden

De Budget Ster: omgaan met je schulden De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008 Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een

Nadere informatie

STEEHOUWER U I T V A A R T Z O R G

STEEHOUWER U I T V A A R T Z O R G Tekstregels Dankbetuiging VOORBEELD -1- Voor uw belangstelling en deelneming ons betoond na het overlijden van betuigen wij u onze hartelijke dank. VOORBEELD -2- Wij danken u hartelijk voor uw medeleven

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden.

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden. Toespraak minister A. van der Steur, Tuin van Bezinning, 10 juni 2015, Warnsveld. Majesteit, Dames en heren, Vrijheid kan niet bestaan zonder veiligheid. En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper.

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper. Taskforce Viper Een peloton van Taskforce Viper nadert het dorp Surkh Murgab in de Chora-vallei, op slechts 15 kilometer van Kamp Holland in Uruzgan. Doel: het in kaart brengen van de tegenstand in het

Nadere informatie

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit

Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als

Nadere informatie

Liturgie voor de scholendienst 2015

Liturgie voor de scholendienst 2015 Liturgie voor de scholendienst 2015 Kerk van de Nazarener & Christelijke Basisschool De Vliet Klaaswaal Zondag 1 februari Thema: Bestaat God (eigenlijk wel)? Welkomstwoord Uitleg over de kerk Kinderopwekking

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Hulp aan het thuisfront Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Toespraak Gerdi Verbeet. Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober Vrijheid en verbinding. Dames en heren,

Toespraak Gerdi Verbeet. Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober Vrijheid en verbinding. Dames en heren, Toespraak Gerdi Verbeet Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober 2016 Vrijheid en verbinding Dames en heren, Twee weken geleden vond de jaarlijkse herdenking plaats in het Oranjehotel te Scheveningen, waar

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30

Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30 IN NAVOLGING VAN CLARA Tijdens de presentatie van het boek Clara van assisi, GesChrifTen en oudste bronnen op 30 januari jl. hield Marieke drent, studente TheoloGie (fhtl, utrecht) een boeiende voordracht

Nadere informatie

In 2009 is het bestuur 8 keer bijeengekomen voor bestuursvergadering. Op deze vergaderingen zijn met name de volgende zaken behandeld:

In 2009 is het bestuur 8 keer bijeengekomen voor bestuursvergadering. Op deze vergaderingen zijn met name de volgende zaken behandeld: Algemeen 2009 Het jaar 2009 stond in het teken van 30 jaar UNIFIL. Het bestuur is eind 2008 al begonnen met een aantal zaken voor te bereiden. Er waren contacten met een aantal organisaties zoals het VI,(Veteranen

Nadere informatie

Leren hoe om te gaan met de militairen van vandaag, die de veteraan van morgen is.

Leren hoe om te gaan met de militairen van vandaag, die de veteraan van morgen is. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, op 7 september 2007 te Roermond ter gelegenheid van de jaarlijkse Nationale herdenking van de militairen van het Koninkrijk der Nederlanden die

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule

1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection

Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection Lesbrief bij de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection 1 Beste docent, Binnenkort gaat u samen met uw klas naar de voorstelling Mijn vriend en ik van Soulshine Connection. Deze lesbrief

Nadere informatie

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,

September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden, September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Ladies and gentlemen, allow me the continue speaking Dutch. opinion of himself. Dames en heren, geachte veteranen, veteranen woonachtig in Australië.

Ladies and gentlemen, allow me the continue speaking Dutch. opinion of himself. Dames en heren, geachte veteranen, veteranen woonachtig in Australië. Toespraak van minister van Defensie E. van Middelkoop, bij gelegenheid van de ontmoeting met Nederlandse veteranen tijdens het werkbezoek aan Australië, 11 maart 2008 te Canberra. Ladies and gentlemen,

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Geachte heer de Wit, beste Jan, Een paar weken geleden kwam je mijn kamer in lopen met een mooie bos bloemen. Voor mij! Je kwam me vertellen

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten. Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat.

De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. Hoofdredactie: Paul Meekhof mei / juni 2015 Pagina s : 10 NR 4 De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. De herdenking van afgelopen 4 mei en de viering van 5 mei. Voor het

Nadere informatie

Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode

Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode Tijdens sollicitatiegesprekken wil je zo snel en zo goed mogelijk een kandidaat voor een openstaande functie selecteren. De STAR vragenmethode is een gedegen

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen

Hoofdstuk 2. Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen Hoofdstuk 2 Contact maken, inlichtingen verstrekken en onderhandelen 48 Gangbare uitdrukkingen bij contact maken en onderhandelen De meeste zinnen die in dit overzicht staan, zijn formeel. U kunt deze

Nadere informatie

Evaluatie bedrijfsopvangteam 2011 Je staat er niet alleen voor

Evaluatie bedrijfsopvangteam 2011 Je staat er niet alleen voor Evaluatie bedrijfsopvangteam 2011 Je staat er niet alleen voor Datum 18 mei 2011 Steller E. Koning Afdeling C&R Versie 1.3 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Evaluatie... 4 2.1 Populatie... 4 2.2 Bekendheid

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

Werkbladen voortgezet onderwijs. Naam leerling:

Werkbladen voortgezet onderwijs. Naam leerling: Werkbladen voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkbladen Deze werkbladen horen bij de film D-Day, Normandy 1944. Een film die je meeneemt naar een beslissend moment in de geschiedenis:

Nadere informatie

Dankbetuiging. Voorbeeldteksten. (naam)

Dankbetuiging. Voorbeeldteksten. (naam) Voorbeeldteksten 1. Jammer genoeg is het onmogelijk iedereen persoonlijk te bedanken voor het warme medeleven dat wij hebben ondervonden na het overlijden van onze lieve man en vader Daarom willen wij

Nadere informatie

VOORBEELDTEKST DANKBETUIGING

VOORBEELDTEKST DANKBETUIGING DANKBETUIGINGEN Rondom het overlijden en tijdens de uitvaart heeft u misschien niet iedereen kunnen bedanken voor hun medeleven. Dat kunt u alsnog doen met een dankbetuiging. Enkele weken na de uitvaart

Nadere informatie

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan

Afghanistan. NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan Afghanistan NAVO-militair gedood in Zuid-Afghanistan KABUL - In het zuiden van Afghanistan is dinsdag een militair van de internationale vredesmacht ISAF gedood. Dat maakte een woordvoerder van de troepen

Nadere informatie

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling.

Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Leerzaam, leuk, nieuwe contacten opgedaan, nieuwe ideeën. Het open Space concept is geweldig. Met een rugzakje vol info ga ik naar huis, veel gesprekken, leuke manier van middagvulling. Ontspannen maar

Nadere informatie

Om het thuisfront goed te informeren, heb ik regelmatig

Om het thuisfront goed te informeren, heb ik regelmatig door Gertjan van der Ree Mij is gevraagd een stukje te schrijven over de ervaringen van het A- pel, 1 ste bt, 11 AfdRA tijdens onze uitzending naar Afghanistan. Wij vielen onder BG5 en zijn vanaf dec.

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Werkelijk hemels: na ruim 20 jaar

Werkelijk hemels: na ruim 20 jaar Succes verhaal - Stoppen met haren uittrekken Werkelijk hemels: na ruim 20 jaar knokken tegen Trichotillomanie eindelijk bevrijd van gewoonte tot haren uittrekken!!!! Al ruim 20 jaar lang had ik last van

Nadere informatie

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2

Vraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2 Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker

Nadere informatie

DAMstenen voor het dagelijks LEVEN

DAMstenen voor het dagelijks LEVEN Voorwoord Verschijnt september 2013 DAMstenen voor het dagelijks LEVEN Allerdaagse overdenkingen voor het dagelijks leven Daar ligt het dan. Een boekje met dagelijkse overdenkingen. Noem het maar tegeltjeswijsheden.

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Ingrid van Bemmel Aletta Eikelboom Floortje Thönissen

Ingrid van Bemmel Aletta Eikelboom Floortje Thönissen Ingrid van Bemmel Aletta Eikelboom Floortje Thönissen Ingrid van Bemmel Aletta Eikelboom Floortje Thönissen CDM GIDS COLLABORATIVE DECISION MAKING PROCES IN 8 STAPPEN De CDM Gids is samen uitgegeven met

Nadere informatie

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten

Susanne Hühn. Het innerlijke kind. angst loslaten Susanne Hühn Het innerlijke kind angst loslaten Inhoud Inleiding 7 Hoe ontstaat angst? 11 Wegen uit de angst 19 Het bange innerlijke kind leren kennen 35 Meditatie Het bange innerlijke kind leren kennen

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] 2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim

Nadere informatie

Nadieh Jolyn Siekmans

Nadieh Jolyn Siekmans Vlinder, fladderend in de lucht doe je hen de groeten in jouw vlucht als je ze boven de hoogste bomen wellicht zult tegenkomen Samenkomst voor het afscheid van Nadieh Jolyn Siekmans * 9 mei 1994 17 januari

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer

Nadere informatie

Mijn laatste nieuwsbrief

Mijn laatste nieuwsbrief Mijn laatste nieuwsbrief Lieve familie, vrienden en sponsors! Mijn laatste nieuwsbrief schrijf ik vanuit het prachtige en kleurrijke Sri Lanka! Hier vierde ik Kerst en Oud en Nieuw met de bemanning van

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

van Dijk Voorbeelden Dankbetuiging uitvaartverzorging voor de vechtstreek sinds 1940

van Dijk Voorbeelden Dankbetuiging uitvaartverzorging voor de vechtstreek sinds 1940 van Dijk sinds 1940 uitvaartverzorging voor de vechtstreek Voorbeelden Dankbetuiging Dankbetuigingen Met deze brochure willen wij u informeren over de mogelijkheden om een dankbetuiging te versturen. Het

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Bijlage Stoere Schildpadden

Bijlage Stoere Schildpadden Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Bijlage 1 HR IMC Bijzondere Diensten. Richtlijnen ERE Uitvaart IMC

Bijlage 1 HR IMC Bijzondere Diensten. Richtlijnen ERE Uitvaart IMC Bijlage 1 HR IMC Bijzondere Diensten Richtlijnen ERE Uitvaart IMC 1. Inleiding: A. Deze bijlage is getiteld: Erebetoon IMC (i.v.m. een uitvaart). Deze bijlage heeft niet tot doel oud IMC leden voor te

Nadere informatie

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding

Nadere informatie

Op 1 mei 2012 begon ons Europese avontuur, we kregen te horen dat we de kans hadden om Europacup te gaan spelen. Ik sprong een gat in de lucht, dat

Op 1 mei 2012 begon ons Europese avontuur, we kregen te horen dat we de kans hadden om Europacup te gaan spelen. Ik sprong een gat in de lucht, dat Op 1 mei 2012 begon ons Europese avontuur, we kregen te horen dat we de kans hadden om Europacup te gaan spelen. Ik sprong een gat in de lucht, dat ik dit in mijn volleybalcarrière nog mee zou maken had

Nadere informatie

Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie.

Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie. Geachte aanwezigen, Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie. Zo werkt ons militaire systeem. Het heeft wat nadelen, maar ook voordelen. Het is één van de belangrijkste

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang!

Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang! Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang! Liturgie Zingen: -Opwekking 654 Dank U voor deze nieuwe dag -Zoek eerst het Koninkrijk van God -Weet je waar het hemels koninkrijk op lijkt (Elly en

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor:

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Terugblik Kinderyoga Rots & Water De Sterrenplukmachine Theaterweek Thema avond (hoog)gevoeligheid

Nadere informatie

Noach bouwt een ark Genesis 6-8

Noach bouwt een ark Genesis 6-8 2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg.

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Ik begon deze week met het gevoel ik heb er zin in en ik zie wel wat we allemaal gaat gebeuren, ik laat het wel op me afkomen. Na de eerste dag voor

Nadere informatie

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband?

Participatief leiderschap. Hoe leid je een samenwerkingsverband? Participatief leiderschap Hoe leid je een samenwerkingsverband? Mr. Drs. Lucien Stöpler Justice in Practice December 2014 Participatief leiderschap: Hoe leid je een samenwerkingsverband? 2014 Justice in

Nadere informatie

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Mijn leven veranderde zo n drie jaar geleden. Juist de dag voor mijn mama s verjaardag kreeg ze van mijn vader een kogel door het hoofd. Wonder boven wonder overleefde

Nadere informatie

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga Hieronder staan de teksten van nieuwe liedjes, zodat jullie ze thuis ook kunnen oefenen: 'k Heb Jezus nodig heel mijn leven 'k Heb Jezus nodig, heel mijn leven. 'k Heb Jezus nodig, dag aan dag, in m'n

Nadere informatie

Verkeersongeluk. Misdrijf. Calamiteit. Praktisch. Slachtofferhulp Nederland Veelzijdig deskundig

Verkeersongeluk. Misdrijf. Calamiteit. Praktisch. Slachtofferhulp Nederland Veelzijdig deskundig Misdrijf Verkeersongeluk Calamiteit Juridisch Emotioneel Praktisch Veelzijdig deskundig biedt juridische, praktische en emotionele hulp aan slachtoffers van een misdrijf, calamiteit of verkeersongeluk.

Nadere informatie