Veldgids natuurfotografie Alles over statieven

Transcriptie

1 Veldgids natuurfotografie Alles over statieven Niets uit dit document mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van fotograaf en auteur Johan van der Wielen ~ ~, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd. Voor toestemming gebruik kunt u mailen naar versie 15 oktober 2012 ~ forum.schoffie.eu 1. Waarom een statief? Tegenwoordig heb je toch geen statief meer nodig, hoor ik wel eens? Je hebt lenzen met stabilisatie en camera s hebben ISO tot wel De beste tijd lijkt geweest voor het statief Niets is minder waar! Mijn belangrijkste tip voor natuurfotografie blijft nog steeds: GEBRUIK EEN STATIEF!! Maar waarom dan? Wat is dan het voordeel? Waarom investeren in een goed statief? Hier een paar redenen: Een statief is onhandig, lomp en kost veel tijd om op te zetten dat klinkt niet als voordeel maar is het toch! Dat zorgt er namelijk voor dat je rust in je kont krijgt. Omdat je trager bent ga je beter nadenken over je foto, belichting, compositie, etc. Het zorgt ervoor dat je op minder plekken foto s maakt maar op elke plek langer bezig bent en dus betere foto s maakt Hoe mooi een hoge ISO ook is, het blijft zorgen voor ruis. De mooiste en scherpste foto s maak je bij lage ISO. Wil je dan ook nog spelen met hoge diafragma waarden (bijv. t.b.v. een grote scherptediepte) dan zit ja automatisch aan langere sluitertijden. Vanaf statief is dat geen probleem! Lange sluitertijden geeft dynamiek in beeld. Bomen bewegen in de wind, water kabbelt en wolken drijven voorbij. Door te spelen met langere sluitertijden (alleen mogelijk van statief!) krijg je de dynamiek van bewegende onderwerpen in beeld. Lange sluitertijden zorgt voor meer kleur, zeker bij zonsop- en ondergangen. Hoe langer de sluitertijd, hoe dieper en intenser de kleuren reden om ookweer een statief te gebruiken Ben je aan het experimenteren met belichting en/of scherptediepte dan maak je vaak meerdere beelden en kijk je later welke het beste is (belichtingstrapjes of scherptediepte trapjes). Vanaf statief is dat heel fijn werken omdat je niet telkens weer opnieuw de compositie en het scherpte punt moet bepalen. Fotograferen bij low light, denk aan nachtfotografie. Zonder statief houdt de dag op als de zon weg is maar er is nog zoveel meer dan licht: de sfeer van het donker! 2. Wat voor statieven zijn er? Zeker voor nachtfotografie is een statief onontbeerlijk. Er zijn teveel mensen die bezuinigen op een statief. Een veel gemaakte fout is een goedkoop statief, koop dan geen statief. Helaas heb ik al meegemaakt dat naast mij een kapitaal van meer dan 3000 euro (dure camera met dito lens) werd toevertrouwd aan een statief van een paar tientjes en in het duin door een zuchtje wind omdenderde met als gevolg een lens en camera vol duinzand. Een statief hoeft geen duizend euro te kosten maar koop wel een goede! In deze bijlage hoop ik wat licht te kunnen werpen op wat er te koop is en waar je aan moet denken. Natuurfotograaf Johan van der Wielen is verbonden aan: is verbonden aan: in2 info@in2.eu info@in2.eu

2 Statieven heb je in vele soorten en maten. De meesten kennen wel de driepoot maar je hebt ook een éénpoot statief. In deze bijlage geef ik mijn ervaringen en adviezen over wat voor soort statief je het beste kunt gebruiken en hoe Eénpoot statief Een éénpoot statief (of monopod) wordt veel gebruikt in combinatie met lange telelenzen. Het gewicht van deze lenzen is dermate zwaar dat vooral de verticale beweging (de zwaartekracht) moeilijk uit de hand is stil te houden. Een éénpoot kan al snel 2 tot 3 stops stabiliseren, dat wil zeggen dat je 2 tot 3 stops langzamere sluitertijd kan gebruiken zonder risico op bewegingsonscherpte. Dit is echter niet afdoende voor nachtfotografie waarbij je vaak sluitertijden hebt van vele seconden Driepoot statief Je hebt driepoot statieven (of tripods) in vele soorten, maten, prijsklassen en gewichtsklassen. Van een paar tientjes tot over de duizend euro is mogelijk. Maar wat is nou aan te raden en wat moet je absoluut niet nemen? Eigenlijk is het beste statief lomp en te zwaar om makkelijk mee te nemen. Een groot en zwaar statief heeft namelijk twee voordelen: Het is absoluut bewegingsvrij en zorgt ervoor dat zelfs wind weinig vat heeft op je camera Het is zó vervelend om mee te werken dat je niet snel geneigd bent om snel van de ene naar de andere plek te rennen voor een foto. Je blijft dus langer staan op één plek en gaat meer nadenken over je foto s. Je zult zien dat je met minder maar betere foto s thuiskomt. Maar vooral het laatste zal voor veel mensen gezien worden als een ongemak waardoor het statief meer ongebruikt in de auto blijft liggen dan meegaat. Koop daarom een goed statief waar je prettig mee werkt. Voor 100 á 200 euro heb je een statief waar je je leven lang plezier van hebt. Goed en minder duur is aluminium, wil je echt lichter dan kun je kijken naar basalt, magnesium of carbon. Een goed statief beantwoord aan de volgende zaken: Statief moet berekend zijn op ca. 1,5x het gewicht van camera + lens. Als je dit té krap neemt wordt het geheel toch wiebelig Driepoot met onafhankelijke poten (dus geen verbinding tussen de poten). Uitschuifbare poten met makkelijk klemkoppelingen die niet snel loslaten (anders schuiven de poten te snel in onder gewicht van camera) Middenpoot die eruit te halen is want een middenpoot is leuk maar gebruik hem eigenlijk maar niet! De middenpoot is het meest instabiele deel van het statief. Beste is een statief te nemen waarbij je de middenpoot qua hoogte niet nodig hebt, doe dan als ik en laat de middenpoot gewoon thuis. Voordeel is dan ook dat, als je poten helemaal horizontaal kunnen, je lekker laag kan met je statief. Losse statiefkop zodat je nog een keer kunt veranderen als je dat nodig acht. Kijk uit met aanbiedingen van Carbon statieven. Té goedkope carbon statieven blijken een carbon buitenlaagje te hebben maar een het binnenste is van het veel goedkopere (en minder sterke) glasvezel. veldgids natuurfotografie ~ alles over statieven pagina 2

3 Figuur 10-1: zwak wiebel statief, bedoeld voor hele kleine camera s Figuur 10-2: uitschuif middenpoot van wiebelstatief, maakt hem nog wiebeliger! Figuur 10-3: stevig maar zwaar aluminium statief Figuur 10-4: zonder middenpoot kan je statief helemaal op de grond, prettig voor bijvoorbeeld macro opnamen Figuur 10-5: door gebruik gondel kun je zelfs nóg lager komen, vlak boven de grond 3. Statiefkoppen Wat koppen betreft is het wat je zelf prettig vindt: Een balhoofd is flexibel en klein maar nadeel is dat als je hem loszet meteen je hele camera los zit in alle richtingen. Een balhoofd met aparte panstand is heel prettig. Dan kun je in het horizontale vlak draaien, bijv. t.b.v. een panoramafoto, zonder dat je camera verandert in de andere richtingen. Een drieweg kop is groter en lomper maar heeft als grote voordeel dat alle richtingen (horizontaal, verticaal en omhoog/omlaag) door aparte hendels zijn in te stellen. Je kunt dus heel nauwkeurig instellen. Nadeel is wel dat het allemaal wat langzamer gaat omdat je alles apart in moet stellen. Een schommelkop is vooral bedoeld voor de lange telelenzen. Die hebben een dermate gewicht dat dit op een normale kop, waarbij de camera bovenop de kop staat, niet werkbaar is. Bij een schommelkop hangt de combi a.h.w. aan de kop. Dit zijn wel grote lompe koppen die je normaal niet zal gebruiken. veldgids natuurfotografie ~ alles over statieven pagina 3

4 Figuur 10-1: balhoofd kop: flexibel en klein Figuur 10-2: drieweg kop: groter maar secuur in fijnafstelling Figuur 10-3: balhoofd kop met camera in portretstand Figuur 10-4: drieweg kop met camera in portretstand Figuur 10-5: schommelkop: zeer stabiel maar ongeschikt voor normaal gebruik Figuur 10-6: schommelkop is vooral bedoeld voor lange telelenzen veldgids natuurfotografie ~ alles over statieven pagina 4

5 Een quick-release plate is een plaatje wat je onder je camera schroeft en waarmee je snel je camera op je statiefkop kan klikken. Het is niet noodzakelijk maar heb je de keuze tussen een kop met en zonder zo n soort systeem dan is het wel aan te bevelen omdat het snel en prettig werkt. Je hoeft niet telkens je camera aan je statief te schroeven. Figuur 10-7: opening in kop voor quick-release plaatje Figuur 10-8: quick-release plaatje onderaan camera geschroeft 4. Anti-bibber en statief Anti-bibber is een stabilisatie in het objectief zoals Canon s IS (Image Stabaliser), Sigma s OS (Optical Stabaliser) of Nikon s VR (Vibration Reduction). Gebruik je een lens met anti-bibber, vergeet dit dan niet uit te zetten! De anti bibber probeert namelijk beweging die hij voelt te compenseren door met een interne lenscombinatie tegen te bewegen. Als er echter geen beweging is, in geval van een statief, dan gaat hij juist beweging introduceren en krijg je bewogen foto s vanaf statief Bepaalde objectieven, veelal in het duurdere segment, hebben anti-bibber met statiefdetectie. Dat wil zeggen dat de anti-bibber zelf detecteert dat er geen beweging is en zichzelf dan uitschakelt. Kijk even of je lens dit heeft, bij twijfel gewoon uitschakelen. Vergeet na afloop niet je anti-bibber weer aan te zetten! 5. Ik heb geen statief, wat nu? Beter geen statief dan een slecht statief! Maar zonder statief wil niet zeggen dat je geen nachtfotografie kan beoefenen. Er zijn best alternatieven die wellicht niet zo flexibel zijn als een statief maar zeker bruikbaar: Rijstzak: een rijstzak is een zak gevuld met rijst of andere vulling. Ik gebruik zelf meestal spliterwten omdat die zich door hun vorm mooi settelen. Een rijstzak kan je op de grond leggen of op een object waar hij zich mooi omheen vormt. Je camera druk je dan vervolgens in de rijstzak waardoor deze mooi stabiel blijft liggen. Je fototas: natuurlijk kun je ook je camera op je fototas leggen, beetje erin drukken en hij gaat nergens geen. veldgids natuurfotografie ~ alles over statieven pagina 5

6 6. Aankoop tips Ik krijg veel vragen over goede wat is een goed statief. Natuurlij is daar geen eenduidig antwoord op te geven maar ik heb in het verhaal al veel verteld. Hieronder globaal een paar tips: 6.1. Merken Er zijn enorm veel merken statieven maar eigenlijk hebben alle grote merken goede statieven. Denk aan Manfrotto, Velbon, Benro, Feisol of Gitzo. Merken als giotto zijn vooral bedoeld voor kleine camera s. Wil je nóg duurder dan kom je aan RSS, Markins of Arca Swiss maar voor gewoon gebruik is dat niet nodig. Ik heb goede ervaringen met Gitzo maar ook met het iets goedkopere maar niet slechtere feisol! 6.2. Grootte en gewicht Belangrijk is dat je statief (en kop) het gewicht van je camera + grootste lens aankan. Wat een statief kan dragen staat vaak beschreven. Als het totaal gewicht van je camera + lens echter te dichtbij het maximale draaggewicht van je statief komt, kun je je voorstellen dat dit ten koste gaat van de stabiliteit. Liever te ruim dan te krap rekenen dus! 6.3. Onafhankelijke poten Statiefpoten die met zij pootjes aan de middenpoot vastzitten frustreren omdat je de poten niet onafhankelijk uiteen kunt zetten. Zeker in lastige posities (boven watervallen om maar iets te noemen) wil je alle posten onafhankelijk kunnen positioneren. Neem daarom een statief waarbij de drie poten los van elkaar zitten en die je in meerdere standen kunt zetten Middenzuil is uit den boze! Een goed statief bestaat uit drie poten met daarboven een statiefkop met je camera. Géén middenzuil die nog eens extra hoog kan komen. Het is de middenzuil die voor veel instabiliteit zorgt. Daarnaast zorgt een middenzuil ervoor dat je statief niet helemaal op de grond kan komen met de poten zo wijd mogelijk t.b.v. macro, erg onhandig. Kan hij eruit, haal hem er dan uit. Maar koop je een statief, koop hem dan zonder middenzuil of informeer of hij er wel helemaal uit kan. Kan hij er niet uit, laat het statief dan staan! 6.5. Aluminium, carbon, basalt? Van de goede merken bestaan geen slechte statieven. Het maximaal draaggewicht is wat van belang is. Het materiaal maakt niet uit en scheelt slechts in eigen gewicht. Een aluminium statief is zwaar en daarom zeer geschikt voor zware telelenzen. Voor een statief wat je altijd mee wilt nemen is het misschien wat zwaar maar ja carbon is weer niet goedkoop. Bedenk echter dat een prettig statief neem je mee en werk je mee een goedkoper statief wat zwaar is blijf in de kast staan en is uiteindelijk duurkoop Wat voor kop Ik heb hierboven al veel geschreven over statiefkoppen. Een schommelkop is alleen voor lange telelenzen maar of je een drie-weg of balhoofd koopt is aan je eigen voorkeur. Neem er wel één met snelkoppelingsplaten en koop dan voor eventuele andere camera s en/of statiefgondels van lenzen extra plaatjes bij Hoe duur? Je kunt het zo duur maken als je zelf wilt. Maar wees ook niet te zuinig, ik heb velen gezien die meer dan 2000 euro aan apparatuur toevertrouwden op 1,5m hoogte aan een statief van een paar tientjes. Dat vind ik dom! Investering in apparatuur betekent ook investeren in een statief! veldgids natuurfotografie ~ alles over statieven pagina 6