ERFGOEDDAG 2013 IN HASSELT, DIEPENBEEK EN ZONHOVEN

Transcriptie

1 ERFGOEDDAG 2013 IN HASSELT, DIEPENBEEK EN ZONHOVEN Erfgoed_Dagv2.indd 1 12/03/13 12:35

2 Kapelstraat MAA AGDEN DRIES A S TR A A T NRODESINGEL ALBE R TKANAAL SLACHTHUISKAAI kapelstraat HASSELT RUNKSTERSTEENWEG KURINGERSTEENWEG HENDRIK VA VA V N VELDEKESINGEL HERKENRODESINGEL KURINGERSTEENWEG SPOORW BOERENKRI 8 R EGSTRA A 6 RS- STA IONS- PLEIN KONINGIN ASTRIDLN. RUNKSTERSTEENWEG M BAMPSLAAN. DE SCHIERVELLAA AA A N MANTELIUS- STR. BURG. BOLLENSTR. DIESTERSTRA RIDD D PORTM ANSS SSTR T ER N THONISSENLAAN TR. VAN VELDEKE PLEIN LE MSSTRA L DR. WILLE RIDDERSTRAA A D DO RPSSTR. WA LOMBA BAARD- STRA ALDESTRA KAPELSTRA HAV A LEOPOLDPLE LEIN ERMARKT AAA ISABELLASTRAA MINDER A E SCHRIJNWERKERSSTR. ZWANE- STR. O.-L.- VROUW- STR. GROEN- PLEIN STRAA CELL LLEBR BROEDERS A T KA K K STRA AA AAI THONISSENLAA A TEG W LPUTSTR RIDDERSTRA 7 ALBERT KONING A R STRA A KEMPISCHE K KA AA AAI BROEDERSSTR. JENEVER- A A AHOOGSTRA N GASTHUISSTRA MOLENPOOR OR T A DEMERSTRA WELV VA A RTSTR. AA O 4 PA P AA MAAST S RAAMSTRA TR TOEKOMSTST KOLEN- SINT- A GUFFENSLAAN DEMERSTRA AARDSDEMERS BOTERMARKT FRUITMARKT VISMARKT TRICHTERS RS A T JOZEFSSTRA R KEMPISCHE STEENWEG ZUIVELMARKT VILDERSSTRA MARTELARENLA WITTE NONNENSTRA RSTR. BONNEFA F NTEN T TRAA K TRA HEMELRIJK A 5 GROTE MARKT 1 A L AN MELDERTSTRA PERSOONSTRA CAPUCIE NENSTRA STA DSOMVA ART DE GERLA CH LA - CHESTR. 2 NORMA NDIE- TOREN- PLEIN PLEIN BADDERIJSTRAA AAA 9 GOUVERNEUR VERWILGHENSINGE A T M MAA GU STA AST 4 TR 2 T DSOMVA A ICHTERSTRA 1 IDO GEZELLESTR. AAA V ELFDE LINIESTRA KOLONEL DUSARTPLEIN VA RT GUFFENSLAAN KONING KUNST S LA L AAN AN AA A BOU Rederijk ijkersstr CULT UREEL CENTRUM 3 N2 Stationsstraat Nanofstraat Nanofstraat Poststraat Dorpstraat Strobandersplein Kogelstraat Dorpstraat Marktplein N2 15 N715a Varkensmarkt 11 Marktplein Sint-janslaan 13 N715a Kloosterstraat DIEPENBEEK Paanhuisstraat ZONHOVEN HASSELT 1. Toerisme Hasselt infopunt 2. Het Stadsmus infopunt 3. Stadsarchief 4. Provinciale Bibliotheek Limburg 5. Oud Kerkhof 6. Abdijsite Herkenrode: Herkenrodeabdij 4 7. Sint-Lambertuskerk: Pastorijstraat 1b, Sint-Lambrechts-Herk 8. Bushalte Station Hasselt 9. Bushalte Capucienenstraat Hasselt (Het Stadsmus) DIEPENBEEK 10. Sint-Servaaskerk 11. Bibliotheek infopunt 12. Gemeentehuis, Wekkermuseum 13. Bushalte Marktplein Diepenbeek ZONHOVEN 14. Oud Gemeentehuis (Uitpunt) infopunt 15. Gemeentehuis 16. Sint-Quintinuskerk 17. Bushalte Kerkplein Zonhoven Erfgoed_Dagv2.indd 2 12/03/13 12:35

3 Voorwoord BESTE ERFGOEDLIEFHEBBER, Sta even stil bij de tijd. De slogan van deze dertiende editie van Erfgoeddag is meer dan ooit een uitnodiging. Een uitnodiging om de dagelijkse race tegen de tijd even af te remmen, en stil te staan en te genieten van het werk van de vele duizenden erfgoedwerkers, vrijwilligers en professionelen, die dag na dag het duel aangaan met de tijd. De tijd heeft een geweldige impact op ons cultureel erfgoed: het dreigende materiële verval, de ontoegankelijkheid van heel wat gegevens (denk maar aan die oude cassetjes en floppies), het vergeten, veronderstellen of reconstrueren Met hun werk vaak hun passie proberen erfgoedwerkers de gevolgen van het verstrijken van de tijd naar best vermogen te stoppen. Hun inzet én uw interesse bieden de garantie dat wát we belangrijk en betekenisvol vinden, het cultureel erfgoed, aan de generaties na ons wordt doorgegeven. Het recente FARO-onderzoek Vlamingen en het verleden. Een bevolkingsonderzoek naar erfgoedbeleving in Vlaanderen toonde aan dat er gelukkig een groot draagvlak bestaat voor cultureel erfgoed in onze samenleving. Het groeiend succes van deze jaarlijkse Erfgoeddag is er een illustratie van. Op Erfgoeddag bent u eens te meer welkom bij meer dan 400 erfgoedinstellingen en -organisaties. Laat u verrassen door hun verscheidenheid, hun rijkdom en hun dynamiek. U zult het zien, horen en voelen: de erfgoedsector is in volle ontwikkeling en ze staat voor grote uitdagingen, op vlak van behoud en beheer, collectiemanagement, digitalisering en erfgoeddepots. Deze kansen en uitdagingen zijn globale ontwikkelingen die zich ook bij ons volop manifesteren. In en buiten de werelden van musea, archieven en erfgoedbibliotheken staan ze meer dan ooit op de agenda. Er ligt een boeiend traject voor ons. Alleen daarom al verdient deze editie van Erfgoeddag een stukje van uw kostbare tijd. Ik wens u een bijzonder interessante, boeiende en fijne dag toe! Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Philip Vanoutrive -1- Erfgoed_Dagv2.indd 3 12/03/13 12:35

4 STOP DE TIJD OP ERFGOEDDAG! Men zegt weleens: Overal zijn klokken, maar nergens is tijd. Of ook: De tijd vliegt. Op Erfgoeddag pakken we het anders aan. Dan zetten we de tijd even stil voor ons erfgoed! Het thema Stop de tijd! biedt dit jaar de uitgelezen kans om enkele mooie collecties klokken, uurwerken en wekkers in de kijker te zetten. Wist je bijvoorbeeld dat de Zonhovense familie Bielen eeuwenlang uurwerken maakte? Op Erfgoeddag staat hun vakmanschap in Zonhoven in de schijnwerpers. Het Stadsmus in Hasselt bezit een mooie collectie staande klokken en uurwerken. Je krijgt daar de kans om het binnenwerk van een klok te bekijken. In Diepenbeek staat dan weer een indrukwekkende collectie wekkers en tijdregelaars uit Europa, Azië en Amerika centraal. De samenwerking tussen deze drie gemeenten op Erfgoeddag is een primeur. Om dit in de kijker te zetten, bevat het programma drie extraatjes! Gratis pendelbussen brengen je gemakkelijk van gemeente tot gemeente. Studenten van de Provinciale Hogeschool Limburg ontwikkelden op elk van deze plekken ook een activiteit voor gezinnen. En tot slot: wie alle drie de locaties bezoekt en daar quizvragen over oplost, maakt kans op een echt Stop-de-tijd!-gadget! Uiteraard heeft het programma in Diepenbeek, Hasselt en Zonhoven veel meer in petto. Ontdek bijvoorbeeld de Sint-Servaaskerk in Diepenbeek of maak kennis met de 60-jarige Heemkundige Kring in Zonhoven. In Hasselt reis je door de tijd op verschillende locaties en ontdek je bijzondere erfgoedcollecties die de tand des tijds al doorstaan hebben. Zet dus je wekker voor Erfgoeddag en neem de tijd voor ons erfgoed! Miet Nelissen schepen voor toerisme en cultuur, Diepenbeek Karolien Mondelaers schepen van cultuur, toerisme en onderwijs Jef Hulsmans schepen van toerisme en erfgoed, Zonhoven Patrick Hermans burgemeester, Diepenbeek Hilde Claes burgemeester, Hasselt Johny De Raeve burgemeester, Zonhoven -2- Erfgoed_Dagv2.indd 4 12/03/13 12:35

5 Wekkermuseum, Dorpsstraat 14, 3590 Diepenbeek Het museum bevindt zich in de kelderverdieping van het gemeentehuis en is bereikbaar via het plein voor het gemeentehuis. De tentoonstelling is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 12u en 18u. Rondleidingen starten om 11u45, 13u45, 15u45 en 17u30. De tentoonstelling is een initiatief van het gemeentebestuur Diepenbeek, in samenwerking met de Heemkundige Kring Diepenbeek. WEKKERMUSEUM DIEPENBEEK Tentoonstelling De Heemkundige Kring van Diepenbeek huisvest een uniek wekkermuseum in de kelderverdieping van het gemeentehuis. De geschiedenis van de tijd wordt hier getoond onder het motto Van Haan tot GSM. Je ziet ruim 300 antieke wekkers en tijdregelaars uit Europa, Azië en Amerika. Bovendien is er een grote variatie timers te bezichtigen waarmee de mens destijds bij verschillende dagelijkse werkjes gealarmeerd moest worden. Naast de alledaagse wekker bevat dit museum ook nog enkele specifieke tijdmeters zoals schaakklokken, tikklokken, tachometers, metronomen, duiventolets, zandlopers, enz. Conservator Willy Billen gidst je rond in zijn museum en vertelt hoe je dergelijke oude exemplaren kan restaureren en conserveren. Diepenbeek Rijd gratis met de Erfgoeddagbus naar deze activiteit! Kijk voor het busschema op p Erfgoed_Dagv2.indd 5 12/03/13 12:35

6 Diepenbeek Wekkermuseum, Dorpsstraat 14, 3590 Diepenbeek Het museum bevindt zich in de kelderverdieping van het gemeentehuis en is bereikbaar via het plein voor het gemeentehuis. De activiteit is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 12u en 18u. De activiteit is ontwikkeld voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De activiteit is een initiatief van de Provinciale Hogeschool Limburg, in samenwerking met Erfgoedcel Hasselt. PROEF, RUIK EN VOEL HET VOEDSEL VAN VROEGER! Gezinsactiviteit Ken jij alle ingrediënten van speculaas? Wat is er nu lekkerder dan bloedworst? Een met spekvet besmeerde boterham misschien? Kan jij de voornaamste kruiden uit de keuken van de jaren 1940 en 1950 van elkaar onderscheiden? Studenten van de PHL creëerden een zintuigenkastje waarbij jong en oud samen op ontdekking gaan. De kast, die op Erfgoeddag in het wekkermuseum staat, is gevuld met leuke opdrachten, weetjes, afbeeldingen, recepten en nog veel meer! Niet enkel onze vijf zintuigen maar ook de verschillende tijdstippen waarop vroeger gegeten werd, komen aan bod. Op deze manier doorloopt elke deelnemer een typisch ontbijt, middagmaal, vieruurtje en avondmaal uit de jaren Bij het vergelijken van de eetgewoonten van vroeger en nu, zullen zeker en vast enkele generatieverschillen duidelijk worden. -4- Erfgoed_Dagv2.indd 6 12/03/13 12:35

7 Sint-Servaaskerk, Marktplein, 3590 Diepenbeek Rondleidingen in de toren starten om 11u45, 13u45, 15u45 en 17u30. Rondleidingen in de kerk starten om 12u45, 14u45 en 16u45. De rondleidingen duren ongeveer 45 minuten. De rondleiding is een initiatief van het gemeentebestuur Diepenbeek, in samenwerking met de Heemkundige Kring Diepenbeek. BEZOEK KERKTOREN EN KERK DIEPENBEEK Rondleiding Op Erfgoeddag kan je de kerk en kerktoren van Sint-Servaas bezoeken. Een unieke kans om meer te weten te komen over de boeiende geschiedenis van het gebouw! De geklasseerde kerktoren dateert van Amper zeven jaar daarvoor was de kerk volledig afgebrand. Onder begeleiding van een gids beklim je de toren. Onderweg krijg je meer uitleg over het gerestaureerde oude torenuurwerk op de eerste verdieping van de toren. Ook de klokkenstoel met zijn drie klokken komt aan bod. In de kerk kan je een afzonderlijke rondleiding volgen. De kerk werd in de loop der eeuwen regelmatig vergroot om te volstaan voor de steeds groeiende bevolking. Speciale aandacht gaat uit naar de glasramen, schilderijen en beelden in de kerk. Diepenbeek -5- Erfgoed_Dagv2.indd 7 12/03/13 12:35

8 DE TIJD STILZETTEN Kan dat eigenlijk wel, de tijd stilzetten? Lees verder en ontdek dat het weliswaar in uitzonderlijke gevallen gebeurt! Duivensport Een duivenklok is een klok die gebruikt wordt tijdens wedstrijden in de duivensport. De klok geeft de tijden aan waarop de duiven zijn vertrokken en weer zijn aangekomen. Bij aankomst van de duif wordt de tijd stilgezet: dit tijdstip wordt geregistreerd op een rol papier in de klok. Schaken Bij het schaken, maar ook bij andere (bord)spellen voor twee spelers, wordt een wedstrijdklok gebruikt om de bedenktijd te meten. Een wedstrijdklok is een apparaat waarbij in één behuizing twee uurwerken zijn aangebracht zodanig dat er slechts één tegelijk kan lopen. Een speler zet de tijd stil wanneer hij zijn zet gedaan heeft. Een speler die zijn tijd overschrijdt, verliest de wedstrijd. Basketbal In het basketbal zijn er twee klokken, die allebei stilgezet kunnen worden. De belangrijkste klok meet de speeltijd. Deze klok zet men stil als het spel stilligt, bijvoorbeeld wanneer iemand een verdedigende fout maakt of wanneer de bal buiten het speelveld komt. TIJD IS ZOALS GEDULD, JE HEBT ER ALTIJD TE WEINIG VAN! -6- Erfgoed_Dagv2.indd 8 12/03/13 12:35

9 Poortgebouw van Abdijsite Herkenrode, Herkenrodeabdij 4, 3511 Hasselt , De tentoonstelling in het poortgebouw en het belevingscentrum zijn gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. De tentoonstelling is een initiatief van Abdijsite Herkenrode vzw, in samenwerking met Erfgoedkring Herkenrode Kuringen. TIJD-STIPPEN: EEN REIS DOOR DE TIJD OP DE ABDIJSITE HERKENRODE Tentoonstelling Stap binnen in het poortgebouw en een teletijdmachine stopt op 5 tijd-stippen uit de geschiedenis van de Abdijsite Herkenrode. Kamer per kamer maak je kennis met de bewoners: van mystica Elisabeth van Spalbeek tot kaartenboekmaker Peter Meysman in zijn cartularium. Abdis Jutta I vertelt over haar bijzondere relatie met gravin Ada van Holland, Kapelaan Munters leest voor uit zijn dagboek en Télémaque Claes laat je genieten van zijn muziekstuk Quatre mélodies. De taferelen brengen belangrijke personen en gebeurtenissen uit het rijke verleden van de Herkenrodeabdij tot leven. Hasselt Op deze foto wordt het huwelijk van August De Keuster met Mathilde Claes in 1902 getoond. De foto is genomen op de trappen van het kasteel (abdissenverblijf), aan de zijde van het park. PCCE (Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed) -7- Erfgoed_Dagv2.indd 9 12/03/13 12:35

10 DE TIJD EN ERFGOED Wat hebben tijd en erfgoed met elkaar te maken? Vaak is erfgoed interessant omdat het een beeld geeft van een bepaalde periode. De tijd beïnvloedt het erfgoed ook. Beter wordt het erfgoed niet in de loop van de tijd. Je kan het zelf ook niet beter maken, maar je kan wel proberen ervoor te zorgen dat het erfgoed niet slechter wordt of verdwijnt. Erfgoed bewaren voor de toekomst Bezit je zelf een archief of bewaar je het archief van een vereniging? Met enkele ingrepen kan je de levensduur van documenten verlengen. Leg het archief bijvoorbeeld op een droge en redelijk koele plaats. Bewaar het niet in kelders, garages of zolders want daar is het meestal vochtig, tochtig en de kans op ongedierte is er groter. Denk ook aan de verpakking: plastic mapjes zijn zeker niet ideaal. Die zitten immers vol weekmakers die slecht zijn voor de documenten. Papieren mapjes zijn beter. Wil je meer weten over de bewaring van erfgoed? Neem op Erfgoeddag een kijkje in de Provinciale Bibliotheek Limburg (p. 10) of in het Stadsarchief (p. 12). Erfgoed digitaliseren Digitaliseren is toekomstgericht: zelfs als het oorspronkelijke erfgoedstuk ooit verloren gaat, dan is toch nog steeds de informatie beschikbaar via het digitale bestand. Heb je zelf erfgoed over de Eerste Wereldoorlog? Dat kan je op Erfgoeddag meteen laten digitaliseren. Kijk voor meer informatie op p. 11. Daarnaast lanceert het Stadsarchief een oproep naar filmmateriaal over Hasselt. Er zijn weinig beelden van Hasselt bewaard gebleven. Wie helpt het Stadsarchief om dat aan te vullen? Had jij een cinefiele nonkel die de hele stad in beeld bracht? Filmde jouw familie de feestelijkheden in de stad? Het Stadsarchief helpt je bij het digitaliseren. Mail naar of spring binnen in het archief op Erfgoeddag voor meer informatie. Erfgoed als tijdsdocument Foto s, films, prentkaarten en brieven zijn tijdsdocumenten : ze leggen een bepaald moment vast. Ze hebben daarom vaak een groot historisch belang. Hoe zag iets eruit op een bepaald moment? Wat leefde er bij mensen in een bepaalde periode? Op Erfgoeddag zijn er enkele activiteiten rond dit thema. Kijk op p. 13 (film) of p. 21 (brieven). -8- Erfgoed_Dagv2.indd 10 12/03/13 12:35

11 Sint-Lambertuskerk, Pastorijstraat, 3500 Sint-Lambrechts-Herk De tentoonstelling is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. De tentoonstelling is een initiatief van Erfgoed Sint-Lambrechts-Herk. SINT-LAMBRECHTS-HERK ANNO 1900 Tentoonstelling Erfgoedkring Sint-Lambrechts-Herk dook de archieven in en neemt je mee terug in de tijd. Met een traditionele, gregoriaanse mis anno 1900 wordt om 10 uur het startschot gegeven voor een dag vol activiteiten in de Sint-Lambertuskerk. Sluit je bijvoorbeeld aan bij de presentatie om 14 uur over de kadastergegevens van Sint-Lambrechts-Herk anno 1840, de plafondschilderingen in de kerk van 1900 en over het waardevolle schilderij van Walter Damery. Wie meer wil weten over de glasramen in de kerk, kan een half uur later een rondleiding volgen. Om 15 uur is er een samenzang van liederen uit het interbellum, met een gelegenheidsorkest. Afsluiten doen we met de proeverij van een origineel kerkenbier, gebrouwen volgens een recept uit 1900, en andere streekdranken en -hapjes om 16 uur. Hasselt -9- Erfgoed_Dagv2.indd 11 12/03/13 12:35

12 Hasselt Provinciale Bibliotheek Limburg, Martelarenlaan 17, 3500 Hasselt De tentoonstelling is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. Na Erfgoeddag kan je de tentoonstelling nog bezoeken tot 1 juni De tentoonstelling is een initiatief van de Provinciale Bibliotheek Limburg. GEDRUKT VERLEDEN: OVER MOOIE OUDE DRUKKEN. GENIETEN VAN BOEKEN GEDRUKT VOOR 1840 Tentoonstelling De Provinciale Bibliotheek Limburg is in het bezit van een mooie collectie Oude Drukken. Deze worden op een duurzame manier bewaard in een speciaal ingericht depot. Gedurende een beperkte periode zullen ze nu het licht zien en worden ze uitzonderlijk getoond aan het publiek. Verschillende druktechnieken komen aan bod: kopergravures, koperetsen, houtsneden en lithografieën. Hieruit blijkt duidelijk het grote vakmanschap van grafische kunstenaars uit een tijd waarin de fotografie nog niet bestond. Bewonder zeker de afbeeldingen van landschappen en monumenten uit Limburg, portretten, mensen, dieren en planten. De kwetsbaarste stukken, vooral deze ingekleurd met waterverf, worden getoond in de vorm van foto s. Vissen. Kopergravure van H. Billé uit 1779 PBL -10- Erfgoed_Dagv2.indd 12 12/03/13 12:35

13 Provinciale Bibliotheek Limburg, Martelarenlaan 17, 3500 Hasselt Voor informatie: Historisch Informatiepunt Limburg (HIPLimburg): of Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE): om vooraf te reserveren. De collectiedag loopt van 10u tot 18u. Deze collectiedag is een initiatief van het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE), in samenwerking met de Provinciale Bibliotheek Limburg, Europeana en de leden van de Stuur groep Wereldoorlog I in Limburg. Meer info: COMMUNITY COLLECTING DAY EUROPEANA Collectiedag Schrijf mee aan de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog! Heb je voorwerpen, foto s, brieven of andere herinneringen in verband met de Eerste Wereldoorlog? En kan je vertellen waarom je ze bewaart? Dan kan je helpen de grote geschiedenis van de Groote Oorlog in te vullen met de kleine verhalen. De directe betrokkenen zijn er niet meer en herinneringen vervagen geleidelijk. In het kader van het project Europeana worden, in samenwerking met het In Flanders Fields Museum van Ieper, collectiedagen georganiseerd. Bedoeling is om zoveel mogelijk erfgoed rond WO I te registreren in een centrale Europese databank en zo alle verhalen in Europa te verbinden. De verzamelde informatie wordt als een Limburgse Eerste Wereldoorlogcollectie getoond op en Europeana Op Erfgoeddag kan je je voorwerpen in verband met WO I meebrengen naar de Provinciale Bibliotheek Limburg en hun verhaal vertellen. Specialisten helpen je met de interpretatie van de voorwerpen en met advies over goede bewaring ervan. Na registratie neem je de voorwerpen en documenten uiteraard weer mee naar huis. Wie niet kan komen, kan ook rechtstreeks zelf registreren op Hasselt -11- Erfgoed_Dagv2.indd 13 12/03/13 12:35

14 Hasselt Stadsarchief Hasselt, Rederijkersstraat 42, 3500 Hasselt De tentoonstelling is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. Het infomoment over het bewaren van archief start om 16u. Hiervoor schrijf je je best op voorhand in: mail naar of bel naar Na Erfgoeddag kan je de tentoonstelling nog bezoeken tot 18 mei De tentoonstelling en het infomoment zijn een initiatief van Stadsarchief Hasselt. HELP, PAPIER IN NOOD! ARCHIEF- STUKKEN BEHOEDEN VOOR VERVAL Tentoonstelling en infomoment Stop de tijd! is een gedroomd thema voor een archiefinstelling. Een van haar kerntaken is immers het bewaren en preserveren van archief voor de toekomst. Zo wordt de tijd stilgezet voor het materiaal. Op Erfgoeddag pakt het Stadsarchief van Hasselt daarom uit met activiteiten die haar werking in de verf zetten. Zo kan je er als vereniging of particulier terecht voor informatie over het bewaren en ontsluiten van archief tijdens een infomoment om 16 uur. Aansluitend kan je een bezoek brengen aan het archiefdepot en krijg je uitleg over de werking van het Stadsarchief. Je kan ook doorlopend een bezoek brengen aan de tentoonstelling Help, papier in nood! Daar tonen we het resultaat van enkele restauratiecampagnes die het archief de laatste jaren heeft laten uitvoeren aan waardevolle affiches en stadsplannen. Je kan zien welke materialen er gebruikt worden, hoe een restauratie in haar werk gaat en je leert er meer over de verschillende soorten papier en hun bewaartechnieken. Restauratie-Atelier Helmond bv -12- Erfgoed_Dagv2.indd 14 12/03/13 12:35

15 Stadsarchief Hasselt, Rederijkersstraat 42, 3500 Hasselt De filmvoorstellingen starten om 10u30 en om 14u30. De voorstellingen duren ruim een uur. Hiervoor schrijf je je best op voorhand in: mail naar of bel naar Het filmfestival is een initiatief van Stadsarchief Hasselt, in samenwerking met Cinematek. EENE FILMVERTOONING UIT 1912 WELKE ZAL BOEIEN VAN T BEGIN TOT T EINDE Filmfestival In samenwerking met Cinematek keren we terug in de tijd. Het is begin 20 ste eeuw en Géorge Méliès heeft net de eerste narratieve film ooit geregisseerd. Wat konden mensen verwachten van een film voor de Eerste Wereldoorlog? Je krijgt een inleiding van Peter Rotsaert van Cinematek. De beleving van de filmvoorstelling staat daarbij centraal: hoe zag een typisch cinemabezoek eruit in de jaren voor de Groote Oorlog? Ging men vaak naar de cinema? Werden er vooral zwart-wit films zonder geluid getoond, of niet? Tijdens de voorstelling komen allerlei filmpjes uit de periode rond 1912 aan bod: van een documentaire over vlinders en een nagespeeld bijbelverhaal tot de kunsten van een slangenvrouw. Kroonstuk is een filmpje over de Virga Jesseprocessie van Na de filmvoorstelling geeft Mieke Strauven van Stadsarchief Hasselt meer uitleg over het belang van filmmateriaal en de mogelijkheden voor bewaring. Hasselt Virga Jessecomité -13- Erfgoed_Dagv2.indd 15 12/03/13 12:35

16 HIER VINDEN DEZE ACTIVITEITEN PLAS, 10 tot tot tot tot Wekkermuseum Diepenbeek Ten Gezinsactiviteit Sint-Servaaskerk Diepenbeek Abdijsite Herkenrode Ro Tentoonstelling Tijd-Stippen: een reis door de tijd Sint-Lambertuskerk Sint-Lambrechts-Herk Oud Kerkhof Provinciale Bibliotheek Limburg Stadsarchief Hasselt -14- Boekvoorstelling Rondleiding Tentoonstelling Sint-Lambrechts-Herk ann Tentoonstelling Gedrukt verleden: over mooie oude drukken Community collecting day Europe Tentoonstelling Help, papier in nood! Archiefstu Het Stadsmus Eene filmvertooning uit 1912 Workshop Schrijf een trage brief Tentoonstelling Stop voor Sint-Quintinuskerk en Oud Gemeentehuis Zonhoven Rondleiding Tour Artistique.. et zinzin Rondl Artistiq Gezinsactiviteit Kruip eens in d Gemeentehuis Zonhoven Busroutes: zie p. 29. Tentoonstelling Jubileum: 60 jaar H Gratis pendelbussen Wekkers, klokken en Erfgoed_Dagv2.indd 16 12/03/13 12:35

17 JE AANGEBODEN DOOR tot tot tot tot 18 Tentoonstelling Wekkermuseum Gemeente Diepenbeek + Heemkundige Kring Gezinsactiviteit Proef, ruik en voel het voedsel van vroeger! Provinciale Hogeschool + Erfgoedcel Hasselt Rondleidingen bezoek kerktoren Gemeente Diepenbeek + Rondleidingen bezoek kerk Heemkundige Kring Abdijsite Herkenrode + en reis door de tijd op de Abdijsite Herkenrode Erfgoedkring Herkenrode- Kuringen brechts-herk anno 1900 met activiteiten Erfgoed Sint-Lambrechts-Herk Rondleiding Jos Sterk + bvba Vertelpunt oie oude drukken. Genieten van boeken gedrukt voor 1840 lecting day Europeana in nood! Archiefstukken behoeden voor verval Infomoment en Eene filmvertooning uit 1912 rondleiding Workshop Schrijf een trage brief stelling Stop voor de tijd! Expertisedag Klokken en uurwerken Rondleiding Tour Artistique.. et zinzin eit Kruip eens in de huid van.. Jubileum: 60 jaar Heemkundekring Rondleiding Tour Artistique.. et zinzin Rondleidingen Zonhovense uurwerkmakers en de Loonse tradities Gezinsactiviteit Ontdek de Zonhovense zonnewijzer ekkers, klokken en horloges in Diepenbeek, Hasselt en Zonhoven Provinciale Bibliotheek Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed + Provinciale Bibliotheek Stadsarchief Hasselt Vormingplus Het Stadsmus Provinciale Hogeschool + Erfgoedcel Hasselt Gemeente Zonhoven + Heemkundekring Provinciale Hogeschool + Erfgoedcel Hasselt Heemkundekring + Gemeente Zonhoven Erfgoedcel Hasselt + Toerisme Zonhoven + Gemeente Diepenbeek -15- Erfgoed_Dagv2.indd 17 12/03/13 12:35

18 Hasselt Het Stadsmus, Guido Gezellestraat 2, 3500 Hasselt , De tentoonstelling en de vaste opstelling van Het Stadsmus zijn op Erfgoeddag gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. Na Erfgoeddag kan je de tentoonstelling nog bezoeken tot 30 juni De tentoonstelling is een initiatief van Het Stadsmus. STOP VOOR DE TIJD! KLOKKEN- EN UURWERKMAKERS IN HASSELT Tentoonstelling Tik-tak, tingeltjes, muziekjes, geratel en kettingen? Vandaag gaat de tijd digitaal en geruisloos aan ons voorbij en kunnen we ons bijna niet voorstellen hoeveel kennis, ambacht en liefde er in een klokkenkast en horloge steken. In deze tentoonstelling maak je kennis met de Hasseltse uurwerkmakers, die hun kennis doorheen de tijd ver over de stadsgrenzen verspreidden. De klokken en uurwerken van het museum komen weer tot leven en worden aangevuld met exemplaren uit privéverzamelingen. De recent verdwenen uurwerkverkopers zoals Hören, Willems, Pollaris en Moermans komen weer in beeld. Jong en oud zien en begrijpen voor het eerst of opnieuw het opwindende mechanisme van een klok. Rijd gratis met de Erfgoeddagbus naar deze activiteit! Kijk voor het busschema op p Erfgoed_Dagv2.indd 18 12/03/13 12:35

19 Het Stadsmus, Guido Gezellestraat 2, 3500 Hasselt Het Stadsmus is doorlopend toegankelijk tussen 10u en 18u. De activiteit is ontwikkeld voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De activiteit is een initiatief van de Provinciale Hogeschool Limburg, in samenwerking met Erfgoedcel Hasselt. KRUIP EENS IN DE HUID VAN Gezinsactiviteit Wil jij weten hoe het is om in de huid te kruipen van een vroegere Hasseltse klokkenmaker? Of van een deftige heer op een oud schilderij? Of verkies je een leuke dame met een dure klok in haar hand? Op Erfgoeddag kunnen kinderen op zoek gaan in de tentoonstelling Stop voor de tijd!. Als je het museum binnenkomt, kruip je in de huid van een historisch personage uit het museum. Het is de kunst om zoveel mogelijk informatie over jezelf te verzamelen op een paspoort. Uiteraard kan dat paspoort verder aangevuld worden met zelfverzonnen gegevens. Aan de hand van leuke doe-activiteiten merken jong en oud dat het helemaal niet zo moeilijk is om zich in te leven in een personage uit de tentoonstelling. Hasselt -17- Erfgoed_Dagv2.indd 19 12/03/13 12:35

20 Hasselt Het Stadsmus, tuincafé, Guido Gezellestraat 2, 3500 Hasselt , KLOKKEN EN UURWERKEN Expertisedag Drie klokkenrestaurateurs nemen je mee in het binnenwerk van een klok: wat maakt een klok uniek en wat doet afbreuk aan de historische waarde ervan? Breng je eigen exemplaar mee: hoe bijzonder is je klok? Of kom gewoon eens kijken naar al die radertjes en het gevoel voor precisie van klokkenmakers toen en nu. De expertisedag start om 14u en loopt tot 18u. De expertisedag is een initiatief van Het Stadsmus. Filip Claessen -18- Erfgoed_Dagv2.indd 20 12/03/13 12:35

21 Beiaardtoren, Fruitmarkt (ingang via Vismarkt), 3500 Hasselt De beiaardtoren vind je op 250 meter van Het Stadsmus. De rondleidingen starten om 11u, 14u en 16u. Je schrijft je hiervoor best op voorhand in: mail naar of bel naar De rondleiding is een initiatief van Het Stadsmus. TOUR ARTISTIQUE ET ZINZIN Rondleiding Tijdens deze niet-alledaagse rondleiding in de Hasseltse beiaardtoren die je best niet al te serieus neemt neemt een over-het-paard-getilde beiaardier je mee in zijn toren. Hij brengt de grote luidklokken, het uurwerk, de beiaard op een surrealistische manier tot leven. Je maakt ook kennis met een andere, ietwat vreemde torenbewoner, die een mysterieuze band heeft met de klokken Hasselt Van 10 tot 18 uur kan je, tussen de rondleidingen door, de toren van de Sint-Quintinuskathedraal vrij bezoeken. Deze toren is ingericht als beiaardmuseum. Het begrip tijd, de werking van torenuurwerken en beiaarden worden er toegelicht tijdens een klim langs 168 trappen. Bovenaan, na een passage langs de 18 de -eeuwse speeltrommel en de beiaardierskamer, krijg je van op de klokkengalerij een adembenemend uitzicht over Hasselt. Kinderen kunnen er spelenderwijs kennismaken met de geschiedenis van de beiaard. Ze beieren op kleine klokjes, bespelen een oude beiaard en luiden een luidklok. Annemie America -19- Erfgoed_Dagv2.indd 21 12/03/13 12:36

22 Hasselt Oud Kerkhof, Kempische Steenweg 87, 3500 Hasselt Voorstelling publicatie: 10u30. De rondleidingen starten om 11u en om 15u. Hiervoor schrijf je je best in: mail naar of bel naar De rondleidingen zijn een initiatief van Jos Sterk. De boekvoorstelling werd georganiseerd in samenwerking met bvba Vertelpunt. Over het boek: Jos Sterk is gefascineerd door de geschiedenis van Hasselt in het algemeen en in die van de graven in het bijzonder. Hij dook de stadsarchieven in om hun verhalen naar boven te spitten. De publicatie is voor of na de rondleidingen te koop voor 17,95. Het boek is ook verkrijgbaar via HASSELT IN MEMORIAM. BOEIENDE VERHALEN OP EEN OUD KERKHOF Rondleiding en boekvoorstelling Het oude kerkhof aan de Kempische Poort huisvest graven uit de 19 de en 20 ste eeuw. Je vindt er een keur aan Hasseltse industriëlen, adel en politici. Ieder graf vertelt zijn eigen verhaal. Een jonge vrouw gestorven aan liefdesverdriet, een handelaar die tijdens WO I van schrik is gestorven, een afschuwelijke kindermoord in het milieu van de bezembinders, de rivaal van het Heilig Paterke, de lotgevallen van de operettesoldaten van de Burgerwacht, jeneverstokers die ook weleens in het zwart durfden te stoken, enz In een rondleiding op het kerkhof hoor je er het fijne van! Of je kan de verhalen nalezen in het boek Hasselt in memoriam een kerkhof vertelt van Jos Sterk. Dat boek wordt om 10 uur 30 officieel voorgesteld bij de bidkapel van het kerkhof Erfgoed_Dagv2.indd 22 12/03/13 12:36

23 Stadsarchief Hasselt, Rederijkersstraat 42, 3500 Hasselt De workshops duren 2,5 uur. Ze starten om 10u en om 14u. Je schrijft je hiervoor best op voorhand in: mail naar of bel naar De workshops zijn een initiatief van Vormingplus, in samenwerking met Waerbeke. SCHRIJF EEN TRAGE BRIEF Workshop Briefschrijven is een mooie, wat vergeten kunst. Brieven schrijf je bedachtzaam, met zorg. Je schrijft iets dat bewaard en telkens weer herlezen kan worden. Je schrijft over wat je ter harte gaat. Het Trage post project van het domein Waerbeke maakt het mogelijk om zo n brief voor de volgende generatie te bewaren. Zo werkt het in een notendop: jij schrijft een brief aan een geadresseerde naar keuze en die brief wordt 17 jaar lang onaangeroerd bewaard in het domein Waerbeke (Geraardsbergen), tot de laatste zondag van oktober Dan mag de geadresseerde de brief ophalen. In deze workshop bekijken we eerst enkele mooie brieven en ansichtkaarten uit het Stadsarchief van Hasselt. Aan wie waren ze gericht? Waar schreven de mensen over? Wat weten wij over hun leven, dankzij deze brieven? Nadien neem je zelf de pen ter hand. Wat inspireert je voor het leven? Wat vind je waardevol en noodzakelijk om door te geven? Hasselt -21- Erfgoed_Dagv2.indd 23 12/03/13 12:36

24 Zonhoven Sint-Quintinuskerk en Oud Gemeentehuis, Heuvenstraat 2 en 4, 3520 Zonhoven De Sint-Quintinuskerk en het Oud Gemeentehuis zijn toegankelijk van 14u tot 18u. De rondleidingen over Zonhovense klokkenmakers en de Loonse klokkentraditie start om 14u, 15u en 16u. Het torenuurwerk kan je bezoeken om 14u30, 15u30 en 16u30. De rondleidingen zijn een initiatief van Gemeentebestuur Zonhoven, in samenwerking met de Heemkundekring Zonhoven. ZONHOVENSE UURWERKMAKERS EN DE LOONSE TRADITIES Rondleiding Vanaf de 17 de tot de 19 de eeuw hebben verschillende generaties van de familie Bielen zich toegelegd op de bouw van uurwerken. In de Sint-Quintinuskerk en in het Oud Gemeentehuis vinden we fraaie staaltjes van hun vakmanskunst. Aan de hand van deze twee uurwerken wordt de Loonse klokkentraditie uitgelegd. In de kerktoren wordt aandacht geschonken aan het 17 de eeuwse uurwerkmechaniek. De Sint-Quintinuskerk en het Oud Gemeentehuis zijn beschermde monumenten. Op Erfgoeddag leggen we de focus op de uurwerkmakers en hun geschiedenis en tonen we zo de mensen achter dit erfgoed. Rijd gratis met de Erfgoeddagbus naar deze activiteit! Kijk voor het busschema op p Erfgoed_Dagv2.indd 24 12/03/13 12:36

25 Sint-Quintinuskerk, Heuvenstraat 2, 3520 Zonhoven De Sint-Quintinuskerk is toegankelijk van 14u tot 18u. De activiteit is ontwikkeld voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De activiteit is een initiatief van de Provinciale Hogeschool Limburg, in samenwerking met Erfgoedcel Hasselt en Willy Leenders. ONTDEK DE ZONHOVENSE ZONNEWIJZER Gezinsactiviteit De tijd meten doen we tegenwoordig met een horloge of gsm. Wat veel mensen niet weten, is dat het tijdstip op de horloge en gsm niet overeenstemt met de werkelijkheid. Een zonnewijzer geeft wel het juiste uur aan. In Zonhoven ontdekken nieuwsgierigen van elke leeftijd waarin het verschil zit. Een zonnewijzer is iets speciaals. Je hebt namelijk niet veel materiaal nodig om je eigen klok te ontwerpen. Natuurlijk is er wel één vereiste: de zon moet schijnen! In een workshop gaan de kleinste erfgoedliefhebbers zelf aan de slag. Samen met een begeleider maken ze een eigen zonnewijzer die ze later ook mee naar huis mogen nemen. Zo kunnen ze zelf steeds het exacte uur aflezen van hun eigen zonnewijzer. Zonhoven Willy Leenders -23- Erfgoed_Dagv2.indd 25 12/03/13 12:36

26 Zonhoven Gemeentehuis, Kerkplein 1, 3520 Zonhoven De tentoonstelling is gratis en doorlopend te bezoeken tussen 10u en 18u. De tentoonstelling is een initiatief van de Heemkundekring Zonhoven, in samenwerking met Gemeentebestuur Zonhoven. JUBILEUM 60 JAAR HEEM- KUNDEKRING ZONHOVEN Tentoonstelling We zetten de klok even stil en blikken terug op 60 jaar heemkundige werking in Zonhoven via een tentoonstelling en bijpassend fotoboek. Vele activiteiten die werden georganiseerd, worden opnieuw in de kijker geplaatst. Ook is er een zeer rijk archief uitgebouwd dat door velen gewaardeerd en geraadpleegd wordt. Kortom, een overzicht van 60 jaar werking met het oog op het nageslacht, zodat ook zij zullen weten hoe hun ouders, grootouders en overgrootouders hebben geleefd Erfgoed_Dagv2.indd 26 12/03/13 12:36

27 DE TIJD IN HET STRABEELD Hasseltse zonnewijzers Als je op Erfgoeddag in Het Stadsmus of op de Abdijsite in Herkenrode bent, bekijk dan zeker eens deze zonnewijzers! Zonnewijzers geven de echte plaatselijke zonnetijd aan: als de zon in het zuiden en op haar hoogste punt staat, is het middag en dus 12 uur. Op Erfgoeddag loopt de officiële tijd op ons uurwerk in Hasselt 1 uur en 38 minuten voor op de zonnetijd. Geen 200 jaar geleden werd die tijdsmeting nog overal gebruikt. Guido Gezellestraat bij Het Stadsmus De zonnewijzer op de stoep aan Het Stadsmus is heel bijzonder. De zon schijnt door een spleet in de schuine stijl en geeft zo met een lichtvlek tussen twee schaduwen de tijd aan op een cilindrische band. Op de foto is het enkele minuten vóór 14 uur. De tuin bij het Tuincafé van Het Stadsmus Bij deze zonnewijzer word je zelf betrokken bij de tijdsaanduiding door op een soort kalender te staan, juist in het midden tussen de twee datumschalen, ter hoogte van de datum. Je schaduw wijst dan het uur aan op ellipsvormig verdeelde uurpunten. Ingang van de inspiratietuinen van de Abdijsite Herkenrode Ook hier sta je zelf op een soort kalender, juist in het midden, ditmaal op een roestige strook tussen de twee datumschalen, ter hoogte van de datum. De roestige strip loopt verder door de tuin in noord- zuidrichting en vormt een lijn over de meridiaan van Herkenrode. Toevallig, maar heel symbolisch, loopt dezelfde meridiaan door Bourg-en-Bresse in Frankrijk, waar de eerste zonnewijzer van dit soort staat. Ook symbolisch: de meridiaan van de cisterciënzer abdij van Herkenrode loopt tot in de Provence door een strook waarin zich de cisterciënzer abdijen bevinden uit de stichtingsjaren van de orde Erfgoed_Dagv2.indd 27 12/03/13 12:36

28 Meer informatie? Het volledige programma van activiteiten in Vlaanderen en Brussel op Erfgoeddag vind je op of in de gratis programmabrochure die je vindt in de openbare bibliotheek of telefonisch kan bestellen op het nummer Erfgoeddag 2013 wordt mogelijk gemaakt dankzij de steun van volgende partners: invlaanderen.be Colofon Deze brochure werd samengesteld door Erfgoedcel Hasselt naar aanleiding van Erfgoeddag 2013, in samenwerking met dienst Cultuur Diepenbeek en dienst Toerisme Zonhoven. Coördinatie: Erfgoedcel Hasselt (Veronique van Nierop, Hanne Indekeu, Ward Segers) Met bijdragen van: de deelnemende erfgoedorganisaties, Willy Billen, Jeroen Delvaux, Willy Leenders, Guido Pirotte, Karsten Reyntjens, Mieke Strauven, Veronique van Nierop Wettelijk depotnummer: D/2013/12542/2 Oplage: exemplaren Druk: Drukkerij Baillien-Maris Hasselt Verantwoordelijke uitgever: Hilde Claes, burgemeester, Groenplein 1, 3500 Hasselt -26- Erfgoed_Dagv2.indd 28 12/03/13 12:36

29 Erfgoeddag-quiz Maak je graag kans op een echt Stop-de-tijd!-gadget? Bezoek dan met de gratis pendelbus het Wekkermuseum in Diepenbeek, Het Stadsmus in Hasselt en neem deel aan de rondleiding over uurwerkmakers in Zonhoven. Vul deze Erfgoeddag-quiz in en laat je formulier achter in de speciale Stop-de-tijd!-box die te vinden is op deze locaties. De schiftingsvraag bepaalt of je kans maakt op een van de gadgets. Misschien val jij wel in de prijzen! WEKKERMUSEUM DIEPENBEEK Waarom staan de wijzers van een klok en wekker meestal op tien over tien? Wat is de oudste wekker die wij nu nog altijd kennen? Hoelang doet de zandloper van 1400 na Christus erover vooraleer hij leeg is? HET STADSMUS Wat is een vibrograaf? Waar konden meisjes in de jaren 1950 een opleiding tot uurwerkmaker volgen? Welke uurwerkmerken maakten vooral reclame tijdens carnaval- of andere stoeten? -27- Erfgoed_Dagv2.indd 29 12/03/13 12:36

30 Erfgoeddag-quiz ZONHOVENSE UURWERKMAKERS EN DE LOONSE TRADITIES Welke bekende Zonhovense horlogemaker kreeg de opdracht op 1 januari 1790 om de voorgevel van het gemeentehuis te voorzien van een geveluurwerk? Wat zijn de namen van de twee klokken die aangesloten zijn op het uurwerk in de toren van de Sint-Quintinuskerk? De doopkapel, die overwelfd is met een bakstenen tongewelf, had vroeger een andere naam. Welke? SCHIFTINGSVRAAG Let op: Noteer het uur enkel van 1 tot 12! Op Erfgoeddag draait Willy de fabrieksklok in het Wekkermuseum op met drie halve slagen, precies om 12 uur. Wellicht valt de klok na 2 of 3 dagen stil. Hoe laat precies? Uur en minuten: Vul hier je gegevens in, zodat we je kunnen contacteren als je een gadget gewonnen hebt. Naam: Adres of adres: -28- Erfgoed_Dagv2.indd 30 12/03/13 12:36

31 TWEE GRIS ERFGOEDDAG-PENDELBUSSEN IN DIEPENBEEK, HASSELT EN ZONHOVEN Op Erfgoeddag brengen twee gratis pendelbussen je naar deze activiteiten: Wekkermuseum Diepenbeek (zie p. 3) Stop voor de tijd! in Het Stadsmus Hasselt (zie p. 16) Zonhovense uurwerkmakers en de Loonse tradities (zie p. 22) Verschillende andere activiteiten zijn op loopafstand bereikbaar. Kijk voor alle Erfgoeddaglocaties op de eerste pagina van deze brochure. Bus 1: Hasselt Diepenbeek Hasselt Hasselt Station vertrek Hasselt Capucienenstraat (Het Stadsmus) Diepenbeek Marktplein Hasselt Station aankomst Bus 2: Hasselt Zonhoven Hasselt Hasselt Station vertrek Hasselt Capucienenstraat (Het Stadsmus) Zonhoven Kerkplein Hasselt Station aankomst Erfgoed_Dagv2.indd 31 12/03/13 12:36

32 Collage van foto s: Wekkermuseum Diepenbeek Het Stadsmus Hasselt Zonhoven Contact: Erfgoedcel Hasselt Groenplein Hasselt T erfgoedcel@hasselt.be Erfgoed_Dagv2.indd 32 12/03/13 12:36