Projectvoorstel TETRA Fonds

Transcriptie

1 KHBO IW&T Afdeling Bouwkunde Projectvoorstel TETRA Fonds TETRA-2009 RecyFlowScreed herbruik van puingranulaat als vervanger van zand in cementgebonden gietdekvloeren

2 Opmaak en samenstelling van de projectaanvraag Checklist met onderdelen van de projectaanvraag: Hierbij wordt gevraagd om naast 1 papieren exemplaar, voor elk deel van de projectaanvraag een apart elektronisch document te voorzien (via of cd-rom). Geef elk elektronisch deel een benaming als volgt: <projecttitel>deel<x> Deel 1: Projectidentificatie Projectsamenvatting Gegevens hoofdaanvrager Gegevens peter Gegevens leden van de gebruikersgroep Deel 2: Projectbeschrijving Projectbeschrijving Deel 3: Projectbegroting Projectbegroting per partner Totale projectbegroting Deel 4: bijlagen Toestemming ethische commissie bji dierproeven of patiënten studies (indien van toepassing) Offertes voor onderaannemingen vanaf 5000 euro (indien van toepassing) Offertes voor grote uitrusting vanaf 5000 euro (indien van toepassing) 2

3 Deel 1: Projectidentificatie Projectsamenvatting De aanvraag is voor een (aankruisen) Standaard TETRA project TETRA project van 3 jaar Kortlopend TETRA project (1 jaar) met focus op verkenning Titel RecyFlowScreed: herbruik van puingranulaat als vervanger van zand in cementgebonden gietdekvloeren Startdatum project Ten vroegste 1/10/2009; ten laatste 1/3/2010 (gepland) Duur van het project 24 maanden Totale Projectkost ,00 Totaal mensmaanden 24 mm Gevraagde subsidie ,00 Is voor dit project, of onderdelen ervan, subsidie aangevraagd of verstrekt door een andere overheid (Vlaams, Federaal of Europees)? NEE Zo ja, geef het gevraagde of - verkregen subsidiebedrag. 3

4 Samenvatting Sinds oudsher worden draagvloeren afgewerkt met een dekvloer, veelal traditioneel uitgevoerd met een handmatig gesmeerde zand-cementmortel, een intensieve arbeidsmethode die voor de arbeider fysiek belastend is. In veel gevallen ligt niet de gevraagde kwaliteit maar alleen de prijs ten grondslag van de keuze van het type dekvloer. Op materiaalbasis is de traditioneel met de handgeplaatste zand-cementmorteldekvloer de goedkoopste uitvoering, maar technisch is het ook de zwakste uitvoering. Op Europees vlak hinkt de traditionele handgesmeerde dekvloer na tegenover de cementgebonden gietdekvloer. Met de traditionele zand-cementmorteldekvloer kunnen de hogere kwaliteitseisen die in de Europese normen zijn opgenomen, in praktijk niet gehaald worden. De vloer is een bouwdeel waar de meeste partijen zoals architect en bouwheer, de gangbare werkwijze volgen. Zo wordt onder invloed van een stijgende energiezuinigheid meer vloerisolatie toegepast terwijl de dikte van de vloeropbouw ongewijzigd blijft. Dit resulteert in een kleinere beschikbare laagdikte voor de dekvloeren. Dit is ook zo door de aanwezigheid van leidingen in de vloer. Om een voldoende draagkracht te halen moet de druk- en buigsterkte van de dunnere dekvloer omhoog. De resultaten van het onderzoek zijn in de eerste plaats gericht op de dekvloerbedrijven. Traditioneel zijn dit kleine bedrijven, met een onderlinge sterke concurrentie. Zij worden vandaag vaker geconfronteerd met schadeclaims omdat de traditioneel uitgevoerde dekvloer niet aan de hogere eisen van de opdrachtgever voldoet, terwijl diezelfde opdrachtgever er zich geen rekenschap van geeft dat de gestelde eisen moeilijk haalbaar zijn. Daarnaast worden de dekvloerbedrijven geconfronteerd met het feit dat ze moeilijker geschikte arbeiders vinden omdat deze job te zwaar belastend is voor rug en knieën. Als derde probleem worden deze bedrijven stilaan geconfronteerd met de eindigheid van natuurlijk zand en zullen ze een alternatief moeten vinden voor deze basisgrondstof. De goedkopere puingranulaten kunnen misschien als surrogaat ingezet worden. De projectresultaten zijn niet alleen van belang voor de dekvloerbedrijven die willen innoveren met een nieuwere techniek, of voor de puinverwerkers die hun afzetmarkt kunnen verruimen, maar eveneens voor de architect en de bouwheer omdat de vloeropbouw anders bekeken moet worden. Er is vaak een leemte aan kennis bij architect en aannemer, waardoor in feite de inkoper de keuze bepaalt. Met het gevolg dat de dekvloer helemaal onderin de bouwketen blijft zitten. Dit project heeft daarom tot doel te fungeren als hefboom om de innoverende toepassing van cementgebonden gietdekvloer als vervanger van de traditionele handgesmeerde dekvloer te introduceren. Hierbij worden meteen drie aspecten van duurzaam bouwen meegenomen: humane gezondheid, grondstofbesparing door dunnere laagdiktes en recyclage van puingranulaat. 4

5 Gegevens Hoofdaanvrager Titel van het project RecyFlowScreed: herbruik van puingranulaat als vervanger van zand in cementgebonden gietdekvloeren Organisatie Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende Naam van de projectleider Luc Boehme Functie Afdelingshoofd Bouwkunde Departement/Afdeling Industriële Wetenschappen en Technologie / Bouwkunde Adres (indien verschillend van Zeedijk Oostende organisatie) Tel 059/ luc.boehme@khbo.be Projectkost Hoofdaanvrager ,00 Totaal mensmaanden 24 Hoofdaanvrager Zie intentiebrief hierna 5

6 6

7 Gegevens Wetenschappelijke peter Titel van het project Organisatie BTWnummer Naam van peter Functie Departement/Afdeling Adres RecyFlowScreed: herbruik van puingranulaat als vervanger van zand in cementgebonden gietdekvloeren Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (voor Vlaamse organisaties) Tinne Vangheel Wetenschappelijk medewerkster Afdeling materialen, labo ruwbouw en afwerkingsmaterialen (indien niet-vlaamse organisatie) Tel 02/ Zie intentiebrief hierna 7

8 8

9 Gegevens Leden van de Gebruikersgroep Titel van het project Organisatie BTWnummer Adres Vlaamse KMO? Bereid tot cofinanciering? Motivatie tot deelname? RecyFlowScreed: herbruik van puingranulaat als vervanger van zand in cementgebonden gietdekvloeren (voor Vlaamse organisaties) (voor niet-vlaamse organisaties) Ja/Nee Ja/Nee Zie intentiebrieven hierna - Vijverman Screeds - Clicque - MMB machines - TOCA - Hogeschool WenK De Nayer - KaHo-Sint-Lieven 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 Deel 2: Projectbeschrijving A. Situering, Projectdoelstellingen en Innovativiteit A.1. Probleemstelling 1. Arbeidsintensief, technologisch niet-up-to-date, zonder oog voor duurzaamheid Arbeidsintensieve uitvoering Sinds oudsher worden draagvloeren afgewerkt met een dekvloer, veelal traditioneel uitgevoerd met een handmatig gesmeerde zand-cementmortel, een intensieve arbeidsmethode. Het langdurig voorovergebogen staan of op de knieën werken, is fysiek belastend voor de arbeider. Het werk gaat ook niet snel vooruit. Omwille van de lichamelijke belasting wordt het steeds moeilijker om nog personeel te vinden voor deze job. Technologisch probleem In een ontwerp wordt vaak gerekend met een dekvloer, al of niet voorzien van leidingen, in een laagdikte van minstens 5 cm en dient als basis voor het aanbrengen van vloerbedekking. In de afgelopen tien jaar zijn de eisen aan de dekvloer enorm toegenomen door de vele functies die aan een dekvloer worden toegekend zoals vloerverwarming, (contact)geluidwerendheid, geschikt voor harde of kritische vloerafwerkingen, etc. Door het voorzien van meer vloerisolatie worden de diktes waarmee dekvloeren geplaatst kunnen worden gereduceerd tot diktes tot soms 35mm. Hierdoor ontstaan er vaak problemen met de traditionele dekvloer omwille van de geringe mechanische sterkte. Om aan moderne en specifieke eisen te kunnen voldoen is verdere ontwikkeling van een dekvloer nodig. Cementgebonden gietdekvloeren bieden ruime mogelijkheden en worden daarom in het buitenland steeds meer toegepast. Toename kostprijs basisgrondstof nodigt uit tot duurzame ontwikkeling grondstoffen Een derde probleem waarmee de dekvloerbedrijven die werken met zand-cementmortel te maken zullen krijgen is de verwachte kostprijsstijging van het normale dekvloerzand. Bij een gelijkblijvend Vlaams aanbod van bouwzand kan Vlaanderen slechts in 51% van de eigen behoefte aan bouwzand voorzien. Voor de rest is Vlaanderen afhankelijk van het buitenland. Maar, bij stopzetting van de grindwinning in de Maasvallei 1 kan Vlaanderen slechts in 15% van de eigen behoefte aan bouwzand voorzien. De economische impact bij een tekort aan bouwzand zal aanzienlijk zijn. 2 Puingranulaten zijn geëvolueerd naar een waardig alternatief voor de natuurlijke granulaten. Het gebruik ervan dient bekeken te worden in het kader van duurzame ontwikkeling en het economische gebruik van natuurlijke grondstoffen. Gietdekvloeren op basis van calciumsulfaat (anhydriet) zijn geen volwaardig alternatief Hoewel anhydrietgietdekvloeren voor de fysieke klachten van de arbeiders een oplossing kunnen bieden, biedt dit type vloer slechts gedeeltelijk soelaas omdat dit type dekvloeren niet alleen veel duurder is maar ook watergevoelig waardoor ongeschikt voor vochtige ruimtes. Voor deze ruimtes zou alweer een andere uitvoering moeten gebruikt worden, wat het rendement bij het plaatsen omlaag haalt. Daarnaast treden er vaak problemen op bij het verlijmen van tegelvloeren op anhydrietvloeren omdat de gebruikte tegellijmen niet compatibel zijn met de anhydrietvloer. Tegellijmen zijn veelal aan te maken op basis van water. Verwacht wordt dat ook voor dit probleem de cementgebonden gietdekvloeren een positief antwoord zullen geven. 1 Het grinddecreet van 14 juli 1993 en wijzigingen. 2 Algemeen Oppervlaktedelfstoffenplan - hoofdstuk 5: Confrontatie vraag en aanbod primaire oppervlaktedelfstoffen 17

18 2. Hefboom om een innoverende oplossing te implementeren Door de hogere kwaliteit van gietdekvloeren kunnen ze dunner worden uitgevoerd dan de handmatig traditioneel gesmeerde vloer. Door een betrouwbaarder sterkte van de gietdekvloer zijn ze beter geschikt voor toepassing van zwevende dekvloersystemen. Dit laat toe om met hechtende toepassingen grondstoffen te besparen door toepassing van dunnere laagdikten. Minder materiaal, lagere arbeidsinspanning en hoger rendement zijn nog maar enkele van de voordelen van gietdekvloersystemen. Gietdekvloeren op basis van zand-cementmortel, met een gedeeltelijke vervanging van zand door puingranulaat, kunnen een antwoord bieden op de bestaande problemen en anticiperen op de bedreiging inzake de uitputting van de niet-hernieuwbare delfstof zand. Deze technologie op vandaag in Vlaanderen onbekend. 3. Voor wie? Doelgroep is kort te omschrijven als de sector van de dekvloerbedrijven. Vlaanderen telt een zeer groot aantal van deze bedrijven. De gouden gids vermeldt er al meer dan 350. Kenmerkend voor deze bedrijven is dat het doorgaans kleine KMO s zijn en dat de onderlinge concurrentie vrij hoog is. Daarnaast heeft ook de puinverwerkende sector er baat bij omdat ze met deze toepassing een bijkomende afzetmarkt vindt voor de fijne fractie van de puingranulaten. Op Europees vlak hinkt de traditionele handgesmeerde dekvloer na tegenover de cementgebonden gietdekvloer. Met de traditionele zand-cementmorteldekvloer kunnen de hogere kwaliteitseisen die in de Europese normen zijn opgenomen, in praktijk niet gehaald worden. De vloer is een bouwdeel waar de meeste partijen zoals architect en bouwheer, de gangbare werkwijze volgen. Dit project heeft ook als doel om deze technologie, in het bijzonder de manier om de vloeropbouw te bekijken, te vertalen naar een grotere doelgroep in het bouwproces. A.2. Projectdoelstellingen Een andere uitvoeringstechnologie voor verbeterde arbeidsomstandigheden De projectdoelstellingen zijn gericht op drie elementen die in de probleemstelling naar voor komen. Het eerste antwoord dat het project naar voren wil schuiven is de verbetering van de arbeidsvoorwaarden van de gebruiker. Om de traditionele droge zand-cementmorteldekvloer aan te brengen moet de arbeider manueel het aangebrachte mengsel met de hand uitspreiden en egaliseren, wat zwaar werk is, waarbij rug en knieën het zwaar te verduren hebben. Tijdens deze bewerking moet hij enige druk op het mengsel uitoefenen om het geheel voldoende te verdichten om achteraf de gewenste druksterkte te bereiken. Ten slotte moet hij er voor zorgen dat het geheel vlak wordt afgestreken. De uitvoeringstechnologie van gietdekvloeren die in dit project wordt voorgesteld kan de lichamelijk belastende uitvoering van de traditionele met de hand gesmeerde zandcementdekvloer vervangen door een alternatief waarbij de gebruiker rechtop kan staan. Het bekomen van de gewenste vlakheid van de dekvloer is veel gemakkelijker met deze nieuwe technologie en vergt geen grote lichamelijke inspanning meer. Tijdens het valorisatietraject zullen de deelnemende bedrijven het verschil tussen de twee methodes kunnen ervaren tijdens enkele workshops. Technologische evolutie van de dekvloeren Een tweede doelstelling is het aantonen van de grotere betrouwbaarheid en betere mechanische kenmerken van cement-gietdekvloeren in vergelijking met de traditionele zand-cementdekvloeren. Traditioneel uitgevoerde zand-cementmorteldekvloeren halen vaak nauwelijks de vereiste mechanische sterkte-eisen. Dit komt onder andere doordat het mengsel in een aardvochtige 18

19 samenstelling wordt uitgesmeerd. Hierbij is het moeilijk om een goede en constante verdichting te realiseren. Bovendien is de toegevoegde hoeveelheid arbitrair naar de wens van de uitvoerder. De ene wenst zijn mengsel iets smeuïger dan de andere. Daardoor zijn er grote verschillen mogelijk is de verdichting en daardoor ook in druk- en buigsterkte. Kenmerkend voor de traditionele zand-cementmorteldekvloeren zijn de lage mechanische eigenschappen. In vergelijking met de sterkte-eisen die in het buitenland opgelegd worden (cfr. Nederland 3 ) zijn deze eisen benedenmaats. Met dit soort dekvloeren is het quasi ondoenbaar om dit prestatieniveau te halen. Er moet dus uitgekeken worden naar een andere samenstelling die de opgelegde mechanische eisen welk kan bereiken. Hiermee gekoppeld is het feit dat de vloeropbouw in de laatste jaren geëvolueerd is terwijl de traditionele dekvloer nog steeds uitgevoerd wordt als decennia geleden. Zo wordt onder invloed van een stijgende energiezuinigheid meer vloerisolatie toegepast terwijl de dikte van de vloeropbouw ongewijzigd blijft. Dit resulteert in een kleinere beschikbare laagdikte voor de dekvloeren. Dit is ook zo door de aanwezigheid van leidingen in de vloer. Om een voldoende draagkracht te halen moet de druk- en buigsterkte van de dunnere dekvloer omhoog. Projecten in het buitenland (o.a. in Duitsland, Oostenrijk, Nederland) tonen aan dat dit kan bereikt worden met cement-gietdekvloeren. Dit project wil deze technologie introduceren bij traditionele dekvloerbedrijven en daarbij onderzoeken of de beperkingen die de traditionele uitvoering met zich meebrengt opgevangen kunnen worden door deze voor hen nieuwe technologie. Dit zal deze bedrijven helpen in het implementeren van deze innovatie in hun kernactiviteiten. Duurzame ontwikkeling op drie niveaus De derde doelstelling van dit project is een uitvoeringstechnologie aan te reiken die ook nog een duurzame component inhoud. Duurzame ontwikkeling heeft zeer veel componenten. In deze doelstelling wordt op drie componenten gemikt: humane gezondheid, grondstoffen besparing en herbruik van secundaire grondstoffen. Het eerste thema humane gezondheid werd hierboven al aangehaald: het verbeteren van de arbeidscondities bij het uitvoeren van dekvloeren. De in het project voorgestelde technologie is beduidend minder lichamelijk belastend waardoor er minder rug- en gewrichtsklachten zullen zijn. Dit effect zal geëvalueerd worden tijdens de workshops door bevraging van de arbeiders. Het tweede thema: grondstoffenbesparing komt tot uiting doordat met cementgietdekvloeren dunnere dekvloeren aangelegd kunnen worden en met betere sterkte-eigenschappen waardoor automatisch een grondstoffenbesparing optreedt. Hier zullen ook de ontwerpers de nodige informatie over krijgen. Tenslotte wordt het derde thema: herbruik van secundaire grondstof gehaald doordat puingranulaten zullen gebruikt worden voor de gedeeltelijke vervanging van de eindige grondstof zand. Het cijfermatig uitdrukken van deze drie ambities is op dit moment niet mogelijk omdat er geen tools voor beschikbaar zijn. Toch is het duidelijk dat deze drie aspecten in dit project aanwezig zijn. In de literatuur zijn er voldoende indicaties te vinden die deze drie aspecten als belangrijke facetten van duurzame ontwikkeling onderschrijven. 3 NEN

20 A.3. Innovativiteit 1. Meerwaarde van het project t.o.v. de reeds bestaande kennis Op cementdekvloeren is er nog maar weinig onderzoek gebeurd. Niettegenstaande zijn er al langer bij de uitvoering van de cementdekvloeren problemen bekend. Dit gaf in het verleden aanleiding tot het opzetten van een Technologische AdviesDienst TAD door het WTCB. Doordat in Vlaanderen hoofdzakelijk traditionele zand-cementmorteldekvloeren worden geplaatst en daarnaast anhydrietvloeidekvloeren, is er momenteel geen ruime kennis aanwezig over cementgietdekvloeren. Ook het gebruik van puingranulaat als gedeeltelijke vervanger van zand in het mengsel is vrij nieuw en werd pas voor het eerst bestudeerd in traditionele zand-cementmortelmengsels in de uitvoering van het TETRA-project RecyScreed (IWT ). Dit onderzoeksproject zal in ruime mate de technologische kennis over cementdekvloeren samenbrengen en vertalen naar de dekvloerbedrijven die doorgaans gekenmerkt zijn als niet-hightech-bedrijven. Innoverend t.o.v. buitenlandse toepassing is ongetwijfeld het feit dat meteen aandacht zal gegeven worden aan het duurzaam omspringen met de grondstoffen door in het mengsel herbruik van puingranulaat op te nemen. 2. Reeds geleverde relevante onderzoeksinspanningen, de gevolgde aanpak en resultaten tot dusver Onderzoek over deze uitvoering is niet bekend in Vlaanderen. Op 1/01/2008 startte deze onderzoeksgroep met het TETRA-project (IWT070096): RecyScreed: Duurzame technologische ontwikkeling voor het gebruik van puinbrekerzand als vervanger van natuurlijke granulaten in cementgebonden dekvloeren. Hierin werd kennis opgedaan betreffende de vervanging van zand door puingranulaten. Tijdens de uitvoering van dit project werd uitvoerig de technologische beperking van de traditionele uitvoering van zand-cementmorteldekvloeren ervaren. Met deze opgedane kennis en met de ervaring van eerder onderzoeksprojecten 4 m.b.t. het gebruik van puingranulaten, zal in dit project de partiële vervanging van zand als basisgrondstof in cementgietvloermengsels bestudeerd worden. De gevolgde aanpak in het TETRA-Project RecyScreed is te vertrekken van een reeks mengselontwerpen waarvan de belangrijkste mechanische kenmerken worden bepaald om vandaar de mengsels te verfijnen en van deze bijkomende technologische proeven te doen. Ook de ervaring van de gebruiker met de nieuw samengestelde mengsels wordt daarbij geëvalueerd. De voorlopige resultaten duiden aan dat een gedeeltelijke vervanging van zand door puingranulaat mogelijk zal zijn. Daarbij moet er wel aandacht gegeven worden aan de typische eigenschappen van de puingranulaten, met name o.a. hun poreus karakter en het gehalte aan fijnen. 3. Wetenschappelijke en andere literatuur of (commercieel) beschikbare technologie of patenten. Als wetenschappelijke en andere publicaties kunnen volgende aangehaald worden: De SBR-Publicatie cementgebonden gietvloeren. Deze publicatie is er in de zomer 2005 gekomen op initiatief van de Nederlandse Mortelorganisatie (NeMO) in samenwerking met SBR en het WTCB. Technische Voorlichting 189 Dekvloeren, WTCB, September In dit document wordt er kort verwezen naar gietdekvloeren op basis van synthetisch anhydriet. De toepassing die in dit project bestudeerd wordt is niet opgenomen in deze technische voorlichting. Technische Voorlichting 193 Dekvloeren Uitvoering, WTCB, September In dit document wordt in 5.1 Gietvloeren eenmaal het bestaan van cementgebonden gietdekvloeren aangehaald. De rest van de publicatie is hoofdzakelijk gericht op de traditionele uitvoering van dekvloeren op basis van cement en op basis van anhydriet. 4 Hobufondsprojecten RecyMblok (IWT ) en recycle (IWT000185) 20

21 De UITVOERINGSRICHTLIJN VERVAARDIGING VAN CEMENTGEBONDEN GIETDEKVLOEREN IKOB-BKB BV d.d. 2007/10/01 opgesteld in opdracht van de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven (NOA) om te worden gebruikt in combinatie met de Nationale Beoordelingsrichtlijn voor het KOMO-procescertificaat voor Afbouwwerkzaamheden, BRL NBN EN Dekvloermortels en dekvloeren. Begripsbepalingen. NBN EN Dekvloermortel en dekvloeren. Dekvloermortels. Eigenschappen en eisen. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 1: monsterneming, vervaardiging en nabehandeling van proefstukken. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 2 : bepaling van de buig- en druksterkte. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 3 : bepaling van de slijtweerstand volgens Böhme. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 4 : bepaling van de slijtweerstand volgens BCA. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 5 : bepaling van de slijtweerstand van dekvloeroppervlakken bij belasting door zwenkwielen. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 6 : bepaling van de oppervlaktehardheid. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Deel 7 : bepaling van de slijtweerstand bij rolbelasting van dekvloeren met vloerbedekking. NBN EN Beproevingsmethoden voor dekvloermortels. Bepaling van de hechtsterkte. British Standards Institution: BS Screeds, bases and in situ floorings. Part 1: concrete bases and cement sand levelling screeds to receive floorings. Code of practice. Nederlands Normalisatie Instituut: NEN 2741 In het werk vervaardigde vloeren. Kwaliteit en uitvoering van cementgebonden dekvloeren. Andere nuttige informatie valt te lezen op de website van de Nederlandse Vereniging voor gietdekvloeren: Deze vereniging bestaat pas sedert een vijftal jaar. Ook in Nederland is deze technologie vrij jong. Commerciële informatie is te vinden op : crete/index.htm Brochure finishcretebrochure_lr.pdf (bron: Heidelbergcement) (hier wordt de marktevolutie voor gietdekvloeren ook wel constructievloeren genoemd in Nederland beschreven) Patenten met betrekking tot cementgebonden gietvloeren slaan meestal op de hulpstoffen die gebruikt worden om het mengsel de nodige vloeibaarheid te geven. Patenten over samenstellingen of uitvoeringstechnologie van cementgebonden gietdekvloeren werden niet gevonden. 21

22 B. Gebruik van de projectresultaten B.1. Nut en toegevoegde waarde 1. bedrijven uit de brede doelgroep die interesse hebben voor de resultaten. De resultaten van het onderzoek zijn in de eerste plaats gericht op de sector van de dekvloeren. Als tweede belanghebbende sector kan de puinverwerkende sector gerekend worden. Verder zijn er de producenten van hulpstoffen en van het materieel die interesse zullen hebben in de resultaten van het onderzoek. Tenslotte zijn de projectresultaten eveneens van belang voor de architect en de bouwheer omdat de vloeropbouw anders bekeken moet worden. Kenmerkend voor dekvloerbedrijven is dat het doorgaans allemaal KMO s zijn. De onderlinge concurrentie is vrij groot. De sector van de dekvloeren zitten in de koepelorganisatie NaVAP 5. De goudengids vermeldt meer dan 500 dekvloerbedrijven uit België, waarvan ruim 350 in Vlaanderen. In Nederland, waar cement-gebonden dekvloeren ondertussen al enkele jaren gekend zijn, wordt naar schatting zo n 80% van de dekvloeren gemaakt met de traditionele gesmeerde vloer, terwijl 20% in gietvloeren wordt uitgevoerd. In Vlaanderen is de situatie op zijn minst hiermee vergelijkbaar, en wellicht wordt er niet meer dan 10% van de dekvloeren vloeibaar uitgevoerd. De interesse van de dekvloerbedrijven die participeren in dit project is geaccentueerd op drie aspecten: Technologische evolutie naar dekvloeren met betere prestaties omwille van de hogere kwaliteitseisen; Een snellere opleveringstermijn omwille van de druk om sneller de vloeren in gebruik te kunnen nemen; Betere arbeidsomstandigheden voor de arbeiders die nu vaak rug- en gewrichtsklachten hebben; Een goedkopere oplossing dan anhydrietgietvloeren die bovendien niet geschikt zijn voor gebruik in vochtige ruimtes; Een potentieel antwoord voor de komende kostprijsstijging als de hoeveelheid natuurlijk zand schaarser zal worden; De koepelorganisaties V.V.S. 6 - met 39 leden, VMR 7 - met 30 leden vormen het klankbord voor de puinverwerkende sector. Hun interesse ligt uiteraard in het vinden van een afzetmarkt voor hun fijn puingranulaat. Producenten van hulpmiddelen voor de mortels hebben ook baat van het onderzoek omdat ze hun producten verder kunnen afstemmen om eveneens gebruikt te worden in mengsels met gedeeltelijke vervanging door puingranulaat. Cementgebonden dekvloeren kunnen in gietbare versies in silo s op het werk worden afgeleverd. Dat het enige tijd duurt om cementgebonden gietdekvloeren in te burgeren hangt samen met de ingewikkelde technologie die om de hoek komt kijken bij het maken van een goede cementgebonden gietdekvloer. Immers, het zo maar toevoegen van extra water leidt tot een slechte eindproduct en het toevoegen van meer cement om dit extra water te compenseren tot scheurvorming en onthechting. Een nieuwe generatie hulpstoffen en uitgekiende mengselsamenstellingen kunnen deze problemen het hoofd weten te bieden. De introductie en toepassing van de Europese norm voor dekvloeren, met nieuwe kwaliteitsklassen en specificaties, wordt bovendien in hoog tempo doorgevoerd, waardoor de bestaande manier om de vloeropbouw in bestekken te beschrijven bijgestuurd moet worden. De integratie van functies en afstemming van componenten van vloersystemen zullen ook leiden tot het aanbieden van complete, 5 Koninklijk Nationaal Verbond Aannemers van plafonneer-, cement-, staff- en ornamentwerk, droge bepleistering, voegwerk en gevelreiniging 6 Vereniging Verwerkers Slooppuin 7 Vereniging Mobiele Recycling 22

23 gegarandeerde systemen. Vanuit de bouwbedrijven zal daar met het oog op het minimaliseren van risico s ook vraag naar zijn. Het is wel zaak de kennis met betrekking tot het gietdekvloersysteem te gaan verhogen, zowel bij de architect, de aannemer als op de eerste plaats bij de verwerker. Immers onbekend maakt onbemind. Deze vormen een zeer brede doelgroep die moeilijk kwantificeerbaar is. 2. Implementeren van de projectresultaten en het economisch, maatschappelijk belang De dekvloerbedrijven kunnen, mits het investeren in geschikt materieel (door ombouw of door nieuw aan te kopen), de resultaten vrij direct toepassen. Uiteraard zal het implementeren van nieuwe technologie een inwerkingsperiode vergen, maar eens de nieuwe uitvoeringsmethode onder de knie kan er tot 6 x meer dekvloer geplaatst worden met een kleinere lichamelijke belasting voor de arbeider. Per uur kan er tot 100m² cementgietdekvloer geplaatst worden. Typerend voor de dekvloerbranche is dat de prijzen voor een cementgebonden dekvloer de afgelopen decennia nauwelijks zijn gestegen terwijl dit wel het geval was voor de grondstoffen. Dit kan niet anders dan dat de kwaliteit hieronder te leiden heeft gehad. Op materiaalbasis is de traditioneel met de handgeplaatste zand-cementmorteldekvloer de goedkoopste uitvoering, maar technisch is het ook de zwakste uitvoering. Op basis van de grondstoffen kan de cementgebonden dekvloer tot 35% duurder zijn dan de traditionele dekvloer. Maar de snellere uitvoeringsmethode en de technische betere prestaties compenseren deze meerkost ruimschoots. De meerkost van de grondstoffen zit vooral in de kostprijs van de hulpstoffen. Naarmate de dekvloerbedrijven meer cementgebonden gietdekvloeren zouden plaatsen en dus meer hulpstoffen zouden aankopen, zouden ze ook betere prijsafspraken kunnen maken met de leveranciers. Voor de rest worden dezelfde grondstoffen gebruikt als voor de traditionele uitvoering, namelijk cement (CEMII/32,5 BM) en zand. Het gedeeltelijk vervangen van het zand ( à 15 /t) door goedkopere puingranulaten (6 à 8 /t) kan de kostprijsstijging op materiaalbasis gedeeltelijk tegemoet komen. In verhouding tot anhydrietgietdekvloeren zijn cementgietdekvloeren 20% goedkoper. Cementgebonden gietdekvloeren hebben het voordeel dat ze kunnen geplaatst worden met diktes variërend van 35mm tot 80mm, terwijl anhydrietgietdekvloeren maximaal tot 40mm kunnen aangelegd worden. Cementgebonden gietdekvloeren zijn daarmee veel flexibeler wat laagdikte betreft om tegemoet te komen aan de eisen van de ontwerpen. Een ander belangrijk voordeel die de cementgebonden-gietdekvloer heeft t.o.v. de anhydrietgietdekvloer is het feit dat ze beter geschikt is om courante tegellijmen aan te brengen. Deze lijmen die doorgaans met water worden aangemaakt zijn veelal niet compatibel met anhydriet en veroorzaken daar veel problemen rond aanhechting. Vandaag worden omwille van de tijdsdruk zeer veel gelijmde tegelvloeren geplaatst. In veel gevallen ligt niet de gevraagde kwaliteit maar alleen de prijs ten grondslag van de keuze van het type dekvloer. Er is vaak een leemte aan kennis bij architect en aannemer, waardoor in feite de inkoper de keuze bepaalt. Met het gevolg dat de dekvloer helemaal onderin de bouwketen blijft zitten. 3. Valorisatie van de projectresultaten in de opleiding academische bachelor en master bouwkunde In het decreet dat de werking van de Hogescholen bepaalt staan de opdrachten voor de hogescholen beschreven. Daarin staat de onderwijsopdracht centraal maar daarnaast is er ook een opdracht tot projectmatig onderzoek. Het decreet schrijft eveneens voor dat de hogescholen moeten academiseren en geassocieerd moeten zijn met een universiteit. Het onderzoek aan de hogescholen (met inbegrip van dit projectvoorstel) heeft voornamelijk een toegepast karakter. Sedert 21 maart 2006 vormen de departementen Industriële Wetenschappen en Technologie die lid zijn van de Associatie K.U.Leuven de Geassocieerde Faculteit Industriële en BioWetenschappen 23

24 (GFIBW). Binnen deze GFIBW hebben de huidige afdelingen bouwkunde zich verzameld onder de noemer Departement Bouwkunde. In dit departement wordt er verder gewerkt aan de definiëring van onderzoeksgroepen. In het beleidsplan van de afdeling bouwkunde KHBO, zijn drie onderzoeksthema s vastgelegd waarin in de komende jaren wetenschappelijk en toegepast onderzoek zal gebeuren. Eén van de topics is duurzaam bouwen en duurzame bouwmaterialen. Kennisverwerving via dit en andere projecten is voor dit onderzoeksluik bijzonder belangrijk. Dit onderzoeksthema sluit daarbij goed aan om kennis over te dragen in de opleiding academische bachelor bouwkunde en master in de industriële wetenschappen industrieel ingenieur bouwkunde. Resultaten uit het onderzoek passen ter illustratie van de opleidingsonderdelen Duurzaam Bouwen, Toegepaste materialenleer, Gebouwentechniek en betontechnologie. Dit valorisatieonderzoek en de resultaten ervan zijn niet alleen belangrijk voor de onderwijsopdracht in de eigen campus van de eigen hogeschool, maar zal verder verspreid worden in de andere campussen. Dit kan doordat er al voor verschillende vakken een docentenuitwisseling tussen de verschillende hogescholen georganiseerd wordt. Daarnaast komen zij ook regelmatig samen op o.a. de integratiecommissies waar ondermeer de stand van het onderzoek aan de hogescholen en de universiteit besproken wordt. Onderlinge deelname aan gebruikersgroepen van TETRA-projecten waardoor de collega-hogescholen ook de projectresultaten kunnen meevolgen, is een andere manier om de onderzoeksresultaten doorheen de opleidingen te laten verspreiden. Het is belangrijk dat de komende generaties studenten tijdens hun opleiding de mogelijkheden en toepassingen met secundaire grondstoffen leren kennen en in aanraking komen met duurzame ontwikkeling. In het nieuwe BaMa-curriculum is daartoe het vak duurzaam bouwen opgenomen. Jaarlijks komen daar in de KHBO-IW&T-campus Oostende zo n 25 tot 30 studenten mee in contact. De toetsing van de duurzaamheidsaspecten in het project, de methodiek ervan en de resultaten van de eventuele LCA-benadering zijn een belangrijke aanwinst voor de ondersteuning van dit vak. In het kader van de academisering van de hogeschool is het evenzeer belangrijk dat de studenten de mogelijkheid krijgen in contact te komen met projectmatig onderzoek. Zo zullen er, aansluitend bij dit onderzoek, onderzoeksmogelijkheden aangeboden worden voor masterproeven. In het kader van de internationalisering van de afdeling bouwkunde gaat de aanvrager vaak in het buitenland (Patras GR; Tampere Fin; Bordeaux Fr; BRNO - CZ) lezingen geven over het recycleren van bouw- en slooppuin. In die landen is de stand van de techniek in het aanwenden van puingranulaten nog niet ver gevorderd. De kennisoverdracht over deze materie is een stimulans om hier in Vlaanderen verder nieuwe en goede technologie te ontwikkelen. Immers, bouw- en slooppuin vormt, met zijn 28% van het totaal, in Europa zowat het grootste probleem inzake afvalproblematiek. Samen met huishoudelijk afval zorgt dit voor goed ruim de helft van het afvalprobleem. B.2. Valorisatie-traject 1. Keuze van de leden van de gebruikersgroep. In de eerste plaats zijn direct betrokken dekvloerbedrijven aangezocht om deel te nemen in het onderzoeksproject. Dit is vooral omdat hun ervaring bij de adaptatie van deze uitvoeringsmethode van groot belang is. Naast hun ervaring is het ook van belang van hen te vernemen wat de knelpunten zijn in de beschrijving van de vloeropbouw. Hieruit kunnen lessen getrokken worden die op het einde van het project in een richtlijn voor architecten/ontwerpers kan neergeschreven worden. Omwille van de andere uitvoeringsmethode werd ook een bedrijf aangezocht die chapepompen op de markt brengt. Verder zal ook de puinverwerkende sector op de hoogte gebracht worden van de vorderingen in het project. Ze werden evenwel niet als leden van de gebruikersgroep aangezocht omdat dit onderwerp zich vooral richt naar technologische ontwikkeling in de dekvloerensector. Tijdens de uitvoering van het project zal de voorzitter van de Vereniging Verwerkers Slooppuin gevraagd worden om zijn leden 24

25 in de gebruikersgroep te vertegenwoordigen. Ook een vertegenwoordiging uit de architecten vereniging zal naar het einde van het project aangesproken worden in verband met de vloeropbouw. Het lijkt niet opportuun om deze laatste al van in het begin mee op te nemen in de gebruikersgroep. Volgende bedrijven zijn geïnteresseerd voor deelname in het project: KMO1 Chapewerken Vloerisolatie Clicque NV Fabriekslaan Ledegem Contactpersoon: Paul Clicque Bereid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO: ja Kernactiviteiten: chapewerken Motivatie tot deelname: lagere loonkost door vlotter werken; innovatie marktpositie verbetering arbeidsomstandigheden het is voor het bedrijf een volledig nieuwe methode KMO2 Naam:Toca bvba Adres: Renaat Woutershof 44, 3460 Bekkevoort Contactpersoon:Sas Tom bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO:ja Kernactiviteiten: chapewerken, tegelwerken Motivatie tot deelname: Een oplossing zoeken voor volgende vragen: Welke zijn de mogelijkheden hiervan?,voldoen ze aan de europese normen?, Wat zijn de resultaten op de testen ( kwaliteit )?, Welk technisch materiaal en investeringen? Marktpositie: Gaat dit in de Belgische markt opgenomen worden? Heb ik als kleine ondernemer mogelijkheden op deze markt? Rendement, welke voorafgaande werken, hoe niveau verschillen opvangen? Dit is totaal nieuw voor ons. KMO3: Naam:Vijverman Screeds bvba Adres: Voistraat 25, 9420 Erpe-Mere / Vlekkem Contactpersoon:Eddy Vijverman bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO:ja Kernactiviteiten: chapewerken, vloerisolatie, vloeichape Motivatie tot deelname: introductie nieuwe uitvoeringsmethode, mengselontwerp KMO4: Naam: MMB Machines bvba Adres: Kareelstraat 116, 9300 Aalst Contactpersoon:André Demeyer bereidheid tot deelname in de kosten: ja Vlaams KMO:ja 25

26 Kernactiviteiten: uitrusting voor chapewerken Motivatie tot deelname: introductie cement-gietdekvloer 2. Traject tot valorisatie Dit project heeft een aantal doelstellingen voor ogen te weten: Verbeteren van de arbeidsomstandigheden bij het plaatsten van dekvloeren Verbeteren van de prestaties van de dekvloeren om mee te kunnen op de Europese markt Verruiming van de kennis bij de ontwerper en uitvoerder betreffende de vloeropbouw Aspecten van duurzaam bouwen nastreven waaronder de humane gezondheid, grondstoffenbesparing en recyclage van secundaire grondstoffen. Het valoriseren van de projectresultaten kan het best gebeuren wanneer dit onderzoeksproject een hefboom is om de technologie te laten implementeren door de participerende gebruikersgroep. Hierdoor kunnen de deelnemende bedrijven hun activiteiten innoveren. Om deze ambitie te bereiken zullen er in de loop van het onderzoek enkele praktijkdagen georganiseerd worden. Daarbij is het de bedoeling om de deelnemende bedrijven en hun arbeiders rechtstreeks te laten kennismaken met het verschil in uitvoering. Tijdens deze praktijkdag zullen arbeiders zelf eens een stukje dekvloer aanleggen met de nieuwe technologie. Achteraf zal er een bevraging zijn over hun ervaring. Tevens kan er van de uitgevoerde proefdekvloer een staalname georganiseerd worden voor verder onderzoek. Mogelijke hindernis bij deze stap is het feit dat er in het laboratorium het beschikbare oppervlak waarop een dekvloer kan aangebracht worden relatief beperkt is in vergelijking tot een reële situatie. Daardoor zal de ervaring van de arbeider vrij beperkt opgemeten kunnen worden. Een mogelijk antwoord hierop is dat de deelnemende zelf een redelijk oppervlak ter beschikking stellen in hun loods. Een andere mogelijkheid zou zijn dat we in een leegstaand pand (vb dat gesloopt zal worden). 3. Verspreiding naar de ruimere doelgroep Om de opgedane kennis bij de ontwerper te brengen zal er naar analogie van de praktijkdagen een demodag georganiseerd worden waarop architecten en aannemers uitgenodigd zullen worden. Het is dan vooral de bedoeling om de voordelen van de technologie van de cementgebonden gietdekvloeren qua uitvoering en kwaliteitseisen aan te kaarten en de manier om de vloeropbouw te herbekijken. Verdere verspreiding van de resultaten zullen tijdens en op het einde van het project via verschillende kanalen nog opgezet worden: Via een project-website waarop relevante informatie geplaatst zal worden; deze informatie zal ook via de website van de hogeschool of via de website van de koepelorganisaties kunnen geraadpleegd worden; Het opzetten van een branche-vereniging voor gietdekvloeren naar Nederlands model. De duurzaamheidsaspecten van het project zullen toegelicht worden op een workshop van het Transitiearena Duurzaam Bouwen werkgroep materialen. Samen met de wetenschappelijke peter zullen een aantal acties ter verspreiding van de resultaten opgezet worden: Via het Vlaams Bouwplatform 26

27 Via de koepelorganisaties (VVS 8, VMR 9, NaVAP 10 ) zullen voor haar leden op informatieavonden de resultaten van het onderzoek kenbaar gemaakt worden; Via de Kamer van Bouwbedrijf zullen informatieavonden georganiseerd worden waarop naast de overheid ook aannemers en studiebureaus aanwezig zullen zijn; via publicatie in vakbladen, zoals WTCB-Contact en het schrijven van een WTCB-dossier over het thema. 8 Vereniging Verwerkers Slooppuin 9 Vereniging Mobiele Recycling 10 Koninklijk Nationaal Verbond Aannemers van plafonneer-, cement-, staff- en ornamentwerk, droge bepleistering, voegwerk en gevelreiniging 27

28 B.3. Eigendomsrechten en Exploitatierechten van de projectresultaten Intellectuele eigendomsrechten Bij de start van het onderzoek zijn er nog geen bestaande intellectuele eigendomsrechten bij de leden van de gebruikersgroep. Er zijn noch voordelen noch beperkingen bekend die de latere verspreiding van de resultaten kunnen beïnvloeden. Voor zover bekend is, is het gebruik van puingranulaat in cementgebonden gietdekvloeren nieuw en is deze uitvoering alsdusdanig niet beschermd. Een zoektocht over dit onderwerp op Espacenet gaf geen resultaat. Het onderzoek is niet van deze aard dat er over bescherming van intellectuele eigendom gesproken moet worden. In tegendeel moeten de resultaten behoren tot het publieke domein wil het project bijdragen tot een evolutie van de dekvloeren van een traditionele, verouderde toepassing naar een modern technologisch vloeronderdeel. Daarbij is een betere kennis en houding rond duurzame ontwikkeling inzake grondstoffenbeleid door materiaalbesparing en recyclage een bijkomende troef. Gegevens die in de verslagen worden vermeld en eventueel aan de bedrijven gerelateerd zijn, worden na goedkeuring gepubliceerd. Bedrijfseigen gegevens blijven uiteraard confidentieel. In de rapporten zullen confidentiële gegevens niet of gecodeerd gepubliceerd worden. De globale richtlijnen die voor de onderscheiden sectoren belangrijk zijn, zullen in de eerste plaats aan de participerende bedrijven uit de sector overgemaakt worden. Na goedkeuring zal een veralgemeende publicatie worden opgesteld voor alle bedrijven die de krijtlijnen uitzet voor het gebruik van puingranulaat als gedeeltelijke vervanger voor zand in cementgebonden gietdekvloeren. Om daadwerkelijk bij te dragen tot de vooropgestelde valorisatie zal deze publicatie voor de doelgroep en bij uitbreiding voor het ruime publiek beschikbaar gesteld worden. 28

29 C. Aanpak en werkprogramma C.1. Onderzoeksaanpak en management van het project. Projectverloop Omdat dit soort onderzoeksproject in hoofdzaak gaat over een Technologie TRAnsfer van bestaande technologie naar KMO s die willen innoveren is de aanpak van werkprogramma opgemaakt rond drie pijlers: Werkpakket 1: Samenbrengen en bundelen van de bestaande technologie Werkpakket 2: Afstemmen van de technologie op de doelen gesteld in het onderzoek Werkpakket 3: Vertalen van de technologie en de nieuwe inzichten en mogelijkheden naar de gebruikersgroep tijdens de loop van het project en naar een ruimer publiek op het einde van de rit. Deze aanpak is vrij systematisch en biedt goede waarborgen voor het succes van het project. De eerste pijler in het onderzoek is werkpakket 1: technologieverkenning. Hierin zal de bestaande technologische kennis samengebracht worden en opgelijst. In Vlaanderen is deze technologie nauwelijks bekend, doch in Nederland, Duitsland, Oostenrijk en Engeland, is deze manier van werken om dekvloeren te plaatsen geen onbekende meer. De relevante informatie die daar voorhanden is zal gebundeld worden. Daarnaast zijn ook de Europese normen een belangrijke documenten die hier thuishoren. De tweede en grootste pijler is werkpakket 2: technologievertaling. In dit deel van het onderzoek wordt onderzocht hoe de bestaande technologie die verzameld werd in werkpakket 1 kan gecombineerd worden met de ambitie om aan deze technologie een extra meerwaarde te geven door in te grijpen op de duurzaamheidsaspecten. Meer bepaald zal onderzocht worden in welke mate fijne puingranulaten kunnen gebruikt worden als gedeeltelijke vervanger van zand in het mengsels. Daarbij zal rekening worden gehouden met de onderscheiden uitvoeringsmethoden van cementdekvloeren: hechtend en niet-hechtend. Hechtende dekvloeren zijn nagenoeg geheel hechtend aan de ondervloer. Deze dekvloeren zijn meestal ook dikker in opbouw (5 tot 10 cm). Niethechtende dekvloeren of zwevende dekvloeren worden ondersteund door een verend materiaal, waardoor spanningen in de dekvloer toenemen. Deze uitvoeringsvorm wordt vaak toegepast bij vloerverwarming. Niet-hechtende dekvloeren moeten omwille van de totale beschikbare dikte van vloeropbouw vaak beperkt blijven tot diktes van minder dan 4 cm. Om het succesvol gebruik van fijne puingranulaten in cementgebonden gietdekvloeren na te gaan zal het tweede deel hoofdzakelijk uit proeven bestaan. Als gevolg van de publicatie van de norm NBN EN in 2002 mogen sinds juli 2005 enkel nog dekvloermortels die beschikken over een CE-markering op de markt gebracht worden. Het is evident dat hieraan aandacht moet gegeven worden bij het uitvoeren van de proeven in dit werkpakket. De kwaliteit van een dekvloer wordt in de huidige norm NBN EN uitgedrukt in de buigtrek- en druksterkteklassen. Het zal duidelijk zijn dat de werkelijke kwaliteit door meer factoren wordt bepaald. Immers, uit onderzoek, van o.a. de Technologische Dienstverlening Vloeren van het WTCB, blijkt dat de kwaliteit van cementdekvloeren vaak negatief beïnvloed wordt door vroegtijdige uitdroging. De morteldruksterkte, de buigtreksterkte en het evenwichtsvochtgehalte zijn daarbij drie sleutelbegrippen. Het aantal te onderzoeken monsters zal voldoende groot genomen worden om een statistische beoordeling mogelijk te maken. Omdat er een wezenlijk verschil kan bestaan tussen proefresultaten bekomen op laboratoriumproefmonsters en proefmonsters gehaald uit in het werk uitgevoerde vloeren, zal er in het proefprogramma hiermee rekening gehouden worden door naast de genormeerde proefstukken ook proefdekvloeren te gieten. Hieruit zullen dan proefstukken genomen worden. Dit biedt de mogelijkheid om een groot aantal proefstukken van hetzelfde mengsel te beproeven, wat een statistisch verwerking mogelijk maakt. Het maken van deze proefdekvloeren zijn trouwens een essentieel van werkpakket 3. Uiteraard is sterkte slechts een van de vele aspecten. Bij een zelfde druksterkte kunnen andere aspecten nog wel verschillen. Daarom zullen er naast de mechanische kenmerken ook andere eigenschappen bepaald worden. 29

30 Het proefprogramma zal uit vier onderzoekslijnen bestaan: 1. Receptuur referentiemengsel 2. Receptuurontwikkeling mengsel met gedeeltelijke vervanging 3. Receptuuroptimalisatie: krimp, droogtijd, schotelvorming, invloed van de hulpstoffen 4. Praktijkervaringen 1. De eerste fase zal bestaan uit de bepaling van de referentiereceptuur. Hier zullen een aantal mengsels samengesteld worden met de basisgrondstoffen om een referentiemengsel te vinden voor een aantal sterkteklassen. Er zal gekozen worden om te werken met de drietal sterkteklassen die in praktijk het meest frequent zullen gevraagd worden. Dit zal afgeleid worden uit werkpakket 1. Op deze referentiemengsels zullen die proeven uitgevoerd worden die verplicht zijn om een CE-label te verkrijgen. Indien de voortgang van het onderzoek het toelaat kan het aantal te onderzoeken sterkteklassen nog uitgebreid worden. 2. In de volgende fase zullen er mengsels samengesteld worden waarbij in een aantal stappen het zand vervangen wordt door puingranulaat. Als vertrekpunt dienen de verschillende referentiemengsels uit de eerste stap. Bij de keuze van de vervangingspercentages zal rekening gehouden worden met de ervaring opgedaan in het TETRA-project RecyScreed (IWT ). In de eerste plaats zal er daarbij gewerkt worden met fijn betonpuingranulaat. Dit type puingranulaat biedt wellicht de meeste opportuniteit. Ook hier zullen in de eerste plaats de druk- en buigsterkte de eerst bepalende waarden zijn om te besluiten of een mengsel aan de gestelde criteria voldoet. Wanneer de mengsels aan de sterkte-eisen voldoen zullen ze onderworpen worden aan de slijtweerstandsproef die ook een verplichte CE-proef is. Als de voortgang van het onderzoek het toelaat kan als uitbreiding hier ook mengpuingranulaat als vervanger getest worden. 3. In de derde fase zal een proevenreeks opgezet worden waarbij de invloed op de krimp en het evenwichtsvochtgehalte zal bestudeerd worden. Immers, dit type mengsel is meer gesloten van structuur dan de traditionele droge zand-cementmengsels. Het bepalen van de droogtijd waarmee rekening moet gehouden worden vooraleer de vloerafwerking kan geplaatst worden is voor de uitvoering van deze gietdekvloeren een belangrijk gegeven. Ook het fenomeen van de schotelvorming bij zwevende dekvloeren zal hier bekeken worden. Schotelvorming zal o.a. ontstaan wanneer na plaatsing van de gietdekvloer het vrije oppervlak aan snelle uitdroging blootgesteld wordt, vb door tocht. Of en welke invloed het gebruik van puingranulaten heeft t.o.v. de referentiemengsels is bij het ontstaan van dit probleem is belangrijk om mede met de mechanische kenmerken het vervangingspercentage te bepalen. Hier spelen ook de hulpstoffen een grote rol. Vandaar dat in deze stap verschillende hulpstoffen en doseringen moeten getest worden. 4. In een laatste stap is het ook belangrijk te toetsen naar de ervaring van de uitvoerder. Hiertoe zullen tijdens een praktijkdag proefdekvloeren worden opgezet waarbij de participerende chapebedrijven hun ervaring met het gebruik van dit materiaal kunnen beoordelen. Uit de gegoten dekvloeren zullen dan een aantal proefstukken genomen worden waarop de normproeven zullen uitgevoerd worden. Deze laatste stap is meteen ook gekoppeld met werkpakket 3. De derde pijler van het onderzoek is werkpakket 3: technologievertaling. Werkpakket 3 zal reeds vroeg in het traject opgestart worden en doorheen het project aansluiting maken bij het afronden van bepaalde taken uit de andere werkpakketten. Door het organiseren van praktijkdagen waarbij de deelnemende bedrijven zelf een proefdekvloer zullen gieten zal de technologische kennisverspreiding op permanente basis gebeuren. Deze workshops zullen georganiseerd worden samenvallend met de voortgangsvergaderingen die per kwartaal georganiseerd worden. De vragen en aandachtspunten die hieruit kunnen voortvloeien, zullen meteen als bijkomende werkpunten aan de acties binnen werkpakket 2 toegevoegd worden. Anderzijds zal er na het beëindigen van werkpakket 2 een eindrapport samengesteld worden dat als basis zal dienen om daarmee enkele gerichte acties naar verspreiding van de resultaten op te zetten. Als belangrijke actie wordt hierbij het opzetten van een demodag voor architecten en aannemers gezien. Dit is belangrijk om de traditionele besteksbepalingen van dekvloeren bij te sturen naar een 30