Leonard Bernstein Missa brevis voor koor en twee slagwerkers 1988

Transcriptie

1 Bernstein serie Groot Omroepkoor Radio Filharmonisch Orkest Muzikale Meesterwerken AVROTROS Klassiek AVROTROS Vocaal zaterdag 21 oktober 2017, uur, Jacobikerk, Utrecht inleiding Thea Derks uur Rondom Bernstein Groot Omroepkoor Klaas Stok dirigent Randall Thompson Alleluia 1940 Leonard Bernstein Missa brevis voor koor en twee slagwerkers 1988 solo: Pierrette de Zwaan alt Kyrie Gloria Sanctus Benedictus Agnus Dei Dona nobis pacem Morten Lauridsen *1943 O nata lux, uit: Lux aeterna 1997 Aaron Copland In the beginning 1947 solo: Anitra Jellema sopraan PAUZE Charles Ives Psalm voor vrouwenkoor en koor Psalm Psalm Psalm voor dubbelkoor en buisklokken Elliott Carter Heart not so heavy as mine 1938 Musicians wrestle everywhere 1945 Samuel Barber Agnus Dei opus solo: Varvara Tishina sopraan

2 2 Opname en uitzending De AVROTROS neemt dit concert op in de Utrechtse Jacobikerk voor uitzending op NPO Radio 4 op vrijdag 1 december Drankje na afloop Na het concert is er gelegenheid om een drankje te nuttigen. Groot Meezingconcert Na de succesvolle edities van het Meezingconcert in 2016 en 2017, georganiseerd door het Groot Omroepkoor rondom Ein Deutsches Requiem van Brahms en het Requiem van Fauré, gaat het op zondag 4 februari 2018 voor de derde keer gebeuren: dan kunt u weer meezingen met het Groot Omroepkoor, het grootste professionele symfonische koor van Nederland. Op het programma staat Giuseppe Verdi's beroemde Messa Groot Omroepkoor a cappella in NTR ZaterdagMatinee Op 25 november a.s. is het Groot Omroepkoor a cappella te horen in de NTR ZaterdagMatinee. Het koor zingt dan onder meer muziek van Alfred Momotenko, een zogenaamd 'companion piece' van de 'Vespers' van Sergej Rachmaninov. Zie: da Requiem. Het Meezingconcert vindt plaats in de Grote Zaal van TivoliVredenburg in Utrecht. Het Groot Omroepkoor, het Radio Filharmonisch Orkest, vier solisten en de deelnemers staan evenals vorig jaar onder leiding van de Amerikaanse dirigent Martin Wright, een van de voormalige chef-dirigenten van het Groot Omroepkoor. Het Groot Meezingconcert staat open voor iedereen die van zingen houdt, van beginnende tot ervaren zangers. Voor vooruitblik of aanmelding kijkt u op GOK & RFO in Le Guess Who? Het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest treden op 10 november a.s. om uur op in het popfestival Le Guess Who? in TivoliVredenburg in Utrecht. Le Guess Who? is een internationaal toonaangevend festival voor experiment, avontuur en genredoorbrekende en vooruitstrevende (pop)muziek. In 2017 vindt Le Guess Who? plaats van 9 t/m 12 november, in de gehele binnenstad van Utrecht. Meer dan 150 acts treden op in locaties uiteenlopend van poppodia en theaters tot kerken en galerieën. Het GOK en RFO brengen onder leiding van James Gaffigan de prachtige psalmzetting van de vroeg overleden Franse componiste Lili Boulanger. Veelzeggend is haar keuze voor psalm 130, 'Uit de diepten roep ik', gecomponeerd tijdens de Eerste Wereldoorlog als een noodkreet, een roep om vrede.

3 Rondom Bernstein 3 "Good music can be found in jazz and popular song as well as in the symphony. Leonard Bernstein Leonard Bernstein was een kolossale alleskunner: componist, dirigent, pianist, schrijver, docent, causeur en televisiepersoonlijkheid. Maar hij was geen wonderkind Bernstein heeft voor alles keihard moeten knokken. Vader Bernstein zag absoluut niets in een muzikale loopbaan voor zijn zoon hij zag slechts de geringe status van een klezmermuzikant op joodse bruiloften. Toch stemde hij schoorvoetend in met een pianistenopleiding aan Harvard University. Vervolgens stelde een studiebeurs Leonard in de gelegenheid om te studeren aan het Curtis Institute of Music in Philadelphia. Daar kreeg hij directielessen van Fritz Reiner. Compositielessen heeft hij nooit gevolgd hij keek het af of kreeg goede raad van Aaron Copland. Bernstein was in alles wat hij deed een natuurtalent. Eén ding stond bij hem voorop: de communicatie met zijn publiek. Daarbij maakte hij geen onderscheid in genres, voor hem bestond er alleen goede of slechte muziek, onverschillig of het om klassiek, pop of jazz ging. Thompson: Alleluia Zeer tegen de zin van zijn vader werd de eenentwintigjarige Bernstein uitgenodigd om te komen studeren aan het Curtis Institute of Music in Philadelphia. Directeur van de school was Randall Thompson, zelf een uiterst succesvol componist van met name koorwerken. Thompson heeft eeuwige roem verworven met zijn Alleluia voor gemengd koor, een stuk dat hij schreef in opdracht van Serge Koussevitzky voor de opening van het Tanglewood Music Center in Boston in Frankrijk had net gecapituleerd, dus een vrolijk Alleluia is het niet geworden. Van de bladmuziek van dit werk waren op enig moment meer exemplaren in omloop dan van welk ander koorwerk in de muziekgeschiedenis LEONARD BERNSTEIN

4 4 (drie miljoen verkochte exemplaren!). Bernstein heeft zich later ingezet voor Thompson met een eerste uitvoering en plaatopname van diens Tweede symfonie, waarin hij het ritme van de jazz niet uit de weg gaat. Over zijn Alleluia zei Thompson zelf het volgende: Dit is een somber werk. Het woord Alleluia kent vele interpretaties, maar mijn Alleluia kan niet vreugdevol gezongen worden. RANDALL THOMPSON MORTEN LAURIDSEN Bernstein: Missa Brevis In tachtig procent van Leonard Bernsteins muziek wordt gezongen. Musicals zijn in de meerderheid, maar er zijn een paar uitstapjes naar religieus getinte werken: de Chichester Psalms en een theatrale Mass. Dat er ook nog een Missa Brevis bestaat is een publiek geheim dat de componist zelf ook ruim drie decennia met zich meedroeg. In 1955 werkte Bernstein samen met schrijfster Lillian Hellman aan de satirische operette Candide. Hellman had tegelijkertijd een ander project onderhanden: The Lark de adaptatie van een toneelstuk van Jean Anouilh over Jeanne d Arc. Hellman vroeg Bernstein om de muziek te schrijven, en zo ontstond een partituur voor zeven vocalisten en buisklokken. Het toneelstuk was met bijna driehonderd voorstellingen een doorslaand succes, en Bernstein schreef aan zijn broer dat hij er een toekomstige Little Mass in hoorde. De bekende koordirigent Robert Shaw liet weten dat hij dezelfde mening was toegedaan en drieëndertig jaar later, ter gelegenheid van Shaws terugtreden als dirigent van het Atlanta Symphony Orchestra & Chorus, was het zover. De Little Mass werd een Missa Brevis een korte mis waaraan het credo ontbreekt. Lauridsen: O nata lux Morten Lauridsen is de enige componist op dit programma die geen directe historische band heeft met Bernstein, en de enige die nog in leven is. Maar in zijn muziek is Lauridsen een verwante geest, ook hij stelt de communicatie met zijn publiek boven alles. Lauridsen werd geboren in 1943 in Washington, de meest noordwestelijke staat van Amerika, als kind van een Deense immigrantenfamilie. Compositie studeerde hij aan de Universiteit van Californië, waar hij woont en werkt. In 1975 laadde Lauridsen een piano van 50 dollar, wat boeken en een kist gereedschap in zijn volkswagenbusje en vertrok naar zijn geboortestreek. Hij liet zich overzetten naar een eilandje, kocht de vervallen general store

5 (winkel van sinkel) en maakte er een componeerhuisje van, waar hij zijn belangrijkste en meest markante werken schreef. Morten Lauridsen is een bevlogen componist van vocale werken, vooral voor koor. Zijn grootste succes is O nata lux, het derde deel (voor onbegeleid koor) van zijn Lux aeterna voor koor en orkest. Lux aeterna past in de traditie van troostende Requiems, zoals die van Johannes Brahms, Gabriel Fauré en Maurice Duruflé. Lauridsen heeft dan wel geen requiem geschreven, maar de sfeer van zijn opus ademt de nabijheid van de dood nadrukkelijk: Lauridsens moeder overleed terwijl hij eraan werkte. De muziek is van een tijdloze schoonheid die iedere beschrijving tart. Het doet er niet toe of dit postmodern of neoromantisch is, dit zijn klanken die de ziel raken. Eenmaal gehoord, nooit meer vergeten. 5 Het doet er niet toe of Lauridsens werk postmodern of neoromantisch is, dit zijn klanken die de ziel raken. Eenmaal gehoord, nooit meer vergeten. Copland: In the beginning Bernstein heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij Aaron Copland als zijn spirituele vader beschouwde. Als teenager speelde hij Coplands Piano Variations waar hij maar kon, en toen hij als negentienjarige de componist bij toeval ontmoette werd dat het begin van een levenslange vriendschap. In tegenstelling tot Bernstein was Copland geen componist met een voorkeur voor de menselijke stem. Toch heeft hij één omvangrijk werk geschreven voor koor, een letterlijke zetting van de eerste hoofdstukken van het Oude Testament, in het Hebreeuws beginnend met de woorden Be ereshiet In een begin: het scheppingsverhaal. In 1947 werd er in Harvard een symposium georganiseerd over muziekkritiek, en Copland ontving de opdracht tot een koorwerk zonder begeleiding op een Hebreeuwse tekst. Op Coplands verzoek werd het een Engelse tekst maar wel uit het Hebreeuws vertaald. Aan het koor voegt hij een verteller (een soort evangelist) toe, AARON COPLAND

6 6 AARON COPLAND EN LEONARD BERNSTEIN, CA 1940 die de verhaallijn reciteert. Het koor beantwoordt met refreinen die steeds in een contrasterende toonsoort staan. Zo ontstaat in feite een klassiek motet dat de zeven scheppingsdagen volgt tot de apotheose de schepping van de mens in een stralend Es-groot in het hoogste register van iedere stem. CHARLES IVES ROND 1889 Ives: Psalm Charles Ives was een eigenzinnige idealist met een al even eigenzinnige vader. George Ives was verantwoordelijk voor het muziekleven in Danbury (Connecticut), en regelde de dingen op zijn eigen manier. Twee muziekkorpsen liet hij uit nieuwsgierigheid tegen elkaar in marcheren. Het klinkend resultaat vond zijn beslag in menige partituur van zoon Charlie. De zoon bespeelde het orgel in de plaatselijke kerk en dirigeerde het kerkkoor. In die context ontstonden zijn Psalmen, experimenten vol dissonanten en eigenzinnige stemvoeringen. De jonge Charles moet zich ervan bewust zijn geweest dat zijn muzikale idealen geen schijn van kans hadden niet in de kerk en niet in de concertzaal. En al helemaal niet op het conservatorium, waar hij om zijn nieuwlichterij streng terechtgewezen werd. In 1902 besloot Charles dat hij zijn gezin veel beter kon onderhouden door geld te verdienen met iets anders dan componeren. Levensverzekeringen (met belastingaftrek) werden zijn specialiteit, en hij voer er wel bij. Het geld besteedde hij ruimhartig aan de promotie van nieuwe muziek (niet van hemzelf)

7 en het publiceren van zijn liederen (zonder copyright). In zijn vrije tijd componeerde hij, totdat zijn gezondheid het opgaf. In de laatste jaren van zijn componerende bestaan hield hij zich uit nostalgie nogmaals bezig met zijn psalmen. Die zijn daardoor pas decennia na hun oorspronkelijke ontstaan in druk uitgegeven. Ze zijn het product van een piepjonge Ives, en daardoor essentieel. Alles van de volwassen Ives is hier in de kern aanwezig. Met de psalmmelodieën zoals wij die kennen hebben ze niets te maken, het gaat uitsluitend om de tekst. 7 Elliott Carter: Heart not so heavy as mine / Musicians wrestle everywhere In 1970 kreeg Elliott Carter de opdracht voor een orkestwerk voor het 125-jarig jubileum van het New York Philharmonic Orchestra. Het werd een Concert voor orkest, dat bij de première gedirigeerd werd door Leonard Bernstein, die er een week later een opname van maakte. Het markeerde Carters internationale doorbraak, en uiteraard droeg hij het werk op aan Bernstein. Elliott Carter ( ) was de zoon van een welgestelde zaken man, die door zijn vader in de gelegenheid werd gesteld om na zijn opleiding aan Harvard University zijn studie te vervolgen bij de fameuze Nadia Boulanger in Parijs. Acht jaar lang volgde hij haar lessen, en in die jaren bestudeerde hij de werken van middeleeuwse componisten. Zowel in Harvard als in Parijs organiseerde hij uit - voeringen van oude muziek. Het hoeft dus niet te verbazen dat een groot deel van zijn oeuvre uit die periode voor koor is geschreven. Nog opvallender is dat hij in de rest van zijn leven geen noot meer voor koor heeft geschreven. In 1937 organiseerde Carter een madrigaal koor in New York, waarmee hij niet alleen bovengenoemde transcripties van middeleeuwse muziek uitvoerde, maar waarvoor hij ook begon aan de compositie van een eigen Madrigal Book. De muzikale zetting van de tijdloze dichtkunst van Emily Dickinson ( ), is verwant aan die van Engelse tijdgenoten als Britten, Tippett en Howells. ELLIOTT CARTER Het markeerde Carters internationale doorbraak, en uiteraard droeg hij het werk op aan Bernstein.

8 8 Barber: Agnus Dei In september 1939 werd Bernstein leerling aan het Curtis Institute of Music. Een paar jaar eerder was Samuel Barber daar met eclatant succes afgestudeerd hij was de grote favoriet van Mary Louise Curtis Bok, de schatrijke oprichtster van de school. Bernstein voelde zich als arme joodse jongen altijd enigszins gehinderd in dat rijke milieu en is nooit echt bevriend geraakt met de acht jaar oudere Barber. Misschien kwam dat ook door het enorme succes dat Barber in 1936 behaalde met zijn Adagio for Strings, het langzame deel uit zijn strijkkwartet. Op aanraden van Toscanini maakte Barber een versie voor strijkorkest, die in een oogwenk de hele wereld overging. Barber was op slag een beroemd componist die door alle grote dirigenten gespeeld werd. In 1970 maakte Bernstein een registratie van het Adagio met de New York Philharmonic, en het lot besliste dat juist die opname door de radio gespeeld werd op de dag van zijn overlijden. Barber maakte van het Adagio in 1967 een versie voor gemengd koor op de woorden van het Agnus Dei, het laatste deel van de Mis. Aan de toonsoort een verzadigd bes mineur en de stemvoering veranderde hij niets. Ook in deze gedaante is het een overweldigend stuk muziek dat je doet betreuren dat Barber niet een complete mis heeft nagelaten. Siebe Riedstra SAMUEL BARBER

9 9

10 10 gezongen teksten Randall Thompson - Alleluia Alleluia Amen. Leonard Bernstein - Missa brevis Kyrie Kyrie eleison Christe eleison Kyrie eleison. Gloria Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus te, adoramus te, glorificamus te. Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam. Domine Deus, agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Filius Patris, agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis. Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus Dominus. Tu solus altissimus, Iesu Christe. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen. Sanctus & Benedictus Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth; Pleni sunt coeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Benedictus, qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis. Heer, ontferm u over ons Christus, ontferm u over ons Heer, ontferm u over ons. Ere zij God in de hoge en vrede op aarde voor mensen van goede wil. Wij loven U, wij prijzen en aanbidden U, wij verheerlijken U en zeggen U dank voor uw grote heerlijkheid. Heer God, Lam Gods, Gij die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Zoon van de Vader, Lam Gods die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U over ons. Want Gij alleen zijt de Heilige, Gij alleen de Heer, Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus. Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van God de Vader, Amen. Heilig, heilig, heilig, de Heer, de God der hemelse machten! Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge. Gezegend hij die komt in de naam des Heren. Hosanna in den hoge.

11 Agnus Dei & Dona nobis pacem Agnus Dei qui tollis peccata mundi miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi dona nobis pacem. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld ontferm u over ons. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld ontferm u over ons. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld geef ons de vrede. 11 Morten Lauridsen - O nata lux, uit: Lux aeterna O Nata Lux de lumine Jesu redemptor saeculi Dignare clemens supplicum Laudes precesque sumere. Qui carne quondam contegi Dignatus est pro perditis Nos membra confer effici Tui beati corporis. O Licht geboren uit het Licht, Jezus verlosser van de wereld Verwaardig U te aanvaarden de lofzangen en gebeden van uw smekelingen. Gij, die zich met vlees wilde bekleden omwille van hen die verloren waren geef dat wij ledematen mogen worden van uw gezegend lichaam. Aaron Copland - In the beginning tekst: Bijbel, Genesis 1 vers 1 2, vers 7 In the beginning God created the heaven and the earth. And the earth was without form, and void; and darkness was upon the face of the deep. And the Spirit of God moved upon the face of the waters. And God said, Let there be light: and there was light. And God saw the light, that it was good: and God divided the light from the darkness. And God called the light Day, and the darkness he called Night. And the evening and the morning were the first day. And God said, Let there be a firmament in the midst of the waters, and let it divide the waters from the waters. And God made the firmament, and divided the waters which were under the firmament from the waters which were above the firmament: and it was so. And God called the firmament Heaven. And the evening and the morning were the second day. And God said, Let the waters under the heaven be gathered together unto one place, and let the dry land appear: and it was so. And God called the dry land Earth; and the gathering together of the waters called he Seas: and God saw that it was good. And

12 12 God said, Let the earth bring forth grass, the herb yielding seed, and the fruit tree yielding fruit after its kind, whose seed is in itself, upon the earth: and it was so. And the earth brought forth grass, and herb yielding seed after its kind, and the tree yielding fruit, whose seed was in itself, after its kind: and God saw that it was good. And the evening and the morning were the third day. And God said, Let there be lights in the firmament of the heaven to divide the day from the night; and let them be for signs, and for seasons, and for days, and years: and let there be lights in the firmament of the heavens to give light upon the earth: and it was so. And God made two great lights; the greater light to rule the day, and the lesser light to rule the night: he made the stars also. And God set them in the firmament of the heaven to give light upon the earth, and to rule over the day and over the night, and to divide the day from the darkness: and God saw that it was good. And the evening and the morning were the fourth day. And God said, Let the waters bring forth abundantly the moving creature that hath life, and fowl that may fly above the earth in the open firmament of heaven. And God created great whales, and every living creature that moveth, which the waters brought forth abundantly, after their kind, and every winged fowl after his kind: and God saw that it was good. Charles Ives Psalm 150 Praise ye the LORD. Praise God in his sanctuary; praise him in the firmament of his power. Praise him for his mighty acts; praise him according to his excellent greatness! Praise him with the sound of the trumpet; praise him with the psaltery and the harp. Praise him with the timbrel and dance; praise him with stringed instruments and organs. Praise him upon the loud cymbals; praise him upon the high sounding cymbals. Let everything that hath breath praise the LORD! Praise ye the LORD! Psalm 24 The earth is the LORD's and the fullness thereof, the world and those who dwell therein, for he has founded it upon the seas

13 and established it upon the floods. Who shall ascend the hill of the LORD? And who shall stand in his holy place? He that hath clean hands and a pure heart, who does not lift up his soul unto vanity nor sworn deceitfully. He shall receive the blessing from the LORD and righteousness from the God of his salvation. This is the generation of them that seek him, that seek thy face, O Jacob. Lift up your heads, O ye gates! And be lifted up, O everlasting doors, and the King of glory shall come in. Who is this King of glory? The LORD, strong and mighty, the LORD, mighty in battle! Lift up your heads, O ye gates! Even lift them up, O everlasting doors, and the King of glory shall come in. Who is this King of glory? The LORD of hosts, he is the King of glory! 13 Psalm 67 God be merciful unto us, and bless us; and cause his face to shine upon us; That thy way may be known upon earth, thy saving health among all nations. Let the people praise thee, O God; let all the people praise thee. Then shall the earth yield her increase; and God, even our own God, shall bless us. God shall bless us; and all the ends of the earth shall fear him. Psalm 100 Make a joyful noise unto the LORD, all ye people. Serve the LORD with gladness! Come before his presence with singing. Know ye that the LORD, he is God!

14 14 It is he that has made us, and not we ourselves: we are his people, and the sheep of his pasture. Enter into his gates with thanksgiving, and into his courts with praise. Be thankful unto him, and bless his name. For the LORD is good; his mercy is everlasting and his truth endureth to all generations. Elliott Carter - Heart not so heavy as mine tekst: Emily Dickinson ( ) Heart, not so heavy as mine Wending late home As it passed my window Whistled itself a tune A careless snatch a ballad A ditty of the street Yet to my irritated Ear An Anodyne so sweet It was as if a Bobolink Sauntering this way Carolled, and paused, and carolled Then bubbled slow away! It was as if a chirping brook Upon a dusty way Set bleeding feet to minuets Without the knowing why! Tomorrow, night will come again Perhaps, weary and sore Ah Bugle! By my window I pray you pass once more. Elliott Carter - Musicians wrestle everywhere tekst: Emily Dickinson Musicians wrestle everywhere All day among the crowded air I hear the silver strife

15 And waking long before the morn Such transport breaks upon the town I think it that "New Life"! 15 It is not Bird it has no nest Nor "Band" in brass and scarlet drest Nor Tamborin nor Man It is not Hymn from pulpit read The "Morning Stars" the Treble led On Time's first Afternoon! Some say it is "the Spheres" at play! Some say that bright Majority Of vanished Dames and Men! Some think it service in the place Where we with late celestial face Please God shall ascertain! Samuel Barber - Agnus Dei opus 11 Agnus Dei qui tollis peccata mundi miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi miserere nobis. Agnus Dei qui tollis peccata mundi dona nobis pacem. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld ontferm u over ons. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld ontferm u over ons. Lam Gods dat wegneemt de zonden der wereld geef ons de vrede.

16 16 Klaas Stok, dirigent Klaas Stok is sinds seizoen koorleider van het Groot Omroepkoor. Hij was jarenlang als koorleider aan het Nederlands Kamerkoor verbonden en dirigeerde concertseries met koormuziek van de zestiende tot de eenentwintigste eeuw, met onder andere wereldpremières van Kancheli en Kagel. Zijn cd-opname uitvoerenden Tehilim, met psalmcomposities uit de joodse en christelijke traditie, en zijn cd met werken van Kagel kregen een 10 in het tijdschrift Luister. Met zijn koor Consensus Vocalis gaf hij vele concerten in Oost-Nederland en daarbuiten met muziek van Bach, maar ook ander repertoire. Dat koor werkt samen met gezelschappen als het Orkest van het Oosten en de Nederlandse Reisopera, het Metropole Orkest, het Radio Filharmonisch Orkest (Kerstconcert 2016), Holland Baroque en het Combattimento Consort. Ook dirigeerde Klaas Stok het Iers KLAAS STOK HANS VAN DER WOERD Nationaal Kamerkoor, het Vlaams Radiokoor, Cappella Amsterdam, Musica Treize (Marseille), Collegium Vocale Gent, Chorwerk Ruhr, het SWR Vokalensemble Stuttgart zijn cd Des Kaisers Nachtigall won de ECHO Klassik en het NDR Chor Hamburg. Klaas Stok is docent koordirectie aan het ArtEZ-conservatorium te Zwolle en bovendien werkzaam als organist. Als stadsorganist van Zutphen bespeelt hij het beroemde Bader-orgel. Onlangs werd hij benoemd tot chef-dirigent van het NDR Chor in Hamburg, waar hij vanaf het seizoen werkzaam zal zijn. Pierrette de Zwaan, alt De alt Pierrette de Zwaan komt uit een zingende familie. Haar vader, een lyrisch bariton, zong 60 jaar geleden op de radio live Franse liederen en het was dan ook onvermijdelijk dat Pierrette na haar studie psychologie zich als zangeres zou bekwamen op het conservatorium van Amsterdam. Zij studeerde eerst bij Lucia Meeuwsen, vervolgens bij Margreet Honig, deed liedklassen bij o.a. Hein Meens en David Wilson Johnson, en is later gecoacht door zangpedagoog Geert Berghs. Pierrette de Zwaan heeft altijd graag ensemble gezongen, met haar hele familie in een kamerkoor, later als freelancer bij het Nederlands Kamerkoor, de Nederlandse Opera, Amsterdam Baroque Choir en het Groot Omroepkoor, waar zij sinds 2007 vast aan verbonden is. Daarnaast zingt zij regelmatig als solist bij cantatediensten, kleine concerten en wordt zij vaak gevraagd voor koorsoli bij het Groot

17 Omroepkoor. Zo was zij recent als solist te horen in de Chorfantasie van Beethoven, Ständchen van Schubert en Manfred van Schumann. Bovendien is zij als solist te horen in de cd-opname van Vespers van Rachmaninov door het Groot Omroepkoor onder leiding van Kaspar Putnins. Pierrette is getrouwd en heeft twee vioolspelende dochters. Anitra Jellema, sopraan Anitra Jellema studeerde solozang aan het Rotterdams Conservatorium en aan het Sweelinck Conservatorium, waar zij tevens de Operaklas volgde. De afgelopen jaren studeerde ze bij Barbara Pearson, en wordt nu verder gecoacht door Ira Siff. Aanvankelijk focuste Anitra Jellema zich op eigentijds repertoire van onder meer Fredric Rzewski, Maarten Altena en Boudewijn Tarenskeen en soleerde ze bij het Koor Nieuwe Muziek in werken van Alfred Schnittke, Louis Andriessen en Kurt Weill. In 1998 maakte zij haar operadebuut als Gräfin in Die beiden Figaro van Konradin Kreutzer bij de Neuburger Kammeroper in Duitsland. Verder zong ze onder meer als First Witch en Second Woman in Purcells Dido and Aeneas in Amsterdam, als Giulietta in Offenbachs Les contes d Hoffmann in Zwitserland, en zong ze de titelrol in Verdi s Giovanna d Arco en de rol van Sylva Varescu in Kálmáns Die Csárdásfürstin. Andere vertolkingen door Anitra Jellema waren die van Electra in Oresteia van Xenakis en dochter in Achnaton van Philip Glass. In de ZaterdagMatinee in Amsterdam zong Anitra Jellema bovendien in Der ferne Klang van Franz Schreker, in Der Zwerg van Zemlinsky, in Wagners Parsifal, in Verdi s Macbeth en La traviata en in Der Rose Pilgerfahrt en het Requiem für Mignon van Schumann. Anitra Jellema heeft een deeltijdbaan bij het Groot Omroepkoor als tweede sopraan, en soleert regelmatig in de diverse producties voor de omroepen. Varvara Tishina, sopraan Sopraan Varvara Tishina werd geboren in het Russische Novgorod, waar ze al op vierjarige leeftijd begon met het spelen van viool en piano. Ze studeerde viool aan het Conservatorium van Moskou, en speelde er onder meer in het kamerensemble onder leiding van docent en pianist Tigran Alikhanov. Tijdens haar studie begon ze met zingen; na haar verhuizing naar Nederland behaalde ze haar Master of Music aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Sinds 2016 maakt ze deel uit van het Groot Omroepkoor, en werkt freelance bij het Nederlands Kamerkoor. In 2015 was ze finaliste in het Grachtenfestival Conservatorium Concours. In de NTR ZaterdagMatinee van 16 september jl. zong zij de rol van Amelia s vertrouwelinge in Verdi s Simon Boccanegra. Groot Omroepkoor Met zestig vocalisten is het Groot Omroep koor het grootste professionele koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 brengt het koor een breed repertoire, waarbij de grootte van de bezetting vanzelfsprekend afhankelijk is van de muziek en de visie van de dirigent. Het koor is nauw verbonden met de 17

18 18 Nederlandse Publieke Omroep. Het merendeel van de concerten vindt plaats in de omroepseries in Utrecht (het AVROTROS Vrijdagconcert in Tivoli- Vredenburg) en Amsterdam (de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert in het Koninklijk Concertgebouw), dikwijls in samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest, maar ook a cappella. Het repertoire in deze series strekt zich uit van klassiek tot hedendaags, met opdrachtwerken van Nederlandse componisten als Jeths, Manneke, Momotenko, Kortekaas, De Raaff, Roukens, Simons, Wagemans en Zuidam, en premières van buitenlandse componisten onder wie Adams, Glanert, Goebaidoelina, Henze, Kancheli, MacMillan, Widmann en Whitacre. Op het programma staan daarnaast inmiddels klassieke twintigste-eeuwse werken, opera en het romantische muziek. Het Groot Omroepkoor wordt bovendien met enige regelmaat uitgenodigd door Het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Berliner Philharmoniker. Op cd s schittert het Groot Omroepkoor in een breed repertoire, met opnamen van onder meer MacMillan (Sun Dogs, St. Luke Passion, Magnificat), Ravel (Daphnis et Chloé met Yannick Nézet-Séguin), Hartmann (Simplicius Simplicissimus), Mozart, Rachmaninov (Vespers), Mahler, Beethoven, Jeths, Van Gilse (Eine Lebensmesse), Wagner (Lohengrin met Sir Mark Elder) en Kurtág (de complete koormuziek met Reinbert de Leeuw). Jaarlijks organiseert het Groot Omroepkoor het Groot Meezingconcert: heuse happenings (voorafgegaan door workshops) die openstaan voor iedereen die van zingen houdt. De eerste officiële chef-dirigent van het Groot Omroepkoor was Kenneth Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright, Simon Halsey, Celso Antunes en Gijs Leenaars chef-dirigent van het koor. Sinds 1 maart 2015 is Klaas Stok koorleider van het Groot Omroepkoor. Michael Gläser is vaste gastdirigent sinds september In september 2018 treedt Peter Dijkstra aan als eerste gastdirigent van het Groot Omroepkoor. In september 2017 ontving het Groot Omroepkoor samen met het Radio Filharmonisch Orkest de Concertgebouw Prijs vanwege de belangrijke bijdrage van het koor aan het artistieke profiel van de Amsterdamse concertzaal.

19 19 KOORLEIDER Klaas Stok VASTE GASTDIRIGENT Michael Gläser SOPRANEN Elma van den Dool Daphne Druijf Elise van Es Loes Groot Antink Anitra Jellema Ana Lopes (stagiaire) Simone Manders Judith Petra Margo Post Maja Roodveldt Annette de Rozario Mijke Sekhuis Jolanda Sengers Aylin Sezer Rachel Thompson Varvara Tishina Dorien Verheijden ALTEN Femke de Boer Nicoline Bovens Ans van Dam Marleene Goldstein Eline Harbers Anneke Leenman Liesbeth van der Loop Suzanne Meessen Netty Otter-Visser Anjolet Rotteveel Guja Sandholt Harda van Wageningen Els Woldberg Pierrette de Zwaan TENOREN Alan Belk Kevin Doss Boguslaw Fiksinski Ben Heijnen Gerben Houba Peter-Paul Houtmortels Matevž Kajdiž Aart Mateboer Albert van Ommen Uroš Petrac Benedict Quirke Matthew Smith Georgi Sztojanov John Vredeveldt BASSEN Gert-Jan Alders Erks Jan Dekker Peter Duyster Joep van Geffen Geert van Hecke Henk van Heijnsbergen Pieter Hendriks Palle Fuhr Jørgensen Itamar Lapid Ludovic Provost Lars Terray Luuk Tuinder Hans de Vries Jan van Zelm Groot Omroepkoor

20 20 volgende concerten vrijdag 3 november 2017, uur TivoliVredenburg, Utrecht inleiding Thea Derks uur SERIE LEONARD BERNSTEIN The real American sound LUDWIG Rosanne van Sandwijk sopraan Ralph van Raat sopraan Copland Appalachian Spring Roukens Ecstasy voor strijkkwartet Copland / Bernstein El Salón Mexico Barber Adagio Bernstein So pretty Ives Memories (bew. Max Knigge) Circus Band (bew. Max Knigge) zaterdag 28 oktober uur Concertgebouw, Amsterdam René Jacobs dirigeert Leonore Freiburger Barockorchester Zürcher Sing-Akademie René Jacobs dirigent Tareq Nazmi bariton Johannes Weisser bariton Maximilian Schmitt tenor Marlis Petersen sopraan Dimitry Ivashchenko bas Robin Johannsen sopraan Johannes Chum tenor Beethoven Leonore colofon PROGRAMMERING Astrid in t Veld PRODUCTIE Manon Tuynman, René Meulenberg MARKETING & COMMUNICATIE Marco van Es, Saskia Roos, Mary Fan Zandkamp MANAGER RADIO FILHARMONISCH ORKEST & GROOT OMROEPKOOR Wouter den Hond ADMINISTRATIE & FINANCIËN Stichting Omroep Muziek PRESENTATIE AVROTROS NPO RADIO 4 Mark Brouwers EINDREDACTIE AVROTROS NPO RADIO 4 Tim Moen ARTISTIEK LEIDER Kees Vlaardingerbroek DIRECTEUR STICHTING OMROEP MUZIEK Roland Kieft PROGRAMMATOELICHTING Siebe Riedstra REDACTIE PROGRAMMABOEK Clemens Romijn VORMGEVING Dorine Verharen EINDREDACTIE Onno Schoonderwoerd