Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Evaluatie Staatsbosbeheer Nr. 26 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 16 mei 2008 De vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 1 heeft op 15 april 2008 overleg gevoerd met minister Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over: de brief van de minister van LNV van 5 februari 2008 met beantwoording van schriftelijke vragen van het lid Mastwijk (CDA) over tegenwerking bij zandwinning (Kamervragen en antwoord, TK, , nr. 1227); de brief van de minister van LNV van 25 maart 2008 met beantwoording van schriftelijke vragen van de leden Schreijer- Pierik en Atsma over de verhoging van de tarieven van de erfpacht op Terschelling en Vlieland (Kamervragen en antwoord, TK, , nr. 1796); de brief van de minister van LNV van 25 maart 2008 over onderzoek houtmarktactiviteiten Staatsbosbeheer (29 659, nr. 11). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), ondervoorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), voorzitter, Atsma (CDA), Van Gent (GroenLinks), Poppe (SP), Waalkens (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Jager (CDA), Ormel (CDA), Koopmans (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), De Krom (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Neppérus (VVD), Jansen (SP), Jacobi (PvdA), Cramer (ChristenUnie), Koppejan (CDA), Graus (PVV), Vermeij (PvdA), Zijlstra (VVD), Thieme (PvdD) en Polderman (SP). Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Mastwijk (CDA), Ten Hoopen (CDA), Duyvendak (Groen- Links), Luijben (SP), Tang (PvdA), Boekestijn (VVD), Bilder (CDA), Biskop (CDA), Koşer Kaya (D66), Van Leeuwen (SP), Dezentjé Hamming- Bluemink (VVD), Eijsink (PvdA), Depla (PvdA), Van Baalen (VVD), Kant (SP), Blom (PvdA), Ortega-Martijn (ChristenUnie), Van Heugten (CDA), Brinkman (PVV), Kuiken (PvdA), Ten Broeke (VVD), Ouwehand (PvdD) en Lempens (SP). Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Mastwijk (CDA) zegt dat Staatsbosbeheer een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) is en geen zelfstandig beleidsorgaan. Staatsbosbeheer moet volgens hem weer gaan doen waarvoor de organisatie is opgericht: het uitvoeren van beleid dat is ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van de minister van LNV. Valt Staatsbosbeheer onder de Kaderwet zbo s en, zo niet, wat is het dan wel? Zou het niet de beste oplossing zijn als Staatsbosbeheer weer een uitvoerende dienst van het ministerie van LNV wordt? De organisatie moet zich beperken tot het bedrijfsmatig uitvoeren van beheertaken. De bewoners van de Waddeneilanden hebben grote twijfels over de berekening van de erfpachtcanon en wijzen op mogelijk desastreuze maatschappelijke effecten van de buitensporige verhoging. Een vakantiewoning op de Waddeneilanden dreigt alleen voor welgestelden weggelegd te zijn. Een woordvoerder van Staatsbosbeheer heeft daarover een zeer ongelukkige uitspraak gedaan: «Het is logisch dat de rich and famous daar graag zitten. Toos van driehoog achter gaat naar Center Parcs en rijke mensen zoeken de mooiste plaatsen op.» Zo n uitspraak maakt duidelijk KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2008 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 1

2 dat de vermaatschappelijking van Staatsbosbeheer niet echt geslaagd is. Eigenaren die het van de verhuur moeten hebben, zullen gaan verkopen. De kopers zullen in de meeste gevallen niet gaan verhuren. Uitbaters van horeca en campings zullen de prijzen drastisch moeten verhogen. Het aantal bezoekers aan de eilanden zal dalen, de werkgelegenheid zal afnemen, het maatschappelijk draagvlak zal afkalven, scholen zullen moeten sluiten. Staatsbosbeheer moet met de eilanden in gesprek gaan over een reële erfpachtcanon. Als dit niet werkt, moet een status aparte worden afgekondigd voor de door de Staatsbosbeheer gehanteerde erfpachtcanon en moet een bandbreedte worden bepaald. Het is ook mogelijk om een deel van de niet doelgerichte grond terug in eigendom van de eilanden te brengen. Staatsbosbeheer mag alleen hout inkopen als de leveringsplicht in gevaar komt. Staatsbosbeheer weet voordat men verplichtingen aangaat precies wat wel en niet leverbaar is uit eigen oogst. Zo niet, dan deugt het voorraadbeheer niet. Klopt het dat Staatsbosbeheer hout ruim onder het normale prijsniveau op de markt brengt? De minister moet het rapport van Mazars zo uitleggen, dat Staatsbosbeheer zich voortaan uitsluitend bezighoudt met eigen hout en biomassa afkomstig uit eigen bos. Na jarenlange discussie is gekozen voor het Gasselterveld als uitbreidingslocatie voor zandwinning, passend binnen de provinciale taakstelling. Provinciale staten hebben zandwinning op die plek binnen de ecologische hoofdstructuur (ehs) in het provinciaal omgevingsplan opgenomen. De gemeenteraad is het daarmee eens. Vervolgens is een milieueffectrapportage opgesteld. De ministers van LNV en van VROM hebben daarna hun bezwaren tegen de winning ingetrokken. Zo niet Staatsbosbeheer, dat naar de Raad van State is gestapt. Volgens de minister biedt de Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer haar geen grondslag voor het geven van een aanwijzing. In een goed gesprek dient de minister Staatsbosbeheer ervan te overtuigen dat de bezwaren bij de Raad van State dienen te worden ingetrokken. Met de uitlatingen van de directeur van Staatsbosbeheer over mogelijke ontpoldering in Zeeland loopt de organisatie de Zeeuwse en landelijke politiek en vooral de minister op hinderlijke wijze voor de voeten. Als de politiek op enig moment besluit tot ontpoldering, dan zal dat aan de directeur worden meegedeeld. Mevrouw Jacobi (PvdA) constateert dat er spanning is tussen Staatsbosbeheer, het ministerie van LNV, de provincies en de gemeenten. Zij denkt dat het goed kan zijn om tot nieuwe afspraken te komen in een beheerdocument. Het is geen schande dat het af en toe niet goed loopt, maar er moet wel iets aan gebeuren. Een zbo mag marktconform handelen. Als er echter een algemeen belang in het geding is, moet de minister ingrijpen. Erfpacht is traditioneel een instrument om de grondwaardeontwikkeling in gemeenschapshanden te houden. Daarbij moet publieke borging aan de orde zijn. De eilanden hebben een speciale positie. Er is geen enkele gemeente in Nederland waar Staatsbosbeheer 80% tot 90% van de grond in bezit heeft. Deze speciale positie rechtvaardigt een status aparte. Staatsbosbeheer dreigt bij de erfpachtcanon voor de Waddeneilanden een exorbitante verhoging door te voeren. Als deze verhoging wordt geëffectueerd, dan heeft dat grote gevolgen voor de betaalbaarheid en leefbaarheid op de eilanden. Immers, Staatsbosbeheer heeft grote delen van de grond van de eilanden in bezit. De mogelijkheid om op de eilanden te verblijven moet voor iedereen blijven bestaan. Wat heeft de minister tot nu toe met de kritiek van de gemeenten gedaan? Is zij bereid om Staatsbosbeheer en de gemeenten om de tafel te brengen om te bezien of tot een nieuwe berekeningsgrondslag kan worden gekomen? Er moet gekomen worden tot werkelijke grondprijzen en WOZ-waarden, waarin meer recht gedaan wordt aan het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 2

3 systeem van erfpacht. Zolang nog geen compromis is bereikt, moet een standstill worden gehanteerd. Staatsbosbeheer is belast met natuurbeheer, maar op de Waddeneilanden staan veel gebouwen op Staatsbosbeheergrond die als niet doelstellingsgericht kan worden beschouwd. De Dienst Landelijk Gebied (DLG) zou moeten zorgen voor een uitruil. Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD) vindt het goed dat natuurbeheer zo veel mogelijk in private handen is. Zij heeft dan ook tegen de Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer gestemd. De problemen die vandaag besproken worden, maken duidelijk waarom dat is gebeurd. De rol en de werkwijze van Staatsbosbeheer roepen steeds meer irritatie op, terwijl de afspraken helder zijn: de minister bepaalt het beleid, de Kamer accordeert het en Staatsbosbeheer voert het uit. De voorziene erfpachtcanon voor de Waddeneilanden brengt de toeristenstroom in gevaar, terwijl de eilanden voor alle Nederlanders toegankelijk dienen te zijn. De pachters en verpachter moeten om de tafel gaan zitten om in normale verhoudingen tot consensus te komen. De minister moet hierbij een stimulerende rol vervullen. De eerder gememoreerde uitspraak van de directeur van Staatsbosbeheer markeert de arrogantie die de organisatie lijkt te kenmerken. Het geeft te denken dat het beleid van democratisch gecontroleerde gemeenten door Staatsbosbeheer wordt gefrustreerd. De rol van de organisatie op ruimtelijk gebied is te groot. De grond waarop gemeentelijke zaken staan, moet aan de gemeente teruggegeven worden. Hoe ziet de minister haar rol als beleidsbepaler en waar ligt de grens van de uitvoerende taak van Staatsbosbeheer? Over de zandwinning in Gasselterveld hebben Rijk, provincie, gemeente en omwonenden duidelijke afspraken gemaakt. Die afspraken moeten doorgang vinden. De heer Polderman (SP) zegt dat de verzelfstandiging van Staatsbosbeheer een erfenis van de paarse kabinetten is. De Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer is door minister Van Aartsen van de VVD in 1997 door de Kamer geloodst. De minister zag onder meer mogelijkheden om op een flink deel van de activiteiten van Staatsbosbeheer het profijtbeginsel toe te passen. Bij externe verzelfstandiging zou de minister niet meer automatisch verantwoordelijk zijn voor alles wat er binnen Staatsbosbeheer gebeurt. Het inkomensgenererend vermogen van Staatsbosbeheer zou kunnen worden verhoogd. Met het verhogen van de pachtprijs op de Waddeneilanden wordt duidelijk wat de toenmalige minister bedoelde met het toepassen van het profijtbeginsel. Toeristen met een smallere beurs dreigen van de eilanden verdrongen te worden. Of het werkelijk zo erg is, is niet geheel duidelijk. Het verweer van Staatsbosbeheer is dat de prijzen slechts aan de markt worden aangepast, met een verwijzing naar de grondprijzen. Het gaat echter om natuur waarop recreatiewoningen staan. Dat is wat anders dan de grondprijs van een willekeurige woningbouwlocatie. De ondoordachte verzelfstandiging van Staatsbosbeheer kan het beste gewoon worden teruggedraaid. De kwestie van de zandwinning in Gasselterveld lijkt helder. Omdat Staatsbosbeheer een zbo is, kan de organisatie een beroep doen op de rechter. Staatsbosbeheer moet immers namens alle Nederlanders waken voor het nationaal groen erfgoed. Ook in de vermeende oneerlijke concurrentie in de houthandel is er gezien de opdracht aan Staatsbosbeheer geen reden om tot actie over te gaan. Mevrouw Van Gent (GroenLinks) constateert dat Staatsbosbeheer zijn werk doet: opkomen voor het nationaal groen erfgoed. Bij de verzelfstandiging kreeg de organisatie de boodschap mee om een beter product te leveren tegen lagere kosten. De natuurbeheerders van Staatsbosbeheer tonen lef en realiteitszin en hebben hart voor de zaak. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 3

4 De Waddeneilanden moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Die algemene toegankelijkheid staat op dit moment al enorm onder druk. Om die reden moet een onderzoek worden gedaan naar de betaalbaarheid en de leefbaarheid op dit moment, gerelateerd aan de enorme erfpachtverhoging. Erfpacht is in wezen een redelijke constructie, zeker in gebieden waar de hoeveelheid grond beperkt is en waar heel goede afwegingen moeten worden gemaakt. Op de Waddeneilanden kan een extra check van Staatsbosbeheer zinvol zijn. Het is op dit moment niet aan de orde om de grond terug te geven aan de gemeenten. Er is verbolgenheid over de vermeende tegenwerking door Staatsbosbeheer bij de zandwinning bij Gasselterveld. Op eerdere vragen heeft de minister er terecht op gewezen dat Staatsbosbeheer net als andere belanghebbenden volgens de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in bezwaar kan gaan tegen de genomen besluiten. Op 25 maart 2008 heeft de minister een brief geschreven over de houtmarktactiviteiten van Staatsbosbeheer. Uit onderzoek is gebleken dat geen sprake is van concurrentievervalsing. Slechts op een aantal punten moest het beleid worden aangepast. De heer Graus (PVV) is groot voorstander van zandwinning in Gasselterveld. Hij vindt dit van belang voor de economie en de werkgelegenheid van het noorden. De houding van Staatsbosbeheer moet worden veroordeeld. Het Nederlandse rechtssysteem laat het toe, maar de minister dient in dit geval in te grijpen. Overigens heeft de heer Graus geen enkele behoefte aan de door Brussel geïnspireerde ehs. Het functioneren van Staatsbosbeheer is al eerder ter discussie gesteld. Er is sprake van een arrogante houding, waar echt iets aan gedaan moet worden. De Waddeneilanden dreigen in de toekomst alleen voor de rijken te zijn weggelegd. Staatsbosbeheer is niet realistisch bezig, zowel richting de burgers als richting de bedrijven. De stijging van de erfpachtcanon is niet realistisch. Pachters moeten meer inspraak krijgen. De niet doelgerichte gronden moeten aan de gemeenten worden teruggegeven. Staatsbosbeheer werkt met geld van de gemeenschap en dient de toegankelijkheid van zijn gebieden te waarborgen. Te vaak zijn gebieden afgesloten. Antwoord van de minister De minister zegt dat Staatsbosbeheer zorgt voor het beheer van het nationale groene erfgoed ter grootte van hectare. De organisatie streeft naar het openstellen van alle gebieden die zij in beheer heeft. Van de gronden die door Staatsbosbeheer beheerd worden, is 93% opengesteld. In de Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer is vastgelegd dat de organisatie is belast met het beheer van terreinen. Dat beheer moet worden uitgevoerd in overeenstemming met het rijksbeleid. De doelstelling van het beheer is de duurzame instandhouding en ontwikkeling van de natuuren cultuurhistorische waarden, en bosbouwkundige en recreatieve waarden ten behoeve van het algemeen belang. Volgens de wet mag Staatsbosbeheer ook andere werkzaamheden uitvoeren, maar die moeten wel zorgvuldig samenhangen met de taakstelling. Daarvoor is goedkeuring vereist van de raad van toezicht en een verklaring van geen bezwaar van de minister. Staatsbosbeheer is een professioneel en deskundig beheerder van natuur en landschap, maar soms gaan er dingen fout. Na de verplichte evaluatie door de commissie-schmitz in 2003 is in 2006 een commissie-witteveen gevraagd om een advies over de sturingsrelatie tussen minister en Staatsbosbeheer. De commissie-schmitz pleitte voor een verduidelijking van de rol van groenegebiedsontwikkelaar. Verder adviseerde zij tot een vereenvoudigd en meer sturend kader voor recreatiedoeltypen, alsmede een Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 4

5 helder beleidskader en een heldere formulering van de vermaatschappelijkingsproducten. Met Staatsbosbeheer wordt gewerkt aan een herziening van de sturingsafspraken. De aansturingsrelatie zal zo veel mogelijk in lijn worden gebracht met de Kaderwet zbo s. Staatsbosbeheer is een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) met wettelijke taken, maar zonder publiekrechtelijke bevoegdheden. De commissie-schmitz heeft voorgesteld, te komen tot een verbreding van de expertise in de raad van toezicht en de raad van advies. Die verbreding in de raad van toezicht is inmiddels doorgevoerd. Onlangs is Elco Brinkman tot voorzitter benoemd. Staatsbosbeheer werkt aan een verdere ontwikkeling van de raad van advies. Uitbreiding van de expertise is daarvan een onderdeel. Met Staatsbosbeheer zijn afspraken gemaakt à la het VBTB-proces (van beleidsbegroting tot beleidsverantwoording) in de Kamer. Er moet worden gewerkt met heldere doelen. De uitvoering moet volstrekt transparant worden. Enkele aanbevelingen van de commissie-witteveen over de inrichting van de verantwoording, onder andere het uitvoeren van een structurele benchmark, worden inmiddels verder uitgewerkt. Bij de behandeling van de Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer heeft toenmalig minister Van Aartsen gezegd dat Staatsbosbeheer een onversneden standpunt moet kunnen innemen. De beperking zit hierin, dat de standpuntbepaling gerelateerd moet zijn aan de belangen die aan de zorg van de organisatie zijn toevertrouwd. Staatsbosbeheer mag zich binnen de afgesproken spelregels mengen in het maatschappelijk debat. Staatsbosbeheer komt als eigenaar op voor de belangen van de terreinen. Eigendom is het meest omvattende recht in Nederland en biedt Staatsbosbeheer de bevoegdheid, voorwaarden te stellen aan het gebruik van de grond. Overheden die ontwikkelingen voor ogen hebben met terreinen die in eigendom zijn van Staatsbosbeheer, moeten dus met de organisatie spreken. Daarnaast heeft Staatsbosbeheer op grond van de Awb de bevoegdheid om bezwaar en beroep aan te tekenen tegen een besluit. Deze bevoegdheid dient te worden gerespecteerd. Staatsbosbeheer tekent gemiddeld één keer per jaar bezwaar of beroep aan. De rechter toetst of het openbaar bestuur alle belangen juist heeft meegewogen. Staatsbosbeheer is een verzelfstandigde dienst, maar valt wel onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Daarin verschilt de organisatie van andere terreinbeherende natuurorganisaties. Staatsbosbeheer dient zich ervan bewust te zijn, dat de organisatie in de publieke schijnwerpers staat. De opmerking over tante Toos is niet passend voor iemand die Staatsbosbeheer vertegenwoordigt. Als Staatsbosbeheer de taak uitoefent waartoe de organisatie is bevoegd, kan er irritatie bij andere overheden ontstaan, maar dient het spel volgens de regels te worden gespeeld. Als het echter gaat om het gedrag en het maatschappelijk presteren van Staatsbosbeheer, dan dient de organisatie zich als een waardig vertegenwoordiger van de overheid op te stellen. Staatsbosbeheer dient dan met een menselijk gezicht te opereren, moet dienstbaar zijn en moet zijn taken zo uitvoeren, dat mensen zich thuis voelen op de beheerde terreinen. Er dient maatschappelijk verantwoord te worden geopereerd. Zowel met de voorzitter van de raad van toezicht als met de directie heeft de minister onlangs over deze punten gesproken. Er is de verzekering gekomen dat de vermaatschappelijking en een zorgvuldige omgang belangrijke agendapunten binnen de organisatie zijn. Staatsbosbeheer dient via maatschappelijk ondernemerschap zelf voor een deel van de financiering zorg te dragen. Uit een onderzoek naar de houtmarktactiviteiten van Staatsbosbeheer blijkt duidelijk dat er geen sprake is van kruissubsidiëring of concurrentievervalsing. Wel zijn aanbevelingen gedaan voor de reikwijdte en condities waaronder Staatsbosbeheer de afzet van hout van andere terreinbeheerders kan verzorgen, voor het vastleggen van een gedragslijn voor houtmarktactiviteiten, en voor het toerekenen en verrekenen van kosten en opbrengsten. De aanbe- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 5

6 velingen zijn overgenomen. Het onderzoeksrapport gaat ook in op de gedragslijn voor Staatsbosbeheer. Deze houdt in dat de inkoop van hout door de organisatie slechts ten dienste mag staan van het nakomen van leveringsverplichtingen. De onderzoekers hebben geconcludeerd dat Staatsbosbeheer deze gedragslijn grotendeels niet naleeft. De gedragslijn is inmiddels ingetrokken. Hij sloot niet aan bij de taakopdracht om te zorgen voor een efficiënte publiekstaakuitoefening. Staatsbosbeheer moet de ruimte hebben om een backoffice te organiseren met terreinbeherende organisaties om de afzet van hout als onderdeel van het beheer te verbeteren door bundeling van partijen hout. In een gesprek met de organisatie tracht de minister gezamenlijk tot afspraken te komen die duidelijk en transparant de grenzen van private activiteiten aangeven. Op Terschelling staat ongeveer 18% van de toeristische bedden op grond van Staatsbosbeheer. Het gaat om 320 huisjes, waarvan ongeveer 210 een oud contract uit 1926 hebben. In dat contract is de erfpacht tot 2052 vastgelegd. De canon is indertijd bepaald op f 0,001 per m 2 per jaar voor 75 jaar. Bij een langdurige verlenging van 50 jaar kon de canon maximaal worden verdubbeld. Voor ongeveer 90 huisjes is een meer accurate overeenkomst afgesloten. Nu of in de nabije toekomst zal sprake zijn van een aanzienlijke verhoging van de erfpachtcanon. Op Vlieland staat ongeveer 80% van de toeristische bedden op Staatsbosbeheergrond. Staatsbosbeheer heeft Vlieland het aanbod gedaan om tot een gezamenlijke agenda te komen voor duurzame ontwikkeling van het eiland. De directie heeft toegezegd, met alle Waddeneilanden tot zo n gesprek te willen komen. De minister heeft formeel geen rol in het conflict over de erfpacht tussen Staatsbosbeheer en partijen op de Waddeneilanden, maar de kwestie heeft haar niet onberoerd gelaten. Er is een goed gesprek geweest met de burgemeesters. Het is een privaatrechtelijke kwestie. Staatsbosbeheer opereert als eigenaar van de grond en is gerechtigd, voorwaarden te stellen aan het gebruik ervan. De opbrengsten uit erfpacht dragen bij aan een efficiënte publieke taakuitoefening door Staatsbosbeheer. Net als andere publieke organisaties mag Staatsbosbeheer hierin niet marktverstorend werken. Het is aan de rechter om te beoordelen wanneer er geen sprake meer is van marktconform handelen. In eerste instantie heeft de rechtbank te Leeuwarden geoordeeld dat de verhoging van de erfpachtcanon op Terschelling redelijk en billijk is. In hoger beroep is de zaak aanhangig bij het gerechtshof. Staatsbosbeheer heeft mede naar aanleiding van de kritiek van de commissie-grapperhaus besloten een commissie in te stellen onder leiding van prof. mr. Jitske de Jong, hoogleraar onroerendgoedrecht aan de TU Delft. De commissie moet bepalen wat een redelijk ingroeimodel voor de canon is wanneer een nieuwe erfpachtovereenkomst met Staatsbosbeheer moet worden aangegaan. Ook moet de commissie een oordeel vellen over de mate waarin WOZ-taxaties geschikt zijn om door Staatsbosbeheer bij de vaststelling van canons te worden toegepast als vrije economische waarde. In de commissie-de Jong zal ook iemand namens de erfpachters plaatsnemen. Als besloten wordt om voor de Waddeneilanden een ander regime in te voeren, zou een precedentwerking kunnen worden gecreëerd. Zorgvuldigheid is dus geboden. De Waddeneilanden zijn een parel van het Nederlandse groene erfgoed en verdienen derhalve een duurzame bescherming. Staatsbosbeheer heeft ook kleine stukken grond in eigendom die voor de bescherming van natuur en landschap zonder waarde zijn. Vervreemding van die gronden is in principe bespreekbaar. Staatsbosbeheer doet daarvoor van tijd tot tijd een voorstel. De minister beslist erover. Een uitruil met behulp van de DLG behoort in dit kader tot de mogelijkheden. Een status aparte voor de eilanden wordt niet overwogen. Staatsbosbeheer heeft aangegeven bereid te zijn om met elk afzonderlijk Waddeneiland tot een plan te komen. Dat doet meer recht aan de positie van de eilanders en hun bestuur. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 6

7 Nadere gedachtewisseling De heer Mastwijk (CDA) ziet in de kwestie-gasselterveld een botsing tussen publiek- en privaatrecht. Het privaatrecht (Staatsbosbeheer als eigenaar) gaat volgens de minister voor het publiekrecht (de minister is de baas). Staatsbosbeheer mag alleen hout uit eigen bos verkopen. Het is echter aangetoond dat de organisatie wel degelijk ook hout van elders verkoopt. Vindt de minister het onder een lagere prijs op de markt brengen van hout geen concurrentievervalsing? Zullen de gemeentebesturen ook vertegenwoordigd zijn in de commissie-de Jong? De kwestie van de erfpacht werkt op meerdere terreinen belemmerend. Ook dat moet de commissie in haar overwegingen betrekken. De Waddeneilanden hebben een bijzondere positie. Die positie moet recht worden gedaan. Mevrouw Jacobi (PvdA) merkt op dat de attitude van Staatsbosbeheer nogal eens wrijving bij gemeenten en provincies oproept. Zij vraagt om een commissie om te bekijken op welke manier een meer open houding kan worden gerealiseerd. Zo n commissie kan mogelijk ook een beheerdocument opstellen. De erfpachtkwestie grijpt op de Waddeneilanden diep in. Het gaat niet alleen om de toeristische bedden. De commissie-de Jong dient een brede benadering te hanteren. Ook de gemeenten dienen hierbij betrokken te worden. Mevrouw Snijder-Hazelhoff (VVD) ziet arrogantie in uitingen die namens Staatsbosbeheer worden gedaan, maar ook in de rol die Staatsbosbeheer vervult, met name op Terschelling en Vlieland. De organisatie lijkt regelmatig een stap verder te gaan dan de haar opgedragen taken. Om dat een halt toe te roepen, dient de minister haar sturende rol strakker op te pakken. Daarnaast dient zij de vinger aan de pols te houden bij de werkzaamheden van de commissie-de Jong. Vervreemding van niet doelgerichte gronden van Staatsbosbeheer is volgens de minister bespreekbaar, maar wil zij het ook stimuleren? De heer Polderman (SP) constateert dat Staatsbosbeheer doet waarvoor de politiek de organisatie heeft ingehuurd. Overigens kan de politiek altijd besluiten om er weer een uitvoerende dienst van te maken. Hij merkt op dat het hanteren van een bescheiden erfpachtcanon op bijvoorbeeld Vlieland niet mag leiden tot het uit de markt prijzen van andere eilanden. Mevrouw Van Gent (GroenLinks) ziet het belang van Staatsbosbeheer als een gezamenlijk belang. De organisatie moet daarbij wel goed communiceren, ook omdat haar boodschap niet altijd makkelijk is. Zowel wat de zandwinning in Gasselterveld betreft, als inzake de erfpachtverhoging op de Waddeneilanden, verricht Staatsbosbeheer gewoon zijn taak. Het is overigens goed dat de commissie-de Jong is ingesteld om goed te bestuderen wat een redelijke erfpacht voor de eilanden is. De heer Graus (PVV) vindt dat de minister moet kunnen ingrijpen als het beleid van Staatsbosbeheer leidt tot onaanvaardbare maatschappelijke en economische gevolgen. Hij hoort graag wat de precieze invloed van de erfpachters in de commissie-de Jong zal zijn. Ook is hij benieuwd naar de concrete inhoud van de toezegging inzake een mogelijke verkoop van niet doelgerichte gronden. De minister ziet inzake de zandwinning te Gasselterveld geen tegenstelling tussen privaat- en publiekrecht. De vergunning is publiekrechtelijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 7

8 verleend. Staatsbosbeheer heeft binnen haar bevoegdheden de opdracht om op te komen voor het belang van de natuur en de grond die aan de organisatie zijn toevertrouwd. Staatsbosbeheer mag zijn grenzen niet overschrijden. In dat geval zou de organisatie direct een probleem hebben. De zaak van de zandwinning te Gasselterveld ligt thans in handen van de rechter. In de uitspraak zullen economische en maatschappelijke waarden worden meegewogen. De rechter kan oordelen dat schadevergoeding billijk is. In de evaluatie van de verzelfstandiging van Staatsbosbeheer zal de uitvoering van de taken in den brede aan de orde komen. Met Staatsbosbeheer wordt overleg gevoerd over de houthandel. Net als andere terreinbeheerders moet Staatsbosbeheer een betrouwbare partner zijn. Als een meerjarig leveringscontract is gesloten en de opbrengst in een jaar tegenvalt, dan moeten met andere terreinbeheerders afspraken over compensatie worden gemaakt. Staatsbosbeheer gaat niet op grote schaal in de houthandel. Het moet passen binnen het maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. De commissie-de Jong zal vanuit deskundigheid en zorgvuldigheid opereren. Er zal in de commissie geen sprake zijn van vertegenwoordiging van belangengroeperingen. Gemeenten kunnen een deskundige voordragen. Gedurende het werk van de commissie maakt Staatsbosbeheer een pas op de plaats. De commissie verwacht binnen een halfjaar te adviseren. De Kamer zal op de hoogte worden gesteld van dit advies. Staatsbosbeheer moet dienstverlenend zijn. De organisatie vertegenwoordigt de overheid en moet dus op alle niveaus met respect opereren. Van arrogantie mag geen sprake zijn. Het instellen van een commissie op dit punt gaat te ver. Staatsbosbeheer geeft prioriteit aan de verdere vermaatschappelijking. De minister heeft gesproken met de voorzitter van de raad van toezicht. Het is een terugkerend punt van overleg met de directie van Staatsbosbeheer. De minister zal blijven sturen. Het overleg tussen Staatsbosbeheer en de eilanden moet maatwerk per eiland opleveren. Per eiland zal een sociaal-maatschappelijke agenda worden ontwikkeld. Als er voorstellen tot grondverkoop uit voortvloeien, kan de DLG erbij ingeschakeld worden. Staatsbosbeheer zal de minister op de hoogte houden en de minister zal de Kamer op de hoogte houden van de voortgang en de resultaten. Toezegging De minister zal over een halfjaar rapporteren over het resultaat van de commissie-de Jong. De voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schreijer-Pierik De adjunct-griffier van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Berenschot Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 26 8