Aanbeveling voor de keuring van hydrofobeermiddelen voor beton volgens de eisen van Bouwdienst Rijkswaterstaat. BSW rapportnr.

Transcriptie

1 Aanbeveling voor de keuring van hydrofobeermiddelen voor beton volgens de eisen van Bouwdienst Rijkswaterstaat BSW rapportnr Bouwdienst Rijkswaterstaat afd. Bouwspeurwerk Postbus LA UTRECHT december 1993

2 Dit rapport is uitgegeven door: Bouwdienst Rijkswaterstaat afdeling Bouwspeurwerk Postbus LA Utrecht Telefoon: Bouwdienst Rijkswaterstaat, afdeling Bouwspeurwerk, en degenen die aan dit rapport hebben meegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken van de in dit rapport opgenomen gegevens. Deze gegevens geven de stand van de techniek op het moment van uitgifte weer. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat zich toch onjuistheden in dit rapport bevinden. Degene die van dit rapport gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico. Bouwdienst Rijkswaterstaat sluit, mede namens degenen die aan dit rapport hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze gegevens. Het overnemen van (delen van) dit rapport is toegestaan, mits als bron wordt vermeld: "Aanbeveling voor de keuring van hydrofobeermiddelen voor beton volgens de eisen van Bouwdienst Rijkswaterstaat, rapport BSW 93-26, Bouwdienst RWS, Utrecht". 2

3 Aanbeveling voor de keuring van hydrofobeermiddelen voor beton volgens de eisen van Bouwdienst Rijkswaterstaat BSW rapportnr Dit rapport is opgesteld door: dr. R.B. Polder, TNO-Bouw ing. A.J. Pijnenborgh, Bouwdienst RWS ing. J. de Vries, Bouwdienst RWS Bouwdienst Rijkswaterstaat afd. Bouwspeurwerk Postbus LA UTRECHT december

4 4

5 Samenvatting Dit rapport is opgesteld door TNO-Bouw in samenwerking met Bouwdienst Rijkswaterstaat. Het bevat de tekst van een aanbevolen proefopzet en bijbehorende keuringsmethoden voor hydrofobeermiddelen voor beton. Dit kan onder andere betreffen: brugdekken (waarop mogelijke zeer open asfaltbeton wordt aangebracht), schampkanten en kolommen. Het doel van de hydrofobering is het waterwerend maken van beton en daarmee het indringen van dooizouten tegen te gaan met het oog op het voorkomen van corrosie van de wapening. Het grootste deel van de tekst heeft betrekking op toelatingsonderzoek van hydrofobeermiddelen voor beton; het laatste hoofdstuk beschrijft de keuring op het werk. Trefwoord(en): Beton, hydrofoberen, keuring, beproevingsmethoden. 5

6 6

7 Inhoudsopgave 0 SAMENVATTING 5 1 INLEIDING 9 2 TOEPASSINGSGEBIED 11 3 DEFINITIE 13 4 TOELATINGSONDERZOEK: ONDERZOEKSMETHODEN Identificatie Uiterlijk Soortelijke massa Infraroodspectrum Gegevens van de leverancier Proeven op beton Samenstelling en nabehandeling Proefstukafmetingen Behandeling met hydrofobeermiddel Beproeving op effectiviteit Waterabsorptie Invloed van verhitting op de waterabsorptie Bepaling van de indringdiepte De invloed op de verdampingssnelheid Proeven op mortel Samenstelling en nabehandeling Proefstukafmetingen Behandeling met hydrofobeermiddel Beproeving op alkalibestandheid 19 5 TOELATINGSONDERZOEK: EISEN Waterabsorptie Hittebestendigheid Indringdiepte Verdampingssnelheid Alkalibestandheid Identificatie Rapportage 22 6 CONTROLE OP HET WERK Algemeen Beproeving op het werk Eisen 24 7

8 8

9 1 Inleiding Door het toenemend gebruik van zeer open asfaltbeton (ZOAB) op betonnen bruggendekken is behoefte ontstaan aan additionele bescherming van het beton tegen dooizoutindringing in verband met corrosie van de wapening. Die bescherming zou geleverd kunnen worden door het waterwerend maken van het beton door middel van impregneren met een zogenaamd hydrofobeermiddel voordat het asfalt wordt aangebracht. In het verleden zijn hiervoor op brugdekken al hydrofobeermiddelen gebruikt op basis van silikonen, met name silanen. Er bestaat een zeer ruim aanbod van middelen voor het waterafstotend maken van steenachtige materialen in het algemeen en baksteen(metselwerk) in het bijzonder. Daarnaast is bekend dat beton slechts met succes kan worden gehydrofobeerd met een aantal speciaal voor beton geschikte middelen. Gezien het voorgaande is keuring van hydrofobeermiddelen voor beton dringend gewenst. Omdat er geen algemeen geaccepteerde of gestandaardiseerde beproevingprocedure bestond, heeft Rijkswaterstaat het nodig geoordeeld een dergelijke keuringsopzet te ontwikkelen. Op basis van een eerste versie van een dergelijke beproevingsopzet van Rijkswaterstaat zelf en, met inachtneming van eerder door TNO-Bouw verricht onderzoek, is deze aanbeveling opgesteld door dr. R.B. Polder van TNO-Bouw in samenwerking met ing. J. de Vries en ing. A. Pijnenborgh, beide van de Bouwdienst Rijkswaterstaat. Deze aanbeveling is als volgt opgezet. In de hoofdstukken 2 en 3 worden achtereenvolgens het toepassingsgebied en de definitie behandeld. Vervolgens wordt het toelatingsonderzoek voor een hydrofobeermiddel voor beton beschreven met in hoofdstuk 4 de beproevingen en in hoofdstuk 5 de eisen. Afgesloten wordt met een hoofdstuk over controle op het werk. De aanbeveling heeft niet het doel richtlijnen te geven voor de toepassing van hydrofobeermiddelen in de praktijk. Deze aanbeveling is opgesteld op basis van de volgende documenten: - Zeer open asfaltbeton op betonnen brugdekken, Rijkswaterstaat directie Bruggen, november 1989; - Hydrofoberen van betonnen brugdelen - literatuurstudie, TNO-Bouw rapport B , november 1992; - Overzicht van de testresultaten van hydrofobeermiddelen voor betonnen brugdelen volgens de voorlopige proefopzet en eisen Rijkswaterstaat, TNO-Bouwrapport 93-BT-R0136, februari 1993; - overige publikaties, genoemd in TNO-Bouw rapport B

10 10

11 2 Toepassingsgebied Deze aanbeveling is van toepassing op hydrofobeermiddelen die zijn bedoeld voor het waterwerend maken van beton zoals dat wordt vervaardigd volgens de bestekken van Rijkswaterstaat voor bruggen en andere kunstwerken. Dergelijk beton zal in de regel een vrij hoge dichtheid hebben. Het hydrofoberen kan in principe zowel betonnen brugdekken betreffen (waarop al dan niet ZOAB wordt aangebracht), als ook andere delen van kunstwerken die in het zicht blijven en in aanraking kunnen komen met dooizouten, zoals bijvoorbeeld tunnelwanden, schampkanten en kolommen. 11

12 12

13 3 Definitie Deze aanbeveling is van toepassing op hydrofobeermiddelen voor beton die open zijn voor waterdamp (d.w.z. dampdoorlatend) en die in het algemeen zullen zijn samengesteld op basis van silikonen. 13

14 14

15 4 Toelatingsonderzoek: Onderzoeksmethoden 4.1 Identificatie Ter identificatie dienen het uiterlijk, de soortelijke massa en het infraroodspectrum van het onderzochte middel te worden bepaald. Aanvullende gegevens worden van de leverancier verkregen en vastgelegd in het keuringsrapport Uiterlijk Het uiterlijk van het hydrofobeermiddel dient te worden beschreven, waarbij wordt gelet op: - de kleur (bijvoorbeeld: kleurloos, wit); - de helderheid (helder of troebel, dan wel melkachtig); - eventueel uitzakken van bestanddelen Soortelijke massa De soortelijke massa van de gebruiksoplossing en zo mogelijk van een eventueel concentraat en het zuivere oplosmiddel dienen te worden bepaald, zodat aan de hand van de soortelijke massa eenvoudige controle in het werk mogelijk is van het juiste vaste stof gehalte in verband met mogelijke verdunning. In het laboratorium wordt de soortelijke massa bepaald met nauwkeurig maatglaswerk of met een balans van Mohr Infraroodspectrum Het infraroodspectrum wordt bepaald als "vingerafdruk" van het onderzochte hydrofobeermiddel. Als referentiemethode voor structuuropheldering van hydrofobeermiddelen, bijvoorbeeld bij geschillen, kan kernspinresonantie (NMR) dienen; dit zal echter alleen bij uitzondering gebeuren en is geen verplicht onderdeel van de keuring Gegevens van de leverancier Gegevens over de samenstelling van het onderzochte hydrofobeermiddel dienen van de fabrikant of de leverancier te worden verkregen en vastgelegd. Hierbij dient door de leverancier de volgende informatie te worden overlegd: - type en gehalte werkzame stof; - charge nummer van de geleverde partij; - soortelijke massa; - chemische samenstelling; - bijmengingen (o.a. katalysatoren); - het type oplosmiddel; - het geschatte verbruik van het middel op beton per m 2 ; - voorschriften (voor zover van toepassing) voor verdunning en/of mengverhouding; - de aanbevolen applicatiewijze; - in acht te nemen veiligheidsmaatregelen. 15

16 4.2 Proeven op beton Samenstelling en nabehandeling De betonsamenstelling voor proefstukken dient als volgt te zijn, waarbij het gebruik van hulpstoffen niet is toegestaan: - cement: portlandcement klasse A en hoogovencement klasse A; - cementgehalte: 340 +/- 5 kg/m 3 ; - watercementfactor 0,50 +/- 0,02; - maximale korrel 32 mm, korrelverdeling gelijk aan het referentiebeton volgens NEN 3532; - gehalte fijn materiaal <0,25 mm moet >130 l/m 3 zijn; - afwerking dient te geschieden met een stalen spaan, waarbij het oppervlak in één keer glad moet worden getrokken; - nabehandeling: tot 24 uur in de bekisting onder plastic folie, waarna wordt ontkist; daarna 48 uur bij 20 C en een relatieve vochtigheid (RV) groter dan 95% RV, daarna bewaren bij 20 C en 65% RV Proefstukken en afmetingen Voor het onderzoek worden platen van ca. 150 mm dik gestort, waaruit door zagen proefstukken met afmetingen ca. 100 x 100 x 75 mm 3 worden verkregen, door de plaat in kolommen van 100 x 100 mm te verdelen en vervolgens de kolommen evenwijdig aan het afwerkvlak te halveren. Hierdoor ontstaan proefstukken waarvan één zijde van 100 x 100 mm 2 een bekistingsvlak is en proefstukken waarvan één zijde een afwerkvlak is. Van proefstukken met een afwerk- en proef-stukken met een kistvlak dienen er telkens drie te worden beproefd. Zaagvlakken worden niet beproefd. Per proef dienen tevens drie niet-gehydrofobeerde (blanco) proefstukken van beide vlaktypen als referentie te worden beproefd Behandeling met hydrofobeermiddel De applicatie geschiedt als volgt: - opslag van proefstukken voor de applicatie minimaal 25 dagen bij 20 C en 65% RV; - de minimale ouderdom, inclusief hierboven genoemde opslag, van het beton is vier weken (ouderdom noteren); - het proefstuk wordt gewogen en daarna 5 seconden in kontakt gebracht met het hydrofobeer-middel, waarbij het te behandelen vlak van het proefstuk 5 +/- 1 mm in de vloeistof steekt; - het proefstuk wordt 10 minuten te drogen gelegd; - het proefstuk wordt weer 5 seconden 5 +/- 1 mm diep in de vloeistof gedompeld; - het krijgt 15 seconden de gelegenheid uit te druipen met het behandelde vlak schuin naar beneden gericht. Eventuele druppels worden weggenomen. Het proefstuk wordt weer gewogen, waaruit de opname van het middel wordt berekend; - de proefstukken worden opgeslagen bij 20 C en 65% RV ten behoeve van het uitharden van het hydrofobeermiddel. 16

17 4.2.4 Beproeving op effectiviteit Waterabsorptie De waterabsorptie van wel en niet-behandelde betonnen proefstukken wordt als volgt bepaald: - twee weken na applicatie van het middel dienen de vier vlakken haaks op het gehydrofobeerde vlak te worden voorzien van een dampdichte coating; - de beproeving dient vier weken na applicatie van het middel te geschieden; - de proefstukken worden na wegen met het gehydrofobeerde vlak tot een diepte van 1 à 2 mm in leidingwater met een temperatuur van 20 +/- 2 C geplaatst, waarbij zij rusten op een draadrooster; - de proefstukken worden 1, 2, 3 en 24 uur na het in water plaatsen gewogen, vóór het wegen wordt het aanhangende water met een vochtige doek afgenomen; - de waterabsorptie van elk proefstuk wordt berekend uit het massaverschil voor en na kontakt met water op de tijdstippen 1, 2, 3 en 24 uur in procenten van de totale massa bij aanvang van de proef; de 'relatieve' waterabsorptie van het, met het te keuren middel behandeld, beton wordt uitgedrukt als percentage van de waterabsorptie van niet-gehydrofobeerde (blanco) proef-stukken. Blanco (niet-behandelde) proefstukken worden eveneens aan vier zijden gecoat en gedurende dezelfde tijd als de gehydrofobeerde proefstukken bij 20 C en 65% RV bewaard Invloed van verhitting op de waterabsorptie De proefstukken die zijn gebruikt voor de waterabsorptieproef worden na die proef gedurende tenminste een week bij 20 C en 65% RV bewaard en dan gedurende 30 minuten in een voorverwarmde oven bij 160 C geplaatst. Na afkoeling van de proefstukken wordt opnieuw de waterabsorptie bepaald volgens De waterabsorptie na verhitten wordt berekend ten opzichte van niet-gehydrofobeerde proefstukken, die niet zijn verhit. Deze beproeving behoeft alleen te worden toegepast op middelen die zijn bedoeld voor toepassing op werken waar asfalt op het beton wordt aangebracht. Een middel dat niet is getest in deze proef, of dat op dit onderdeel wordt afgekeurd, mag niet worden toegelaten op een werk waar asfalt op het gehydrofobeerde beton wordt aangebracht Bepaling van de indringdiepte De indringdiepte van het middel (eigenlijk de diepte van de waterwerende zone) wordt bepaald door de proefstukken haaks op het behandelde oppervlak te splijten en vervolgens het breukvlak te bevochtigen met leidingwater. Het waterabsorberende deel tekent zich donker af; het hydrofobe deel van het breukvlak blijft licht. De grenslijn wordt aangetekend met een potlood of viltstift en op drie plaatsen opgemeten, te weten op 15 mm van beide zijkanten en in het midden; indien er ergens in het oppervlak een duidelijk geringere minimumindringing heeft plaatsgevonden, wordt daar tevens de indringdiepte gemeten. Deze proef wordt uitgevoerd op proefstukken die voor het hydrofoberen in 20 C en 65% RV zijn geconditioneerd; zij mag worden uitgevoerd op proefstukken die de waterabsorptieproef en/of de verhittingsproef hebben ondergaan. Daarnaast wordt van een serie proefstukken, geconditioneerd, gehydrofobeerd en gebruikt voor de verdampingsproef volgens , de indringdiepte bepaald De invloed op de verdampingssnelheid 17

18 De proefstukken voor deze proef worden, in afwijking van hetgeen is gesteld in 4.2.3, als volgt behandeld met het hydrofobeermiddel: - samenstelling en nabehandeling conform 4.2.1; - conditionering voor de applicatie minimaal 14 dagen bij 20 C en 80% RV; - de minimale ouderdom, inclusief hierboven genoemde conditionering, van het beton is vier weken (ouderdom noteren); - hydrofoberen door opzuiging geschiedt als beschreven bij 4.2.3; - de proefstukken 4 weken opslaan bij 20 C en 65% RV ten behoeve van uitharding van het middel; De beproeving vindt als volgt plaats: - de proefstukken met het vlak tegenover de behandelde zijde gedurende 24 uur in een laagje water plaatsen; - aanhangend water met een doek wegnemen; - de vijf niet behandelde vlakken van elk proefstuk voorzien van een dampdichte coating en deze laten uitharden; - de massa van de proefstukken bepalen en deze vervolgens bij 20 C en 65% RV bewaren en regelmatig wegen. De duur van deze expositie is vier weken. De verdampingssnelheid van wel en niet-gehydrofobeerde proefstukken wordt bepaald uit de helling van de massacurve wanneer een stationaire toestand is ingetreden. Dit zal in het algemeen vanaf een week na het bevochtigen en coaten het geval zijn. Van deze proefstukken wordt na afloop van de verdampingsproef de indringdiepte bepaald volgens Proeven op mortel Samenstelling en nabehandeling Proefstukken worden vervaardigd van zandcementmortel volgens NEN 3550 met de samenstelling zand : portlandcement : water = 3 : 1 : 0,5. Zij worden na het storten in het laboratorium bewaard onder folie, ontmald op een ouderdom van één dag en vervolgens in een ruimte met 20 C en 50% RV geplaatst en gedroogd tot constante massa Proefstukken en afmetingen De mortelproefstukken hebben de vorm van schijven ca. ø 85 mm x 20 mm. Bij deze proef worden drie gehydrofobeerde proefstukken en drie niet-gehydrofobeerde proefstukken onderzocht Behandeling met hydrofobeermiddel Na het bereiken van constante massa wordt het hydrofobeermiddel geappliceerd door volledige onderdompeling van de proefstukken gedurende 5 minuten in het hydrofobeermiddel, met het bovenvlak ca. 20 mm onder het vloeistofoppervlak Beproeving op alkalibestandheid 18

19 Na de applicatie van het hydrofobeermiddel worden de proefstukken geconditioneerd bij 20 C en 50% RV gedurende twee weken. Daarna wordt de waterabsorptie van de mortelproefstukken bepaald door wegen na 24 uur onderdompeling met het bovenvlak van de proefstukken 20 mm onder leidingwater. Tevens wordt de dikte van de waterwerende laag bepaald door de proefstukken te breken en het breukvlak te bevochtigen. Deze indringdiepte wordt wel gerapporteerd maar niet zelfstandig beoordeeld. De waterabsorptie van gehydrofobeerde mortelproefstukken wordt vergeleken met de waterabsorptie van de niet-geïmpregneerde proefstukken, die verder dezelfde behandeling hebben ondergaan, en wordt gerapporteerd als percentage van de waterabsorptie door de gehydrofobeerd proefstukken ten opzichte van het gemiddelde van de waterabsorptie door de drie niet-gehydrofobeerde proefstukken. 19

20 20

21 5 Toelatingsonderzoek: Eisen In het algemeen dient het gemiddelde resultaat van drie proefstukken aan de onderstaande eisen te voldoen. Slechts een individuele overschrijding van de eisen door één proefstuk is toelaatbaar, tenzij anders is aangeven. De voor de proeven gebruikte beton- en mortelsamenstelling dient te worden vastgelegd in het keuringsrapport. 5.1 Waterabsorptie De waterabsorptie van behandeld beton mag niet meer dan 20% bedragen van die van onbehandeld beton. 5.2 Hittebestendigheid De waterabsorptie van gehydrofobeerde betonproefstukken na verhitten mag niet meer dan 30% bedragen van die van niet-gehydrofobeerde en niet verhitte proefstukken. Deze eis geldt alleen voor middelen voor toepassing op werken waar (ook) asfalt op gehydrofobeerd beton wordt aangebracht. 5.3 Indringdiepte De indringdiepte van het middel in beton dat is geconditioneerd bij 20 C en 65% RV moet voldoen aan de volgende eisen: - de indringdiepte dient op alle punten van het behandelde oppervlak tenminste 1 mm te bedragen; - het gemiddelde van de meetpunten dient per proefstuk tenminste 2 mm te bedragen. 5.4 Verdampingssnelheid Beoordeeld wordt het voldoen aan beide volgende eisen: - de gemiddelde verdampingssnelheid van gehydrofobeerde proefstukken mag niet meer dan 40% lager zijn dan die van het gemiddelde van de niet-gehydrofobeerde proefstukken; - de indringdiepte dient overal tenminste 1 mm te zijn. 5.5 Alkalibestandheid De waterabsorptie van gehydrofobeerde mortelproefstukken mag bij deze proef niet meer bedragen dan 20% van die van de niet-behandelde proefstukken. De indringdiepte wordt niet in de beoordeling betrokken. 5.6 Identificatie 21

22 Om het hydrofobeermiddel te kunnen identificeren moeten de volgende eigenschappen worden vastgelegd: - een beschrijving van het uiterlijk van het middel; - de soortelijke massa in grammen per liter; - het infraroodspectrum; - gegevens van de leverancier. 5.7 Rapportage Alle bij het toelatingsonderzoek verkregen resultaten dienen in een keuringsrapport te worden vastgelegd. Dit keuringsrapport dient bij toepassing van een middel op het werk aanwezig te zijn. 22

23 6 Controle op het werk 6.1 Algemeen Dit hoofdstuk beschrijft de controle op het werk van een in het toelatingsonderzoek goedgekeurd hydrofobeermiddel, met als doel een globale identificatie van het middel. Dit betekent dat op het werk een keuringsrapport van het middel beschikbaar dient te zijn ter verificatie van de resultaten op het werk. Omdat keuring op het werk zo eenvoudig mogelijk dient te zijn, voorziet de procedure in een beoordeling van het uiterlijk, alsmede het op eenvoudige wijze (met beperkte nauwkeurigheid) bepalen van de soortelijke massa van het geleverde middel. In geval het uiterlijk of de soortelijke massa van het geleverde middel afwijkt van datgene wat in het keuringsrapport is beschreven, moet het infraroodspectrum worden opgenomen en moet de soortelijke massa met grote nauwkeurigheid worden bepaald. Hieruit wordt dan de identiteit van het geleverde middel vastgesteld. Uit het infraroodspectrum wordt afgeleid of dezelfde werkzame stof aanwezig is; uit de (nauwkeurig) bepaalde soortelijke massa wordt afgeleid of het oorspronkelijke gehalte werkzame stof aanwezig is. Deze werkzaamheden dienen door een ter zake kundig laboratorium te worden uitgevoerd. Wanneer de samenstelling van het geleverde middel ook volgens de laboratoriumproeven afwijkt van die van het oorspronkelijk goedgekeurde middel, mag niet meer worden verondersteld dat de prestaties overeen zullen komen met die van het goedgekeurde hydrofobeermiddel, als bedoeld in het keuringsrapport. Het geleverde middel kan zijn verdund met oplosmiddel of het kan een andere werkzame stof bevatten (of beide). Overigens is het effect op de soortelijke massa van verdunning van een hydrofobeermiddel afhankelijk van de aard van het middel. In het algemeen kan verdunning van hydrofobeermiddelen die uit 100% werkzame stof bestaan gemakkelijk worden aangetoond, ook in het werk. De soortelijke massa daarvan gaat bij verdunnen (versnijden, feitelijk vervalsen) met organisch oplosmiddel (alkohol of terpentineachtig) aanmerkelijk omlaag. Bij middelen die van fabriekswege reeds zijn opgelost in organische oplosmiddelen (met name alkohol) is het effect op de soortelijke massa geringer en dus de verdunning moeilijker aan te tonen. Verder geldt dat hoe lager het gehalte werkzame stof is, hoe moeilijker de verdunning kan worden vastgesteld. Volgens de huidige informatie kunnen middelen met een gehalte aan werkzame stof boven 30% (m/m), voorzover zij oplosmiddelvrij zijn dan wel opgelost zijn in organisch oplosmiddel, volgens de hier beschreven procedure op het werk met voldoende nauwkeurigheid worden beproefd. Bij middelen met een werkzame stofgehalte van minder dan 30% zal bepaling van de soortelijke massa in een daartoe toegerust laboratorium moeten geschieden. Bijzonder moeilijk is het vaststellen van verdunning van hydrofobeermiddelen die in waterige (micro)emulsie worden geleverd. De soortelijke massa gaat bij een dergelijke verdunning in geringe mate omhoog, hetgeen op het werk niet voldoende nauwkeurig kan worden vastgesteld. Voor de volledigheid wordt opgemerkt dat hydrofobeermiddelen in water in het algemeen het uiterlijk van een witte, melk-achtige vloeistof zullen hebben. De leverancier van een hydrofobeermiddel in water zal op andere wijze aannemelijk moeten maken dat het geleverde middel gelijk is aan het beproefde (goedgekeurde) middel. Bij het stellen van de eisen voor controle op het werk is er vanuit gegaan dat een verdunning met 10% (v/v) oplosmiddel of meer op het werk aantoonbaar zou moeten zijn. 6.2 Beproeving op het werk 23

24 Voor de beproeving op het werk komen alleen die middelen in aanmerking met een werkzame stofgehalte van 30% (m/m) of meer, vrij van oplosmiddel danwel opgelost in een organisch oplosmiddel. Bij beproeving op het werk dient het chargenummer van de geleverde partij te worden genoteerd. Het uiterlijk van het middel wordt bepaald en beschreven. Vervolgens wordt de soortelijke massa bepaald. Voor het bepalen van de soortelijke masa zal in de regel een aerometer worden gebruikt, ook wel bekend als accuzuur- of alkoholweger. De aerometer dient een schaalverdeling in het geschikte gebied te hebben. De gebruikelijke aerometers hebben een schaalbereik van 100 g/l, bijvoorbeeld 800 tot 900 g/l of 900 tot 1000 g/l; zij hebben een nauwkeurigheid van ca. 2 g/l. De soortelijke massa van het hydrofobeermiddel wordt bepaald in grammen per liter (g/l) met een nauwkeurigheid van tenminste 2 g/l. Hiertoe dienen de vloeistof en de aerometer zo nauwkeurig mogelijk de calibratietemperatuur van de aerometer te bezitten, in de regel 20 +/- 2 C. 6.3 Eisen Hydrofobeermiddelen met een gehalte werkzame stof van 30% (m/m) of meer, oplosmiddelvrij danwel opgelost in organisch oplosmiddel, moeten voldoen aan de volgende eisen: - Het uiterlijk van het middel moet overeenkomen met de beschrijving uit het keuringsrapport; - voor oplosmiddelvrije middelen (nagenoeg 100% (m/m) werkzame stof) is de maximaal toelaat-bare afwijking van de soortelijke massa 10 g/l; - voor middelen in organisch oplosmiddel met een gehalte werkzame stof groter of gelijk aan 30% (m/m) geldt een maximaal toelaatbare afwijking van de soortelijke massa van 5 g/l. Hydrofobeermiddelen met een lager werkzame stof gehalte dan 30% (m/m) of middelen opgelost in water, moeten voldoen aan de volgende eisen: - Het uiterlijk van het middel moet overeenkomen met de beschrijving uit het keuringsrapport; - voor middelen in organisch oplosmiddel met een gehalte werkzame stof van minder dan 30% (m/m) is de maximaal toelaatbare afwijking van de soortelijke massa 2 g/l; - voor middelen in water met een gehalte van 20% (m/m) werkzame stof of meer geldt eveneens een maximale afwijking van de soortelijke massa van 2 g/l; - voor hydrofobeermiddelen in water met minder dan 20% (m/m) werkzame stof is 1 g/l afwijking van de soortelijke massa maximaal toelaatbaar. Alle hierboven vermelde afwijkingen betreffende de soortelijke massa gelden ten aanzien van de waarde zoals aangegeven in het keuringsrapport. In alle gevallen waarin twijfel bestaat aan de identiteit van het geleverde middel, dan wel aan de nauwkeurigheid van de bepaling op het werk, dient het middel in een ter zake kundig laboratorium te worden onderzocht. Bij afwijkingen, die duiden op een gewijzigde samenstelling, dient het middel opnieuw getest te worden volgens het volledige proevenschema als beschreven in hoofdstuk 4 van deze aanbeveling. 24