Witboek voor de ideële activiteiten op het Hembrugterrein. Zaandam, 26 september 2014

Transcriptie

1 Witboek voor de ideële activiteiten op het Hembrugterrein Zaandam, 26 september 2014

2 Inleiding Op 25 oktober 2011 verscheen het RE CREATIVE -plan. Het plan beschreef een aantal wensen van de gemeente Zaanstad ten aanzien van de ontwikkeling van het Hembrugterrein. Zo werd de wens uitgesproken om van het terrein een hoogwaardig broeinest van creatieve industrie te maken en om het gebied een nieuwe pijler te laten worden in het economisch en toeristisch profiel van de metropoolregio Amsterdam. bezoekers weer succesvoller dan vorige jaar. Maandelijks worden rondleidingen over het terrein georganiseerd met hobby-fotografen en andere geïnteresseerden. Het momentum is er nu om een invulling te geven aan het gehele terrein, om een goede balans te vinden tussen ideële en commerciële activiteiten. In dit witboek wordt een voorstel gedaan over hoe het terrein haar identiteit, haar ziel kan behouden. Sinds die tijd zijn vele organisaties bezig geweest met de invulling van die doelstelling. De Stichting Holland Route heeft een gebouw in gebruik genomen met daarin een tentoonstelling over industrieel erfgoed in de regio, er is het Hembrugmuseum met een tentoonstelling over alle historische activiteiten op het Hembrugterrein. In de, voormalig, militaire enclave is de stichting Mobiele Artillerie actief, die militaire voertuigen restaureert en opereert en er staat zelfs een vliegtuig dat gerestaureerd word door de stichting de Vliegtuig Compagnie. Bovendien hebben twee kwartiermakers de afgelopen twee jaar vele succesvolle evenementen georganiseerd. Ook het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft niet stil gezeten en ontwikkelt het Hembrugterrein in hoog tempo. De historische monumenten vinden een nieuwe eigenaar die de gebouwen een nieuwe functie geven. Op dit moment worden, met name, gebouwen op het fabrieksdeel van de voormalige Artillerie Instelling in gebruik genomen. Begin 2014 is de Vereniging Museumkwartier Hembrug opgericht. Drie stichtingen maken daar nu deel van uit; de stichting Hembrugmuseum, de Stichting Mobiele Artillerie en de stichting De Vliegtuig Compagnie. De vereniging heeft het afgelopen jaren vele activiteiten op het terrein georganiseerd, waaronder het Militaire Weekend op 3 en 4 mei jl bezoekers hebben het evenement bezocht. Ook het Open Monumentenweekend, op 13 en 14 september jl. was met een kleine

3 Visie op ontwikkelingsrichting Op het terrein van de Westergasfabriek verzucht een van de belanghebbende van het eerste uur; we hebben veel te danken gehad aan de geschiedenis van het terrein, met de prachtige historische gebouwen, maar inmiddels hebben de commerciële activiteiten zo de overhand gekregen dat het terrein inmiddels verworden is tot het zoveelste bedrijventerrein in Amsterdam De vereniging Museumkwartier Hembrug wil graag de handschoen oppakken om het Hembrugterrein haar karakter te laten behouden. Sterker nog, de vereniging heeft de ambitie om haar activiteiten op het terrein uit te bouwen tot een publieke, museale, attractie van formaat. Vele ingrediënten zijn er; Plussen van buiten het terrein: De gemeente Zaanstad heeft de intentie zich meer te profileren als gemeente van ambacht en industrie. De gemeente Amsterdam en de stadregio Amsterdam zoeken naar manieren om toeristen meer buiten de stad te vermaken. Het reeds bestaande aanbod in de regio (de Zaanse Schans, de Holland Route, de stelling van Amsterdam en de Beemster). Plussen van binnen het terrein: Het militaire deel van het Hembrugterrein biedt voldoende (on)overdekte ruimte om museale activiteiten te ontwikkelen. Er zijn 9 stichtingen die met elkaar samen willen werken om dit deel van het terrein te ontwikkelen (zie bijlage). Het mobiel erfgoed dat door de meeste van deze stichtingen beheerd wordt, biedt vele mogelijkheden. Vele stichtingen in tweede lijn willen aanhaken (stichtingen op het gebied van stoomscheepvaart, industriële ontwikkeling, reenactment, etc. etc.) Er is voldoende kennis en kunde in huis met betrekking tot het opzetten van een museale attractie en er is commitment. Er is, nu al, de beschikking over een honderdtal vrijwilligers. Om de ontwikkelingsrichting aan te geven is hieronder concreet beschreven hoe de ontwikkeling er uit kan zien. 3 fasen worden in een iets grote detail beschreven; de huidige situatie, een situatie binnen nu en 2 a 3 jaar en een situatie voor over 5 jaar. 3

4 Fase 1; de huidige situatie De Stichtingen Hembrugmuseum, Mobiele Artillerie en Vliegtuig Compagnie zijn, respectievelijk, 5, 20 en 2 jaar actief op het terrein. De Vereniging Museumkwartier Hembrug bestaat inmiddels 1 jaar. De Stichting Hembrugmuseum beheert een grote collectie objecten die een relatie hebben met de geschiedenis van het terrein. De stichting heeft een website met vele historische foto s en documenten. Tevens loopt er een oral history project. De stichting beschikt, qua ruimte, over vier kamers in het poortgebouw van het Hembrugterrein (+/- 200m2). De Stichting Mobiele Artillerie is al vele jaren actief op het terrein. De stichting restaureert legervoertuigen en artilleriestukken van de Nederlandse Landmacht. De stichting heeft een goede band met het nieuwe Nationaal Militair Museum waarvoor restauratiewerk verricht wordt. De stichting beschikt over 3 gebouwen in de Militaire Enclave. De vereniging beschikt, in de Militaire Enclave over de volgende gebouwen; A-3: de Garage, een opslagruimte voor voertuigen (gedoogsituatie) A-5: de Pijpela, opslagruimte onderdelen (anti-kraak-overeenkomst) A-6: de Autowerkplaats, werkplaats voertuigen (anti-kraakovereenkomst) A-7: de Opslag en de vliegtuigwerkplaats (anti-kraakovereenkomst) A-8: de Officierskantine (gedoogsituatie) M-9: de munitiebunker, opslag t.b.v. museum (gedoogsituatie) De stichting De Vliegtuig Compagnie is een nieuwkomer; sinds kort beschikt men in een van de gebouwen in de Enclave over een complete vliegtuigwerkplaats. Daar staat nu een eerste vliegtuig. Een tweede is recent aangekocht in de Verenigde Staten en is onderweg. De stichting restaureert de vliegtuigen tot een luchtwaardige staat. De vereniging is opgericht als spreekbuis naar het RVB en gemeente, zodat huidige (en toekomstige) leden met één stem kunnen spreken. De chemie in de vereniging is goed; de drie, binnenkort aangevuld met de andere samenwerkingspartners, spreken dezelfde taal en hebben dezelfde ambities. 4

5 Op dit moment werken zo n 20 vaste vrijwilligers voor de vereniging. Zij houden zich bezig met de restauratie van voer- en vliegtuigen, met het geven van rondleidingen door het museum en over het terrein, met het rijden van historische autobussen en militaire voertuigen tegen een vergoeding, en met het organiseren van allerlei activiteiten. De planning van de evenementen staat los van de richting waarin de vereniging zich wil ontwikkelen; deze ontwikkeling staat beschreven in Fase 2. De huidige situatie is echter behelpen; de gebouwen zijn niet verwarmd, slecht verlicht, de meeste enorm slecht onderhouden, kortom de werkomstandigheden zijn spartaans, eigenlijk net zoals vroeger. De regel is; 10 minuten bij de kachel, een uur (in de kou) werken. Die situatie wil de vereniging natuurlijk graag veranderen. De vereniging is succesvol geweest in het organiseren van diverse evenementen en bijeenkomsten in 2014: 18 januari: Nieuwjaarsreceptie en programma FIEN (Federatie Industrieel Erfgoed Nederland) 3 en 4 mei: Militair Weekend 4, 5 en 6 juli: Halte Hembrug Festival 25 augustus: Vriendendag Vriendenkring Aviodrome 6 september: De Fokker Reünie 13 en 14 september: Open Monumentendag 1, 2 en 3 oktober: Theater Gietelink (over het leven van Anthony Fokker) Inmiddels hebben vele duizenden mensen kennis gemaakt met het Hembrugterrein en zijn alle reacties van het publiek of betrokkenen enorm positief. Dat is, voor de vereniging, een stimulerende impuls om verder te gaan. In 2015 zijn de eerste evenementen al weer vastgelegd. 5

6 Fase 2: de korte termijn De Vereniging Museumkwartier Hembrug wil haar activiteiten, eind 2014, begin 2015 verder uitbreiden. De lijn die men in gedachten heeft; 1. Het op orde brengen van de huidige accommodaties 2. Het sluiten van een 5-jarige overeenkomst met het RBV, o.a. op basis van omzethuur 3. Het verkrijgen van draagvlak bij gemeente en stadsregio 4. Het faciliteren van meerdere stichtingen 5. Het vervolmaken van een investerings- en exploitatieplan 6. Een samenwerking met het (regionale) onderwijs 7. Het verder ontwikkelen van gebouwen en terrein (met o.a.de spoorbaan) 8. Het ontvangen van tussen de en bezoekers Samen sterk. Dat is het motto van de vereniging. Sinds een aantal maanden is er contact met de Stichting Decauville Spoorweg Museum, op dit moment gevestigd op de Harskamp. Het museum is op zoek naar een nieuwe locatie en zou zich graag willen vestigen op het Hembrugterrein. Op de plattegrond staat een mogelijke spoorlijn uitgetekend. Indien een ontwikkeling zich voltrekt op basis van onderstaande plattegrond dan kunnen bezoekers kijken naar; Werkplaatsen van voer- en vliegtuigen Het museum Een historische Hembrugwerkplaats anno 1900 Een expositie over de Stelling van Amsterdam En zijn er verder; Een (gratis) parkeerplaats op het RVB-deel van het terrein Een smalspoorverbinding van parkeerplaats naar de militaire enclave Een horeca-gelegenheid in de militaire enclave Rondleidingen door het Plofbos ; de kleine gebouwtjes Rondritten met militaire voertuigen over het terrein en excursies met historische bussen naar buitenlocaties. Hetzelfde geldt voor twee organisaties die historische bussen restaureren en ermee rijden; de stichting BRAM (Beheer/Restauratie Amsterdamse Museumbussen) en de stichting Veteraan autobussen. Beide overwegen activiteiten op Hembrug te gaan ontplooien. Samen met de stichting OVO (Openbaar Voortgezet Onderwijs) wordt gewerkt aan een plan om leerlingen in contact te brengen met techniek. Het is de wens van de vereniging om hiervoor een grote ruimte (gebouw 320, zie de plattegrond) in gebruik te nemen. Dit gebouw zal echter gerestaureerd moeten worden. (op korte termijn wordt gewerkt aan een financiering door de Bank Nederlandse Gemeenten, het Nationaal Restauratiefonds en andere stakeholders, voor deze ontwikkeling is een apart plan beschikbaar). 6

7 Begroting Indien het stappenplan wordt uitgevoerd en zowel RVB als gemeente deze ontwikkeling ondersteunen dan zal er, op korte termijn, een pot gevonden moeten worden om de volgende infrastructurele zaken op te lossen: Investering 4 heaters t.b.v. verwarming Gebouwen aansluiten op elektriciteit (krachtstroom e.d.) Glasplaten voor dichtmaken daken en kozijnen Verf Toelichting begroting Om vanuit de huidige situatie te komen tot een enigszins acceptabele situatie waar bezoekers ontvangen kunnen worden, zal de beschreven investering gedaan moeten worden. Investeringen in collectie zullen uitgevoerd worden in overleg met de Mondriaan Stichting en het Nationaal Restauratie Fonds (leningen in het kader van het Revolving Fund). Daarnaast is er sinds kort een ondersteuning, via het Mondriaanfonds, om samenwerking tussen stichtingen te bevorderen. Ook op het Mondriaan Fonds wordt daarvoor een beroep gedaan. Dak loods 7 herstellen Buiten inrichting (bebording en speeltuintje) Kantine Werkplaats auto s Werkplaats bussen Werkplaats Treintje Werkplaats vliegtuigen Eerste maanden verwarming Totaal

8 Fase 3 (situatie, wat de vereniging betreft, op middellange/lange termijn) Inmiddels is het product uitgebreid met; Na 5 jaar zou de ontwikkeling van het terrein het volgende beeld moeten geven; De activiteiten van de Vereniging zijn verder uitgebreid. 1. Er is een professionele exploitatie gestart (subsidievrij) 2. Er is een goede samenwerking met Zaanse Schans en het Zaans Museum 3. In overleg met betrokkenen zijn de activiteiten van het Holland Route Huis opgenomen in de bedrijfsvoering 4. Datzelfde huis dient nu als poortgebouw en kassa. Het spoor is aangelegd tot het gebouw, en bezoekers kunnen van daaruit richting de enclave 5. Er zijn excursies, met historische bussen en wellicht schepen, naar Forten van de Stelling van Amsterdam, naar fabrieken in de Holland Route, en naar de Beemster 6. Het terrein is inmiddels uitgebreid met enkele aanlegsteigers voor (stoom)schepen en de ferry naar Amsterdam CS wordt verzorgd. 7. Van het voormalig laboratorium (gebouw 197) is een restaurant gemaakt met uitzicht op de Zaan en het Noordzeekanaal 8. In gebouw 320 zijn de restauraties gestart, en loopt de ontwikkeling tot museumgebouw. De restauratie van het gebouw is in volle gang. 9. Er zijn tussen de en bezoekers 10. Gestreefd wordt naar erkenning door, o.a., de BankGiro Loterij Indien de bovenstaande schaalvergroting plaats gaat vinden wordt er niet aan ontkomen om vast personeel in dienst te hebben. Gestreefd wordt naar een kleine kern van professionele werknemers die de vele vrijwilligers aan kunnen sturen. Projecten worden gefinancierd uit inkomsten van het grote publiek, van toegangskaartjes, van sponsoring en van projectsubsidies (inclusief het Revolving Fund). Rondvaarten met stoomschepen Continu gebruik van re-enactors Een thematische indeling van het terrein (chronologisch; Eerste, Tweede Wereldoorlog interbellum en na-oorlogs) Een attractie van formaat wordt toegevoegd en er zijn tal van doeen-beleef attracties op het terrein, waaronder een grote speeltuin De museale opzet is nog verder uitgebreid met Politie en Brandweermuseum, en met andere participanten De werkplaatsen zijn geprofessionaliseerd, en leveren een bijdrage aan het ambacht en industrie-profiel Er is nog meer aansluiting met activiteiten in de regio Hechte samenwerking met de Cultuur Compagnie en het Zaans Museum 8

9 Begroting Aanleg infrastructuur (inclusief (aankoop) spoor) Poorten en verbindingen Gebouw 320 opknapbeurt Buitenstalling Vormgeven organisatie Overige zaken (zie businessplan Wapenhal ) Totaal: Op 13 juni 2013 verscheen het plan: Activiteitencentrum Wapenhal; voorlichtingscentrum over ambachten en industrie. Dit plan beschreef de ontwikkeling van de grote hal 320 op het Hembrugterrein. Dit plan is nog steeds een uitstekend plan om als basis te dienen voor een professionele opzet van de hierboven beschreven ontwikkelingen. 9

10 Intentieverklaring 10