Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie

Transcriptie

1 Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie

2 Keel-neusoorheelkunde en hoofd-halschirurgie casuïstiek uit de dagelijkse praktijk Onder redactie van Prof. dr. K. Graamans Prof. dr. P. Van de Heyning Dr. N. de Vries Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

3 2008 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden. ISBN NUR 876 Layout, prepress: PrePressMediaPartners, Wolvega Omslagontwerp: Ontwerpbureau NEO, Arnhem Tekeningen: Hans Brik, Callantsoog Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Redacteuren en auteurs Redactie DR. N. DE VRIES Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam PROF. DR. K. GRAAMANS PROF. DR. P. VAN DE HEYNING Dienst Neus-, Keel- en Oorziekten en Hoofd-hals heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen Auteurs PROF. DR. R.J. BAATENBURG DE JONG Erasmus Medisch Centrum Rotterdam PROF. DR. A.J.M. BALM Afdeling Hoofd-halsoncologie en -chirurgie, Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis Amsterdam PROF. DR. M. DE BODT heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen PROF. DR. A. BOUDEWYNS heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen DR. L.J.J.M. BOUMANS Erasmus Medisch Centrum Rotterdam DR. C.J. BRENKMAN Diaconessenhuis Leiden DR. J. CLAES heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen PROF. DR. C.W.R.J. CREMERS PROF. DR. P.H.O. DEJONCKERE Utrecht PROF. DR. P. DELAERE heelkunde, Universitair Ziekenhuis Leuven PROF. DR. C. DESLOOVERE heelkunde, Universitair Ziekenhuis Leuven PROF. DR. I. DHOOGE heelkunde, Universitair Ziekenhuis Gent PROF. DR. W.J. FOKKENS Academisch Medisch Centrum Amsterdam

5 VI PROF. DR. IR. J.H.M. FRIJNS Leids Universitair Medisch Centrum PROF. DR. F. GORDTS heelkunde, Universitair Ziekenhuis Brussel PROF. DR. K. GRAAMANS PROF. DR. P. VAN DE HEYNING heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen PROF. DR. G.J. HORDIJK Utrecht DR. K.J.A.O. INGELS PROF. DR. B. KREMER Academisch Ziekenhuis Maastricht DR. J.J.S. MULDER DR. R.J. STOKROOS Academisch Ziekenhuis Maastricht DR. J. VANDERWEGEN heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Universiteit Antwerpen DR. N. DE VRIES Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam PROF. DR. I. VAN DER WAAL Afdeling Mondziekten en kaakchirurgie, VU medisch centrum/acta Amsterdam PROF. DR. F. WUYTS heelkunde, Universitair Ziekenhuis Antwerpen; Antwerps Universitair Research centrum voor Evenwicht en Aerospace (AUREA), Universiteit Antwerpen PROF. DR. C.R. LEEMANS VU medisch centrum Amsterdam PROF. DR. H.F. MAHIEU Meander Medisch Centrum Amersfoort PROF. DR. H.A.M. MARRES

6 VII Woord vooraf Probleemgestuurd onderwijs heeft een vaste plaats gekregen in het curriculum van het onderwijs in de geneeskunde. Voorheen vormde het verwerven van parate kennis het belangrijkste leerdoel. Gebleken is dat met deze bagage vaak slechts moeizaam aansluiting kon worden verkregen met de geneeskunde in de praktijk. De aanwezigheid van een zekere hoeveelheid kennis over een vakgebied blijft zeker noodzakelijk en natuurlijk geldt dit ook voor de keel-neus-oorheelkunde. Het leerboek Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie kan hierin voorzien. Echter, dit casusboek is hierop een aanvulling en beoogt op een moderne wijze de doelmatigheid van het onderwijs in de keel-neus-oorheelkunde te verbeteren door een brug te slaan tussen parate kennis en praktische klinische vaardigheden. Voor dit boek werden uit het vakgebied van de keel-neus-oorheelkunde 47 casus geselecteerd, elk met een aandoening die min of meer representatief werd geacht voor een belangrijke patiëntencategorie in dit specialisme. De opzet is telkens zodanig dat getracht wordt het klinisch denken en redeneren stapsgewijs te ordenen. Hierbij is gestreefd naar een structuur waarbij de klinische vraagstelling logisch wordt opgebouwd en waarbij telkens elke stap wordt gevolgd door een blok concrete informatie. Deze informatie is in het algemeen beknopt en dit boek beoogt dus geenszins een substituut te zijn voor het leerboek, hoewel enige overlapping onvermijdelijk is. Keel-neus-oorheelkunde is een zeer veelzijdig specialisme met raakvlakken aan vele disciplines. In de huisartsgeneeskunde komt zeker een kwart van de patiëntenpopulatie met problemen van keel-neus-oorheelkundige aard. Het toepassingsgebied van de inhoud van dit boek is derhalve aanzienlijk. Wij zijn verheugd dat vele vooraanstaande Nederlandstalige keel-neus-oorartsen zich bereid hebben getoond door het schrijven van een of meer casus hun klinische expertise met de lezer te delen. De redactie is dank verschuldigd aan prof. dr. E.H. Huizing en prof. dr. G.B. Snow voor hun adviezen. De redacteuren: K. Graamans, Nijmegen P. Van de Heyning, Antwerpen N. de Vries, Amsterdam

7 IX Inhoud Redactie en auteurs V Woord vooraf VII Inleiding XI 1 Ik heb zo n oorjeuk! 1 I. Dhooge 2 Een vrouw met oorpijn 5 C. Desloovere 3 Een ziek meisje met een loopoor 9 A. Boudewyns 4 Een man met slechthorendheid en een herhaaldelijk loopoor 13 J.J.S. Mulder 5 Mijn zoontje luistert niet goed meer 17 I. Dhooge 6 Een tweede hoortoestel helpt mij onvoldoende. Is er een andere oplossing? 21 C.W.R.J. Cremers 7 Ik hoor rechts plotseling niets meer 25 R.J. Stokroos 8 Het begon met telefoneren 31 K. Graamans 9 Duizelig en slecht horen na een griepje 37 F. Gordts 10 Gefaald bij de neonatale gehoorscreening 43 J.H.M. Frijns 11 Mijn oor is steeds harder en harder gaan brommen en fluiten 49 P. Van de Heyning 12 Is elke duizeligheid Menière? 55 L.J.J.M. Boumans 13 De patiënt die vreest van zijn stelling te vallen 61 F. Wuyts 14 Bij het opstaan een scheef gezicht 67 H.A.M. Marres 15 Met het hoofd op de stoeprand 71 H.A.M. Marres 16 Die vervelende verstopte neus 75 W.J. Fokkens 17 Ik ruik niets meer sinds Kerstmis 79 W.J. Fokkens 18 Een kok met recidiverende meningitis 85 N. de Vries 19 Snuiten en hoesten 89 C.J. Brenkman 20 Steeds meer hoofdpijn 93 W.J. Fokkens 21 Geleidelijk toenemende eenzijdig verminderde neuspassage 97 N. de Vries 22 Een korstje op de neus dat niet wil genezen 101 K. Ingels

8 X INHOUD 23 Een wit vlekje in de mond 105 I. van der Waal 24 Een zweer op de tong 107 C.R. Leemans 25 Tijdens eten een zwelling in de hals 111 J. Claes 26 Een knobbeltje ontdekt bij het scheren 115 K. Graamans 27 Een pijnlijke zwelling onder het oor 119 K. Graamans 28 Altijd met de mond open 123 G.J. Hordijk 29 Hangerig en vaak keelpijn 127 G.J. Hordijk 30 Keelpijn en een mond die niet meer goed opengaat 131 B. Kremer 31 Een snel toenemende zwelling van de tong 135 N. de Vries 32 Lesgeven gaat niet meer 139 P.H. Dejonckere 33 Een hese amateurzanger van het levenslied 143 H.F. Mahieu 34 Plotseling geen stem meer 149 M. De Bodt 35 Griep en heesheid 153 P.H. Dejonckere 37 Benauwd na de geboorte 161 H.F. Mahieu 38 Een bolletje laag in de hals 165 P. Delaere 39 Een recidiverende zwelling onder de kin 171 R.J. Baatenburg de Jong 40 Een pijnloze zwelling hoog in de hals 175 A.J.M. Balm 41 Een zeer gevaarlijke ziekte 181 R.J. Baatenburg de Jong 42 Een Vietnamese man met gehoorverlies en druk op het oor 187 B. Kremer 43 Een 58-jarige man met slikklachten en vermagering 193 B. Kremer 44 Neusverstopping en bloed uit de neus 199 A.J.M. Balm 45 Een 69-jarige man met slikklachten 203 H.F. Mahieu 46 Snurken, hees en een brok in de keel 207 J. Vanderwegen 47 Hij moet op de bank slapen 211 N. de Vries Register 00 Classificatie op categorie 00 Classificatie op aandoening Een ziek en benauwd kind 157 P. Delaere

9 XI Inleiding Inleiding Op internet staan inmiddels een paar miljard artikelen, waarvan een groot gedeelte medische informatie bevat. Recent is bewezen dat het populaire zoekprogramma Google in staat is met de informatie die op internet beschikbaar is diagnoses te stellen (BMJ 2006;333:1143-5). Waarom dan anno 2007 nog een casusboek keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie? Waarom zouden we ons nog bezighouden met het oefenen van klinisch redeneren, waarbij we uit door patiënten gepresenteerde klachten en verschijnselen met behulp van anamnese en onderzoek proberen te komen tot de meest waarschijnlijke diagnose, en hier een behandelplan voor opstellen? Zouden we niet beter onze tijd kunnen besteden aan het leren hoe we de meest efficiënte zoektermen ingeven, en vervolgens een zoekprogramma met een veel groter geheugen dan het onze het werk laten doen? Waarom een casusboek? Het gebruik van een zoekprogramma blijkt zeer doeltreffend te zijn bij het oplossen van bijzondere en zeldzame aandoeningen met unieke symptomen. Maar in de dagelijkse praktijk hebben we meestal te maken met patiënten met complexe aandoeningen met niet-specifieke symptomen, of met gewone ziekten die zich vaak met ongewone symptomen presenteren. In die gevallen zal de zoekmachine vele pagina s met resultaten geven, waar de arts zelf verder in moet selecteren om tot de meest waarschijnlijke diagnose te komen. De arts kan de meest waarschijnlijke diagnose herkennen op basis van ervaring, of tot de meest waarschijnlijke diagnose komen aan de hand van het meer bewust doorlopen van een beslismodel, waarin aanvullende gegevens uit onder andere anamnese en onderzoek gebruikt worden. Het efficiënt leren doorlopen van een beslismodel is het doel van het voor u liggende casusboek, waarin veelvoorkomende klachten en aandoeningen uit de keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie worden behandeld. Bij iedere casus wordt gevraagd om uw eerste gedachten te formuleren en te ordenen, en met aanvullende informatie uit anamnese en lichamelijk en/of aanvullend onderzoek te komen tot de meest waarschijnlijke diagnose. Daarna wordt aandacht besteed aan de behandeling, aan mogelijke complicerende factoren en/of follow-up. Waar de accenten liggen, is per casus verschillend. Voor wie is het casusboek bedoeld? Studenten vinden het in het begin van de klinische fase van hun opleiding vaak moeilijk om de theoretische kennis, die zij vergaard hebben over de basisvakken, te gebruiken bij het oplossen van medische problemen. In de onderwijscurricula van de meeste geneeskundefaculteiten in Nederland is het probleemgeoriënteerde onderwijs geintroduceerd om deze vertaling van theorie naar praktijk te vergemakkelijken. Dit casusboek kan studenten behulpzaam zijn bij het oefenen van het klinische denken. Dit casusboek is ook geschreven voor meer ervaren kno-artsen die het leuk vinden te proberen alles theoretisch sluitend te maken, en daarmee scherp te blijven in de zorg voor hun patiënt. Zij kunnen het casusboek gebruiken om hun kennis te toetsen en te onderhouden, om ervan te leren en mee te leren.

10 XII INLEIDING Ten slotte kan dit boek docenten behulpzaam zijn bij het voorbereiden en geven van onderwijs. De behandelde casuïstiek leent zich bij uitstek voor probleemgeoriënteerd onderwijs, en kan als leidraad dienen bij het anderen leren probleem oplossen en klinisch redeneren. Kortom, het casusboek keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie is niet bedoeld voor het leren oplossen van heel zeldzame casus, want dat kunnen zoekmachines veel beter. Het casusboek beoogt u mee te nemen naar de gewone problemen uit de alledaagse praktijk, en u te laten zien hoe medische beslissingen genomen worden. Veel lees- en leerplezier!