Masterscriptie Rechtsgeleerdheid accent strafrecht De rechten van slachtoffers in het straf(proces)recht

Transcriptie

1 Masterscriptie Rechtsgeleerdheid accent strafrecht De rechten van slachtoffers in het straf(proces)recht Een rechtsvergelijkend onderzoek naar de rechten van slachtoffers in het straf(proces)recht voor de Nederlandse gerechten, voor het Internationaal Strafhof en de ECCC Auteur: Thijs van Liempd ANR: Begeleidster: dr. mr. A.L.M. de Brouwer Plaats en datum afstudeerzitting: Tilburg, 21 september 2011

2 Voorwoord Voor u ligt mijn scriptie ter afsluiting van de master Rechtsgeleerdheid accent strafrecht aan de Universiteit van Tilburg. Het onderwerp van deze scriptie is de rechten van slachtoffers in het straf(proces)recht. Na enige research gedaan te hebben leek mij dit onderwerp interessant, omdat de belangen van slachtoffers lange tijd zijn ondergewaardeerd. Met dit onderzoek hoop ik een bijdrage te leveren aan de vergrootte aandacht voor het slachtoffer. Als eerste wil ik mijn ouders bedanken voor de mogelijkheid die zij mij hebben geboden om door te studeren aan de universiteit. Zonder hen was dit niet mogelijk geweest. Als tweede wil ik graag Ninke Dekkers bedanken voor haar oneindige geduld en vertrouwen. Als derde wil ik Theo de Roos bedanken voor zijn tijd en moeite als tweede lezer van deze scriptie. Als laatste, maar daardoor zeker niet minder belangrijk, wil ik mijn begeleidster Anne-Marie de Brouwer bedanken. Haar vertrouwen, positivisme en expertise hebben mij enorm geholpen om mijn scriptie tot een goed einde te brengen. Daarnaast heeft zij vele uren gestoken in het doorlezen van mijn scriptie en deze voorzien van positieve feedback. Rest mij nog één dingen te zeggen: veel leesplezier! Tilburg, september 2011 Thijs van Liempd

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding p Het slachtoffer p Nederland p Joegoslavië- en Rwanda-tribunaal p Internationaal Strafhof p De ECCC p Slachtofferrechten in Nederland p Correcte bejegening p Recht op informatie p Strafdossier p Recht op bijstand p Recht op tolk p Spreekrecht p Bescherming van slachtoffers p Schadevergoeding p De benadeelde partij p Schadevergoedingsmaatregel p Wet schadefonds geweldsmisdrijven p Slachtofferrechten Internationaal Strafhof p Correcte bejegening p Recht op informatie p Strafdossier p Recht op bijstand p Recht op tolk p Participatie in de procedure p Zienswijze over opsporingsonderzoek en vervolging p Artikel 15 Statuut p Artikel 19 Statuut p Voorwaardelijke vrijlating p Manieren van participatie p Artikel 68 lid 3 Statuut p. 62

4 4.6.7 De aanvraag p Bewijs door slachtoffer p Participatie wettelijk vertegenwoordigers p Bescherming van slachtoffers p Herstelbetalingen p ECCC p Correcte bejegening p Recht op informatie p Strafdossier p Recht op bijstand p Recht op tolk p Participatie als civiele partij p Twee doelen van de participatie p Verplichte vertegenwoordiging p De aanvraag p Effecten toelating als civiele partij p Klachten p Verzoek tot bezoeken locatie p Cambodjaans recht p Bescherming van slachtoffers p Herstelbetalingen p Toets p Definitie slachtoffer p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Correcte bejegening p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Recht op informatie p Overeenkomsten p. 105

5 6.3.2 Verschillen p Lessen p Strafdossier p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Recht op bijstand p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Recht op tolk p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Participatie in de procedure p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Bescherming van slachtoffers p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Schadevergoeding/herstelbetalingen p Overeenkomsten p Verschillen p Lessen p Conclusies en aanbevelingen p Conclusies p Aanbevelingen p. 136 Literatuurlijst p. 141

6 1. Inleiding Eindelijk. De rechten van slachtoffers in het Nederlandse strafrecht worden verder uitgebreid. Na lange tijd van onderwaardering van het slachtoffer in het strafproces, wordt door een wetswijziging deze positie verbeterd. Op 1 januari 2011 is namelijk de Wet Versterking positie slachtoffers in het strafrecht in werking getreden. 1 Kort gezegd zijn de volgende rechten uit de wetswijziging gecodificeerd 2 : het recht op informatie tijdens de strafrechtprocedure, correcte bejegening van het slachtoffer, informatie over de mogelijkheden tot schadevergoeding, inzage in processtukken, toevoeging van processtukken aan het strafdossier, recht op bijstand door een raadsman en het recht op een tolk. Daarbij moet de opmerking worden geplaatst dat de wet nog een aantal andere bepalingen wijzigt, maar dit zijn geen rechten die aan slachtoffers worden toegekend; het zijn bepalingen die de gerechtigdenkring van het slachtoffer uitbreidt of het zijn technische wijzigingen die bepalingen schrappen. 3 Deze bepalingen zijn overbodig geworden door de invoering van de Wet Versterking positie slachtoffers in het strafrecht. Om de rechten van slachtoffers in het strafproces in Nederland in een breder verband te zien zal het internationale recht van het Joegoslavië- en Rwanda-tribunaal, de Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia en het Internationale Strafhof bekeken worden. Hier is voor gekozen, omdat nog weinig vergelijking is gemaakt tussen de Nederlandse rechten van slachtoffers en die van het Strafhof en de tribunalen en of zij van elkaar kunnen leren. In 1993 is het Joegoslavië-tribunaal opgericht. 4 In het Statuut van het tribunaal en het Reglement van proces- en bewijsvoering van dit tribunaal zijn rechten van slachtoffers neergelegd. Echter deze zijn niet zo uitgebreid als de rechten van slachtoffers in de Nederlandse situatie. De rechten voor het tribunaal van Joegoslavië zien vooral op de bescherming van het slachtoffers als getuige. De slachtoffers treden dus alleen op als getuige, ter ondersteuning van de zaak voor de aanklager. In 1994 is het tweede tribunaal opgericht, namelijk het Rwanda-tribunaal. 5 Voor dit tribunaal hebben slachtoffers dezelfde rechten als voor het Joegoslavië-tribunaal. In 2002 is het permanente Internationale Strafhof haar werkzaamheden begonnen. 6 Uit het Statuut van Rome en het Reglement van proces- en bewijsvoering voor het Internationale 1 Stb. 2010,1. 2 Zie artikelen 51a tot en met 51h Wetboek van Strafvordering. 3 Zie artikel 51d Wetboek van Strafvordering februari 1993, Resolution november 1994, Resolution Het internationale Strafhof is opgericht door ratificatie van het Statuut van Rome uit

7 Strafhof blijkt dat de rechten van slachtoffers uitgebreider zijn dan die van het Joegoslavië- en Rwanda- tribunaal. 7 Voor het Internationale Strafhof treden slachtoffers niet alleen op als getuige, maar zij kunnen ook deelnemen aan het proces en onder voorwaarden herstelbetalingen krijgen. Op 6 juni 2003 is de Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia (hierna: ECCC) opgericht door een overeenkomst tussen Cambodja en de Verenigde Naties. Het opmerkelijke aan dit tribunaal is dat het onafhankelijk opereert van de VN. De ECCC is een onderdeel van de Cambodjaanse rechterlijke macht. De ECCC laat de VN wel assisteren en zal de internationale standaarden van de VN toepassen. 8 In de interne regels van de ECCC zijn de rechten van slachtoffers opgenomen. 9 Voor dit onafhankelijke tribunaal kunnen slachtoffers een klacht bij de aanklager indienen en participeren in de zaak als een civiele partij. Daarnaast hebben zij recht op herstelbetalingen. Er zijn, zoals gezegd, niet veel rechten die slachtoffers voor het Joegoslavië- en Rwanda tribunaal kunnen uitoefenen. Daarom zal in dit onderzoek alleen naar de definitie van het slachtofferbegrip voor deze tribunalen gekeken worden, zodat de ontwikkeling van het slachtofferbegrip in beeld gebracht kan worden. Zoals hierboven omschreven zijn, door de recente wijziging van de wet op 1 januari 2011, de rechten van slachtoffers uitgebreid in Nederland. De rechten van slachtoffers in het internationale recht, meer specifiek voor de tribunalen en het Internationaal Strafhof, zijn ook steeds verder uitgebreid. Ondanks de wetswijziging met de uitbreiding van rechten van slachtoffers in zowel het nationale als en internationale recht is het maar de vraag of deze rechten ver genoeg gaan. Daarom kom ik tot de volgende onderzoeksvraag: wat zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen enerzijds de rechten van slachtoffers voor de Nederlandse gerechten en anderzijds de rechten van slachtoffers voor het Internationale Strafhof en de ECCC in het strafproces en kunnen zij van elkaar leren? Rechten van slachtoffers in het strafrecht is een breed begrip. Voor dit onderzoek neem ik alleen de rechten mee die een slachtoffer kan uitoefenen van het moment van het instellen van het 7 A. de Brouwer & R. Letschert, Deelname van slachtoffers in de procedure voor het Internationaal Strafhof: een papieren tijger?, DD , p Agreement between the United Nations and the Royal Government of Cambodia concerning the prosecution under Cambodian Law of Crimes committed during the period of Democratic Kampuchea. Te vinden op < Geraadpleegd op 24 maart februari 2011, Internal Rules (Rev 7.). 7

8 onderzoek tot de einduitspraak. Het hoger beroep dat slachtoffers mogelijk in kunnen stellen, wordt buiten beschouwing gelaten. Allereerst moet er gekeken worden wie er slachtoffer is in Nederland, voor de tribunalen, voor het Strafhof en de ECCC. Daarna wordt een beeld geschetst van de rechten van slachtoffers en een eventuele schadevergoeding in de Nederlandse situatie, het Strafhof en daarna voor de ECCC. Wanneer dit is gebeurd, dan toets ik de Nederlandse situatie aan die van de ECCC en het Strafhof. Vervolgens beantwoord ik de vraag wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen de Nederlandse situatie en die van de ECCC en het Strafhof en of zij iets van elkaar kunnen leren. Als laatste volgen de conclusies en eventuele aanbevelingen. Een algemene opmerking vooraf is op zijn plaats met betrekking tot het aantal slachtoffers van de misdrijven. De misdrijven die voor het Internationaal Strafhof en de ECCC berecht worden, hebben meestal een groot aantal slachtoffers. De misdrijven in Nederland worden gekenmerkt door een kleiner aantal slachtoffers. In de meeste gevallen zal er zelfs maar één slachtoffer in het geding zijn. Wetenschappelijke relevantie Aangezien Nederland steeds meer aandacht heeft gekregen voor de rechten van slachtoffers is het goed om een vergelijking te maken met het Internationale Strafhof en de ECCC. Het Internationale Strafhof en de ECCC hebben namelijk ook steeds meer aandacht gekregen voor de rechten van slachtoffers in het strafrecht. Daarbij komt dat de Nederlandse rechten voor slachtoffers nog amper getoetst zijn aan die van het Internationale Strafhof en de ECCC. Een vergelijkend onderzoek naar de slachtofferrechten van Nederland, het Strafhof en de ECCC is dus wetenschappelijk relevant, omdat gekeken gaat worden of deze amper aan elkaar getoetste stelsels iets van elkaar kunnen leren. Daarnaast kan de wetenschappelijke discussie over rechten van slachtoffers in het strafrecht op een breder en dieper niveau worden gevoerd, omdat een vergelijking wordt gemaakt tussen nog amper aan elkaar getoetste stelsels. Maatschappelijke relevantie Dit onderzoek kan leiden tot een beter inzicht in de mogelijkheden die er nog zijn voor de uitbreiding van slachtofferrechten. Het kan ook zo zijn dat de Nederlandse of internationale situatie op dit moment geen aanpassing behoeft. Dit onderzoek is dus maatschappelijk relevant, 8

9 omdat de praktijk aan de slag kan met de bevindingen die volgen uit het onderzoek. Onder de praktijk vallen de rechtswetenschap en de wetgevende macht. Afkortingen Burgerlijk Wetboek Centraal Justitieel Incassobureau Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia Internationaal Strafhof International Criminal Court Memorie van Toelichting Office of Public Counsel for Victims Statuut van Rome Wetboek van Strafvordering Wetboek van Strafrecht Victims and Witnesses Unit Victims Participation and Reparations Section Victims Support Section BW CJIB ECCC het Hof/Strafhof ICC MvT OPCV Statuut WvSv WvSr VWU VPRS VSS 9

10 2. Het slachtoffer In dit hoofdstuk zal het slachtofferbegrip worden uitgewerkt. Allereerst wordt gekeken wie onder het slachtofferbegrip in Nederland vallen. Daarna wie gezien kunnen worden als slachtoffer voor het Joegoslavië- en Rwanda tribunaal. Vervolgens naar de definitie van het slachtoffer voor de het Internationaal Strafhof. Als laatste zal bekeken worden wie als slachtoffer rechten kan uitoefenen voor de ECCC. 2.1 Nederland In artikel 1 sub a van het EU-kaderbesluit van 15 maart 2001 inzake de status van het slachtoffer in de strafprocedure is een definitie opgenomen van het slachtoffer. Aangezien kaderbesluiten van de EU sinds het Pupino-arrest door de nationale rechtsstaat kaderbesluitconform geïnterpreteerd moeten worden, moet hier gekeken worden naar voornoemd EU-kaderbesluit. 10 In artikel 1 sub a van het EU-kaderbesluit van 15 maart 2001 staat dat onder slachtoffer moet worden verstaan: de natuurlijke persoon die als direct gevolg van het handelen of nalaten dat in strijd is met de strafwetgeving van een lidstaat schade, met inbegrip van lichamelijk of geestelijk letsel, geestelijke pijn en economische schade, heeft geleden. De rechtspersoon valt hier dus niet onder. 11 Ook nabestaanden hebben geen rechten ingevolge dit EU-kaderbesluit. Sinds de wetswijziging van 1 januari 2011 is het slachtofferbegrip in ons WvSv opgenomen. Artikel 51a lid 1 van dit wetboek bepaalt dat onder slachtoffer wordt verstaan degene die als rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit vermogensschade of ander nadeel heeft geleden. Het slachtoffer uit artikel 51a lid 1 WvSv omvat niet alleen de natuurlijke persoon, maar ook de rechtspersoon. Voor de rechtspersoon geldt ook dat zij slachtoffer zijn indien zij als rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit vermogensschade of ander nadeel heeft geleden. Dit is dus een uitbreiding ten opzichte van het EU-kaderbesluit zoals hierboven beschreven. Dat is ook niet onbegrijpelijk, want het EU-kaderbesluit van 15 maart 2001 bevat minimumnormen. Artikel 51d WvSv breidt het begrip slachtoffer nog verder uit. In dit artikel worden de rechten voor slachtoffers op de nabestaanden van overeenkomstige toepassing verklaard. Dit betekent dat zij dezelfde rechten als slachtoffers toekomen en dus met het slachtoffer gelijk worden gesteld. De nabestaanden vertegenwoordigen het overleden slachtoffer. Onder nabestaanden vallen, 10 HvJ EG 16 juni 2005, zaak C-105/03 (Pupino). 11 HvJ EG 28 juni 2007, zaak C-467/05. 10

11 ingevolge artikel 51e lid 2 WvSv, de echtgenoot of de geregistreerde partner of levensgezel. Bij afwezigheid van een van deze personen komen de bloedverwanten in de rechte lijn in de eerste graad in aanmerking voor uitoefening van de rechten uit Titel IIIa WvSv; dit zijn de ouders en het kind. 12 Indien deze ook afwezig zijn dan wel niet bereid zijn om de rechten uit te oefenen, dan komen de bloedverwanten in de zijlijn in de tweede graad in aanmerking voor uitoefening van de rechten. Hieronder vallen eventuele broers en zussen van het slachtoffer. 13 Zoals uit de definitie van het slachtoffer in het WvSv blijkt moet er sprake zijn van vermogensschade of ander nadeel. Uit de MvT op de Wet ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafrecht blijkt dat hier aansluiting is gezocht bij het schadebegrip uit artikel 6:95 BW. 14 Dit schadebegrip reikt bijvoorbeeld niet zover dat alle schade als gevolg van een verkeersongeval onder het slachtofferbegrip van artikel 51a lid 1 WvSv kan worden gebracht. 15 De MvT op de Wet ter versterking van de positie van het slachtoffer in het strafrecht noemt als voorbeelden verkeersongevallen die ontstaan door glad wegdek of door eigen toedoen; deze vallen er niet onder. 16 Artikel 6:106 BW bepaalt dat onder ander nadeel mede valt lichamelijk letsel, aantasting van de goede naam of op een andere wijze in zijn persoon is aangetast. Ook de aantasting van de nagedachtenis aan een overledene indien deze als zij nog geleefd had recht op schadevergoeding had gehad, valt eronder. Onder de overledene vallen de personen die als nabestaande kunnen worden aangemerkt. 2.2 Joegoslavië- en Rwanda-tribunaal Artikel 2 sub a van het Reglement van proces- en bewijsvoering bepaalt wanneer iemand als slachtoffer kan worden aangemerkt voor het Rwanda-tribunaal. In dit artikel staat dat als slachtoffer wordt aangemerkt een persoon tegen wie naar verluidt een misdrijf is gepleegd waarover het tribunaal rechtsmacht heeft. In artikel 2 sub a van het Reglement van proces- en bewijsvoering wordt het slachtofferbegrip voor het Joegoslavië-tribunaal uitgewerkt. Voor het Joegoslavië-tribunaal geldt eenzelfde uitgangspunt als voor het Rwanda-tribunaal. 12 M.J.A. van Mourik & A.J.M. Nuytink, Personen- en familierecht, huwelijksvermogensrecht en erfrecht, Deventer: Kluwer 2009, p M.J.A. van Mourik & A.J.M. Nuytink, Personen- en familierecht, huwelijksvermogensrecht en erfrecht, Deventer: Kluwer 2009, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p. 4 en 5. 11

12 In de definitie staat dat tegen een persoon naar verluidt een misdrijf moet zijn gepleegd. Naar verluidt is een breed begrip. Het misdrijf hoeft dus niet vast te staan om als slachtoffer te worden aangemerkt. Het is ook begrijpelijk dat een slachtoffer dit niet hoeft aan te tonen, omdat genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden een veeltal aan slachtoffers met zich mee brengen. In paragraaf 39 ICTY Manual on Developed Practices wordt gesproken over directe slachtoffers die hebben geleden onder het geweld in Joegoslavië en waarvan de eigendommen zijn vernietigd of verloren. 17 In het rapport Supporting the Transition Process: Lessons Learned and Best Practices in Knowledge Transfer, Final Report wordt ook een definitie gegeven van het slachtoffer. 18 Deze definitie houdt in dat onder slachtoffer wordt verstaan slachtoffers van misdrijven waarover het Joegoslavië-tribunaal rechtsmacht heeft in vergelijking met de klassieke misdaden. In aanvulling op de ernst van de toegebrachte schade (deze is groot), zijn de slachtoffers als gevolg van hun nationaliteit, geslacht en religie slachtoffer geworden. 19 Voor het Joegoslavië- en Rwanda-tribunaal kunnen slachtoffers slechts als getuigen optreden. De definitie om als slachtoffer aangewezen te worden is dan ook alleen belangrijk voor de getuigenis van dit slachtoffer. Het slachtofferbegrip is daarnaast niet specifiek gedefinieerd; naar mijn mening omdat het slachtoffer enkel bescherming als getuige kan genieten en daarnaast geen verdere specifieke rechten aan het begrip zijn verbonden. 2.3 Internationaal Strafhof Regel 85 van het Reglement van proces- en bewijsvoering van het Internationaal Strafhof definieert twee soorten slachtoffers. In sub a worden natuurlijke personen als slachtoffers aangemerkt, indien zij schade hebben geleden als gevolg van een misdrijf dat onder de bevoegdheid van het Internationale Strafhof valt. In sub b worden als slachtoffer aangemerkt: organisaties of instellingen die directe schade aan haar eigendom hebben geleden, mits het eigendom een relatie heeft met religie, onderwijs, kunst of wetenschap of liefdadigheid doeleinden. Ook indien hun historische monumenten, ziekenhuizen en andere plaatsen en objecten voor humanitaire doeleinden worden beschadigd, vallen zij onder het regime van sub b. 17 ICTY/UNICRI, ICTY Manual on Developed Practices, Turin: UNICRI publisher 2009, p Het rapport is niet juridisch bindend, maar kan wel dienen ter aanvulling. 19 OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights, Supporting the Transition Process: Lessons Learned and Best Practices in Knowledge Transfer, Final Report, Warsaw: OSCE/ODIHR 2009, p

13 Voor de vraag of het slachtoffer aan de criteria uit regel 85 in de onderzoeksfase voldoet, moet het Hof gronden hebben om te geloven dat het slachtoffer aan de criteria voldoet. 20 Het Internationale Strafhof onderscheidt verder een slachtoffer van een situatie of van een specifiek misdrijf. 21 Dit onderscheid is van belang, omdat een slachtoffer van een situatie enkel rechten heeft in de onderzoeksfase en een slachtoffer van een specifiek misdrijf in de onderzoeksfase en tijdens het proces. 22 Er is sprake van een zaak indien een verdachte is geïdentificeerd en een arrestatiebevel of dagvaarding is uitgevaardigd. 23 In paragraaf 87 tot en met 92 van de beslissing van 18 januari 2008 legt de Kamer van Vooronderzoek I in de zaak tegen Thomas Lubanga Dyilo uit wanneer sprake is van een slachtoffer van een specifiek misdrijf als bedoeld in regel 85 van het Reglement van proces- en bewijsvoering. 24 Ten eerste moet worden vastgesteld of sprake is van een natuurlijk persoon of een rechtspersoon. 25 De Kamer geeft aan dat bij natuurlijke personen rekening moet worden gehouden met de moeilijkheden die deze personen kunnen hebben bij het verkrijgen van een officieel document of een kopie daarvan om hun identiteit te bewijzen. 26 Daarom kunnen de volgende documenten tot de vaststelling van de identiteit van natuurlijke personen leiden: - officiële identificatiedocumenten; hieronder vallen de identiteitskaart, een paspoort, een geboorteakte, een overlijdensakte, een huwelijksakte, een gezin registratie boek, een testament, een rijbewijs of een kaart van een humanitaire organisatie. - Niet-officiële identificatie documenten; onder deze categorie vallen de stemkaart, een studentenpas, een leerlingenpas, een brief van de lokale autoriteit, een kamp registratie kaart, documenten met betrekking tot de medische behandeling, een werknemerskaart of een doop-kaart. - Andere documenten; deze restcategorie bevat een certificaat van verlies van officiële documenten, schooldocumenten, een kaart die lidmaatschap bij de kerk aantoont, een verenigingskaart, een politieke partijkaart, documenten afgegeven in revalidatiecentra 20 ICC 17 januari 2006, ICC-01/ Corr (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 17 januari 2006, ICC-01/ Corr (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 29 juni 2006, ICC-01/04-01/ tEN (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo) p M.S. Groenhuijsen & A.L.M. de Brouwer, The role of victims in international criminal proceedings, in: S. Vasiliev & G. Sluiter, International criminal procedure. Towards a coherent body of law, CMP Publishing Ltd 2009, p ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par

14 voor kinderen verbonden aan gewapende groepen, certificaten van nationaliteit of een pensioenboek. 27 Mocht een slachtoffer geen van bovenstaande documenten in zijn/haar bezit hebben, dan mag hij/zij een document aandragen waarin twee geloofwaardige getuigen de identiteit van het slachtoffer kunnen bevestigen. De identiteit van de getuigen moet bekend zijn om in aanmerking te komen voor het ondertekenen van het document. Voor de geloofwaardigheid neemt de Kamer de aard en lengte van de relatie tussen de getuige en het slachtoffer, het bewijs van de identiteit van de getuigen en hun plaats in de maatschappij mee in overweging. 28 Voor de rechtspersoon is de regel anders. Om als rechtspersoon te worden aangemerkt kan volgens de Kamer een organisatie of instelling een document, dat in overeenstemming met het recht van dat land is gemaakt, overleggen. Daarnaast moet een document overlegd worden dat de schade aan hun eigendommen zoals beschreven in sub b van regel 85 het Reglement van proces- en bewijsvoering aantoont. 29 Indien vaststaat dat het slachtoffer een natuurlijk persoon of rechtspersoon is, gaat de Kamer ten tweede na of er bewijs is dat het slachtoffer schade heeft geleden als gevolg van een misdrijf waar het Internationaal Strafhof rechtsmacht over heeft. Omdat sub a van regel 85 niet de bepaling bevat dat sprake moet zijn van directe schade, kan een natuurlijk persoon direct of indirect slachtoffer zijn van een strafbaar feit onder de bevoegdheid van het Internationaal Strafhof, aldus de Kamer. 30 Het Hof merkt daarbij op dat schade geleden door een natuurlijk persoon als persoonlijke schade wordt aangemerkt. Dit impliceert dat persoonlijke schade noodzakelijk is voor de status van slachtoffer, maar het betekent niet dat de schade direct moet zijn. 31 De vraag is wat onder de schade zoals bedoeld in regel 85 wordt verstaan? De Kamer somt een aantal vormen op. Een slachtoffer kan - individueel of collectief - lichamelijk of geestelijk letsel hebben, geestelijk lijden, economisch verlies hebben geleden of aanzienlijk zijn 27 ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par. 91. Dit punt is bevestigd in hoger beroep, zie ICC 11 juli 2008, ICC-01/04-01/ (Hoger beroep Aanklager t. Thomas Lubang Dyilo), par ICC 11 juli 2008, ICC-01/04-01/ (Hoger beroep Aanklager t. Thomas Lubang Dyilo), par. 38 en

15 aangetast in zijn of haar fundamentele rechten. 32 Dat de schade individueel of collectief geleden kan worden, is overigens niet relevant voor de vaststelling van de status als slachtoffer. 33 De derde voorwaarde is dat het ten laste gelegde misdrijf onder de jurisdictie van het Hof valt. De vraag of het misdrijf onder de jurisdictie van het Hof valt moet worden beantwoord met behulp van de artikelen 5, 11 en 12 van het Statuut. Artikel 5 bevat de inhoudelijke misdrijven; deze zijn genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, oorlogsmisdrijven en het misdrijf agressie. In artikel 11 Statuut staat dat het Hof rechtsmacht heeft over misdrijven die zijn begaan na de inwerkingtreding van het Statuut (1 juli 2002). Ook moet het misdrijf aan één van de twee voorwaarden uit artikel 12 Statuut voldoen. De voorwaarden zijn dat het Hof rechtsmacht kan uitoefenen over misdrijven die hebben plaatsgevonden op het grondgebied van een staat die partij is van het Statuut of anderszins de rechtsmacht van het Hof heeft aanvaard of de persoon die het misdrijf heeft begaan onderdaan is van de staat. 34. Als vierde voorwaarde geldt dat een causaal verband moet bestaan tussen de misdrijven en de geleden schade; dit causale verband hoeft niet in detail vastgesteld te worden. 35 Volgens de Kamer is sprake van een causaal verband indien de omstandigheden van de schade naar tijd en plaats en het ontstaan van het misdrijf overlappen of wanneer ze verenigbaar of niet inconsistent zijn De ECCC In de interne regels van de ECCC (hierna: interne regels) staat de definitie van het slachtoffer. Voordat ingegaan kan worden op dit begrip moet eerst een onderscheid worden gemaakt. In de interne regels is een algemeen slachtofferbegrip opgenomen in de woordenlijst. Voor de ECCC kan een slachtoffer ook als civiele partij optreden in de procedure. De inhoud van dit recht wordt in hoofdstuk 5 besproken, maar om als civiele partij te worden aangemerkt gelden ook bepaalde 32 ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 11 juli 2008, ICC-01/04-01/ (Hoger beroep Aanklager t. Thomas Lubang Dyilo), par ICC 17 januari 2006, ICC-01/ Corr (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par ICC 17 januari 2006, ICC-01/ Corr (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par. 79 en 94 voor de onderzoeksfase en ICC 18 januari 2008, ICC-01/04-01/ (Aanklager t. Thomas Lubanga Dyilo), par. 93 voor de zaak. De uitspraak is in hoger beroep bevestigd, zie ICC 11 juli 2008, ICC-01/04-01/ (Hoger beroep Aanklager t. Thomas Lubang Dyilo), par ICC 10 augustus 2007, ICC-02/ (Situatie in Uganda) 15

16 eisen. Allereerst het algemene slachtofferbegrip. 37 Als slachtoffer heeft te gelden een natuurlijk persoon of rechtspersoon die schade heeft geleden als gevolg van een misdrijf waarover de ECCC rechtsmacht heeft, een ruim bereik dus (artikel 3 lid 2 sub a Practice direction on victim participation). Artikel 2 van de ECCC-law bepaalt waarover de ECCC rechtsmacht heeft. De ECCC heeft de bevoegdheid om senior leiders van de Democratic Kampuchea en degene die het meest verantwoordelijk zijn voor de misdaden en ernstige schendingen van de Cambodjaanse wetgeving gerelateerd aan misdrijven, internationaal humanitair recht, de gewoonte en internationale verdragen die door Cambodja zijn erkend en die zijn gepleegd in de periode van 17 april 1975 tot 6 januari 1979 te vervolgen. Onder misdrijven vallen onder meer genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, en ernstige schendingen van de Geneve Conventies van 12 augustus Om als slachtoffer te participeren als civiele partij gelden strengere eisen. Regel 23bis lid 1 sub a bepaalt dat de identiteit van de aanvrager duidelijk moet zijn; hierbij neemt de Kamer een flexibele houding in. Een verklaring van een dorp oudere of een gemeentelijke leider behoort tot de mogelijkheden om de identiteit aan te tonen. 38 Daarnaast bevat regel 23bis lid 1 sub b nog een tweetal eisen. De eerste eis is dat de schade een direct gevolg is van een delict waarvoor de persoon is aangeklaagd; daar komt bij dat het slachtoffer alleen in een lopende procedure mag participeren als civiele partij. 39 De tweede eis is dat de schade van fysieke, materiële of psychologische aard moet zijn en de herstelbetalingen op één van deze eisen kan worden gebaseerd. 40 De onderzoekende rechters merken op dat de civiele partij moet aantonen dat de facto schade is geleden als gevolg van een misdrijf dat onder de jurisdictie van de ECCC valt. 41 Ingevolge artikel 3 lid 2 sub c Practice on victim participation valt onder psychologische schade de dood van familie als gevolg van de misdrijven; er is een vermoeden van psychologische schade bij de familieleden van het directe slachtoffer. Onder familieleden wordt verstaan de 37 Gebaseerd op de woordenlijst bij de Interne Regels (rev. 7), zie ook: onderzoekende rechters ECCC 14 september 2010, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Order on the admissibility of civil part applicants from current residents of Kampong Thom Province), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par onderzoekende rechters ECCC 14 september 2010, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Order on the admissibility of civil part applicants from current residents of Kampong Thom Province), par Zie ook ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par onderzoekende rechters ECCC 14 september 2010, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Order on the admissibility of civil part applicants from current residents of Kampong Thom Province), par

17 ouders, het kind en eventueel broers en zussen. 42 De Kamer merkt daarnaast op dat er geen beperkingen in de wet- en regelgeving zijn te vinden met betrekking tot de term psychologische schade. 43 Voorts is de Kamer van mening dat bij een grotere groep mensen een vermoeden van psychologische schade zou moeten bestaan. 44 Onder psychologische schade vallen ook psychische stoornissen en trauma s. Bij het vaststellen van de psychologische schade neemt de Kamer de sociale en culturele context van de schade mee. 45 Daarnaast bevat artikel 3 lid 2 nog een aantal eisen, namelijk dat het slachtoffer persoonlijk is geraakt door het delict en de schade daadwerkelijk tot stand is gekomen; er moet dus sprake zijn van een slachtoffer, zoals in de definitie hierboven omschreven, zonder onderscheid naar nationaliteit of huidige woonplaats. Linton is van mening dat de eis dat de schade daadwerkelijk tot stand is gekomen nutteloos is, want wanneer is de geleden schade daadwerkelijk tot stand gekomen? 46 De onderzoekende rechters merken hierover op dat zij niet de schade van het slachtoffer vaststellen. Dit moet de Kamer van berechting doen wanneer al het bewijs is overgelegd. Het slachtoffer kan als civiele partij worden aangemerkt, indien er geloofwaardige gronden zijn dat het slachtoffer schade heeft geleden. De schade van het slachtoffer moet persoonlijk zijn. 47 De ECCC merkt op dat de schade niet direct hoeft te zijn. 48 De Kamer van berechting merkt hierover op dat de schade betrekking moet hebben op een misdrijf dat in de aanklacht staat en niet over de feiten die daadwerkelijk naar boven zijn gekomen in het onderzoek. 49 In een verklaring van the Victim Unit staat ook dat een slachtoffer zich als civiele partij kan voegen, indien hij/zij schade heeft geleden van één van de misdrijven waarover de ECCC rechtsmacht heeft onderzoekende rechters ECCC 14 september 2010, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Order on the admissibility of civil part applicants from current residents of Kampong Thom Province), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par S. Linton, Putting Cambodia s extraordinary chambers into context, Singapore Year book of International Law and Contributions 2007, p onderzoekende rechters ECCC 14 september 2010, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Order on the admissibility of civil part applicants from current residents of Kampong Thom Province), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par ECCC 24 juni 2011, ECCC 002/ ECCC/OCIJ (Decision on appeals against orders of the coinvestigating judges on the admissibility of civil party applications), par STATEMENT OF THE VICTIM UNIT van 21 januari 2009, p

18 3. Rechten van slachtoffers in Nederland In dit hoofdstuk zullen de rechten van slachtoffers in Nederland worden besproken. Zoals in de inleiding aangegeven zal hierbij gekeken worden naar het moment van het instellen van een onderzoek tot en met de eindbeslissing. Met het onderzoek wordt vooral gedoeld op het vooronderzoek onder leiding van de officier van justitie. Voordat inhoudelijk op de rechten van slachtoffers wordt ingegaan, moet eerst een aantal algemene opmerkingen worden geplaatst. Een slachtoffer kan in Nederland in verschillende hoedanigheden zijn rechten uitoefenen. Ten eerste als slachtoffer, zoals bedoeld in het vorige hoofdstuk. Ten tweede als benadeelde partij (artikel 51f WvSv); deze mogelijkheid zal in paragraaf 7 worden besproken. Ten derde als aangever van een strafbaar feit. Een vierde mogelijkheid is als getuige in de procedure. De laatste mogelijkheid is als klager ingevolge artikel 12 WvSv. 51 Het kan voorkomen dat een slachtoffer en een benadeelde partij dezelfde persoon zijn. Maar wat moet er gebeuren indien het slachtoffer ter zitting verschijnt om alleen zijn spreekrecht uit te oefenen en niet om als getuige op te treden? Van Bemmelen & Van Veen schrijven dat voor de samenloop van de procesposities van een slachtoffer geen uitdrukkelijke regeling is opgesteld. 52 Volgens de auteurs wijst dit erop dat regels die van toepassing zijn op elk van de rollen, in volle omvang van toepassing zijn; dit betekent dat een slachtoffer die ter terechtzitting verschijnt ook als getuige gehoord kan worden. 53 In het vervolg van dit hoofdstuk komen de rechten van titel IIIa WvSv aan bod. Er zal af en toe een uitstapje buiten deze titel IIIa van het WvSv worden gemaakt. Dit is onvermijdbaar, omdat sommige rechten van slachtoffers in een ander deel van het WvSv staan dan wel in het WvSr. 3.1 Correcte bejegening Artikel 51a lid 2 WvSv bepaalt dat de officier van justitie zorg draagt voor een correcte bejegening van het slachtoffer. Dit artikellid is een uitwerking van artikel 2 van het EUkaderbesluit; hierin staat dat het slachtoffer tijdens de procedure met gepast respect voor zijn persoonlijkheid wordt bejegend. 51 M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Zie ook: G.J.M. Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2008, p Verder: J.M. van Bemmelen & Th.W. van Veen, Strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2010, p J.M. van Bemmelen & Th.W. van Veen, Strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2010, p J.M. van Bemmelen & Th.W. van Veen, Strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2010, p

19 Volgens Groenhuijsen en Kwakman is het recht op een correcte bejegening het belangrijkste recht van een slachtoffer in het strafproces. 54 Zij onderscheiden dit in een kwantitatief en een kwalitatief deel. Het kwantitatieve deel houdt in dat de interactie met de betreffende functionarissen de leedverwerking ten goede komt en ook secundaire victimisatie 55 kan voorkomen. Het kwalitatieve deel houdt in dat het recht op correcte bejegening als containerrecht of kapstokartikel wordt gezien. Dit betekent dat uit het recht op correcte bejegening de andere slachtofferrechten kunnen worden afgeleid. 56 De wettelijke vastlegging van correcte bejegening is echter niet meer dan een uitgangspunt; de uitwerking van de correcte bejegening moet gebeuren in ciruclaires. 57 In de MvT op het wetsvoorstel Wet ter versterking positie slachtoffers in het strafrecht staat ook dat de correcte bejegening van het slachtoffer niet als recht is geformuleerd, maar als instructienorm voor de officier van justitie. De correcte bejegening is een verplichting aan de officier van justitie en kan daarom, volgens de wetgever, niet via een rechtsmiddel worden afgedwongen. 58 Het slachtoffer is dus afhankelijk van de bereidheid van functionarissen die het slachtoffer correct dienen te bejegenen. 59 Artikel 51a WvSv geldt ook voor de bejegening van het slachtoffer door de politie en medewerkers van het parket die belast zijn met de uitvoering van slachtofferhulp. 60 Erkenning door die functionarissen leidt tot correcte bejegening; het slachtoffer zoekt bevestiging van de eigen woede in de bejegening door de functionarissen. 61 Maar wat houdt de instructienorm op correcte bejegening van het slachtoffer nu in? Uit de MvT op het wetsvoorstel Wet ter versterking positie slachtoffers in het strafrecht blijkt dat een gesprek 54 M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Secundaire victimisatie houdt in dat een slachtoffer nogmaals slachtoffer wordt als gevolg van de strafprocedure. 56 M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p. 971 en M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p J.J.M. van Dijk, De komende emancipatie van het slachtoffer: Naar een verbeterde rechtspositie voor gedupeerden van misdrijven, Tijdschrift voor herstelrecht , p

20 met een slachtoffer daaronder valt. 62 In de aanwijzing slachtofferzorg van het college van procureurs-generaal staat wanneer een dergelijk gesprek aangewend moet worden. Een dergelijk gesprek is verplicht bij spreekrechtwaardige delicten die in aanmerking komen voor behandeling door de meervoudige kamer. Indien de officier van justitie van plan is om een ernstig geweldsof zedendelict te seponeren, dan is hij ook verplicht om een gesprek met het slachtoffer aan te gaan. 63 Onder correcte bejegening valt ook het verstrekken van relevante informatie en het behartigen van belangen van slachtoffers door het OM. 64 Verder houdt correcte bejegening in dat de bejegening op de aard van het ondergane leed wordt afgestemd; een goede opvang is daarbij van belang. Verder is het niet onnodig blootstellen aan pijnlijke ondervragingen en geen onnodige confrontaties met de dader een onderdeel van het recht op correcte bejegening. 65 Correcte bejegening houdt voorts in dat een beschermingsregime voor kwetsbare slachtoffers wordt opgesteld. Onder kwetsbare slachtoffers wordt verstaan jeugdige slachtoffers, slachtoffers van zedendelicten, slachtoffers in de familiesfeer of in andere afhankelijke situaties of slachtoffers die forensisch medische of psychologische onderzoeken moeten ondergaan. Ook zal een beschermingsregime voor de privacy van het slachtoffer moeten worden opgesteld. 66 Het recht op correcte bejegening is, zoals geadviseerd door Groenhuijsen en Kwakman, in richtlijnen/circulaires van het OM uitgewerkt. Er zullen twee richtlijnen de revue passeren, namelijk de Aanwijzing slachtofferzorg en de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik. 67 Uit deze richtlijnen zullen de hoofdlijnen voor de correcte bejegening worden geschetst. In de Aanwijzing slachtofferzorg wordt het recht op correcte bejegening tijdens de strafrechtprocedure nogmaals aangehaald. Daarna wordt een differentiatie in het handelen van het OM naar de ernst van het delict gemaakt. Hoe ernstiger het delict, hoe meer persoongebonden het OM handelt. Bij deze differentiatie zet ik mijn vraagtekens. Lamet en 62 Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p. 18 en J.M. van Bemmelen & Th.W. van Veen, Strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2010, p. 243 en J.C.A.M. Claassens, Het wetsvoorstel : versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces, VK /8, p College van procureurs-generaal, Aanwijzing slachtofferzorg 2010, Stb. 2010, nr , punt M.S. Groenhuijsen & A.S. Penders, De positie van slachtoffers van delicten in het strafrecht, in: M.L.M. Renckens, Schaderegeling voor slachtoffers, Alphen aan de Rijn: Samsom H.D. Tjeenk Willink, 1993, p M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge,Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge,Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p. 972 en College van procureurs-generaal, Aanwijzing slachtofferzorg 2010, Stb. 2010, nr en College van procureurs-generaal, Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik, Stb. 2010, nr

21 Wittebrood concluderen dat juridisch ernstige misdrijven niet altijd ernstige gevolgen hebben en juridisch niet-ernstige misdrijven dit soms juist wel kunnen hebben. De gevolgen van de misdrijven treden het vaakst op bij delicten met geweld, maar ook relatief vaak bij slachtoffers van inbraak of autodiefstal, aldus Lamet en Wittebrood. Daarnaast komt naar voren dat de gevolgen van een delict met weinig of geen lichamelijk letsel (de inbraak en de autodiefstal) toch als ernstig worden ervaren. 68 Daarnaast zou naar mijn mening geen discriminatie plaats moeten vinden, enkel op de grond dat een delict ernstiger is. Vervolgens wordt in de aanwijzing vermeld dat de aangifte van het slachtoffer zorgvuldig moet worden opgenomen. 69 Ook moet het OM zorgvuldig handelen bij overdrachtsmomenten van het strafdossier. De aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik spreekt over professionele bejegening van de aangevers. In deze aanwijzing staat dat bewust niet is gekozen voor de term slachtoffer, omdat deze term impliciet partij zou kiezen voor het slachtoffer. De bejegening van de aangevers vergt specifieke deskundigheid. Dit betekent dat opsporingsambtenaren ervaren moeten zijn, sociale- en verhoorvaardigheden moeten hebben, rechercheonderzoek moeten hebben verricht, kennis hebben van slachtofferproblematiek en inzicht hebben in het netwerk van hulpverleningsinstanties. Het onderzoek naar het delict moet aan een kwaliteitsnorm voldoen. De opsporingsambtenaar moet aan de proeve van bekwaamheid voldoen. 70 De aangever moet ook kunnen kiezen tussen een mannelijke of vrouwelijke zedenrechercheur. 71 Als laatste moet het verhoor van het slachtoffer auditief worden vastgelegd, tenzij de aangever daarmee niet instemt. Indien er geen instemming is, dan moet de verklaring schriftelijk worden opgesteld. Artikel 288a WvSv bevat de instructienorm van correcte bejegening van het slachtoffer door de rechter. De achterliggende gedachte is dat het slachtoffer aanspraak kan maken op een behoorlijke behandeling tijdens het gehele proces. 72 Vellinga vindt het recht op correcte bejegening een fatsoensnorm en daarom overbodig W. Lamet & K. Wittebrood, Nooit meer dezelfde, Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 2009, p J.J.M. van Dijk, Slachtoffer van misdrijven: Kenmerken, hulpbehoeften en rechten, in: E.R. Muller e.a. Criminaliteit: Ciminaliteit en criminaliteitsbestrijding in Nederland, Deventer: Kluwer 2010, p Voor de inhoud van dit begrip verwijs ik naar de Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik. 71 J.J.M. van Dijk, Slachtoffer van misdrijven: Kenmerken, hulpbehoeften en rechten, in: E.R. Muller e.a. Criminaliteit: Ciminaliteit en criminaliteitsbestrijding in Nederland, Deventer: Kluwer 2010, p G.J.M. Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2008, p. 77 en W.H. Vellinga, De positie van het slachtoffer in het strafproces: een nieuwe wet, VK , p

22 Uit het bovenstaande bleek dat de invulling van een correcte bejegening wordt ingevuld door de rechten, die hieronder nog worden besproken. 3.2 Recht op informatie Artikel 51a lid 3 WvSv bepaalt dat het slachtoffer recht heeft op informatie over de aanvang en voortgang in de zaak tegen de verdachte. De achterliggende gedachte bij het recht op informatie is dat wanneer het slachtoffer niets verneemt van de overheid, het slachtoffer daar aantoonbaar slechter van wordt. Het slachtoffer voelt zich dan buitengesloten, niet erkend en vervreemdt van het systeem. 74 Het slachtoffer moet wel om de informatie uit lid 3 verzoeken, zodat het slachtoffer de bewuste keuze kan maken om wel of geen informatie te ontvangen. Het slachtoffer kan immers de wens hebben om niet aan het delict te worden herinnerd. 75 De politie zal bij het eerste contact moeten vragen of het slachtoffer de informatie wil ontvangen. 76 Het slachtoffer moet ook geïnformeerd worden over de mogelijkheden van de vormen van bijstand door bijvoorbeeld het bureau slachtofferhulp. 77 In het vervolg van artikel 51a lid 3 WvSv worden aan de politie en het OM bijzondere plichten opgelegd. Voor de politie geldt dat zij schriftelijk aan het slachtoffer mededelen indien zij afzien van opsporing of wanneer het proces-verbaal tegen de verdachte wordt ingezonden. 78 Alvorens de plichten van de officier van justitie aan bod komen, moet worden opgemerkt dat wanneer het proces-verbaal naar de officier wordt doorgestuurd hij bij het slachtoffer moet informeren of deze nog steeds de informatie wil ontvangen over de strafzaak. 79 Wanneer het slachtoffer de informatie wenst moet de officier van justitie schriftelijk mededelen indien de vervolging aanvangt of wordt voortgezet (hieronder valt ook het afzien van vervolging 80 ), de datum en het tijdstip van de terechtzitting en van de einduitspraak tegen de 74 M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge,Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p. 870 en J.J.M. van Dijk, Slachtoffer van misdrijven: Kenmerken, hulpbehoeften en rechten, in: E.R. Muller e.a. Criminaliteit: Ciminaliteit en criminaliteitsbestrijding in Nederland, Deventer: Kluwer 2010, p M.S. Groenhuijsen & N.J.M. Kwakman, Het slachtoffer in het vooronderzoek, in: M.S. Groenhuijsen & G. Knigge, Dwangmiddelen en rechtsmiddelen. Derde interimrapport onderzoeksproject strafvordering 2001, Deventer: Gouda Quint, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p Kamerstukken II 2004/2005, , nr.3, p