IMAGINE THE RESULT. Vergelijking van de kostprijs van water/afvalwater/hemelwater voor de gebruikers in verschillende Europese landen

Transcriptie

1 IMAGINE THE RESULT Vergelijking van de kostprijs van water/afvalwater/hemelwater voor de gebruikers in verschillende Europese landen Eindrapport 06/12/2012 Bestek nr VMM.WR/AENT Projectnummer BE

2 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Opdrachtgever VMM A Van de Maelestraat Erembode Contactpersoon Mevr Hilde Soetaert Mevr Ellen Wailly Vergelijking van de kostprijs van water/afvalwater/hemelwater voor de gebruikers in verschillende Europese landen Eindrapport 06/12/2012 Opdrachtnemer ARCADIS Belgium nv Maatschappelijke zetel Koningsstraat 80 B-1000 Brussel Postadres Koningsstraat 80 B-1000 Brussel Contactpersoon Telefoon Telefax Website Nora Van Breuse n.vanbreuse@arcadisbelgium.be

3 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Inhoudsopgave 1 Inleiding Methode dataverzameling Deel A: Kosten van waterdiensten Organisatie van aan- en doorrekening van de kosten van de waterdiensten Publieke waterproductie en distributie en publieke inzameling en zuivering van afvalwater Zelfvoorziening inzake waterproductie en zuivering van water Kostendoorrekening aan bedrijven in vergelijking met huishoudens Kostendoorrekening aan landbouw in vergelijking met bedrijven Wettelijk vastgelegde bepalingen voor drinkwaterproductie en distributie en afvalwaterverzameling en - zuivering Overzicht van tariefstructuren Tariefstructuren huishoudens Tariefstructuren bedrijven Zelfvoorziening inzake waterproductie Zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Bevindingen Overzicht van flankerende en/of verborgen kosten Overzicht van de aanrekening van milieuschade- en hulpbronkosten Overzicht van de sociale, economische, klimatologische en geografische correcties (vrijstellingen en verminderingen) Deel B: Kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater Deel C: vergelijking van kostprijs voor typegezinnen, typelandbouwers en typebedrijven Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan gezinnen wordt aangerekend Kostprijs van waterdiensten Betaalbaarheid Waterfactuur Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan landbouwers wordt aangerekend Publiek geleverde waterdiensten Eigen waterwinning uit grondwater Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan bedrijven wordt aangerekend Kostprijs publieke drinkwaterproductie en levering en collectieve afvalwaterverzameling en zuivering Kostprijs eigen waterwinning Kostprijs lozing van afvalwater op het oppervlaktewater... 71

4 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Besluit Bijlage A: Tabellen en figuren kostprijs van waterdiensten voor de type-gezinnen Bijlage B: Tabellen en figuren betaalbaarheid van waterdiensten voor de type-gezinnen Bijlage C: Tabellen en figuren kostprijs van waterdiensten voor de type-landbouwers Bijlage D: Tabellen en figuren kostprijs van publieke drinkwaterproductie en levering en collectieve afvalwaterverzameling en zuivering voor de type-bedrijven Bijlage E: Tabellen kostprijs eigen waterwinning voor de type-bedrijven Bijlage F: Aanvullende tabellen en figuren kostprijs lozing van afvalwater in het oppervlaktewater voor de typebedrijven

5 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Inleiding Dit is het eindrapport van de studie Vergelijking van de kostprijs van water/afvalwater/hemelwater voor de gebruikers in verschillende Europese landen. Het doel van dit onderzoek is de doorrekening van de kosten voor waterdiensten alsook de kosten voor de collectieve maatregelen voor buffering en afvoer van hemelwater in de Belgische regio s en een aantal relevante Europese landen in kaart te brengen en de doorgerekende kost voor deze diensten aan gezinnen en bedrijven in deze regio s en landen te vergelijken. Binnen deze studie wordt de term waterdiensten gebruikt voor de publieke (drink)waterproductie en -distributie, publieke inzameling en zuivering van afvalwater, zelfvoorziening inzake waterproductie en zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater voorzien. De landen en regio s die binnen deze studie beschouwd werden zijn: Vlaanderen, Brussel, Wallonië, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Engeland, Portugal, Tsjechië, Oostenrijk, Denemarken en Zweden. Deze opdracht omvat drie delen. Deel A omvat het beschrijven van de organisatie van de aan- en doorrekening van waterdiensten in de verschillend landen en regio s. Voor de publieke leidingwaterproductie en -distributie wordt ook een beschrijving gegeven van de wettelijk vastgelegde bepalingen omtrent tarieven en tariefstructuren. Zowel voor leidingwaterproductie en distributie als voor afvalwatersanering wordt ook een overzicht opaakt van de gehanteerde tarieven en tariefstructuren voor huishoudens, bedrijven en landbouw. Per land en regio wordt ook voor elke waterdienst een overzicht gegeven van de flankerende en/of verborgen kosten, de milieuschadekosten en hulpbronkosten en de sociale, ecologische, economische, klimatologische en geografische correcties die van toepassing zijn. Deel B omvat een overzicht van de wijze waarop de kosten voor de collectieve buffering en afvoer van het hemelwater aangerekend worden voor huishoudens, landbouwers en bedrijven. Waar mogelijk worden de gehanteerde tarieven en tariefstructuren en mogelijke verminderingen en vrijstellingen weergegeven. In deel C wordt voor een aantal type-gezinnen, type-landbouwers en type-bedrijven een vergelijking aakt van de kostprijs voor elk van de waterdiensten tussen de verschillende regio s en landen. Op basis van de tarieven van de verschillende waterdiensten die in deelopdracht A werden opgezocht wordt de totaalprijs berekend voor deze type-gezinnen, type-landbouwers en typebedrijven. Vervolgens wordt voor de type-gezinnen ook een vergelijking aakt van de kostprijs van elk van de waterdiensten en van de totale waterfactuur met het lage, hoge en iddelde gezinsinkomens. Per land en regio werd een fiche opgesteld waarin de informatie gevraagd in deelopdrachten A en B wordt weergegeven. In deze fiche staan ook de doorrekeningen van de kostprijs voor de type-

6 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater gezinnen, type-landbouwers en type-bedrijven voor dat land of die regio. Deze fiches worden als bijlage toegevoegd aan dit rapport. In dit hoofdrapport wordt voor delen A en B een vergelijkingen aakt tussen de verschillende landen en regio s. Voor deel C worden de berekende totaalprijzen voor de type-gezinnen, typelandbouwers en type-bedrijven voor de landen en regio s vergeleken. De totaalprijzen voor de typegezinnen worden ook vergeleken met het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen.

7 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Methode dataverzameling In een eerste stap werd voor de verschillende landen/regio s een screening gedaan van de publiek beschikbare informatie op het internet. Op basis hiervan werden de relevante instanties in deze landen/regio s gecontacteerd en werd bijkomende en/of meer gedetailleerde informatie gevraagd. Dit contact gebeurde zowel via mail als telefonisch. Er werd ook nagegaan of nuttige informatie kon gehaald worden uit internationale publicatie zoals b.v. OECD. (2010). Pricing Water Resources and Water and Sanitation Services OECD Member Country Questionnaire Responses EASAC. (2010). Groundwater in the Southern Member States of the European Union, European Academies Science Advisory Council ARCADIS (2012). The role of water pricing and water allocation in agriculture in delivering sustainable water use in Europe, studie in opdracht van de Europese Commissie, DG ENV Op basis van de ingezamelde informatie werden de fiches ingevuld voor de landen en regio s. Op het einde van elke landenfiches staat overzicht van de documenten en websites die voor de verschillende landen geconsulteerd werden alsook de instanties die informatie hebben aangeleverd.

8 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Deel A: Kosten van waterdiensten Onder waterdiensten wordt binnen deze studie de publieke (drink)waterproductie en -distributie, publieke inzameling en zuivering van afvalwater, zelfvoorziening inzake waterproductie en zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater verstaan. De manier waarop de aan- en doorrekening van waterdiensten gebeurt, is zeer verschillend in de landen en regio s, alsook de wettelijke bepalingen en de toegepaste tarieven. In de fiches die werden opaakt wordt dit per land of regio in detail besproken. Hieronder zal een vergelijking aakt worden tussen de landen en regio s. In deze studie wordt een onderscheid aakt tussen huishoudens en bedrijven. De reden hiervoor is dat deze twee groepen in vele landen en regio s op een verschillende manier betalen voor de waterdiensten waar zij gebruik van maken (andere tariefstructuren, andere tarieven, andere betrokken instanties). In Nederland is de manier waarop deze twee groepen van elkaar onderscheiden worden niet identiek bij de verschillende waterbedrijven. Zeven van de tien waterbedrijven definiëren huishoudens aan de hand van de leveringscapaciteit van de aansluiting (maxima gaan van 1,5 m³/u tot 5 m³/u). De aansluitingen met een grotere leveringscapaciteit worden beschouwd als bedrijven. Met andere woorden, een aansluiting die door het ene waterbedrijf beschouwd wordt als huishouden wordt mogelijks door een ander waterbedrijf beschouwd als een bedrijf. Waterbedrijven Dunea, Oasen en WML maken geen onderscheid tussen deze twee groepen maar kennen wel verschillende tarieven toe afhankelijk van de capaciteit van de aansluiting. De manier waarop het onderscheid aakt wordt tussen deze twee groepen is verschillend tussen de landen en regio s en ook binnen de landen. In deze studie zullen we dan ook volgende pragmatische definities aanhouden: Huishoudens zijn kleine leidingwaterverbruikers met een maximum verbruik van 500m³ per jaar. De aanwezigheid van gedomicilieerde inwoners is geen verplichting. Met andere woorden bedrijven die weinig water afnemen vallen ook onder deze categorie. Bedrijven zijn grote leidingwaterverbruikers met een maximum verbruik dat groter is dan 500m³ per jaar. 3.1 Organisatie van aan- en doorrekening van de kosten van de waterdiensten In onderstaande Tabel 1 worden voor de verschillende landen en regio s de instanties aangegeven die verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de publieke drinkwaterdiensten en controle op de waterdiensten waar bedrijven of huishoudens zelf voor instaan (zelfvoorziening voor water en eigen afvalwaterzuivering). In Tabel 2 worden de instanties aangegeven waar de eindverbruiker aan betaalt. Dit is niet altijd dezelfde instantie als diegene die verantwoordelijk is voor de organisatie van de waterdienst. In die gevallen, waarbij de verantwoordelijke voor de organisatie verschilt van de dienstverlener, gebeurt een onderlinge doorrekening van de kosten tussen de instanties.

9 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Land/regio Tabel 1 : Instanties verantwoordelijk voor de organisatie van en controle op waterdiensten publieke (drink)waterproductie publieke inzameling van publieke zuivering van zelfvoorziening inzake zelfvoorziening inzake en -distributie afvalwater afvalwater waterproductie zuivering van afvalwater Organisatie Organisatie Organisatie Controle Controle Vlaanderen Brussel Wallonië Gemeenten (meestal via drinkwaterbedrijven) Gemeenten Vlaams Gewest Gemeenten via waterbedrijf Gemeenten via (Brusselse Intercommunale waterbedrijf (Brusselse voor Waterdistributie- Intercommunale voor Hydrobru) Waterdistributie- Hydrobru) Waterbedrijven en eentebedrijven De Société Publique de Gestion de l Eau (SPGE) Nederland Waterbedrijven Gemeenten Waterbedrijven of water- en Water- en Engeland afvalwaterbedrijven afvalwaterbedrijven Gemeenten (voeren soms de Gemeenten (voeren soms taak zelf uit, soms laten ze dit de taak zelf uit, soms laten uitvoeren door een privé ze dit uitvoeren door een Frankrijk bedrijf) privé bedrijf) Duitsland Portugal Tsjechië Gemeenten (via waterbedrijven) Gemeenten: via waterbedrijven (meestal gecombineerd afvalwaterbedrijf) in eigen beheer of via concessie privé en eentelijke drinken afvalwaterbedrijven Gemeenten (via afvalwaterbedrijven) Gemeenten: via afvalwaterbedrijven (meestal gecombineerd waterbedrijf) in eigen beheer of via concessie privé en eentelijke drink- en afvalwaterbedrijven Vlaams Gewest / Vlaamse eenten Vlaams Gewest / Vlaamse eenten Brussels gewest via de Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer Brussels Gewest Brussels Gewest De Société Publique de Gestion de l Eau (SPGE) Waals Gewest Waals Gewest Provincies: grondwater/ Waterschappen en Waterschappen (soms Rijkswaterstaat: uitbesteed) oppervlaktewater Gemeenten Water- en afvalwaterbedrijven Environment Agency Environment Agency Gemeenten (voeren soms de taak zelf uit, soms laten ze dit uitvoeren door een privé bedrijf) Wateragentschappen Gemeenten Gemeenten (via afvalwaterbedrijven) Länder (deelstaten) Länder (deelstaten) Gemeenten: via afvalwaterbedrijven (meestal gecombineerd waterbedrijf) in eigen Beheerders van beheer of via concessie rivierbekkens Gemeenten privé en eentelijke drink- en afvalwaterbedrijven Waterautoriteit Waterautoriteit Zweden Gemeenten (via waterbedrijven) Gemeenten (via waterbedrijven) Gemeenten (via waterbedrijven) Ministerie van Milieu Ministerie van Milieu

10 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Oostenrijk Denemarken Gemeenten (via waterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) privé en eentelijke waterbedrijven Gemeenten (via afvalwaterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) Gemeenten via eentelijke afvalwaterbedrijven Gemeenten (via afvalwaterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) Overheid Overheid Gemeenten via eentelijke afvalwaterbedrijven regionale milieu-centra (state environment centres). Gemeenten Tabel 2: Instanties waar de eindverbruiker aan betaalt Land/regio publieke (drink)waterproductie en -distributie publieke inzameling van afvalwater publieke zuivering van afvalwater zelfvoorziening inzake waterproductie zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Vlaanderen Waterbedrijven Waterbedrijven Brussel Wallonië Brusselse Intercommunale voor Waterdistributie-Hydrobru Waterbedrijven en eentebedrijven Brusselse Intercommunale voor Waterdistributie- Hydrobru Waterbedrijven en eentebedrijven Waterbedrijven, Vlaams Gewest en Aquafin Vlaams Gewest Brusselse Intercommunale voor Waterdistributie-Hydrobru Geen heffing Waterbedrijven en eentebedrijven Waals Gewest (enkel heffing indien onttrekking uit grondwater) grondwater: heffing aan provincie/ Oppervlaktewater: geen heffing Waterbedrijven, Vlaams Gewest Brussels gewest Waals Gewest Nederland Waterbedrijven Gemeenten Waterschappen Gemeenten Waterbedrijven of water- en Water- en Water- en Engeland afvalwaterbedrijven afvalwaterbedrijven afvalwaterbedrijven Environment Agency Environment Agency Gemeenten (voeren soms Gemeenten (voeren soms Gemeenten (voeren soms de de taak zelf uit, soms laten de taak zelf uit, soms taak zelf uit, soms laten ze dit ze dit uitvoeren door een laten ze dit uitvoeren door Frankrijk uitvoeren door een privé bedrijf) privé bedrijf) een privé bedrijf) Wateragentschappen Gemeenten Duitsland Portugal Gemeenten (via waterbedrijven) Gemeenten: via waterbedrijven (meestal gecombineerd afvalwaterbedrijf) in eigen beheer of via concessie Gemeenten (via afvalwaterbedrijven) Gemeenten: via afvalwaterbedrijven (meestal gecombineerd waterbedrijf) in eigen Gemeenten (via afvalwaterbedrijven) Länder (deelstaten) Länder (deelstaten) Gemeenten: via afvalwaterbedrijven (meestal gecombineerd Heffing door beheerder waterbedrijf) in eigen van rivierbekkens Gemeenten

11 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken privé en eentelijke drinken afvalwaterbedrijven Gemeenten (via waterbedrijven) Gemeenten (via waterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) beheer of via concessie privé en eentelijke drink- en afvalwaterbedrijven Gemeenten (via Gemeenten (via waterbedrijven) waterbedrijven) Gemeenten (via afvalwaterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) privé en eentelijke waterbedrijven Afvalwaterbedrijven Afvalwaterbedrijven beheer of via concessie privé en eentelijke drink- en afvalwaterbedrijven Gemeente Gemeente zuivering verplicht, ( en daardoor vrijstelling van afvalwaterheffing) Geen heffing Gemeenten (via afvalwaterbedrijven: eigen, via coöperatie, samenwerking tussen eenten of privé) Overheid Geen informatie Waterbelasting aan ministerie van Milieu Geen gegevens

12 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Publieke waterproductie en distributie en publieke inzameling en zuivering van afvalwater. Er kan een onderscheid aakt worden tussen landen of regio s waar de verantwoordelijkheid van de levering van meerdere waterdiensten bij één instantie ligt (eventueel een regionale instantie) of landen en regio s waar alle waterdiensten bij verschillende instanties liggen. In alle landen en regio s is eenzelfde instantie verantwoordelijk voor de productie en distributie van leidingwater. Enkel in Vlaanderen, Brussel en Nederland zijn verschillende instanties verantwoordelijk voor enerzijds de riolering en anderzijds de afvalwaterzuivering. In zeven van de twaalf onderzochte landen en regio s zijn de eenten zowel verantwoordelijk voor de productie en levering van drinkwater als voor de inzameling en zuivering van afvalwater. Deze eenten kiezen dan of zij dit zelf realiseren of een samenwerking aangaan met een privé bedrijf of met andere eenten (intereentelijke samenwerkingsverband). Dit komt in de praktijk vaak neer op waterbedrijven (ofwel privé ofwel door de eente(n) uitgebaat) die zowel leidingwater leveren als afvalwater verzamelen en zuiveren. Dit betekent dat de consument voor deze drie diensten samen betaalt via één factuur (en soms ook via één tarief, zonder duidelijke opsplitsing van de bijdrage per waterdienst). In Nederland ligt de verantwoordelijkheid voor de levering van leidingwater, riolering en afvalwaterzuivering bij verschillende diensten of instanties. De waterbedrijven leveren het leidingwater, de eenten staan in voor de riolering en de waterschappen staan in voor de waterzuivering. In Nederland moeten de verschillende diensten aan de verschillende instanties betaald worden. In Vlaanderen zijn watermaatschappijen mee verantwoordelijk voor de levering van de meeste waterdiensten en werken hiervoor samen met de eentes (die deels instaan voor de riolering) en Aquafin (staat in voor de waterzuivering). De consument betaalt via de eenaakte waterfactuur voor deze verschillende diensten aan de watermaatschappij. De watermaatschappij betaalt aan Aquafin de kosten van waterzuivering en aan de eenten of de rioolbeheerder de kosten van onderhoud en aanleg van riolering. Vlaanderen is de enige regio waar een bedrijf aan twee of drie instanties moet betalen voor de zuivering van afvalwater. Enerzijds betaalt een bedrijf voor de zuivering van zijn afvalwater aan de watermaatschappij of Aquafin en anderzijds betaalt een bedrijf nog de restheffing aan de VMM. In andere landen bestaat deze combinatie niet. Daar wordt ofwel aan de watermaatschappij betaald ofwel aan een bevoegde overheid. Momenteel wordt in Vlaanderen ook gewerkt aan een integrale waterfactuur voor bedrijven Zelfvoorziening inzake waterproductie en zuivering van water Indien een consument zelf instaat voor waterlevering en zuivering dan moet hij hiervoor in de meeste landen en regio s toch een heffing betalen aan de overheid (zie Tabel 2). Het gaat meestal om bedrijven die zelf water winnen uit oppervlakte- of grondwater en het afvalwater, al dan niet gezuiverd, lozen. In sommige regio s/landen (bv. Frankrijk) wordt deze heffing toegepast om te voorzien in de controle op de waterwinning of zuivering, niet zozeer op het feit van water onttrekken of lozen zelf. In Nederland is een eente verplicht om al het afvalwater in te zamelen dat binnen haar grenzen geloosd wordt. Indien het voor bepaalde percelen niet kostenefficiënt is om deze aan te sluiten op de riolering, voorziet de eente een individuele zuivering. Deze wordt aangelegd en beheerd

13 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater door de eente. De eigenaren van het perceel betalen hiervoor een heffing aan de eente die overeenkomt met de rioolheffing. Ook in Vlaanderen zijn burgers in sommige afgelegen gebieden verplicht om zelf hun afvalwater te zuiveren. De eente of rioolbeheerder kan de individuele saneringsplicht van de burgers overnemen en de uitbouw en het beheer van de individuele zuivering voor haar rekening nemen. Deze burgers betalen dan een hoger eentelijk tarief maar worden vrijgesteld van de boveneentelijke bijdrage Kostendoorrekening aan bedrijven in vergelijking met huishoudens Bedrijven betalen net als huishoudens ook aan de waterbedrijven voor het leidingwater dat zij afnemen en het verzamelen en zuiveren van afvalwater. In Denemarken, Wallonië, Tsjechië, Duitsland en Portugal betalen bedrijven dezelfde tarieven als huishoudens voor het volume afgenomen leidingwater. In andere landen en regio s gebeurt dit dan weer onder een andere tariefstructuur of met andere tarieven. Enkel in Duitsland moet een bedrijf enkel betalen voor het volume geloosd afvalwater in de riolering en niet bijkomend voor de vervuiling die het veroorzaakt. In de andere landen en regio s is dit wel zo. De hoogte van het tarief hangt dan af van de vervuilingsgraad van het geloosde water. Voor Oostenrijk werd hieromtrent geen informatie verkregen. In vele regio s en landen wordt een tariefstructuur bestaande uit een vast deel en een variabel deel toegepast voor drinkwaterproductie en levering en afvalwaterverzameling en -zuivering en dit zowel voor huishoudens als voor bedrijven. In Nederland, Engeland en Wales en de meeste eenten van Vlaanderen moeten bedrijven/grootgebruikers een hoger tarief voor het vaste deel betalen en dit afhankelijk van de grootte van hun aansluiting en/of het totale jaarlijkse waterverbruik. In Nederland, Engeland en Wales en de meeste eenten van Vlaanderen worden ook andere variabele tarieven toegepast. De variabele tarieven voor de bedrijven liggen telkens lager dan bij huishoudens, uitgezonderd in een deel van Vlaanderen. Bedrijven die veel water afnemen van de watermaatschappijen gaan in de praktijk een individueel contract onderhandelen met de waterbedrijven met specifieke/individuele voorwaarden. Vermoed wordt dat de tarieven in deze contracten lager liggen dan de aleen geldende tarieven. Vaak kunnen bedrijven bijkomend kortingen krijgen door op bepaalde afgesproken uren water af te nemen. We weten dat dit in vele landen wordt toegepast, maar er is geen informatie hierover publiek beschikbaar (hoogte tarieven, hoe vaak toegepast, ). Als bedrijven een zelfvoorziening voor water hebben of zelf instaan voor de waterzuivering moeten zij, zoals hierboven vermeld, daarvoor heffingen betalen aan bepaalde overheidsinstanties Kostendoorrekening aan landbouw in vergelijking met bedrijven De landbouwsector wordt in de meeste landen of regio s op dezelfde manier behandeld als andere bedrijven voor wat betreft de levering van waterdiensten, tariefstructuur en tarieven. Wel bestaan er vaak aparte regels voor de landbouw die ervoor zorgen dat een landbouwer een aangepast tarief betaalt. Dit zijn regels voor wat betreft vrijstellingen van een bepaald deel van waterverbruik of lozing. Voor zes landen en regio s werd informatie gegeven over speciale regels voor de landbouw. Deze worden hieronder weergegeven:

14 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater In Vlaanderen kunnen landbouwers vrijstelling krijgen van de eentelijke en boveneentelijke vergoeding als ze geen gebruik maken van de infrastructuur voor het lozen van het water dat ze zelf onttrokken hebben. In Nederland is het onttrekken van grond- of oppervlaktewater voor irrigatie vrijgesteld van het betalen van de heffing. In Frankrijk bestaat een specifieke verontreinigingsheffing voor veetelers die aan bepaalde criteria voldoen (deze criteria hebben betrekking op het totaal aantal grootvee eenheden en het aantal grootvee eenheden per hectare). In Frankrijk gelden specifieke tarieven voor zelfvoorziening voor water indien dit aangewend wordt voor irrigatie. In Denemarken is water onttrokken voor irrigatie doeleinden (landbouwers) niet onderworpen aan belastingen. In Wallonië wordt de heffing voor afvalwater afkomstig van een veeteeltbedrijf aangerekend volgens de tarieven voor huishoudens of volgens de tarieven voor bedrijven afhankelijk van de vervuilingslast (inwonerequivalenten per hectare). Onder bepaalde voorwaarden kunnen landbouwers ook een vrijstelling krijgen op de heffing voor afvalwater.

15 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Wettelijk vastgelegde bepalingen voor drinkwaterproductie en distributie en afvalwaterverzameling en -zuivering In de meeste landen en regio s is de organisatie van de drinkwaterproductie en distributie vastgelegd via wetten/verordeningen/ordonnanties. Hierin worden de betrokken instanties beschreven en wat hun bevoegdheden zijn. Nergens worden tarieven opgenomen in de wettelijke bepalingen, in bv Vlaanderen en Wallonië wordt wel een melding aakt van de toe te passen tariefstructuur. Wanneer omtrent de hoogte van de tarieven iets eld wordt, blijft het meestal beperkt tot modaliteiten over de tariefbepalingen (hoogtes van tarieven op basis van vervuilingsniveau, op basis van ligging: in een meer of minder kwetsbare zone voor verdroging/vervuiling, ). Hieronder worden een aantal specifieke voorbeelden weergegeven. In Vlaanderen is wettelijk vastgesteld dat elke gedomicilieerde wonend op het leveringsadres van de abonnee 15 m³ per jaar kosteloos geleverd leidingwater krijgt. Indirect is dus een deel van de tariefstructuur wettelijk vastgelegd. Wettelijk is bepaald dat de maximum tarieven die watermaatschappijen toepassen moeten goedgekeurd worden door de federale minister van Economie. In Brussel worden enkel de modaliteiten voor de raming en toepassing van de zuiveringseenheidsprijzen vermeld bij het Beheerscontract tussen de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer (de BMWB). Ook in Brussel moeten de maximum tarieven die watermaatschappijen goedgekeurd worden door de federale minister van Economie. In Frankrijk heeft het Agence de l'eau Rhin-Meuse een omzendbrief opaakt waarin alle eenten ingedeeld worden in risicoklassen. Er wordt vermeld dat op basis van de risicoklasse de heffingen voor sanering anders zullen zijn (hogere tarieven waar het risico groter is). De hoogte van de heffingen zelf worden echter niet meegedeeld. In Engeland bepaald de waterregulator jaarlijks de maximum prijzen voor leidingwater en voor afvalwaterafvoer. In Duitsland wordt het wettelijke kader voor de prijzen en tarieven bepaald door de wet voor de bepalingen van lokale tarieven en eentelijke verordeningen. In deze wetgeving worden een aantal principes opgesomd (prijs in verhouding met geleverde diensten, kostendekking, gelijkheid, ) De Deense Water Sector Reform voert een gecentraliseerde prijsregulering in een context waarin de lokale overheden brede bevoegdheden hebben in de uitvoering van het waterbeleid. Zo werd voorzien in de oprichting van een Water Supply Secretariaat, dat naast benchmarking de prijsregulatie op zich neemt. In Tsjechië wordt de kostprijs van de waterdiensten berekend per bedrijf volgens de regels van de Prijswet (526/1990 Sb.), de Implementatie code (580/1990 Sb.) en de beslissing van het ministerie van financiën (lijst van zaken met gereguleerde prijzen). Hierover werden echter geen details meegedeeld.

16 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Overzicht van tariefstructuren De kostprijs voor het leveren van leidingwater, voorzien van riolering en zuiveren van afvalwater wordt in de verschillende landen berekend aan de hand van verschillende tariefstructuren. Ook binnen een land of regio worden vaak verschillende tariefstructuren toegepast. Volgende tariefstructuren worden toegepast: Vast tarief De bijdrage is niet afhankelijk van de hoeveelheid verbruikt water maar ligt vast. Vaak wordt de hoogte van de bijdrage berekend aan de hand van bepaalde kenmerken van de abonnee (bv. grootte van het huis, aantal bewoners) Variabel tarief De bijdrage is afhankelijk van de hoeveelheid water die verbruikt is. Per m³ verbruikt water wordt een bepaalde kostprijs bepaald. Vast en variabel tarief Een deel van de bijdrage is onafhankelijk van de hoeveelheid water die verbruikt is. Dit deel kan bv. bestaan uit abonnementsgeld, huur watermeter en wordt vaak bepaald aan de hand van bepaalde kenmerken van de aansluitingen (bv. diameter, capaciteit, afstand tot hoofdleiding, aantal wooneenheden). Bovenop deze vaste bijdrage wordt dan ook een tarief aangerekend per m³ verbruikt water. Tariefblokken Het gaat om een variabel tarief waarvan de hoogte afhankelijk is van de hoeveelheid verbruikt water. Soms wordt naast de tariefblokken ook een vast tarief aangerekend. - Stijgende tariefblokken Hoe meer water verbruikt wordt, hoe meer betaald wordt per m³. De prijs per m³ stijgt vanaf bepaalde grenzen (blokken). - Dalende tariefblokken Hoe meer water verbruikt wordt, hoe minder betaald wordt per m³. De prijs per m³ daalt vanaf bepaalde grenzen (blokken). - Variabele tariefblokken Ook hier veranderen de tarieven in functie van de blokken, maar ze kunnen stijgen en erna weer dalen of omgekeerd. Bedrijven sluiten vaak een individueel contract met de waterbedrijven. Hierin worden individuele tarieven afgesproken vaak onder te structuur van dalende tariefblokken. Hierover is publiek vaak geen informatie gekend (hoe vaak toegepast, hoogte van de tarieven, ) In de tabellen op de volgende pagina s wordt per land of regio aangegeven hoeveel procent van de aansluitingen onder welke tariefstructuur valt. Indien deze gegevens niet of slechts bij benadering berekend konden worden, wordt aangegeven wat de weergegeven cijfers voorstellen of op basis van welke benadering de berekening gebeurd is.

17 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Tariefstructuren huishoudens Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor de levering van leidingwater voor huishoudens in de verschillende regio s en landen. Tabel 3 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor de productie en levering van leidingwater aan huishoudens Land/regio Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele bijdrage Stijgende Vaste bijdrage en stijgende tariefblokken Dalende Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Variabele tariefblokken tariefblokken tariefblokken Vaste bijdrage en variabele tariefblokken Vlaanderen 100% Brussel 100% Wallonië 100% Nederland 4% 1 96% ² Engeland 58% 1 42% ² Frankrijk x x x x Duitsland 100% Portugal x x x x Tsjechië 7% 1 93% ² 3 Zweden 5% 1 5% 90% Oostenrijk 100% Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren X: Deze tariefstructuur komt voor maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld.

18 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor riolering voor huishoudens in de verschillende regio s en landen. Land/regio Tabel 4 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor riolering voor huishoudens Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele bijdrage Vlaanderen 100% Brussel 100% Wallonië 100% Nederland 100% Engeland 4% 1 96% ² Frankrijk 100% Duitsland 80% 20% Stijgende tariefblokken Dalende tariefblokken Geen directe bijdrage* Portugal** 12% 35% 33% 19% 1% Tsjechië 7% 1 93% ² 3 Zweden 5% 1 5% 90% Oostenrijk x x x Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren x : Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt via andere wegen doorgerekend. **Dit is niet het procent aansluitingen maar het procent eenten dat met deze tariefstructuur werkt, aanname dat dit ongeveer overeenkomt Andere

19 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor waterzuivering voor huishoudens in de verschillende regio s en landen. Tabel 5 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor waterzuivering voor huishoudens Land/regio Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele Stijgende Dalende Geen directe Andere bijdrage tariefblokken tariefblokken bijdrage* Vlaanderen 100% Brussel 100% Wallonië 100% Nederland 100% Engeland 4% 1 96% ² Frankrijk 100% Duitsland 80% 20% Portugal 12% 35% 33% 19% 1% Tsjechië 7% 1 93% ² 3 Zweden 5% 1 5% 90% Oostenrijk x x x Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren x : Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt via andere wegen doorgerekend.

20 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Tariefstructuren bedrijven Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor de levering van leidingwater aan bedrijven in de verschillende regio s en landen. Tabel 6 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor de levering van leidingwater aan bedrijven Land/regio Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele bijdrage Stijgende tariefblokken Vaste bijdrage en stijgende tariefblokken Dalende tariefblokken Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Variabele tariefblokken Vaste bijdrage en variabele tariefblokken Vlaanderen x x x Brussel 100% Wallonië 100% Nederland 100% Engeland x 1 x ² Frankrijk 100% Duitsland 100% Portugal x x x Tsjechië 7% 1 93% ² 3 Zweden 100% 3 Oostenrijk 100% Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren X: Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld.

21 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor riolering voor bedrijven in de verschillende regio s en landen Tabel 7 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor riolering voor bedrijven Land/regio Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele bijdrage Stijgende tariefblokken Dalende tariefblokken Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Geen directe bijdrage* Andere Vlaanderen 100% Brussel 100% Wallonië 100% Nederland x x Engeland x 1 x ² Frankrijk 100% Duitsland 80% 20% Portugal 12% 35% 33 % 19% 1% Tsjechië 100% 3 Zweden 100% 3 Oostenrijk x x x Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren X: Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld. * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt via andere wegen doorgerekend.

22 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor waterzuivering voor bedrijven in de verschillende regio s en landen. Tabel 8 : Procentuele verdeling van de aansluitingen per tariefstructuur voor waterzuivering voor bedrijven Land/regio Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Vaste en variabele bijdrage Stijgende tariefblokken Dalende tariefblokken Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Geen directe bijdrage* Andere Vlaanderen 100% Brussel 100% Wallonië 100% Nederland 100% Engeland x 1 x ² Frankrijk 100% x Duitsland 80% 20% Portugal 12% 35% 33% 19% 1% Tsjechië 100% 3 Zweden 100% 3 Oostenrijk x x x Denemarken 100% 1 : niet bemeterde aansluiting ²: bemeterde aansluiting 3 : Deze twee tariefstructuren worden samen voor het aangegeven percentage toegepast. Er is geen informatie over de verdeling tussen beide tariefstructuren X: Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld. * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt via andere wegen doorgerekend.

23 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater In de vele landen en regio s hangt de berekening van het totale bedrag dat bedrijven/grootgebruikers moeten betalen voor riolering en/of waterzuivering niet enkel af van de geloosde hoeveelheid water maar ook van de vervuilingsgraad van het geloosde water. Onderstaande tabel geeft een overzicht van in welke landen en regio s dit zo is voor riolering en waterzuivering. Tabel 9 : Landen en regio s waar de vervuilingsgraad van het geloosde water een rol speelt bij het bepalen van de hoogte van de heffing voor riolering en afvalwaterzuivering voor bedrijven/grootgebruikers Land/regio Hoogte heffing ook afhankelijk van geloosde vuilvracht/ riolering Hoogte heffing ook afhankelijk van geloosde vuilvracht/ waterzuivering Vlaanderen x x (ofwel forfaitair bepaald per sector ofwel op basis van meetgegevens) Brussel x (Voor grote bedrijven) x (Voor grote bedrijven) Wallonië Nederland x x Engeland Frankrijk x Duitsland Portugal Tsjechië x x Zweden x x Oostenrijk Denemarken x x

24 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Zelfvoorziening inzake waterproductie Onderstaande tabel geeft een overzicht van de procentuele verdeling van de heffingen per tariefstructuur voor zelfvoorziening inzake waterproductie in de verschillende regio s en landen. Per land en regio worden ook een aantal bemerkingen gegeven. Land/regio Vaste bijdrage Tabel 10 : Procentuele verdeling van de tariefstructuur van de heffingen voor zelfvoorziening inzake waterproductie Variabele Bijdrage Vlaanderen 100% Brussel Wallonië Nederland x (grondwater) Engeland 100% Frankrijk 100% Vaste en variabele bijdrage Stijgende tariefblokken x (grondwater) Dalende tariefblokken Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Geen directe bijdrage* x x (oppervlaktewater) x (oppervlaktewater) Duitsland x x Portugal 100% Bemerkingen Voor captaties uit niet bevaarbare waterlopen wordt geen heffing toegepast. De tarieven zijn afhankelijk van bron en ligging (kwetsbaarheid). Geen heffingen voor grond- of oppervlaktewaterwinning. De opgepompte volumes moeten wel opeten worden om na te gaan dat het volume niet meer is dan toegestaan in de vergunning. Enkel heffing indien onttrekking uit grondwater; de verhouding tussen de hoeveelheid water onttrokken uit grond- en oppervlaktewater is niet gekend De tarieven van de grondwaterheffing zijn afhankelijk van bron en ligging (kwetsbaarheid). De tarieven zijn afhankelijk van bron, doeleinde en ligging (kwetsbaarheid). De minimale limieten waarboven grondwaterheffingen geïnd moeten worden zijn m³/jaar (voor minder kwetsbare gebieden) en m³/jaar (meer kwetsbare gebieden). In de meeste länder wordt een heffing toegepast op basis van het onttrokken volume. In de overige länder wordt geen heffing toegepast. De tarieven zijn afhankelijk van bron, doeleinde en ligging (kwetsbaarheid).

25 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Tsjechië 100% Enkel heffing indien meer dan 6000m³ per jaar of 500m³ per maand wordt opgepompt. Zweden x Geen heffing Oostenrijk x Denemarken 100% Waterbelasting, zelfde tarief voor grond- of oppervlaktewater X: Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld. * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt eventueel via andere wegen doorgerekend.

26 BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Onderstaande tabel geeft een overzicht van toegepaste tariefstructuren voor zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater in de verschillende regio s en landen. Per land en regio worden ook een aantal bemerkingen gegeven. Land/regio Vlaanderen Brussel Wallonië Tabel 11 : Procentuele verdeling van de tariefstructuur van de heffingen voor zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Vaste bijdrage Variabele Bijdrage Nederland x x x x x Vaste en variabele bijdrage Stijgende tariefblokken Dalende tariefblokken Vaste bijdrage en dalende tariefblokken Geen directe bijdrage* Bemerkingen Als de individuele waterzuiveringen collectief worden aangelegd en beheerd door de eente (of aangestelde rioolbeheerder) dan moet hiervoor een verhoogde eentelijke bijdrage betaald worden (= max 2,4x boveneentelijk tarief) In dat geval kan vrijstelling van de boveneentelijke bijdrage worden verkregen; Als de eigenaar deze zelf heeft aangelegd en beheert krijgt hij vrijstelling van de boveneentelijke en eentelijke bijdrage voor huishoudens, bedrijven betalen op basis van de geloosde vuilvracht. Heffing idem als heffing voor waterzuivering en riolering maar op basis van de geloosde vuilvracht na individuele zuivering Indien zuivering voldoet aan de normen: vrijstelling van heffing van afvalwater Als de individuele waterzuiveringen worden aangelegd en beheerd door de eente dan moet hiervoor een heffing betaald worden gelijk aan de heffing die zou moeten betaald worden indien er wel een aansluiting was op het rioleringsnetwerk.

27 Engeland x BE Vergelijken kostprijs water/afvalwater/hemelwater Frankrijk x x Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken x x Huishoudens die niet zijn aangesloten op het rioleringsnetwerk, maar die een beerput of septische tank hebben, kunnen dit via privé tankwagens laten vervoeren naar de zuiveringsinstallaties. De afvalwaterbedrijven rekenen de zuiveringskosten door aan de tankwagenbedrijven en deze rekenen dit vervolgens door aan de klant. Er wordt een kostprijs aangerekend per m³, afhankelijk van de graad van vervuiling en het aantal opgeloste deeltjes In sommige eenten kosten voor controle van waterzuivering De heffing wordt bepaald op basis van de hoeveelheid en het risico op de aanwezigheid van specifieke stoffen in het afvalwater. Er zijn specifieke tarieven voor zware of lichte vervuilers, maar deze tarieven werden niet ter beschikking gesteld. Geen heffing indien de normen die voorzien zijn in de vergunning gehaald worden Ongeveer 1 miljoen mensen in Zweden is niet aangesloten op eentelijk afvalwaterzuivering en hebben hun eigen zuiveringssysteem. Ze betalen in dit geval niet aan de eente voor hun afvalwaterzuivering, behalve wanneer de eente het zuiveringsslib van de septische tank of een gesloten tank komt collecteren. In de gebieden die wel aangesloten zijn op de eentelijke afvalwaterzuivering mag er niet zelf gezuiverd worden. Hierover werd geen informatie ontvangen Geen informatie verkregen omtrent tarieven. 13% van de Deense bevolking leeft in landelijke gebieden zonder aansluiting op het rioleringsnetwerk ( gezinnen). Vaak betreft de zuivering niet meer dan een bezinkingstank. De doelstelling is om deze op termijn aan te sluiten op riolering. Wanneer dit gepland is, is niet geweten. X: Deze tariefstructuur komt voor, maar het is niet mogelijk om percentages te berekenen gezien de levering van deze waterdienst geregeld is per eente of lokale overheid en niet alle gegevens ter beschikking werden gesteld. * De kostprijs voor deze dienst wordt niet op directe wijze aan de gebruiker aangerekend, maar wordt eventueel via andere wegen doorgerekend.

28 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Bevindingen Onderstaand worden een aantal opvallende bevindingen vermeld omtrent de toegepaste tariefstructuren: Veel verschillende soorten tariefstructuren In vele landen worden verschillende tariefstructuren gecombineerd toegepast. Dit komt omdat de levering van de waterdiensten op zeer lokaal niveau geregeld wordt, meestal op het niveau van de eenten. Dit betekent dat elke eente vrij kan kiezen welke tariefstructuur zij toepast, wat deze grote diversiteit met zich meebrengt. Het is echter niet zo dat waterdiensten die op lokaal niveau geregeld worden altijd zeer verschillende tariefstructuren impliceren. Zo zijn er in Tsjechië meer dan 1000 verschillende operatoren en eenten die instaan voor waterlevering, riolering en waterzuivering maar zij werken allemaal volgens dezelfde tariefstructuur (voor bemeterde aansluitingen). Vaste tarieven Over het aleen kan gesteld worden dat in de meeste landen of regio s slechts een beperkt aandeel van de aansluitingen onder een vaste tariefstructuur valt voor de waterdiensten. Over het aleen hebben enkel de niet-bemeterde aansluitingen nog een vast tarief. Vooral Engeland valt op met een redelijk hoog percentage van aansluitingen die onder een vast tarief vallen. Dit is te wijten aan het hoge aantal niet-bemeterde aansluitingen. In de meeste landen werden recent of worden nog steeds inspanningen gedaan om de niet-bemeterde aansluitingen te voorzien van een meter. De vaste tarieven zijn niet gelijk voor alle gebruikers, omdat de hoogte ervan vaak verschilt in functie van een type woning (oppervlakte, kadastraal inkomen, aantal kamers, ) of het aantal bewoners. Vaste en variabel tarief Zowel voor levering van leidingwater, riolering als voor afvalwaterzuivering bij huishoudens en bedrijven is de meest voorkomende tariefstructuur een vast en variabel tarief. Stijgende tariefblokken In een aantal regio s en landen valt een redelijk groot aandeel van de aansluitingen onder een stijgend bloktarief. In een land als Portugal heeft dit duidelijk te maken met waterschaarste. Dalende tariefblokken Dalende tariefblokken worden slechts in weinig landen toegepast. Als ze toegepast worden is dit voor bedrijven (bv. deels in Vlaanderen). Er dient wel operkt te worden dat waterbedrijven vaak met grote waterverbruikers individuele contracten afsluiten voor de levering van de drinkwater en grijswater met een aangepast tarief. Dit kan ook geïnterpreteerd worden als een dalend bloktarief. Exacte cijfers zijn hierover echter niet gekend. Geplande veranderingen Bij de contacten werd gevraagd naar geplande tariefwijzigingen. Er zijn geen veranderingen gepland of nu al publiek kenbaar aakt. Seizoenselementen Naast de tariefstructuur zijn er ook de hoogtes van de tarieven die eventueel kunnen veranderen in functie van de seizoenen. Zulke inbouw van seizoenselementen komt enkel voor in Engeland en Wales.

29 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Overzicht van flankerende en/of verborgen kosten Naast de geldende tarieven voor de levering van waterdiensten worden ook flankerende en/of verborgen kosten aangerekend aan de verbruikers. Hieronder verstaat men kosten zoals instapkosten, kosten voor bemetering, aansluitingskosten e.d. BTW die wordt toegepast op de kostprijs van waterdiensten wordt niet als een flankerende of verborgen kost gezien. Deze staat rechtstreeks vermeld op de waterfactuur. De meest voorkomende flankerende en/of verborgen kost is de kost voor het realiseren van de aansluiting op het drinkwaternetwerk en op de riolering. Deze wordt in de meeste landen toegepast. Meestal wordt in de tarieven een onderscheid aakt afhankelijk van de grootte van de aansluiting of de afstand die overbrugd moet worden vanaf de hoofdleiding. Ook voor het wijzigen van de capaciteit van een aansluiting worden kosten aangerekend. Huishoudens of bedrijven kunnen hierop in sommige landen korting krijgen door een deel van het werk, zoals het graven en terug opvullen van de sleuf, zelf uit te voeren. Vaak zijn er binnen een land grote verschillen tussen de tarieven die hiervoor aangerekend worden. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de toegepaste flankerende kosten in de landen/regio s per waterdienst. Tabel 12 : Overzicht flankerende en/of verborgen kosten toegepast in de landen en regio s voor de verschillende waterdiensten Land/regio Vlaanderen Brussel publieke (drink)waterproductie en - distributie Aansluiting op het netwerk, plaatsen van een nieuwe watermeter, legionellacontrole, administratieve kosten, Aansluiting op netwerk, wijziging aansluiting op netwerk publieke inzameling en zuivering van afvalwater zelfvoorziening inzake waterproductie zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Aansluiting op het netwerk Geen Geen Aansluiting en (eventuele) plaatsing van privé-installatie Geen informatie Geen informatie Wallonië Aansluiting op het netwerk Geen informatie Geen informatie Geen informatie Nederland Engeland Frankrijk Aansluiting op het netwerk; wijziging van aansluiting; administratieve kosten, Geen informatie Geen informatie Aansluiting op het netwerk; heraansluiting; testen van een watermeter; plaatsen van een hydrant; opvang en buffering hemelwater Aansluiting op het netwerk Kostprijs voor aanvragen van vergunning Geen Aansluiting op het netwerk en installatie watermeter, huur watermeter, onderhoud Geen informatie Geen informatie Geen informatie Duitsland Aansluiting op het netwerk Geen informatie Geen informatie Geen informatie

30 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Portugal Aansluiting op het netwerk; waterbelasting zit doorgerekend in de tarieven Aansluiting op het netwerk; waterbelasting zit doorgerekend in de tarieven Geen Geen informatie Tsjechië Aansluiting op het netwerk Geen Geen informatie Geen informatie Zweden Oostenrijk Aansluiting op het netwerk Aansluiting op het netwerk Aansluiting op het netwerk Geen informatie Geen informatie Aansluiting op het netwerk Geen informatie Geen informatie Denemarken Aansluiting op netwerk Aansluiting Geen informatie Geen informatie 3.6 Overzicht van de aanrekening van milieuschade- en hulpbronkosten In het kader van deze studie is het niet de bedoeling om te beoordelen in welke mate een land of regio milieuschade- en hulpbronkosten (MHK) internaliseert. Het is wel de bedoeling om een inventaris te maken van de mate waarin de landen of regio s kosten aanrekenen waarin (een deel van de) MHK kunnen geïnternaliseerd zijn. In de regio s en landen die in het kader van deze studie onderzocht werden, worden bepaalde kosten aangerekend of hogere tarieven toegepast voor specifieke elementen van de waterdiensten of voor bepaalde types gebruikers die beschouwd kunnen worden als (een deel van) de MHK. In deze studie worden de kosten beschouwd als aanrekenen van milieu- en hulpbronkosten indien er een element van schaarste of schade in zit opgenomen. Er wordt geen rekening gehouden met de manier waarop de kosten doorgerekend worden (bv. is het een bijdrage te betalen aan de watermaatschappij of een heffing). Aleen wordt de term kosten gebruikt. In onderstaande tabel staat aangegeven in welke landen of regio s zulke kosten worden aangerekend voor de verschillende diensten. Vervolgens wordt aangegeven per land of regio voor welke waterdienst kosten worden aangerekend die beschouwd kunnen worden als milieuschadeen hulpbronkosten. Daarna worden deze kort besproken. Een uitgebreide beschrijving wordt gegeven in de fiches per land.

31 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 13 : Overzicht aanrekening milieuschade- en hulpbronkosten in de landen/regio s voor de verschillende waterdiensten publieke (drink)waterproductie en -distributie publieke inzameling en zuivering van afvalwater zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Land/regio zelfvoorziening inzake waterproductie Het heffingstarief is gedifferentieerd Heffing van de watermaatschappijen volgens de graad van bedreiging van de (grondwater, captatie, bescherming) Heffing bescherming zit grondwaterlaag waaruit water wordt Vlaanderen inbegrepen in de drinkwaterprijs verrekend in bijdrage opgepompt. Brussel Geen gekend Geen informatie Geen informatie Geen informatie Heffing bescherming zit verrekend in bijdrage Wallonië Heffing voor de bescherming van het wateronttrekkingsgebied (inbegrepen in de drinkwaterprijzen) Geen informatie Geen informatie Geen informatie Nederland Geen aangerekend Geen informatie Geen informatie Geen informatie Engeland Frankrijk Seizoensgebonden elementen in tarieven Geen Ingecalculeerd in berekening van bijdrage Mogelijkheid bestaat om tarieven aan te passen volgens seizoenen mbt schaarste (wet), geen gegevens of dit ook in de praktijk wordt toegepast Geen Geen informatie Geen informatie Duitsland Doorgerekend in de tarieven voor leidingwater Doorgerekend in de tarieven voor afvalwater Geen Geen informatie Portugal Conform de Portugese wetgeving moeten de milieuschadekosten en hulpbronkosten mee in de kosten zitten voor het water. Elementen van schaarste meegenomen in de bepaling van hoogte van de heffing Geen informatie Tsjechië Geen Geen Geen Geen Zweden Bijdrage hiertoe in de tarieven wordt niet uitdrukkelijk vermeld Geen Geen informatie Oostenrijk Het pollutor pays principe is een basisprincipe voor de kostenbepaling voor het drink- en afvalwater; maar er worden geen specificaties gegeven Geen informatie Geen informatie Denemarken Milieukosten in rekening gebracht via de vaste bijdrage water/afvalwater ; extra tarief aangerekend via de drinkwaterfactuur voor de aanleg van grondwaterbeschermingsszones en voor het grondwater monitoringsprogramma. Geen informatie Geen informatie Geen

32 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Kosten voor het onttrekken van grondwater De heffing op onttrekking van grondwater in Vlaanderen kan beschouwd worden als een belangrijke stap in de richting van internalisering van de hulpbronkosten. Het heffingstarief is immers gedifferentieerd volgens de graad van bedreiging van de grondwaterlaag waaruit water wordt opgepompt. De formule om de jaarlijkse bijdrage voor onttrekking van grondwater te berekenen in Engeland houdt rekening met een aantal regulerende elementen zoals bv. seizoensfactor, bronfactor, verliesfactor. In Duitsland wordt de hoogte van het tarief bepaald door de oorsprong, de kwantiteit en het doel van het water. In Portugal is in de heffing voor het onttrekken van grondwater een factor opgenomen die het doel en de schaarste van het water op de locatie van onttrekking mee in rekening brengt. In Wallonië wordt gewerkt met een variabel tarief voor het onttrekken van grondwater dat bepaald is per blok in functie van de hoeveelheid onttrokken water. Hoe groter de hoeveelheid onttrokken water, hoe hoger het tarief dat erop wordt toegepast. In Nederland worden twee heffingen aangerekend voor het onttrekken van grondwater, de landelijke en de provinciale. Bij deze laatste wordt de toestand van de zone waar onttrokken wordt mee in rekening gebracht. In Tsjechië werkt de landelijke grondwaterheffing met een vast bedrag per m³ onttrokken. In Frankrijk wordt de hoogte van de heffing bepaald aan de hand van de hydrologische toestand van de zone waar de onttrekking zich bevindt. Oostenrijk heeft geen gegevens ter beschikking gesteld. Kosten voor het onttrekken van oppervlaktewater Engeland werkt met een heffing op het onttrekken van oppervlaktewater. De formule is dezelfde als de heffing op grondwater en bevat dus een aantal regulerende elementen zoals bv. seizoensfactor, bronfactor, verliesfactor. In Vlaanderen wordt op de heffing voor het onttrekken van oppervlaktewater een korting verleend bij terugstorten van het water. In Portugal is in de heffing voor het onttrekken van oppervlaktewater een factor opgenomen die het doel en de schaarste van het water op de locatie van onttrekking mee in rekening brengt. Kosten voor lozing van afvalwater in oppervlaktewater: De heffing in Vlaanderen is afhankelijk van de vervuilingsgraad van het afvalwater, uitgedrukt in vervuilingseenheden (VE s). Ook in Nederland wordt met een dergelijk systeem gewerkt. Wallonië werkt met een tarief dat gebaseerd is op de reële zuiveringskost per m³ ( Coût-Vérité Assainissement ) die jaarlijks bepaald wordt en waarin naast de financiële kosten en kosten ten bijdrage van een sociaal fonds ook een bedrag is inbegrepen voor de bescherming van de hulpbronnen. Tsjechië int een heffing op lozing in oppervlaktewater die uit twee elementen bestaat. Enerzijds wordt een vast bedrag per m³ betaald in functie van de hoeveelheid geloosd water. Anderzijds wordt betaald in functie van de vervuiling die geïdentificeerd wordt met behulp van een aantal vervuilingsindicatoren. De heffing in Engeland hangt af van vier factoren: het ontvangende water, geloosde volume, een financiële correctie en de vervuilingsgraad. Deze laatste wordt toegepast m.b.v. een multiplicator tussen 0,3 en 14, afhankelijk van de geloosde vervuiling. Tarief voor lozing van afvalwater op riool In Vlaanderen moeten bedrijven die hun afvalwater lozen op het riool hiervoor, naast het bedrag voor eentelijke en boveneentelijke sanering, ook nog de restheffing betalen aan het Vlaams gewest. In Brussel moet bovenop het tarief voor riolering en afvalwaterzuivering ook nog een verontreinigingsheffing betaald worden voor het lozen van afvalwater in het riool. In Wallonië wordt een deel van de kosten aangerekend voor riolering en afvalwaterzuivering gebruikt voor bescherming van de hulpbronnen. In Brussel en Zweden worden geen heffingen toegepast voor zelfvoorziening voor water en lozen van afvalwater in het oppervlaktewater, maar deze activiteiten mogen enkel gebeuren indien hiervoor een vergunning afgeleverd werd.

33 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Voor wat betreft de kostprijs van drinkwatervoorziening en lozing van afvalwater is de vraag relevant of de tarieven enkel bepaald worden om de financiële kosten te dekken van de beheerders om de diensten te voorzien. In het kader van het principe de vervuiler betaalt zouden ook kosten doorgerekend moeten worden die gerelateerd zijn aan de schaarste van de hulpbron of de schade die de waterdienst aan de hulpbron veroorzaakt. Dit kan niet opaakt worden uit de informatie die ter beschikking gesteld is en het is ook een oefening die niet het voorwerp uitmaakt van deze studie. Sommige landen of regio s vermelden dit wel expliciet. Zoals reeds aangegeven, is in Wallonië in de drinkwaterprijs (Coût-Vérité Distribution) en de zuiveringskost (Coût-Vérité Assainissement) uitdrukkelijk een bedrag per m³ inbegrepen voor de bescherming van de hulpbronnen. In Duitsland is de berekening van de drinkwaterprijs gebaseerd op de actuele kosten van de watermaatschappijen. Deze actuele kosten omvatten enerzijds operationele kosten van winning, behandeling, opslag en distributie van leidingwater, en anderzijds de investeringskosten, de onderhoudskosten en de milieuschade- en hulpbronkosten. In Vlaanderen wordt de heffing die de waterbedrijven moeten betalen voor de winning van water verrekend in de kosten die aan de abonnees worden aangerekend. Bij de meeste landen worden bovenvermelde heffingen gebruikt om de overheidsinstelling (deels) te financieren die zich bezighoudt met het beheer van de hulpbron in kwestie. Bijvoorbeeld heffingen op het onttrekken van grondwater gaan naar de beheerder van het grondwater in de zone waar de onttrekking gebeurt. Slechts uitzonderlijk worden deze heffingen in een centraal fonds opgenomen dat gebruikt wordt om alenere maatregelen te ondersteunen ter verbetering van het leefmilieu.

34 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Overzicht van de sociale, economische, klimatologische en geografische correcties (vrijstellingen en verminderingen) In de verschillende regio s en landen worden vrijstellingen toegekend op de tarieven van de verschillende waterdiensten. De aard van deze vrijstellingen is zeer divers, zoals blijkt uit de fiches van de verschillende regio s en landen in bijlage. In geen enkel land of regio wordt expliciet een melding aakt van klimatologische en geografische correcties. Echter het feit dat seizoensgebonden elementen opgenomen zijn in de hoogte van de tarieven voor drinkwater in Engeland en Frankrijk kan gezien worden als een klimatologische correctie. Geografische correcties worden in verschillende landen en regio s toegepast bij de zelfvoorziening van water door middel van een differentiatie in heffingstarieven volgens de graag van bedreiging van de grondwaterlaag of oppervlaktewaterlichaam waaruit het water wordt opgepompt (Vlaanderen, Wallonië, Portugal). Deze correcties kunnen allemaal aanzien worden als een doorrekening van milieuschade- en hulpbronkosten en werden dus opgelijst in Tabel 13. In onderstaande tabel wordt voor de verschillende regio s en landen aangegeven welke sociale en economische vrijstellingen worden toegepast op de hoogte van de tarieven en heffingen van de verschillende waterdiensten.

35 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Land/regio Vlaanderen Brussel Wallonië Tabel 14 : Overzicht sociale en economische correcties die worden toegepast in de landen/regio s voor de verschillende waterdiensten publieke (drink)waterproductie en - distributie 15m³ gratis leidingwater per gedomicilieerde op een adres; drie waterbedrijven passen daarenboven sociale correcties toe. Sociaal Fonds voor natuurlijke personen die moeilijkheden ondervinden om hun waterfactuur te vereffenen Sociaal fonds voor verbruikers met financiële moeilijkheden publieke inzameling en zuivering van afvalwater Vrijstellingen voor gezinnen voor sociale en ecologische redenen; sociale korting voor bepaalde bedrijven (bv rusthuizen) zelfvoorziening inzake waterproductie Geen heffing voor eerste 500m³; vrijstelling van heffing onder bepaalde voorwaarden (bv. voor bodemsaneringswerken) Sociaal Fonds voor natuurlijke personen die moeilijkheden ondervinden om hun waterfactuur te vereffenen nvt (geen heffing) Geen informatie Eerste 30m³ is het tarief 0 euro/m³; Indien het gebruikte water een zekere vervuiling bevat, dan kan een bedrijf de vervuiling van het afvalwater in mindering brengen (heffing geldt alleen voor toegevoegde vervuiling); landbouwers kunnen onder bepaalde voorwaarden vrijstelling krijgen van de heffing op afvalwater; landbouwers zijn vrijgesteld van de eentelijke vergoeding (indien niet aangesloten op de riolering) Geen heffing voor onttrekking uit oppervlaktewater zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Bij individuele waterzuiveringen: Indien collectief aangelegd en beheerd dan verhoogde eentelijke bijdrage (= max 2,4x boveneentelijk tarief) en vrijstelling van boveneentelijke bijdrage; Indien aanleg en beheer door eigenaar vrijstelling van boveneentelijke en eentelijke bijdrage voor huishoudens, bedrijven betalen op basis van de geloosde vuilvracht. Indien zuivering voldoet aan de normen vrijstelling van heffing van afvalwater

36 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Land/regio Nederland Engeland Frankrijk Duitsland publieke (drink)waterproductie en - distributie Geen informatie Sociale tarieven voor kwetsbare groepen; Geen BTW voor waterdiensten Via een sociaal fond kunnen mensen financiële hulp krijgen voor alle kosten omtrent hun huisvesting, dus inclusief de waterfactuur. Dit fonds is echter niet specifiek voor de waterfactuur. publieke inzameling en zuivering van afvalwater zelfvoorziening inzake waterproductie Vrijstelling op rioolheffing in sommige Geen heffing voor onttrekking eentes voor mensen met een uit oppervlaktewater; In een bijstandsinkomen; geen heffing bij hergebruik aantal gevallen wordt een van grijs water als hoeveelheid vervuiling niet vrijstelling gegeven op de is toegenomen; aftrek voor vervuiling van grondwaterheffing (bv. Voor zware metalen van bedrijven (conform bodemsaneringsprojecten, hoeveelheid zware metalen in huishoudelijk spoelwaterteoetkoming, afvalwater) infiltratiekorting, irrigatie) Geen BTW ; vrijstelling indien onttrekking minder dan 20m³ Geen BTW voor waterdiensten per dag bedraagt Gezinnen zijn vrijgesteld van de rioolheffing indien ze niet zijn aangesloten op het rioleringsstelsel; vrijstellingen op de verontreinigingsheffing voor water voor fonteinen, brandweer en sneeuwkanonnen en voor verkoop van water aan andere waterbedrijven Er werden geen gegevens gevonden over vrijstellingen. Daar ze in Duitsland uitgaan van het gelijkheidsprincipe (zelfde service, zelfde kost) zullen er in Duitsland hoogstwaarschijnlijk geen vrijstellingen aanwezig zijn. Portugal Sociale vrijstellingen Sociale vrijstellingen Tsjechië Geen Geen informatie De eerste of m³ kan vrijgesteld zijn van heffing; bepaalde activiteiten zijn vrijgesteld van grondwaterheffing (bv. Uitpompen ifv natuurdoeleinden, om gebouwen droog te houden, voor aquacultuur, ) Vrijstelling voor visteelt, landbouw, onder een bepaald jaarlijks volume,... (Vrijstellingen zijn verschillend overheen de Länder. ) Lagere heffing voor onttrekking ifv landbouw Eerste 6.000m³/jaar is vrijgesteld van heffing zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater Geen informatie Geen informatie Geen informatie Vrijstelling op heffing indien voldaan aan vereisten voor zuivering Geen informatie Geen informatie

37 Land/regio Zweden Oostenrijk Denemarken Geen publieke (drink)waterproductie en - distributie Geen sociale correcties, wel vermindering op aansluitingskosten (afhankelijk Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering publieke inzameling en zuivering van afvalwater zelfvoorziening inzake waterproductie zelfvoorziening inzake zuivering van afvalwater van omstandigheden) Geen sociale correcties Geen Geen informatie Voor de stad Wenen: Als meer dan 5% van het verbruikte water (met een minimum van 100 m³) in een periode niet naar de riolering gaat, dan wordt de heffing verminderd met deze hoeveelheid. Voor kleine tuinen en voor gebouwen met niet meer dan 2 woningen met een woonoppervlakte < 150 m² kan voor Vrijstelling voor water de irrigatie van de tuintjes de bestemd voor brandbestrijding afvalwaterheffing verminderd worden. Geen informatie Geen informatie Geen water onttrokken voor irrigatie doeleinden (landbouwers) niet onderworpen aan belastingen Geen informatie

38 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Sociale correcties op de tarieven worden toegepast in Vlaanderen (drie waterbedrijven), Engeland en Portugal voor kwetsbare groepen. In een Brussel, Wallonië en Frankrijk kunnen gezinnen beroep doen op een sociaal fonds dat financiële steun geeft voor kosten met betrekking tot de woning in het aleen of de waterfactuur in het bijzonder. Dit is geen vrijstelling sensu stricto. We vermelden dit toch in de fiches en de tabel omdat dit relevant is voor deze studie. Er worden verschillende soorten van economische correcties toegepast: Vrijstelling van heffing voor een eigen waterwinning onder een bepaald volume (Vlaanderen, Engeland, Frankrijk, Tsjechië). Vrijstelling of vermindering van heffing voor een eigen waterwinning voor een bepaald doeleinde zoals bv irrigatie (Denemarken, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Portugal). Vrijstelling of vermindering van de kostprijs van leidingwater of afvalwaterverzameling en zuivering voor bepaalde doeleinden (bv brandbestrijding) (Oostenrijk, Frankrijk).

39 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Deel B: Kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater De fiches van de landen en regio s geven een gedetailleerd overzicht van de aanrekening van de kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater. Onderstaande tabel geeft een overzicht per land/regio van de verantwoordelijke instanties, de toegepaste tarieven en eventuele flankerende kosten, milieuschade- en hulpbronkosten en vrijstellingen met betrekking tot de kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater. Een aantal landen passen effectief een tarief toe voor de collectieve buffering en afvoer van hemelwater. Enkel voor sommige abonnees in Engeland, Tsjechië en Duitsland is deze heffing gebaseerd op een realistische inschatting van de hoeveelheid regenwater die van een perceel afvloeit (op basis van verharde oppervlakte). In Frankrijk wordt een eenmalige heffing toegepast bij aanleg van een nieuw gebouw op basis van de verharde oppervlakte. In Nederland en Zweden worden heffing toegepast maar deze zijn niet gebaseerd op de effectieve afstromende hoeveelheid regenwater (vast tarief, tarief op basis van drinkwaterverbruik of tarief op basis van waarde van het pand). In de overige landen wordt geen aparte heffing aangerekend voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater.in de meeste gevallen zit de kostprijs hiervan verrekend in de tarieven voor riolering of worden deze kosten betaald vanuit de alene werkingsmiddelen van de (lokale) overheden. In Vlaanderen zitten de kosten voor collectieve afvoer van hemelwater onrechtstreeks (deels) vervat in de heffing op de waterverontreiniging. De kosten voor de buffering van hemelwater zitten hier niet in vervat. De Vlaamse overheid staat in voor de aanleg van bufferbekkens maar dit wordt bekostigd vanuit de alene werkingsmiddelen. Er wordt geen specifieke heffing hiervoor aangerekend. Denemarken is van plan om de afvalwaterheffing te differentiëren in functie van het individuele regenwaterbeheer. Gezinnen die regenwater afkomstig van hun woning intern gebruiken of laten afvloeien naar de tuin, belasten het rioolstelsel minder en dienen dus in principe ook minder te betalen. Nu nog wordt de hoogte van de afvalwaterheffing bepaald volgens het verbruik van drinkwater. Een werkelijke tariefdifferentiatie zal een stimulans zijn om regenwater te bufferen. In Tsjechië worden de collectieve maatregelen die op eenteniveau worden genomen, zoals bufferbekkens en gescheiden riolering, gedragen via het aleen eentebudget (eventueel aangevuld met nationale financiering). Er werd echter melding aakt dat bedrijven een bijkomend een heffing moeten betalen voor het water dat van hun terrein draineert in de riolering. Deze tarieven worden bepaald aan de hand van de oppervlakte van het bedrijventerrein. De hoogte van de heffing is niet gekend, noch of deze wordt aangerekend via de waterfactuur of apart wordt aangerekend.

40 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Land/regio Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Tabel 15 : Verantwoordelijke instanties, de toegepaste tarieven en eventuele flankerende kosten, milieuschade- en hulpbronkosten en vrijstellingen met betrekking tot de kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater Instantie verantwoordelijke voor organisatie Afvoer via riolering: eenten; collectieve buffering: Vlaams gewest Brussels gewest en eenten (via Hydrobru) Waals gewest/ De Société Publique de Gestion de l Eau (SPGE) waterschap en eenten heffingen/tarieven Verborgen kosten Milieuschadekosten en hulpbronkosten vrijstellingen Onrechtstreeks via heffing op waterverontreiniging voor grootgebruikers; collectieve buffering: geen specifieke heffing, wordt betaald uit alene werkingsmiddelen Geen informatie Geen informatie Geen informatie Brussels Gewest : geen heffing wordt betaald via werkingsmiddelen; Gemeenten: via waterfactuur (inbegrepen in tarieven drinkwater) Geen informatie Geen informatie Geen informatie Stormbekkens etc geen heffing; worden gefinancierd uit het alene overheidsbudget; kosten voor gescheiden riolering zitten vervat in de tarieven voor riolering Geen informatie Geen informatie Geen informatie watersysteemheffing (gebaseerd op waarde van een pand en omvat ook kosten voor waterkering en waterkwaliteitsbeheer); Gemeenten kunnen één rioolheffing invoeren ter bekostiging van alle taken of twee afzonderlijke rioolheffingen invoeren voor de afvalwaterzorg enerzijds en de hemelwaterzorg en de grondwaterzorg anderzijds. In de praktijk passen alle eenten één heffing toe (dus geen apart tarief voor hemelwater) Geen informatie Geen informatie Vrijstelling op rioolheffing in sommige eentes voor mensen met een bijstandsinkomen

41 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Land/regio Engeland Frankrijk Instantie verantwoordelijke voor organisatie Water- en afvalwatermaatschappijen rekenen de kost hiervoor door via de watertarieven Gemeenten Verborgen kosten Milieuschadekosten en hulpbronkosten heffingen/tarieven Soms niet via aparte post aangerekend; Soms wordt het vast tarief toegepast op basis van Door manier van de waarde of oppervlakte van de eigendom; aanrekenen is dit soms wordt de variabele component van de zelf een drinkwaterprijs ook nog aangepast in functie verborgen kost bij van de oppervlakte of waarde van de de eigendom drinkwaterfactuur Geen informatie Mogelijkheid om heffing in te stellen is bij wet bepaald, in sommige bekkens wordt een eenmalige heffing toegekend bij het aanleggen van verharde oppervlakte (per m²) Geen informatie Geen informatie vrijstellingen Indien klanten kunnen aantonen dat ze van deze diensten geen gebruik maken, kunnen ze korting krijgen. lagere heffing voor aanleg van verharde oppervlakte indien op het perceel maatregelen genomen worden voor infiltratie De belasting voor hemelwater wordt of apart berekend op basis van het verharde (afwaterende) oppervlakte (56% van de bevolking) of via een gezamenlijk tarief met het afvalwater (44% van de bevolking). Geen informatie Geen informatie Geen informatie Gemeenten (via Duitsland afvalwaterbedrijven) Portugal Gemeenten Geen informatie Geen informatie Geen informatie Geen informatie Tsjechië De staat; Recente herziening Water Act (opmerkelijke veranderingen is de regeling voor regenwater en haar relatie met afvalwater, verder geen informatie) Geen heffing, wordt betaald uit alene middelen; Bedrijven: bijkomend tarief voor water dat van terrein draineert in de riolering. (obv oppervlakte van het bedrijventerrein) hoogte ongekend Geen informatie Geen informatie Geen informatie

42 Land/regio Zweden Instantie verantwoordelijke voor organisatie Gemeenten heffingen/tarieven Oostenrijk Gemeente Geen aparte toeslag Denemarken Gemeenten/lokale overheden Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering In sommige eenten apart tarief op waterfactuur (vaste bijdrage), anders heffing inbegrepen in tarieven voor riolering Verborgen kosten Geen informatie Geen aparte toeslag Milieuschadekosten en hulpbronkosten Bijdrage hiertoe in de tarieven wordt niet uitdrukkelijk vermeld vrijstellingen In Stockholm kan de heffing verminderd worden met 50 % als er een verminderde of vertraagde afvoer van het regenwater aanwezig is. Er kan een reductie van 100 % toegekend worden als er geen aansluiting op het stormwatersysteem vereist is. Geen aparte toeslag Geen aparte toeslag deels verrekend via de watertarieven (voorlopig enkel nog gebaseerd op verbruik drinkwater) en deels uit het alene staatsbudget Geen informatie Geen informatie Geen informatie

43 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Deel C: vergelijking van kostprijs voor typegezinnen, typelandbouwers en typebedrijven Gezien het groot aantal verschillende tarieven en tariefstructuren die toegepast worden in de beschouwde regio s en landen is het onmogelijk om een vergelijking van de kostprijs van water in deze landen door te voeren enkel op basis van de tarieven. De vergelijking kan wel uitgevoerd worden door voor type-gezinnen, type-landbouwers en type-bedrijven een vergelijking op te maken van de kostprijs voor elk van de waterdiensten in de verschillende regio s en landen. Deze kostprijs werd berekend op basis van de tarieven die in deelopdracht A werden opgezocht. Telkens werd geprobeerd om de minimale, maximale, rekenkundige iddelde en gewogen iddelden te berekenen voor de kostprijs van verschillende waterdiensten. Niet voor alle landen en regio s was alle nodige informatie beschikbaar was om deze vier elementen te berekenen. Indien bijvoorbeeld enkel iddelde tarieven gekend waren, kon een minimum en maximum bedrag niet berekend worden. Indien wel alle tarieven van alle drinkwatermaatschappijen gekend zijn maar geen informatie over aantal aansluitingen per drinkwatermaatschappij beschikbaar was, kon geen gewogen iddelde berekend worden. Dit wordt aangegeven door lege cellen in de tabellen. Voor de waterdiensten waar in een land of regio maar één tarief voor geldt, is de totale kost meteen het minimum, maximum en (gewogen) iddelde. Dit wordt zo ingevuld in de tabellen. De kostprijs wordt telkens weergegeven inclusief eventuele BTW die erop aangerekend wordt. Bij de deelhoofdstukken die de resultaten weergeven voor de type-gezinnen, type-landbouwers en type-bedrijven wordt ook telkens voor de verschillende landen de representativiteit van de berekende bedragen weergegeven. Indien we voor een land bijvoorbeeld slechts beschikken over de tarieven van een deel van de waterbedrijven die samen 50% van de bevolking bedienen dan betekent dit dat de berekende bedragen een representativiteit van 50% hebben. De doelstelling was om deze representativiteit zo hoog mogelijk te krijgen. Voor de type-gezinnen werd voor de verschillende landen en regio s ook een vergelijking aakt van de kostprijs van elk van de waterdiensten en van de totale waterfactuur met het lage, hoge en iddelde gezinsinkomens. Per onderdeel zullen ook conclusies weergegeven worden Men moet enige voorzichtigheid aan de dag leggen bij de interpretatie van de minimale en maximale kostprijzen. Voor sommige landen en regio s werd informatie omtrent tarieven bekomen tot op het laagste niveau (per eente, per watermaatschappij, ). Voor andere landen en regio s werd echter informatie verkregen per deelgebied of regio. Dit zijn dus iddelde cijfers per deelgebied of regio waarbij eventuele extreme waarden reeds weggewerkt zijn. Bij het opmaken van deze studie werd getracht om voor alle landen en regio s een volledig overzicht te verkrijgen van de tarieven op het laagste niveau maar dit is niet overal gelukt. In de landenfiches staat uitgelegd hoe deze kostprijs van waterdiensten werd berekend (op basis van welke gegevens en eventuele aannames of vereenvoudigingen wanneer niet alle tarieven volledig beschikbaar waren). Hier zal in het hoofdrapport niet meer op in worden gegaan.

44 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Vergelijking tussen landen tarieven van verschillende jaren Het merendeel van de tarieven die gevonden werden voor de verschillende landen en regio s zijn de momenteel geldende tarieven (dus voor 2012). Van sommige landen werden echter enkel oudere tarieven gevonden, soms voor alle waterdiensten, soms slechts voor enkele van de waterdiensten. Om de totale kostprijs die de verschillende typegezinnen, typelandbouwers en typebedrijven betalen voor de waterdiensten te kunnen vergelijken tussen de landen en regio s moeten we de tarieven allemaal indexeren tot 2012, het referentiejaar. Op de website van Eurostat worden cijfers gegeven omtrent de inflatie (harmonised indices of consumer price inflation). Hier bij is 2005 het referentiejaar (2005 = 100%). Naast jaarlijkse indexcijfers worden ook maandelijkse indexcijfers gegeven. Voor 2012 is het jaarlijkse cijfer logischerwijze nog niet beschikbaar. Er zal gewerkt worden met het indexcijfer van juni. Onderstaande tabel geeft de indexcijfers weer voor de deelnemende landen. Tabel 16 : Indexcijfer voor de deelnemende landen (bron: Eurostat) Index M06 Belgium 97,53 100,00 102,33 104,19 108,87 108,86 111,40 115,27 118,24 Czech Republic 98,4 100,0 102,1 105,1 111,7 112,4 113,7 116,2 120,6 Denmark 98,3 100,0 101,8 103,5 107,3 108,4 110,8 113,8 116,4 Germany 98,1 100,0 101,8 104,1 107,0 107,2 108,4 111,1 113,1 France 98,14 100,00 101,91 103,55 106,82 106,93 108,79 111,28 114,02 Netherlands 98,52 100,00 101,65 103,26 105,54 106,57 107,56 110,23 112,87 Austria 97,94 100,00 101,69 103,93 107,28 107,71 109,53 113,42 116,18 Portugal 97,92 100,00 103,04 105,54 108,34 107,36 108,85 112,72 115,77 Sweden 99,18 100,00 101,50 103,20 106,65 108,72 110,80 112,31 113,33 United Kingdom 98,0 100,0 102,3 104,7 108,5 110,8 114,5 119,6 122,3 Op basis hiervan kunnen de inflatiepercentages berekend worden van een jaar tegenover het voorgaande jaar ( consulteerbaar op Eurostat). Deze percentages worden hieronder weergegeven. Tabel 17 : Inflatiepercentages voor de deelnemende landen (Bron: Eurostat) Inflation rate M06 Belgium 1,9% 2,5% 2,3% 1,8% 4,5% 0,0% 2,3% 3,5% 2,6% Czech Republic 2,5% 1,6% 2,1% 2,9% 6,3% 0,6% 1,2% 2,2% 3,8% Denmark 0,8% 1,7% 1,8% 1,7% 3,7% 1,0% 2,2% 2,7% 2,3% Germany 1,8% 1,9% 1,8% 2,3% 2,8% 0,2% 1,1% 2,5% 1,8% France 2,3% 1,9% 1,9% 1,6% 3,2% 0,1% 1,7% 2,3% 2,5% Netherlands 1,4% 1,5% 1,7% 1,6% 2,2% 1,0% 0,9% 2,5% 2,4% Austria 2,0% 2,1% 1,7% 2,2% 3,2% 0,4% 1,7% 3,6% 2,4% Portugal 2,5% 2,1% 3,0% 2,4% 2,7% -0,9% 1,4% 3,6% 2,7% Sweden 1,0% 0,8% 1,5% 1,7% 3,3% 1,9% 1,9% 1,4% 0,9% United Kingdom 1,3% 2,0% 2,3% 2,3% 3,6% 2,1% 3,3% 4,5% 2,3% Indien we dus van bijvoorbeeld Zweden over een tarief beschikken uit 2010 en we willen dit extrapoleren naar 2012 dan zal het tarief verhoogd worden met 2,3% (=1,4% + 0,9%). Deze indexering werd reeds doorgevoerd in de berekeningen zoals opgenomen in de fiches in bijlage. In dit hoofdrapport worden enkel de geïndexeerde en dus vergelijkbare prijzen vermeld.

45 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan gezinnen wordt aangerekend. De kostprijs van waterdiensten werd doorgerekend voor vijf type-gezinnen. In onderstaande tabel worden de kenmerken van deze typegezinnen voorgesteld. Daarnaast wordt ook een vergelijking aakt tussen de kostprijs van waterdiensten en de totale waterfactuur en de hoge, iddelde en lage gezinsinkomens in deze landen. Dit om een vergelijking te kunnen maken van de betaalbaarheid van waterdiensten in de verschillende landen en regio s. Tabel 18 : Kenmerken van type-gezinnen Type-gezin Aantal gedomicilieerden Gemiddeld jaarleidingwaterverbruik per gezinstype (m³) Onderstaande tabel geeft de representativiteit weer van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typegezinnen. Tabel 19 : Representativiteit van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typegezinnen Water van het netwerk Riolering en afvalwaterzuivering Vlaanderen 100% 100% Brussel 100% 100% Wallonië 93% 93% Nederland 100% 100% Engeland 40% 40% Frankrijk 62% 41% Duitsland 100% 100% Portugal 100% 100% Tsjechië 100% 100% Zweden 100% 100% Oostenrijk 71% 71% Denemarken 55% 67% De representativiteit van de berekende kosten voor de type- gezinnen in Engeland is slechts 40%. De reden hiervoor is dat we enkel gerekend hebben met de tarieven voor bemeterde aansluitingen en deze bedragen slechts 40% van alle aansluitingen.

46 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Kostprijs van waterdiensten Voor de verschillende type- gezinnen werd telkens berekend per land of regio hoeveel zij betalen voor de verschillende waterdiensten. Deze kosten van de waterdiensten werden ook bij elkaar opgeteld om de totale kostprijs van de waterdiensten te bepalen voor de type-zinnen. Deze tabellen worden weergegeven in Bijlage A. In Bijlage A wordt ook per typegezin een grafiek van totale kostprijs van de waterdiensten weergegeven (minimum, rekenkundig iddelde, gewogen iddelde en maximum). Voor deze volledige figuren en tabellen verwijzen we dan ook naar deze bijlage. In deze hoofdtekst worden, in functie van de duidelijkheid en leesbaarheid, figuren weergegeven die een deel van de totale informatie bevatten Vergelijking iddelde kostprijs van waterdiensten in alle landen en regio s Onderstaande figuren tonen de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwater voor type gezinnen 1 en 5 in de verschillende landen en regio s. In de landen en regio s waar geen gewogen iddelde beschikbaar was werd het rekenkundige iddelde gebruikt. Vlaanderen bevindt zich qua kostprijs telkens net onder het iddelde voor beide typegezinnen. In Denemarken is de kostprijs voor beide typegezinnen veruit het hoogste. In Portugal is de kostprijs dan weer het laagst voor beide typegezinnen. Voor de kleine gezinnen met een laag watergebruik (typegezin 1) kan de kostprijs in Duitsland en Nederland ook als hoog beschouwd worden terwijl deze in Tsjechje en Zweden eerder laag is. De overige landen en regio s leunen aan tegen het iddelde. Voor de grote gezinnen met een hoog watergebruik (typegezin 5) kan de kostprijs in Duitsland als hoog beschouwd worden en in Tsjechië en Brussel als laag. De overige landen en regio s leunen aan tegen het iddelde.

47 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 1: Gemiddelde kostprijs voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor type gezin 1 in de verschillende landen en regio s. Figuur 2 : Gemiddelde kostprijs voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor type gezin 5 in de verschillende landen en regio s.

48 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Vergelijking kostprijs van waterdiensten in de drie Belgische regio s Onderstaande figuren tonen de minimale, rekenkundige en gewogen iddelde en maximale kostprijs voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering aangerekend in de drie Belgische regio s voor typegezin 1 en 5. In Vlaanderen is de spreiding tussen de minimale en maximale kostprijs van deze waterdiensten het grootst. Voor typegezin 5 is deze spreiding groter dan voor typegezin 1. In de andere twee regio s is deze spreiding veel beperkter. Voor typegezin 1 is zowel de rekenkundige als de gewogen iddelde kostprijs van deze waterdiensten het hoogst. In Wallonië en in Brussel wordt een gelijkaardige iddelde kostprijs aangerekend. Voor typegezin 5, een groot gezin, is de kostprijs het hoogst in Wallonië en het laagst in Brussel. Vlaanderen ligt er tussenin. Figuur 3 : Kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typegezin 1 in de drie Belgische regio s.

49 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 4 : Kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typegezin 1 in de drie Belgische regio s Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten tussen België en de buurlanden Onderstaande figuren tonen de minimale, rekenkundige en gewogen iddelde en maximale kostprijs voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering aangerekend in de drie Belgische regio s en de buurlanden voor typegezin 1 en 5. In Engeland, Duitsland en Frankrijk zijn de maxima voor deze twee typegezinnen veruit het hoogst en de minima het laagst. De spreiding in deze landen is dan ook het grootst. Voor de kleine gezinnen met een laag watergebruik (typegezin 1) is de iddelde kostprijs het grootst in Nederland. Voor de grote gezinnen met een hoog watergebruik (typegezin 5) is de iddelde kostprijs het hoogst in Duitsland. Gemiddeld ligt de kostprijs in de drie Belgische regio s lager dan in de omliggende buurlanden.

50 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 5: Kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typegezin 1 in België en de Buurlanden Figuur 6 : Kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typegezin 5 in België en de Buurlanden

51 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Betaalbaarheid Naast de pure kostprijs van waterdiensten is ook het aspect betaalbaarheid belangrijk. Welk aandeel hebben de kosten van waterdiensten op het gezinsbudget? Hierbij is het belangrijk om ook te kijken naar de lagere gezinsinkomens. Op de website van Eurostat kan informatie gevonden worden over de verdeling van het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen in de Europese landen 1. Deze cijfers zijn gebaseerd op data komende van het EU-SILC project 2. We zullen de kostprijs van de waterdiensten voor de gezinnen vergelijken met het 1e deciel, het 1e kwartiel, de mediaan, het 3e kwartiel en het 9e deciel van de inkomens van alle gezinnen. Deze bedragen worden in onderstaande tabel weergegeven. Enkel de gegevens tot en met 2010 waren beschikbaar. Deze werden op dezelfde manier als de tarieven geïndexeerd naar Tabel 20 : Verdeling van equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen voor 2010 en geïndexeerd naar Equivalent jaarlijks Eerste Deciel Eerste kwartiel Mediaan Derde kwartiel Negende deciel beschikbaar inkomen Euro/jaar België Vlaanderen Brussel* Wallonie Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Eerste Deciel Eerste kwartiel Mediaan Derde kwartiel Negende deciel Euro/jaar (geïndexeerd) België Vlaanderen Brussel* Wallonie Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken * Voorzichtigheid is geboden bij de interpretatie van de cijfers voor kleine groepen. De omvang van de steekproef van de SILC-enquête is niet voldoende groot om voor Brussel op deciel-detailniveau sluitende conclusies te formuleren

52 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Op basis van deze gegevens kan bepaald worden welk aandeel de kostprijs van waterdiensten hebben op het gezinsbudget (procentueel). In Bijlage B worden de volledige tabellen en figuren weergegeven die de betaalbaarheid van waterdiensten voorstellen voor de verschillende typegezinnen ten opzichte van de hoge, mediane en lage inkomens. In deze hoofdtekst worden, in functie van de duidelijkheid en leesbaarheid, figuren weergegeven die een deel van de totale informatie bevatten Type gezin 1 Onderstaande figuren geven het aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering weer van typegezien 1 ten opzichte van het eerste deciel, het mediane en het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen. In de landen en regio s waar geen gewogen iddelde beschikbaar was werd het rekenkundige iddelde gebruikt. De iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering van typegezin 1 maakt iddeld over alle landen en regio s 2,5% uit van het lage equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen (eerste deciel), 1,3% van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen en 0,7% van het hoge equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen (negende deciel). Als uitschieter is in Duitsland het aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering van typegezin 1 het hoogst voor het lage equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen. In de overige landen schommelt dit aandeel rond het iddelde van alle landen. Voor wat betreft de maximale waterfacturen zijn Portugal, Denemarken en Duitsland de uitschieters. De aandelen gaan hier tot 5 à 8 % voor het lage equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen (zie figuren in Bijlage B). Figuur 7: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

53 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 8: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Figuur 9: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Type gezin 5 Onderstaande figuren geven het aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering weer van typegezien 5 ten opzichte van het eerste deciel, het mediane en het negende deciel gezinsinkomen. In de landen en regio s waar geen gewogen iddelde beschikbaar was werd het rekenkundige iddelde gebruikt. De iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering van typegezin 5 maakt iddeld over alle landen en regio s 6,6% uit van de lage gezinsinkomens (eerste deciel), 3,6% van de mediane gezinsinkomens en 2,0% van de hoge gezinsinkomens (negende deciel).

54 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Als uitschieter is in Tsjechië het aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering van typegezin 5 het hoogst voor de lage, mediane en hoge gezinsinkomens. In Vlaanderen ligt zowel voor de lage, mediane en hoge gezinsinkomens het aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering van typegezin 5 onder het iddelde van alle landen en regio s. Uitschieters wat betreft de maximale kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering voor typegezin 5 zijn Portugal, Tsjechië en Denemarken. Het aandeel van de totale kostprijs van de waterfactuur onder de maximale tarieven loopt op tot 13 à 19% voor de lage inkomens en tot 4 à 5 % voor de hoge inkomens (zie figuren in Bijlage B). Figuur 10: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

55 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 11: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Figuur 12: Aandeel van de iddelde kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Onderstaande tabel geeft informatie over de verdeling van de gezinsgrootte in de deelnemende landen. Dit geeft een idee van welk percentage van de bevolking in een land onder een van de typegezinnen valt.

56 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 21 : Verdeling van de gezinsgrootte in de deelnemende landen verdeling van de gezinsgrootte (2010) 1 persoon 2 persoons 3 persons 4 persons 5 personen 6 personen en meer % % % % % % België 34,5 31,7 15,0 11,2 5,5 2,1 Nederland 36,1 32,1 12,3 13,3 4,6 1,5 Engeland 30,9 33,4 15,1 14,0 4,7 1,9 Frankrijk 35,3 32,9 13,6 12,0 4,5 1,7 Duitsland 39,8 34,5 12,7 9,6 2,7 0,7 Portugal 17,7 30,6 25,9 18,2 5,7 1,9 Tsjechië 23,5 32,4 20,5 18,6 3,8 1,2 Zweden 39,5 33,5 10,7 11,8 3,5 1,1 Oostenrijk 36,0 28,6 16,0 12,5 5,0 1,9 Denemarken 46,2 29,9 9,6 10,3 3,2 0,8 Bovenstaande berekeningen houden rekening met de hoge, lage en iddelde gezinsinkomens van een land gebaseerd op alle gezinnen in dat land. Het gezinsinkomen is echter sterk afhankelijk van de gezinssamenstelling (aantal gezinsleden, leeftijd, afhankelijke kinderen of niet, ). Onderstaande tabel geeft een meer gedetailleerde verdeling van het iddelde en mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen voor verschillende types van huishoudens. Er is geen informatie beschikbaar omtrent hoge en lage inkomens per type huishouden. Op basis van deze gegevens kunnen bovenstaande berekeningen wat meer in de diepte geïnterpreteerd worden. Zo ligt bijvoorbeeld het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van een eenpersoonsgezin lager dan dat van alle gezinnen. En indien dit eenpersoonsgezin een vrouw is, ligt het nog lager. Voor eenpersoonsgezinnen zal het aandeel van de totale waterfactuur in het gezinsinkomen dus nog hoger liggen dan in de tabellen hierboven voorgesteld. Voor deze gezinnen kunnen problemen ontstaan om de kostprijs van waterdiensten te kunnen betalen.

57 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 22 : Gemiddeld en mediaan equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen voor verschillende types van huishoudens voor 2012 (geïndexeerd op basis van gegevens voor 2010) Household type Indicator euro/year Belgium Czech RepublDenmark Germany France Netherlands Austria Portugal Sweden United Kingdom Total Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Total Median equivalised net income 2012 (by indexing) Single person Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Single person Median equivalised net income 2012 (by indexing) One adult younger than 65 years Mean equivalised net income 2012 (by indexing) One adult younger than 65 years Median equivalised net income 2012 (by indexing) One adult 65 years or over Mean equivalised net income 2012 (by indexing) One adult 65 years or over Median equivalised net income 2012 (by indexing) Single person with dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Single person with dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Single female Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Single female Median equivalised net income 2012 (by indexing) Single male Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Single male Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults younger than 65 years Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults younger than 65 years Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults, at least one aged 65 years or over Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults, at least one aged 65 years or over Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with one dependent child Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with one dependent child Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with two dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with two dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with three or more dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two adults with three or more dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two or more adults without dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two or more adults without dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Two or more adults with dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Two or more adults with dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Three or more adults Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Three or more adults Median equivalised net income 2012 (by indexing) Three or more adults with dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Three or more adults with dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Households without dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Households without dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing) Households with dependent children Mean equivalised net income 2012 (by indexing) Households with dependent children Median equivalised net income 2012 (by indexing)

58 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Waterfactuur Naast de totale kostprijs van waterdiensten die wordt aangerekend aan de typegezinnen werd binnen deze studie ook nagegaan hoe groot het bedrag is dat via de waterfactuur wordt betaald. Immers niet overal worden de kosten van zowel drinkwaterproductie en -levering als van afvalwaterverzameling en zuivering via één factuur aangerekend aan de gezinnen. Onderstaande tabel geeft voor de verschillende landen en regio s het totale bedrag (minimum, rekenkundig iddelde, gewogen iddelde en maximum) weer dat door de type-gezinnen betaald wordt via de waterfactuur. In Nederland (alle provincies behalve Gelderland), Denemarken, Portugal (beperkt, geen percentage gekend), Tsjechië (beperkt geen percentage gekend) en Engeland (19% van de aansluitingen) wordt via de waterfactuur enkel betaald voor drinkwater. Zij betalen via andere weg voor de riolering en de afvalwaterzuivering (via afvalwaterbedrijven, eenten of Waterschappen). In de overige landen en regio s worden zowel de kost voor drinkwaterproductie en -levering als voor afvalwaterverzameling en zuivering aangerekend via de waterfactuur. In Zweden, Oostenrijk, Frankrijk en de grootste delen van Portugal, Tsjechië en Engeland gebeurt dit doordat gecombineerde water- en afvalwaterbedrijven de factuur van de door hun geleverde diensten bezorgen aan hun abonnees. In Vlaanderen, Brussel, Wallonië en Duitsland worden deze diensten door verschillende bedrijven verzorgd, maar worden ze via een eenaakte waterfactuur samen aangerekend aan de abonnees.

59 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering * 81% van de aansluitingen Tabel 23: Kostprijs aangerekend op de waterfactuur voor de type-gezinnen (incl. BTW) Waterfactuur Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland* Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken

60 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan landbouwers wordt aangerekend. Om de kostprijs te bepalen die aan een standaard landbouwbedrijf wordt aangerekend, wordt gewerkt met twee typebedrijven. Deze zijn gedefinieerd aan de hand van het volume drinkwaterverbruik voor huishoudelijke- en bedrijfsactiviteiten en het volume onttrokken grondwater: 1. Tuinbouwbedrijf met 2 personen: a. 60 m³ drinkwater voor huishoudelijke activiteiten en 60 m³ geloosd via riolering b. 150 m³ drinkwater voor bedrijfsactiviteiten c m³ grondwater voor bedrijfsactiviteiten 2. Gemengde veehouderij (1000 pluimvee, 100 koeien, 200 varkens) met 2 personen en 2 werknemers a. 120 m³ drinkwater voor huishoudelijke en sanitaire activiteiten en 120 m³ geloosd via riolering b. 120 m³ drinkwater voor bedrijfsactiviteiten c m³ grondwater voor bedrijfsactiviteiten Onderstaande tabel geeft de representativiteit weer van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typelandbouwers. Tabel 24 : Representativiteit van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typelandbouwers Water van het Riolering en Eigen waterwinning grondwater netwerk afvalwaterzuivering Vlaanderen 100% 100% 100% Brussel 100% 100% 100% Wallonië 93% 93% 100% Nederland 100% 100% 100% Engeland 40% 40% 100% Frankrijk 62% 41% 100% Duitsland 100% 100% 100% Portugal 100% 100% 100% Tsjechië 100% 100% 100% Zweden 100% 100% 100% Oostenrijk 71% 71% geen informatie Denemarken 55% 67% 100% De representativiteit van de berekende kosten voor de type- landbouwers in Engeland is slechts 40%. De reden hiervoor is dat we enkel gerekend hebben met de tarieven voor bemeterde aansluitingen en deze bedragen slechts 40% van alle aansluitingen.

61 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering In Bijlage C wordt telkens per waterdienst een tabel weergegeven van de kostprijs voor de twee typelandbouwbedrijven alsook figuren van de totale kostprijs van publiek geleverde waterdiensten Publiek geleverde waterdiensten Onderstaande figuren geven de rekenkundig iddelde kostprijs van waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering weer voor de twee typelandbouwers in de verschillende landen en regio s. Voor beide typelandbouwers is deze kostprijs het hoogst in Denemarken en het laagst in Portugal. Vlaanderen ligt voor beide typelandbouwers onder de iddelde kostprijs van alle landen en regio s (548 /jaar voor typebedrijf 1 en 729 /jaar voor typebedrijf 2). Figuur 13: Gemiddelde kostprijs van waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typelandbouwer 1 - Tuinbouw

62 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 14: Gemiddelde kostprijs van waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor Typelandbouwer 2 - Veehouderij Eigen waterwinning uit grondwater Voor Oostenrijk werd geen informatie ontvangen omtrent de kostprijs van een eigen waterwinning uit grondwater voor landbouwers. Wat betreft de overige landen en regio s moet type landbouwer 1 slechts in 4 van de 11 landen en regio s betalen voor een eigen waterwinning uit grondwater. Het gaat om Vlaanderen, Nederland, Engeland en Portugal. Typelandbouwer 2 moet bijkomend betalen in Duitsland. In de overige landen en regio s wordt ofwel geen heffing toegepast, ofwel ligt de afname van de landbouwers onder de maximumgrens die vrijgesteld is van betaling. Voor beide typelandbouwbedrijven zijn Portugal en Vlaanderen de koplopers wat betreft de hoogte van de heffing.

63 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 15: Kostprijs eigen waterwinning uit grondwater (incl. BTW) Typelandbouwbedrijf 1 in de landen en regio s waar deze een heffing moeten betalen Figuur 16: Kostprijs eigen waterwinning uit grondwater (incl. BTW) Typelandbouwbedrijf 2 in de landen en regio s waar deze een heffing moeten betalen

64 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Vergelijking van de kostprijs van waterdiensten die aan bedrijven wordt aangerekend. Om de kostprijs te bepalen die aan een standaard bedrijf wordt aangerekend, wordt gewerkt met vier typebedrijven. Deze zijn gedefinieerd aan de hand van de grootte van hun aansluiting op het netwerk en het totale waterverbruik. In samenspraak met de opdrachtgever werden voor elk type bedrijf twee type vervuilers gedefinieerd, een lichte en een zware vervuiler, aan de hand van een vooropgestelde concentratie voor verschillende vervuilende elementen. Hierbij werd geen rekening gehouden met detectielimieten van chemische stoffen. Voor deze typebedrijven wordt telkens bepaald hoeveel zij betalen voor de verschillende waterdiensten. Er werd geen rekening gehouden met bepaalde vrijstellingen die worden aangerekend in verschillende landen (bv. als bepaalde industrieën vermindering krijgen op de heffing voor lozing van afvalwater werd dit niet mee in rekening genomen omdat de typebedrijven niet dusdanig gespecificeerd zijn). Tabel 25: Gedefinieerde typebedrijven Type bedrijf Diameter water meter Maximale volumestroom aansluiting Jaarlijks waterverbruik A <20mm <3 m³/uur 1.000m³ B Tussen 20 en 40mm Tussen 3 en 30 m³/uur 5.000m³ C Tussen 40 en 80mm Tussen 30 en 65 m³/uur m³ D >80mm >65m³/uur m³ Tabel 26: Concentratie vervuilende stoffen - Lichte vervuiler Element vervuiling eenheid concentratie Chemische zuurstofvraag mg/l 25 Biochemische zuurstofvraag mg/l 125 totaal stikstof (=Kjeldahl Stikstof stikstof + nitraat + nitriet) mg/l 25 Kjeldahl stikstof mg/l 15 Geoxideerd stikstof mg/l 5 nitraat mg/l 5 nitriet mg/l 5 ammoniak mg/l 5 ammonium mg/l 5 Totale hoeveelheid gesuspendeerde stoffen mg/l 35 Zware metalen koper mg/l 0,01 chroom mg/l 0,001 lood mg/l 0,005 zilver mg/l 0,0005 arseen mg/l 0,0005 cadmium mg/l 0 kwik mg/l 0

65 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Element vervuiling eenheid concentratie nikkel mg/l 0,01 zink mg/l 0,05 Metox mg/l 0,206 Chloride mg/l 35 sulfaat mg/l 35 sulfiet mg/l 35 fosfor mg/l 1 Absorbeerbare Organische Halogenen (AOX) mg/l 0,2 Toxiciteit Kg équitox/m³ 0,0005 opgeloste anorganische zouten mg/l 1200 Tabel 27: Concentratie vervuilende stoffen - Zware vervuiler Element vervuiling eenheid concentratie Chemische zuurstofvraag mg/l 671,6 Biochemische zuurstofvraag mg/l 321 totaal stikstof (=Kjeldahl Stikstof stikstof + nitraat + nitriet) mg/l 40,32 Kjeldahl stikstof mg/l 20 Geoxideerd stikstof mg/l 10 nitraat mg/l 10 nitriet mg/l 10 ammoniak mg/l 10 ammonium mg/l 10 Totale hoeveelheid gesuspendeerde stoffen mg/l 87,9 Zware metalen koper m/l 0,105 chroom mg/l 0,002 lood mg/l 0,011 zilver mg/l 0,001 arseen mg/l 0,001 cadmium mg/l 0 kwik mg/l 0 nikkel mg/l 0,034 zink mg/l 0,119 Metox mg/l 0,936 Chloride mg/l 70 Sulfaat mg/l 70 Sulfiet mg/l 70 Fosfor mg/l 5,3 Absorbeerbare Organische Halogenen (AOX) mg/l 1 Toxiciteit Kg équitox/m³ 0,001 opgeloste anorganische zouten mg/l 2400

66 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Onderstaande tabel geeft de representativiteit weer van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typebedrijven. Tabel 28 : Representativiteit van de berekende kosten voor waterdiensten voor de typebedrijven Water van het Eigen waterwinning grondwater netwerk zuivering Vlaanderen 100% 100% 100% 100% 100% 100% Brussel 100% 100% 100% 100% 100% 100% Wallonië 93% 93% 93% 100% 100% 90% Nederland 95% hoog 100% 100% 100% 100% Engeland 100% 100% 100% 100% 100% 100% Frankrijk 62% 75% 75% 75% 75% 75% Duitsland 100% 100% 100% 100% 100% 100% Portugal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Tsjechië 100% 100% 100% 100% 100% 100% Zweden 22% 22% 22% 100% 100% 100% Oostenrijk 71% 71% 71% Geen informatie Geen informatie 100% Denemarken 55% 67% 67% Geen informatie Geen informatie 67% Eigen waterwinning oppervlakte- Lozing afvalwater in oppervlakte- Riolering Afvalwater-

67 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Kostprijs publieke drinkwaterproductie en levering en collectieve afvalwaterverzameling en zuivering In Bijlage D wordt telkens per waterdienst de kostprijs voor de vier typebedrijven in een tabel weergegeven: Waterlevering van het netwerk Riolering Afvalwaterzuivering Daarna worden volgende samengestelde tabellen weergegeven: Riolering en waterzuivering Waterlevering van het netwerk, riolering en waterzuivering In sommige landen wordt gewerkt met samengestelde tarieven en zijn geen afzonderlijke tarieven per onderdeel beschikbaar. Dit wordt in de eerste tabellen aangeduid met de vermelding geen apart tarief. Waar relevant worden tabellen opgegeven voor lichte en zware vervuilers per typebedrijf (afvalwaterzuivering en lozing). Voor Portugal dient operkt te worden dat de meeste bedrijven die veel water afnemen een eigen waterwinning hebben. Het doorrekenen van de beschikbare tarieven is dus eigenlijk niet relevant. Hiermee dient rekening te worden gehouden indien deze waarden vergeleken worden met de waarden van andere landen. Er is geen informatie beschikbaar voor de zware vervuilers In Tsjechië zijn er verschillende tarieven voor bedrijven voor het lozen van afvalwater op het rioleringsstelsel afhankelijk van de vervuilingsgraad. Deze tarieven die werden aangeleverd gelden enkel voor bedrijven die afvalwater lozen onder een bepaalde vervuilingsgraad. Bij lozing van afvalwater boven deze grens moet bijkomend betaald worden. Deze vervuilingsgraad of de hoogte van de bijkomende tarieven werden niet ter beschikking gesteld. We passen dus de beschikbare tarieven toe voor de lichte vervuilers en voor de zware vervuilers geven we aan dat er geen informatie beschikbaar is. Hierna worden figuren weergegeven van de rekenkundig iddelde kostprijs voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering voor typebedrijven A en B, zowel de lichte als de zware vervuilers. Gemiddeld over alle onderzochte landen en regio s ligt de kostprijs die een lichte vervuiler betaalt voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering niet veel onder de kostprijs die een zware vervuiler betaald voor deze waterdiensten. Voor bedrijven ligt de kostprijs die zij betalen voor de levering van drinkwater, riolering en waterzuivering in Vlaanderen in dezelfde lijn met de overige onderzochte regio s en landen. Zowel voor lichte als voor zware vervuilers is Denemarken het duurste land voor wat betreft levering van drinkwater, riolering en waterzuivering. Wallonië en Frankrijk zijn dan weer de goedkoopste landen/regio s voor wat betreft levering van drinkwater, riolering en waterzuivering.

68 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 17 : Gemiddelde kostprijs voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) lichte vervuiler Typebedrijf A Figuur 18 : Gemiddelde kostprijs voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) lichte vervuiler Typebedrijf D

69 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 19 : Gemiddelde kostprijs voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) zware vervuiler Typebedrijf A Figuur 20 : Figuur 21 : Gemiddelde kostprijs voor waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) zware vervuiler Typebedrijf D

70 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Kostprijs eigen waterwinning In Bijlage E wordt de kostprijs voor de vier typebedrijven in een tabel weergegeven voor Eigen waterwinning uit grondwater en voor Eigenwater winning uit oppervlaktewater. In Portugal bevat de heffing voor een eigenwaterwinning meteen ook een component die afhankelijk is van de vervuilingsgraad van het achteraf te lozen water op het oppervlaktewater (dus verschillend voor lichte of zware vervuilers). In de vergelijkende tabellen wordt deze heffing opgenomen bij het lozen van afvalwater in het oppervlaktewater, omdat daar het onderscheid tussen lichte en zware vervuiler kan aakt worden. Voor Oostenrijk en Denemarken werd geen informatie aangeleverd over de hoogte van de heffingen voor een eigen waterwinning uit grond- en oppervlakte water. In Brussel en Zweden wordt geen heffing aangerekend voor een eigen waterwinning, zowel uit grond- als uit oppervlaktewater. In Wallonië en Nederland worden geen heffingen aangerekend voor een eigen waterwinning uit oppervlaktewater. Typebedrijf A valt in Wallonië en Typebedrijven A en B vallen in Frankrijk en Tsjechië onder de maximumgrens die vrijgesteld is van betaling van een heffing. Zij betalen dus geen kost voor hun eigen waterwinning. De heffing op een eigen waterwinning uit grondwater is het hoogst in Vlaanderen. Voor de kleine waterwinners uit oppervlaktewater is de heffing in Vlaanderen het hoogst in vergelijking met de andere landen. Voor de grote waterwinners uit oppervlaktewater wordt de heffing hoger in Tsjechië.

71 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Kostprijs lozing van afvalwater op het oppervlaktewater In Bijlage F wordt de kostprijs voor de vier typebedrijven in tabellen weergegeven voor Lozing van afvalwater in het oppervlaktewater. In Zweden en Oostenrijk moet een bedrijf niet betalen voor het lozen van afvalwater in het oppervlaktewater. Een bedrijf is wel verplicht om zijn afvalwater eerst zelf te zuiveren om aan deze normen te voldoen alvorens het water te lozen. In Tsjechië en Frankrijk vallen typebedrijven A en B onder de maximumgrens die vrijgesteld is van betaling van een heffing. Zij betalen dus geen kost voor het lozen van afvalwater in het oppervlaktewater. De heffingen voor lozing van afvalwater in oppervlaktewater zijn zowel voor lichte als zware vervuilers voor alle typebedrijven het hoogst in Denemarken. Deze zijn in vergelijking met de andere landen uitzonderlijk hoog. De heffingen voor lozing van afvalwater in oppervlaktewater ligt zowel voor lichte als zware vervuilers voor alle typebedrijven in Vlaanderen lager dan het iddelde van alle onderzochte landen en regio s. Indien we Denemarken niet meerekenen dan ligt de iddelde kostprijs in Vlaanderen iets hoger dan het iddelde van alle onderzochte landen en regio s Gemiddelde kostprijs voor lozing afvalwater op het oppervlaktewater zware vervuiler Typebedrijf D (iddelde: /jaar; zonder Denemarken /jaar) /jaar Figuur 22: Gemiddelde kostprijs voor lozing afvalwater op het oppervlaktewater (incl. BTW) zware vervuiler typebedrijf D (Denemarken werd niet weergegeven op de figuur wegens zeer hoge kostprijs die de figuur onduidelijk maakt)

72 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Besluit In deze studie werd een vergelijking aakt van de kostprijs van waterlevering en afvalwaterzuivering voor gebruikers alsook de wijze waarop de kosten aangerekend worden, onder welke tariefstructuur en wat de hoogtes van deze tarieven zijn in een selectie van Europese regio s en landen. Ook verborgen en/of flankerende kosten, vrijstellingen en de toepassing van milieu- en hulpbronkosten werden onderzocht. De manier waarop de levering van waterdiensten georganiseerd is, blijkt sterk te verschillen tussen de beschouwde regio s en landen. Er kan een onderscheid aakt worden tussen de landen waar de waterdiensten geleverd worden door één instantie of de landen waar deze diensten door verschillende instanties geleverd worden. Voor de eindgebruiker betekent dit dat hij ofwel één enkele waterfactuur betaalt ofwel dat hij aan verschillende instanties moet betalen. Het staat vast dat één factuur voor de eindgebruiker eenvoudiger en duidelijker is. Dit laat ook toe om op eenvoudige wijze de totale kosten van de waterdiensten te koppelen aan het totale waterverbruik. In Vlaanderen krijgen de huishoudens sinds de eenaakte waterfactuur ook één factuur voor alle waterdiensten van de drinkwatermaatschappij. Voor de landen en regio s werd ook nagegaan welke wettelijke bepalingen bestaan omtrent tarieven en tariefstructuren. In de meeste landen en regio s is de organisatie van de drinkwaterproductie en distributie vastgelegd via wetten/verordeningen/ordonnanties. Hierin worden de betrokken instanties beschreven en wat hun bevoegdheden zijn. Nergens worden tarieven opgenomen in de wettelijke bepalingen. Wanneer er hieromtrent iets eld wordt, blijft het meestal beperkt tot modaliteiten over de tariefbepalingen (hoogtes van tarieven op basis van vervuilingsniveau, op basis van ligging: in een meer of minder kwetsbare zone voor verdroging/vervuiling, ). Naast de totale kostprijs van waterdiensten, is de tariefstructuur van belang waaronder deze waterdiensten worden aangerekend. Zelden wordt in de regelgeving het toepassen van een bepaalde tariefstructuur verplicht. De aard van deze tariefstructuur kan zuinig watergebruik of verspilling in de hand werken. Er worden veel verschillende tariefstructuren toegepast, ook binnen een land of regio. Er wordt nog slechts beperkt gewerkt met een vast tarief (hoogte is niet afhankelijk va n de hoeveelheid gebruikt water). Globaal kan gesteld worden dat dit enkel nog wordt toegepast bij niet-bemeterde aansluitingen. Voor huishoudens wordt de levering van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering in de meeste gevallen aangerekend onder een variabel tarief of met stijgende tariefblokken, al dan niet met een deel vast bijdrage. Deze tariefstructuren werken een zuinig waterverbruik in de hand: hoe meer water verbruikt wordt hoe duurder de totale waterfactuur en bij stijgende tariefblokken stijgt bijkomend het tarief per eenheid. Voor bedrijven worden ook grotendeels variabele tarieven en stijgende tariefblokken toegepast. Toch worden in een aantal gevallen, ook in Vlaanderen, dalende tariefblokken toegepast. Een dergelijke tariefstructuur werkt een eerder verspillend waterverbruik in de hand. Flankerende en/of verborgen kosten kunnen de reële kostprijs voor water beïnvloeden voor de eindgebruiker. De meest voorkomende flankerende en/of verborgen kost is de kost voor het realiseren van de aansluiting op het drinkwaternetwerk en op de riolering. Deze wordt zo goed als overal toegepast. Overige verborgen en/of flankerende kosten die in sommige regio s en landen worden toegepast, zijn administratieve kosten of kosten voor andere diensten die verbonden zijn aan de levering van water. In de meeste regio s en landen die in deze studie zijn opgenomen worden kortingen of correcties toegepast. Voor gezinnen gaat het om sociale kortingen, voor bedrijven om economische kortingen. In het laatste geval krijgen bepaalde sectoren een vermindering op de tarieven van de waterdiensten of op de heffingen. In Vlaanderen en Wallonië bestaat een ecologische vrijstelling

73 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering waarbij gebruikers die zelf hun afvalwater zuiveren niet moeten betalen voor de lozing ervan. Klimatologische en geografische vrijstellingen werden nergens vermeld. In het kader van deze studie was het niet de bedoeling om te beoordelen in welke mate een land of regio milieu- en hulpbronkosten internaliseert, maar wel om te inventariseren in welke mate kosten aangerekend worden waarin (een deel van de) milieu- en hulpbronkosten kunnen geïnternaliseerd zijn. Hiervoor worden de kosten beschouwd waarin een element van schaarste of milieuschade is opgenomen. In verschillende regio s en landen worden kosten aangerekend die ten dele beschouwd kunnen worden als milieu- en hulpbronkosten en die betrekking hebben op de eigen waterwinning uit grond- of oppervlaktewater en voor het lozen van afvalwater in het riool of in het oppervlaktewater. In tweede instantie werd in deze studie ook een vergelijking aakt van de aanrekening van de kosten voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater in de geselecteerde landen en regio s. Slechts een aantal landen past hier effectief een tarief toe voor toe. In enkele landen is deze heffing gebaseerd op een realistische inschatting van de hoeveelheid regenwater die van een perceel afvloeit (Engeland, Tsjechië en Duitsland). In Nederland en Zweden is de heffing niet gebaseerd op de effectieve afstromende hoeveelheid regenwater. In Frankrijk wordt een eenmalige heffing toegepast bij aanleg van een nieuw gebouw op basis van de verharde oppervlakte. In de overige landen wordt geen aparte heffing aangerekend voor collectieve buffering en afvoer van hemelwater. In de meeste gevallen zit de kostprijs hiervan verrekend in de tarieven voor riolering of worden deze kosten betaald vanuit de alene werkingsmiddelen van de (lokale) overheden. Gezien de kosten voor de waterdiensten op verschillende manieren doorgerekend worden in de verschillende landen, met verschillende tariefstructuren en tarieven is het moeilijk om deze onderling te vergelijken. Daarom werd ervoor geopteerd om de kostprijs van waterdiensten te vergelijken voor vijf typegezinnen, twee typelandbouwers en acht typebedrijven (vier keer hetzelfde waterverbruik maar telkens een lichte en een zware vervuiler). Voor de verschillende regio s en landen werd voor deze types gebruikers telkens de kostprijs van de waterdiensten berekend en besproken. Daarnaast werd ook de kostprijs die een gezin betaald, vergeleken met de lage, mediane en hoge gezinsinkomens per regio en land. Vlaanderen bevindt zich voor wat betreft de iddelde kostprijs van het totaal van de publiek geleverde waterdiensten voor de typegezinnen telkens net onder het iddelde van alle landen en regio s. In vergelijking met Brussel en Wallonië kan men stellen dat de spreiding tussen de minimale en maximale kostprijs van deze waterdiensten het grootst is in Vlaanderen. Voor typegezin 1 (weinig waterverbruik) is de iddelde kostprijs van deze waterdiensten in Vlaanderen hoger dan in Wallonië en Brussel. Voor typegezin 5 (veel waterverbruik) ligt de iddelde kostprijs tussen deze van Wallonië en Brussel. De iddelde kostprijs van deze waterdiensten in de drie Belgische regio s ligt lager dan in de omliggende buurlanden. Om de betaalbaarheid van waterdiensten in kaart te brengen werd de kostprijs van de publiek geleverde waterdiensten ook vergeleken met het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen van de gezinnen. Voor Vlaanderen ligt het aandeel van de iddelde kostprijs van waterdiensten in het inkomen gevoelig lager ten opzichte van het iddelde van alle landen en dit zowel voor de hoge, lage als de mediane inkomens. Deze tendens is vooral voor typegezin 5 (veel waterverbruik) duidelijk.

74 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Enkel in Vlaanderen, Brussel, Wallonië en Duitsland worden de waterdiensten door verschillende bedrijven verzorgd, maar worden ze via een eenaakte waterfactuur samen aangerekend aan de abonnees. In Zweden, Oostenrijk, Frankrijk en de grootste delen van Portugal, Tsjechië en Engeland worden de waterdiensten door dezelfde bedrijven geleverd en gefactureerd. In Denemarken en beperkte delen van Nederland, Portugal, Tsjechië en Engeland wordt via de waterfactuur enkel betaald voor drinkwater. Zij betalen via andere weg voor riolering en afvalwaterzuivering In Vlaanderen ligt voor beide type-landbouwers de iddelde kostprijs van publiek geleverde waterdiensten onder het iddelde kostprijs van alle landen en regio s. Voor beide typelandbouwbedrijven is Vlaanderen samen met Portugal de koploper wat betreft de hoogte van de heffing voor een eigen waterwinning uit grondwater. Voor bedrijven ligt de kostprijs die zij betalen voor de levering van drinkwater, riolering en waterzuivering in Vlaanderen in dezelfde lijn met die van de overige onderzochte regio s en landen. De heffing op een eigen waterwinning uit grondwater is het hoogst in Vlaanderen in vergelijking met de andere landen en regio s. Ook voor de kleine waterwinners uit oppervlaktewater is de heffing in Vlaanderen het hoogst in vergelijking met de andere landen. Voor de grote waterwinners uit oppervlaktewater is de heffing hoger in Tsjechië dan in Vlaanderen. De heffingen voor lozing van afvalwater in oppervlaktewater ligt zowel voor lichte als zware vervuilers voor alle typebedrijven in Vlaanderen ongeveer op de hoogte van het iddelde van alle onderzochte landen en regio s.

75 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Drinkwater Min Bijlage A: Tabellen en figuren kostprijs van waterdiensten voor de type-gezinnen Tabel 29 : Kostprijs drinkwater voor de vijf typegezinnen (incl. BTW) Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Max Tabel 30 : Kostprijs Afvalwaterverzameling voor de vijf typegezinnen (incl. BTW) Afvalwaterverzameling/riolering Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken

76 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 31 : Kostprijs Afvalwaterzuivering voor de vijf typegezinnen (incl. BTW) Afvalwaterzuivering Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Tabel 32 : Kostprijs Afvalwaterverzameling en Afvalwaterzuivering voor de vijf typegezinnen (incl. BTW) Riolering en afvalwaterzuivering Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken

77 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 33 : Kostprijs van Drinkwater, Afvalwaterverzameling en Afvalwaterzuivering voor de vijf typegezinnen (incl. BTW) Drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering Type- gezin 1 Type- gezin 2 Type- gezin 3 Type- gezin 4 Type- gezin 5 Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar /jaar /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Figuur 23: Kostprijs drinkwater, afvalwaterverzameling en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor typegezin 1

78 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 24: Kostprijs drinkwater, afvalwaterverzameling en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor typegezin 2 Figuur 25: Kostprijs drinkwater, afvalwaterverzameling en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor typegezin 3

79 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 26: Kostprijs drinkwater, afvalwaterverzameling en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor typegezin 4 Figuur 27: Kostprijs drinkwater, afvalwaterverzameling en afvalwaterzuivering (incl. BTW) voor typegezin 5

80 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Bijlage B: Tabellen en figuren betaalbaarheid van waterdiensten voor de type-gezinnen Tabel 34 : Aandeel van kostprijs drinkwater (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 1 Betaalbaarheid drinkwater Typegezin 1 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde Aandeel in inkomen (negende kwartiel) kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 0,7% 1,0% 1,0% 1,2% 0,5% 0,7% 0,7% 0,9% 0,4% 0,5% 0,5% 0,6% 0,3% 0,4% 0,4% 0,5% 0,2% 0,3% 0,3% 0,4% Brussel 1,5% 1,6% 1,6% 1,1% 1,1% 1,2% 0,7% 0,8% 0,8% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,3% 0,3% Wallonië 0,9% 1,2% 1,3% 1,4% 0,7% 0,9% 1,0% 1,0% 0,5% 0,6% 0,7% 0,7% 0,4% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,4% 0,4% 0,4% Nederland 0,7% 1,1% 0,9% 0,9% 0,5% 0,8% 0,7% 0,7% 0,4% 0,6% 0,5% 0,6% 0,3% 0,5% 0,4% 0,4% 0,2% 0,4% 0,3% 0,3% Engeland 0,8% 1,2% 1,6% 0,5% 0,8% 1,2% 0,4% 0,6% 0,8% 0,3% 0,4% 0,6% 0,2% 0,3% 0,4% Frankrijk 0,7% 1,3% 1,8% 0,5% 0,9% 1,3% 0,4% 0,7% 1,0% 0,3% 0,5% 0,7% 0,2% 0,4% 0,5% Duitsland 1,1% 1,5% 2,3% 0,8% 1,1% 1,6% 0,6% 0,8% 1,2% 0,4% 0,6% 0,8% 0,3% 0,4% 0,6% Portugal 1,3% 0,9% 0,6% 0,4% 0,3% Tsjechië 1,4% 1,6% 1,6% 1,8% 1,1% 1,2% 1,2% 1,4% 0,8% 1,0% 1,0% 1,1% 0,6% 0,7% 0,7% 0,9% 0,5% 0,6% 0,6% 0,7% Zweden Oostenrijk 0,2% 0,8% 1,1% 0,1% 0,0% 0,8% 0,1% 0,4% 0,6% 0,1% 0,3% 0,5% 0,1% 0,3% 0,4% Denemarken 0,8% 1,2% 1,3% 1,8% 0,6% 0,9% 1,0% 1,3% 0,4% 0,7% 0,7% 1,0% 0,3% 0,5% 0,5% 0,8% 0,3% 0,4% 0,4% 0,6%

81 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 35 : Aandeel van kostprijs riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 1 Betaalbaarheid riolering en afvalwaterzuivering typegezin 1 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste kwartiel) Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Max Min Rek Gew % Aandeel in inkomen (negende deciel) Max Min Rek Gew Max % Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew % % % Vlaanderen 0,5% 1,0% 1,0% 1,0% 0,3% 0,7% 0,7% 0,8% 0,3% 0,5% 0,5% 0,6% 0,2% 0,4% 0,4% 0,4% 0,2% 0,3% 0,3% 0,3% Brussel 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Wallonië 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% 0,2% 0,2% 0,2% 0,2% Nederland 1,7% 1,3% 1,0% 0,8% 0,6% Engeland 1,0% 1,8% 2,3% 0,7% 1,3% 1,6% 0,5% 0,9% 1,1% 0,4% 0,6% 0,8% 0,3% 0,4% 0,6% Frankrijk 0,6% 1,2% 1,7% 0,4% 0,9% 1,2% 0,3% 0,7% 0,9% 0,2% 0,5% 0,7% 0,2% 0,3% 0,5% Duitsland 1,3% 1,8% 2,9% 0,9% 1,3% 2,1% 0,7% 0,9% 1,5% 0,5% 0,7% 1,1% 0,4% 0,5% 0,8% Portugal 0,9% 0,6% 0,4% 0,3% 0,2% Tsjechië 1,1% 1,4% 1,4% 1,9% 0,9% 1,1% 1,1% 1,5% 0,7% 0,9% 0,9% 1,2% 0,5% 0,7% 0,7% 0,9% 0,4% 0,5% 0,5% 0,7% Zweden Oostenrijk 0,2% 0,9% 2,0% 0,2% 0,7% 1,5% 0,1% 0,5% 1,1% 0,1% 0,4% 0,8% 0,1% 0,3% 0,6% Denemarken 0,3% 1,7% 1,5% 3,3% 0,2% 1,3% 1,1% 2,4% 0,2% 0,9% 0,8% 1,8% 0,1% 0,7% 0,6% 1,4% 0,1% 0,6% 0,5% 1,1% Tabel 36 : Aandeel van kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 1 Betaalbaarheid drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering typegezin 1 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste kwartiel) Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Max Min Rek Gew % Aandeel in inkomen (negende deciel) Max Min Rek Gew % Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % Vlaanderen 1,3% 1,9% 1,9% 2,1% 1,0% 1,4% 1,4% 1,6% 0,7% 1,0% 1,0% 1,2% 0,5% 0,8% 0,8% 0,9% 0,4% 0,6% 0,6% 0,7% Brussel 2,5% 2,5% 2,6% 1,7% 1,8% 1,9% 1,2% 1,3% 1,3% 0,8% 0,8% 0,8% 0,5% 0,5% 0,5% Wallonië 1,6% 1,9% 2,1% 2,1% 1,2% 1,5% 1,6% 1,6% 0,9% 1,0% 1,1% 1,1% 0,7% 0,8% 0,8% 0,8% 0,5% 0,6% 0,6% 0,7% Nederland 2,8% 2,2% 1,7% 1,3% 1,0% Engeland 1,8% 2,9% 3,9% 1,3% 2,1% 2,8% 0,9% 1,5% 2,0% 0,6% 1,0% 1,3% 0,4% 0,7% 1,0% Frankrijk 1,3% 2,5% 3,4% 0,9% 1,8% 2,6% 0,7% 1,4% 1,9% 0,5% 1,0% 1,4% 0,4% 0,7% 1,0% Duitsland 2,4% 3,4% 5,2% 1,7% 2,4% 3,7% 1,2% 1,7% 2,7% 0,9% 1,3% 1,9% 0,7% 0,9% 1,4% Portugal 2,2% 1,5% 1,1% 0,7% 0,5% Tsjechië 2,5% 3,0% 3,0% 3,7% 1,9% 2,4% 2,3% 2,9% 1,5% 1,9% 1,9% 2,3% 1,2% 1,4% 1,4% 1,8% 0,9% 1,1% 1,1% 1,3% Zweden 1,0% 2,0% 3,3% 0,7% 1,5% 2,4% 0,5% 1,1% 1,8% 0,4% 0,9% 1,4% 0,3% 0,7% 1,1% Oostenrijk 0,4% 1,7% 3,1% 0,3% 1,2% 2,3% 0,2% 0,9% 1,7% 0,2% 0,7% 1,3% 0,1% 0,5% 1,0% Denemarken 1,0% 3,0% 2,8% 5,1% 0,8% 2,2% 2,1% 3,7% 0,6% 1,6% 1,5% 2,8% 0,4% 1,3% 1,2% 2,1% 0,4% 1,0% 1,0% 1,7%

82 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 28 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

83 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 29 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

84 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur: 30 Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 1 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

85 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 37 : Aandeel van kostprijs drinkwater (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 2 Betaalbaarheid drinkwater Typegezin 2 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 0,9% 1,2% 1,2% 1,4% 0,7% 0,9% 0,9% 1,1% 0,5% 0,7% 0,6% 0,8% 0,4% 0,5% 0,5% 0,6% 0,3% 0,4% 0,4% 0,5% Brussel 2,0% 2,1% 2,1% 1,4% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0% 1,0% 0,6% 0,7% 0,7% 0,4% 0,4% 0,4% Wallonië 1,3% 1,8% 2,0% 2,0% 1,0% 1,3% 1,5% 1,5% 0,7% 0,9% 1,1% 1,1% 0,5% 0,7% 0,8% 0,8% 0,4% 0,5% 0,6% 0,6% Nederland 0,9% 1,3% 1,1% 1,6% 0,7% 1,0% 0,8% 1,3% 0,5% 0,8% 0,6% 1,0% 0,4% 0,6% 0,5% 0,7% 0,3% 0,5% 0,4% 0,6% Engeland 1,0% 1,6% 2,3% 0,7% 1,1% 1,6% 0,5% 0,8% 1,1% 0,3% 0,5% 0,8% 0,2% 0,4% 0,6% Frankrijk 0,8% 1,7% 2,5% 0,6% 1,3% 1,9% 0,4% 0,9% 1,4% 0,3% 0,7% 1,0% 0,2% 0,5% 0,7% Duitsland 1,5% 2,0% 2,8% 1,0% 1,4% 2,0% 0,8% 1,0% 1,4% 0,5% 0,7% 1,0% 0,4% 0,6% 0,8% Portugal 2,1% 1,4% 1,0% 0,7% 0,5% Tsjechië 2,1% 2,4% 2,4% 2,8% 1,6% 1,9% 1,9% 2,2% 1,3% 1,5% 1,5% 1,7% 1,0% 1,2% 1,1% 1,3% 0,8% 0,9% 0,9% 1,0% Zweden Oostenrijk 0,3% 1,1% 1,7% 0,2% 0,0% 1,3% 0,2% 0,6% 1,0% 0,1% 0,5% 0,7% 0,1% 0,3% 0,5% Denemarken 1,0% 1,7% 1,7% 2,3% 0,7% 1,2% 1,3% 1,7% 0,5% 0,9% 0,9% 1,3% 0,4% 0,7% 0,7% 1,0% 0,3% 0,6% 0,6% 0,8% Tabel 38 : Aandeel van kostprijs riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 2 Betaalbaarheid riolering en afvalwaterzuivering typegezin 2 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 0,7% 1,5% 1,5% 1,6% 0,5% 1,1% 1,1% 1,2% 0,4% 0,8% 0,8% 0,9% 0,3% 0,6% 0,6% 0,7% 0,2% 0,5% 0,5% 0,5% Brussel 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% Wallonië 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% Nederland 2,2% 1,7% 1,3% 1,0% 0,8% Engeland 1,2% 2,3% 3,3% 0,9% 1,6% 2,4% 0,6% 1,1% 1,7% 0,4% 0,8% 1,1% 0,3% 0,6% 0,8% Frankrijk 0,7% 1,6% 2,4% 0,5% 1,2% 1,7% 0,4% 0,9% 1,3% 0,3% 0,7% 0,9% 0,2% 0,5% 0,7% Duitsland 2,0% 2,7% 4,1% 1,4% 2,0% 2,9% 1,0% 1,4% 2,1% 0,7% 1,0% 1,5% 0,5% 0,8% 1,1% Portugal 1,4% 0,9% 0,7% 0,4% 0,3% Tsjechië 1,7% 2,2% 2,2% 2,9% 1,3% 1,7% 1,7% 2,3% 1,0% 1,4% 1,4% 1,8% 0,8% 1,0% 1,0% 1,4% 0,6% 0,8% 0,8% 1,0% Zweden Oostenrijk 0,3% 1,4% 3,1% 0,2% 1,0% 2,3% 0,2% 0,8% 1,7% 0,1% 0,6% 1,3% 0,1% 0,4% 1,0% Denemarken 0,4% 2,6% 2,2% 4,5% 0,3% 1,9% 1,6% 3,3% 0,2% 1,4% 1,2% 2,5% 0,2% 1,1% 0,9% 1,9% 0,1% 0,9% 0,7% 1,5%

86 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 39 : Aandeel van kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 2 Betaalbaarheid drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering typegezin 2 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,6% 2,6% 2,6% 2,9% 1,2% 1,9% 1,9% 2,2% 0,9% 1,4% 1,4% 1,6% 0,7% 1,1% 1,1% 1,2% 0,5% 0,9% 0,9% 1,0% Brussel 3,3% 3,4% 3,4% 2,3% 2,4% 2,4% 1,6% 1,7% 1,7% 1,1% 1,1% 1,1% 0,7% 0,7% 0,7% Wallonië 2,5% 2,9% 3,1% 3,2% 1,9% 2,2% 2,4% 2,4% 1,3% 1,6% 1,7% 1,7% 1,0% 1,2% 1,3% 1,3% 0,8% 0,9% 1,0% 1,0% Nederland 3,6% 2,8% 2,1% 1,6% 1,2% Engeland 2,2% 3,9% 5,6% 1,6% 2,8% 4,0% 1,1% 1,9% 2,8% 0,8% 1,3% 1,9% 0,5% 1,0% 1,4% Frankrijk 1,5% 3,4% 4,9% 1,1% 2,5% 3,6% 0,8% 1,8% 2,7% 0,6% 1,4% 1,9% 0,4% 1,0% 1,4% Duitsland 3,4% 4,7% 6,9% 2,5% 3,4% 4,9% 1,8% 2,4% 3,5% 1,3% 1,8% 2,6% 1,0% 1,3% 1,9% Portugal 3,4% 1,6% 1,1% 0,8% Tsjechië 3,8% 4,7% 4,6% 5,7% 3,0% 3,6% 3,6% 4,4% 2,4% 2,9% 2,8% 3,5% 1,8% 2,2% 2,2% 2,7% 1,4% 1,7% 1,7% 2,0% Zweden 1,5% 3,1% 5,1% 1,1% 2,3% 3,8% 0,8% 1,7% 2,8% 0,7% 1,4% 2,2% 0,5% 1,1% 1,8% Oostenrijk 0,6% 2,5% 4,8% 0,5% 1,8% 3,5% 0,3% 1,4% 2,7% 0,3% 1,0% 2,0% 0,2% 0,8% 1,5% Denemarken 1,4% 4,3% 3,9% 6,9% 1,1% 3,1% 2,9% 5,1% 0,8% 2,3% 2,1% 3,7% 0,6% 1,8% 1,7% 2,9% 0,5% 1,5% 1,3% 2,3%

87 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 31 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 2 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Figuur 32 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 2 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

88 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 33 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 2 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

89 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 40 : Aandeel van kostprijs drinkwater (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 3 Betaalbaarheid drinkwater Typegezin 3 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,1% 1,5% 1,4% 1,7% 0,8% 1,1% 1,1% 1,3% 0,6% 0,8% 0,8% 1,0% 0,5% 0,6% 0,6% 0,7% 0,4% 0,5% 0,5% 0,6% Brussel 2,6% 2,7% 2,7% 1,8% 1,9% 2,0% 1,3% 1,3% 1,4% 0,8% 0,9% 0,9% 0,5% 0,6% 0,6% Wallonië 1,8% 2,4% 2,7% 2,8% 1,4% 1,8% 2,1% 2,1% 1,0% 1,3% 1,5% 1,5% 0,7% 1,0% 1,1% 1,1% 0,6% 0,8% 0,8% 0,9% Nederland 1,1% 1,6% 1,3% 1,9% 0,8% 1,3% 1,0% 1,5% 0,6% 1,0% 0,8% 1,1% 0,5% 0,7% 0,6% 0,9% 0,4% 0,6% 0,5% 0,7% Engeland 1,2% 2,1% 3,0% 0,9% 1,5% 2,2% 0,6% 1,0% 1,5% 0,4% 0,7% 1,0% 0,3% 0,5% 0,7% Frankrijk 1,0% 2,3% 3,3% 0,7% 1,7% 2,5% 0,5% 1,2% 1,8% 0,4% 0,9% 1,3% 0,3% 0,7% 1,0% Duitsland 1,9% 2,5% 3,4% 1,4% 1,8% 2,4% 1,0% 1,3% 1,8% 0,7% 0,9% 1,3% 0,5% 0,7% 0,9% Portugal 2,5% 1,8% 1,2% 0,8% 0,6% Tsjechië 3,0% 3,4% 3,4% 3,9% 2,3% 2,7% 2,6% 3,1% 1,8% 2,1% 2,1% 2,4% 1,4% 1,6% 1,6% 1,9% 1,1% 1,2% 1,2% 1,4% Zweden Oostenrijk 0,4% 1,4% 2,4% 0,3% 0,0% 1,8% 0,2% 0,8% 1,3% 0,2% 0,6% 1,0% 0,1% 0,5% 0,8% Denemarken 1,2% 2,1% 2,2% 3,1% 0,9% 1,6% 1,6% 2,3% 0,7% 1,2% 1,2% 1,7% 0,5% 0,9% 0,9% 1,3% 0,4% 0,7% 0,8% 1,0% Tabel 41 : Aandeel van kostprijs riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 3 Betaalbaarheid riolering en afvalwaterzuivering typegezin 3 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste kwartiel) Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,0% 2,1% 2,1% 2,2% 0,8% 1,6% 1,6% 1,7% 0,6% 1,1% 1,2% 1,2% 0,4% 0,9% 0,9% 0,9% 0,3% 0,7% 0,7% 0,7% Brussel 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% Wallonië 1,6% 1,6% 1,6% 1,6% 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% Nederland 2,7% 2,1% 1,6% 1,2% 0,9% Engeland 1,5% 2,9% 4,5% 1,1% 2,1% 3,2% 0,7% 1,4% 2,2% 0,5% 1,0% 1,5% 0,4% 0,7% 1,1% Frankrijk 0,8% 2,1% 3,1% 0,6% 1,6% 2,3% 0,4% 1,2% 1,7% 0,3% 0,9% 1,3% 0,2% 0,6% 0,9% Duitsland 2,7% 3,8% 5,4% 1,9% 2,7% 3,9% 1,4% 1,9% 2,8% 1,0% 1,4% 2,0% 0,8% 1,1% 1,5% Portugal 1,6% 1,1% 0,8% 0,5% 0,3% Tsjechië 2,4% 3,1% 3,1% 4,1% 1,9% 2,4% 2,4% 3,2% 1,5% 1,9% 1,9% 2,5% 1,1% 1,5% 1,5% 1,9% 0,9% 1,1% 1,1% 1,5% Zweden Oostenrijk 0,3% 1,4% 3,1% 0,2% 1,0% 2,3% 0,2% 0,8% 1,7% 0,1% 0,6% 1,3% 0,1% 0,4% 1,0% Denemarken 0,4% 2,6% 2,2% 4,5% 0,3% 1,9% 1,6% 3,3% 0,2% 1,4% 1,2% 2,5% 0,2% 1,1% 0,9% 1,9% 0,1% 0,9% 0,7% 1,5%

90 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 42 : Aandeel van kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 3 Betaalbaarheid drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering typegezin 3 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,9% 3,4% 3,4% 3,8% 1,5% 2,6% 2,6% 2,9% 1,1% 1,9% 1,9% 2,1% 0,8% 1,4% 1,4% 1,6% 0,7% 1,1% 1,1% 1,3% Brussel 4,4% 4,5% 4,5% 3,1% 3,2% 3,2% 2,2% 2,2% 2,2% 1,4% 1,4% 1,4% 0,9% 0,9% 0,9% Wallonië 3,5% 4,0% 4,4% 4,4% 2,6% 3,0% 3,3% 3,3% 1,9% 2,2% 2,3% 2,4% 1,4% 1,6% 1,8% 1,8% 1,1% 1,3% 1,4% 1,4% Nederland 4,3% 3,3% 2,6% 1,9% 1,5% Engeland 2,7% 4,9% 7,5% 1,9% 3,6% 5,4% 1,4% 2,5% 3,8% 0,9% 1,7% 2,6% 0,7% 1,2% 1,8% Frankrijk 1,8% 4,4% 6,5% 1,3% 3,3% 4,8% 1,0% 2,4% 3,5% 0,7% 1,8% 2,6% 0,5% 1,3% 1,9% Duitsland 4,6% 6,3% 8,8% 3,3% 4,5% 6,3% 2,4% 3,2% 4,5% 1,7% 2,4% 3,3% 1,3% 1,8% 2,5% Portugal 4,1% 2,9% 2,0% 1,4% 0,9% Tsjechië 5,3% 6,5% 6,5% 8,0% 4,2% 5,1% 5,0% 6,2% 3,3% 4,0% 4,0% 5,0% 2,5% 3,1% 3,1% 3,8% 1,9% 2,3% 2,3% 2,9% Zweden 2,1% 4,4% 7,1% 1,6% 3,3% 5,3% 1,2% 2,4% 3,9% 0,9% 1,9% 3,1% 0,7% 1,5% 2,5% Oostenrijk 0,9% 3,4% 6,7% 0,6% 2,5% 4,9% 0,5% 1,9% 3,7% 0,4% 1,4% 2,8% 0,3% 1,1% 2,1% Denemarken 1,8% 5,7% 5,2% 9,1% 1,3% 4,2% 3,9% 6,7% 1,0% 3,1% 2,8% 5,0% 0,8% 2,4% 2,2% 3,9% 0,6% 1,9% 1,8% 3,1%

91 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 34 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 3 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

92 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 35 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 3 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

93 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 36 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 3 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Tabel 43 : Aandeel van kostprijs drinkwater (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 4 Betaalbaarheid drinkwater Typegezin 4 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,1% 1,6% 1,6% 1,9% 0,9% 1,2% 1,2% 1,4% 0,6% 0,9% 0,9% 1,1% 0,5% 0,7% 0,7% 0,8% 0,4% 0,5% 0,5% 0,6% Brussel 3,0% 3,0% 3,1% 2,1% 2,2% 2,2% 1,5% 1,5% 1,5% 0,9% 1,0% 1,0% 0,6% 0,6% 0,6% Wallonië 2,2% 2,9% 3,3% 3,4% 1,7% 2,2% 2,5% 2,6% 1,2% 1,6% 1,8% 1,8% 0,9% 1,2% 1,3% 1,4% 0,7% 0,9% 1,0% 1,1% Nederland 1,2% 1,8% 1,5% 2,2% 0,9% 1,4% 1,2% 1,7% 0,7% 1,1% 0,9% 1,3% 0,5% 0,8% 0,7% 1,0% 0,4% 0,6% 0,5% 0,7% Engeland 1,4% 2,5% 3,6% 1,0% 1,8% 2,6% 0,7% 1,2% 1,8% 0,5% 0,8% 1,2% 0,4% 0,6% 0,9% Frankrijk 1,1% 2,7% 4,0% 0,8% 2,0% 3,0% 0,6% 1,5% 2,2% 0,4% 1,1% 1,6% 0,3% 0,8% 1,1% Duitsland 2,2% 2,9% 3,9% 1,6% 2,1% 2,8% 1,1% 1,5% 2,0% 0,8% 1,1% 1,5% 0,6% 0,8% 1,1% Portugal 3,1% 2,2% 1,5% 1,0% 0,7% Tsjechië 3,6% 4,2% 4,1% 4,8% 2,8% 3,3% 3,2% 3,7% 2,2% 2,6% 2,6% 3,0% 1,7% 2,0% 2,0% 2,3% 1,3% 1,5% 1,5% 1,7% Zweden Oostenrijk 0,5% 1,7% 3,0% 0,4% 0,0% 2,2% 0,3% 1,0% 1,6% 0,2% 0,7% 1,2% 0,2% 0,5% 0,9% Denemarken 1,3% 2,5% 2,6% 3,6% 1,0% 1,8% 1,9% 2,7% 0,7% 1,4% 1,4% 2,0% 0,6% 1,1% 1,1% 1,5% 0,5% 0,8% 0,9% 1,2%

94 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 44 : Aandeel van kostprijs riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 4 Betaalbaarheid riolering en afvalwaterzuivering typegezin 4 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste kwartiel) Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,2% 2,5% 2,6% 2,7% 0,9% 1,9% 1,9% 2,1% 0,7% 1,4% 1,4% 1,5% 0,5% 1,1% 1,1% 1,2% 0,4% 0,9% 0,9% 0,9% Brussel 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% Wallonië 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,1% 1,1% 1,1% 1,1% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% Nederland 3,1% 2,4% 1,8% 1,4% 1,1% Engeland 1,6% 3,3% 5,4% 1,2% 2,4% 3,9% 0,8% 1,7% 2,7% 0,6% 1,1% 1,8% 0,4% 0,8% 1,3% Frankrijk 0,9% 2,5% 3,8% 0,7% 1,9% 2,8% 0,5% 1,4% 2,1% 0,4% 1,0% 1,5% 0,3% 0,7% 1,1% Duitsland 3,3% 4,6% 6,4% 2,4% 3,3% 4,6% 1,7% 2,4% 3,3% 1,2% 1,7% 2,4% 0,9% 1,3% 1,8% Portugal 1,9% 1,3% 0,9% 0,6% 0,4% Tsjechië 2,9% 3,8% 3,8% 5,0% 2,3% 3,0% 2,9% 3,9% 1,8% 2,4% 2,3% 3,1% 1,4% 1,8% 1,8% 2,4% 1,0% 1,4% 1,3% 1,8% Zweden Oostenrijk 0,5% 2,3% 5,2% 0,4% 1,7% 3,9% 0,3% 1,3% 2,9% 0,2% 1,0% 2,2% 0,2% 0,7% 1,6% Denemarken 0,7% 4,2% 3,6% 7,3% 0,5% 3,1% 2,7% 5,4% 0,4% 2,3% 2,0% 3,9% 0,3% 1,8% 1,5% 3,1% 0,3% 1,4% 1,2% 2,5% Tabel 45 : Aandeel van kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 4 Betaalbaarheid drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering typegezin 4 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde kwartiel) Aandeel in inkomen (negende kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 2,2% 4,0% 4,0% 4,5% 1,7% 3,0% 3,0% 3,4% 1,2% 2,2% 2,2% 2,5% 0,9% 1,7% 1,7% 1,9% 0,7% 1,3% 1,3% 1,5% Brussel 5,0% 5,1% 5,2% 3,6% 3,6% 3,7% 2,5% 2,5% 2,5% 1,6% 1,6% 1,6% 1,0% 1,1% 1,1% Wallonië 4,2% 4,9% 5,3% 5,4% 3,2% 3,7% 4,0% 4,1% 2,3% 2,6% 2,8% 2,9% 1,7% 2,0% 2,1% 2,2% 1,3% 1,5% 1,6% 1,7% Nederland 4,9% 3,8% 2,9% 2,2% 1,7% Engeland 3,1% 5,8% 9,0% 2,2% 4,1% 6,5% 1,5% 2,9% 4,5% 1,1% 2,0% 3,1% 0,8% 1,4% 2,2% Frankrijk 2,0% 5,2% 7,7% 1,5% 3,9% 5,7% 1,1% 2,8% 4,2% 0,8% 2,1% 3,1% 0,6% 1,5% 2,2% Duitsland 5,5% 7,5% 10,3% 4,0% 5,4% 7,4% 2,9% 3,9% 5,3% 2,1% 2,8% 3,9% 1,5% 2,1% 2,9% Portugal 5,0% 3,5% 2,4% 1,7% 1,1% Tsjechië 6,5% 8,0% 7,9% 9,8% 5,1% 6,2% 6,2% 7,6% 4,0% 4,9% 4,9% 6,1% 3,1% 3,8% 3,7% 4,6% 2,3% 2,9% 2,8% 3,5% Zweden 2,6% 5,4% 8,7% 1,9% 4,0% 6,5% 1,4% 3,0% 4,8% 1,1% 2,3% 3,8% 0,9% 1,9% 3,0% Oostenrijk 1,1% 4,1% 8,2% 0,8% 3,0% 6,0% 0,6% 2,3% 4,6% 0,4% 1,7% 3,4% 0,3% 1,3% 2,6% Denemarken 2,1% 6,7% 6,2% 10,9% 1,5% 5,0% 4,6% 8,0% 1,1% 3,7% 3,4% 5,9% 0,9% 2,9% 2,6% 4,6% 0,7% 2,3% 2,1% 3,7%

95 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 37 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 4 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Figuur 38 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 4 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

96 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 39 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 4 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

97 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 46 : Aandeel van kostprijs drinkwater (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 5 Betaalbaarheid drinkwater Typegezin 5 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde Aandeel in inkomen (negende kwartiel) kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,2% 1,8% 1,8% 2,2% 0,9% 1,4% 1,3% 1,7% 0,7% 1,0% 1,0% 1,2% 0,5% 0,8% 0,8% 0,9% 0,4% 0,6% 0,6% 0,7% Brussel 3,5% 3,6% 3,6% 2,5% 2,5% 2,6% 1,7% 1,8% 1,8% 1,1% 1,1% 1,2% 0,7% 0,7% 0,7% Wallonië 2,7% 3,5% 4,0% 4,1% 2,0% 2,7% 3,0% 3,1% 1,4% 1,9% 2,1% 2,2% 1,1% 1,4% 1,6% 1,6% 0,8% 1,1% 1,2% 1,3% Nederland 1,4% 2,1% 1,8% 2,4% 1,1% 1,6% 1,4% 1,9% 0,8% 1,2% 1,1% 1,5% 0,6% 0,9% 0,8% 1,1% 0,5% 0,7% 0,6% 0,8% Engeland 1,7% 2,9% 4,3% 1,2% 2,1% 3,1% 0,8% 1,4% 2,1% 0,6% 1,0% 1,5% 0,4% 0,7% 1,1% Frankrijk 1,2% 3,2% 4,7% 0,9% 2,3% 3,5% 0,7% 1,7% 2,6% 0,5% 1,3% 1,9% 0,3% 0,9% 1,4% Duitsland 2,6% 3,4% 4,4% 1,9% 2,4% 3,2% 1,3% 1,8% 2,3% 1,0% 1,3% 1,7% 0,7% 0,9% 1,2% Portugal 3,8% 2,7% 1,8% 1,3% 0,8% Tsjechië 4,4% 5,1% 5,0% 5,8% 3,4% 3,9% 3,9% 4,5% 2,7% 3,1% 3,1% 3,6% 2,1% 2,4% 2,4% 2,7% 1,6% 1,8% 1,8% 2,1% Zweden Oostenrijk 0,6% 2,0% 3,6% 0,5% 0,0% 2,6% 0,3% 1,1% 2,0% 0,3% 0,8% 1,5% 0,2% 0,6% 1,1% Denemarken 1,5% 2,9% 3,0% 4,3% 1,1% 2,2% 2,2% 3,2% 0,8% 1,6% 1,7% 2,3% 0,6% 1,2% 1,3% 1,8% 0,5% 1,0% 1,0% 1,5% Tabel 47 : Aandeel van kostprijs riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 5 Betaalbaarheid riolering en afvalwaterzuivering typegezin 5 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde Aandeel in inkomen (negende kwartiel) kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 1,5% 3,1% 3,1% 3,3% 1,1% 2,3% 2,3% 2,5% 0,8% 1,7% 1,7% 1,8% 0,6% 1,3% 1,3% 1,4% 0,5% 1,0% 1,0% 1,1% Brussel 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% Wallonië 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 0,8% 0,8% 0,8% 0,8% Nederland 3,5% 2,7% 2,1% 1,6% 1,2% Engeland 1,9% 3,8% 6,4% 1,3% 2,8% 4,6% 0,9% 1,9% 3,2% 0,6% 1,3% 2,2% 0,5% 0,9% 1,6% Frankrijk 1,0% 3,0% 4,5% 0,7% 2,2% 3,3% 0,5% 1,6% 2,4% 0,4% 1,2% 1,8% 0,3% 0,9% 1,3% Duitsland 4,0% 5,5% 7,7% 2,8% 3,9% 5,5% 2,1% 2,8% 3,9% 1,5% 2,1% 2,9% 1,1% 1,5% 2,1% Portugal 2,3% 1,6% 1,1% 0,5% Tsjechië 3,5% 4,6% 4,6% 6,1% 2,7% 3,6% 3,6% 4,7% 2,2% 2,9% 2,8% 3,7% 1,7% 2,2% 2,2% 2,9% 1,3% 1,7% 1,6% 2,2% Zweden Oostenrijk 0,7% 2,8% 6,3% 0,5% 2,1% 4,7% 0,4% 1,6% 3,5% 0,3% 1,2% 2,7% 0,2% 0,9% 2,0% Denemarken 0,9% 5,1% 4,3% 8,6% 0,7% 3,8% 3,2% 6,4% 0,5% 2,8% 2,4% 4,7% 0,4% 2,2% 1,8% 3,7% 0,3% 1,7% 1,5% 2,9%

98 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 48 : Aandeel van kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) in het equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen (laag, hoog en mediaan) voor typegezin 5 Betaalbaarheid drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering typegezin 5 Aandeel in inkomen (eerste deciel) Aandeel in inkomen (eerste Aandeel in inkomen (mediaan) Aandeel in inkomen (derde Aandeel in inkomen (negende kwartiel) kwartiel) deciel) Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max % % % % % Vlaanderen 2,5% 4,7% 4,7% 5,3% 1,9% 3,5% 3,5% 4,0% 1,4% 2,6% 2,6% 2,9% 1,1% 2,0% 2,0% 2,3% 0,9% 1,6% 1,6% 1,8% Brussel 5,9% 6,0% 6,0% 4,2% 4,3% 4,3% 2,9% 3,0% 3,0% 1,9% 1,9% 1,9% 1,2% 1,2% 1,3% Wallonië 5,1% 5,9% 6,4% 6,5% 3,8% 4,5% 4,8% 4,9% 2,7% 3,2% 3,4% 3,5% 2,0% 2,4% 2,6% 2,6% 1,6% 1,8% 2,0% 2,0% Nederland 5,6% 4,4% 3,3% 2,5% 1,9% Engeland 3,5% 6,7% 10,7% 2,5% 4,8% 7,7% 1,8% 3,4% 5,4% 1,2% 2,3% 3,7% 0,9% 1,7% 2,6% Frankrijk 2,2% 6,1% 9,2% 1,6% 4,6% 6,8% 1,2% 3,4% 5,0% 0,9% 2,5% 3,7% 0,6% 1,8% 2,7% Duitsland 6,6% 8,9% 12,1% 4,7% 6,4% 8,6% 3,4% 4,6% 6,2% 2,5% 3,3% 4,5% 1,8% 2,5% 3,4% Portugal 6,1% 4,3% 2,9% 2,0% 1,3% Tsjechië 7,9% 9,7% 9,6% 11,9% 6,2% 7,5% 7,5% 9,3% 4,9% 6,0% 5,9% 7,3% 3,7% 4,6% 4,5% 5,6% 2,8% 3,5% 3,4% 4,3% Zweden 3,1% 6,5% 10,6% 2,3% 4,8% 7,8% 1,7% 3,6% 5,9% 1,4% 2,8% 4,6% 1,1% 2,3% 3,7% Oostenrijk 1,3% 4,9% 9,9% 1,0% 3,6% 7,3% 0,7% 2,7% 5,5% 0,5% 2,0% 4,2% 0,4% 1,5% 3,1% Denemarken 2,4% 8,0% 7,4% 12,9% 1,8% 5,9% 5,4% 9,6% 1,3% 4,4% 4,0% 7,0% 1,0% 3,4% 3,1% 5,5% 0,8% 2,7% 2,5% 4,4%

99 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 40 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het eerste deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen Figuur 41 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het mediane equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

100 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 42 : Aandeel van de kostprijs van drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering (incl. BTW) van typegezin 5 ten opzichte van het negende deciel equivalent jaarlijks beschikbaar inkomen

101 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Bijlage C: Tabellen en figuren kostprijs van waterdiensten voor de type-landbouwers Tabel 49 : Kostprijs waterlevering van het netwerk voor de twee typelandbouwbedrijven (incl. BTW) Waterlevering van het netwerk Typelandbouwbedrijf 1 - tuinbouw Typelandbouwbedrijf 2 - engde veehouderij Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Tabel 50 : Kostprijs Riolering en afvalwaterzuivering voor de twee typelandbouwbedrijven (incl. BTW) Riolering en afvalwaterzuivering Typelandbouwbedrijf 1 - tuinbouw Typelandbouwbedrijf 2 - engde veehouderij Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken

102 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Tabel 51 : Kostprijs waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering voor de twee typelandbouwbedrijven (incl. BTW) Waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering Typelandbouwbedrijf 1 - tuinbouw Typelandbouwbedrijf 2 - engde veehouderij Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk Denemarken Figuur 43: Kostprijs waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering voor de typelandbouwbedrijf 1 tuinbouw (incl. BTW)

103 Vergelijking prijs waterlevering & afvalwaterzuivering Figuur 44: Kostprijs waterlevering van het netwerk, riolering en afvalwaterzuivering voor de typelandbouwbedrijf 2 veehouderij (incl. BTW) Tabel 52 : Kostprijs eigen waterwinning uit grondwater voor de twee typelandbouwbedrijven (incl. BTW) Eigen waterwinning uit grondwater Typelandbouwbedrijf 1 - tuinbouw Typelandbouwbedrijf 2 - engde Min Rek Gew Max Min Rek Gew Max /jaar /jaar Vlaanderen Brussel Wallonië Nederland Engeland Frankrijk Duitsland Portugal Tsjechië Zweden Oostenrijk geen info geen info geen info geen info geen info geen info geen info geen info Denemarken