Een handboek over instrumenten en instrumentatietechnieken

Transcriptie

1 Tweede en geheel herziene editie onder redactie van Marcel van der Zwet, sectie parodontologie ACTA Een handboek over instrumenten en instrumentatietechnieken Gordon van der Avoort Linda Endstra Marcel van der Zwet

2 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten COLOFON ISBN nummer: PROFESSIONELE GEBITSREINIGING Tweede geheel herziene editie 2011 Auteur: Gordon van der Avoort, Linda Endstra en Marcel van der Zwet Fotografie: Albertjan Duin Vormgeving: Beebs van Riessen Leszek Sczaniecki Illustraties: Ad Heyboer Niets uit deze uitgave betreffende foto s en illustraties mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ACTA. 2

3 INHOUDSOPGAVE: VOORWOORD 7 HOOFDSTUK 1 GEBITSREINIGING ALS ONDERDEEL VAN DE PARODONTALE THERAPIE Inleiding Aandachtspunten bij de praktische uitvoering van subgingivale gebitsreiniging 12 HOOFDSTUK 2 HET INSTRUMENTARIUM Inleiding Instrumentarium voor mondonderzoek Handinstrumentarium voor gebitsreiniging Indeling Onderdelen van het instrument Scalers Curettes Kenmerken van de universele curette Kenmerken van de gebiedsspecifieke curette Kenmerken van de furcatie instrumenten File Excavator 27 HOOFDSTUK 3 ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK Inleiding Ergonomie Uitgangspunten voor een goede werkhouding Instellen van de behandelstoel Verlichting Functie van de mondspiegel Opsporen van supra- en subgingivaal tandsteen Vasthouden van het instrument Afsteunen tijdens instrumentatie Instrumenteren De werkhoek Variëren van de laterale druk Subgingivale instrumentatietechniek 40 HOOFDSTUK 4 HET SLIJPEN VAN HET HAND-INSTRUMENTARIUM Inleiding Doel van het slijpen Tijdstip van slijpen Slijpbenodigdheden 46 3

4 4.5 Controleren van de scherpte van een instrument Methode van slijpen Machineslijpen of handslijpen Manueel slijpen: bewegende steen, stationair instrument Onderhoud van de slijpstenen 51 HOOFDSTUK 5 POLIJSTEN Inleiding Techniek van het polijsten Polijsten van vrije vlakken met behulp van rubbercup Polijsten van occlusale vlakken en linguaal van onder- en bovenfront Approximaal polijsten Belangrijke punten tijdens het polijsten Polijstpasta Contra-indicaties voor polijsten Polijsten van (partiële) prothesen 61 HOOFDSTUK 6 ONDERZOEK EN REINIGING VAN IMPLANTATEN Inleiding Anatomie Ontstekingskenmerken Onderzoek Reiniging Techniek van instrumenteren bij implantaten 70 HOOFDSTUK 7 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKSINSTRUMENTARIUM 73 VOOR RECHTS- EN LINKSHANDIGEN 7.1 Spiegel en sonde Pocketsonde Furcatiesonde 81 HOOFDSTUK 8 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN Scaler S204S Scaler S204SD Scaler H6/H7, Gracey-curette 1/ Gracey-curette 11/14, 12/ Gracey-curette 15/ Columbia-curette 13/ McCall-curette 17S/18S Hirschfeld-file 3/7, 5/ Excavator 129/130 en 153/

5 HOOFDSTUK 9 INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT 111 VOOR RECHTSHANDIGEN 9.1 Inleiding Onderfront Rechtsonder Linksonder Bovenfront Rechtsboven Linksboven 147 HOOFDSTUK 10 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM 155 VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN 10.1 Scaler S204S Scaler S204SD Scaler H6/H Gracey curette 1/ Gracey-curette 11/14, 12/ Gracey-curette 15/ Columbia-curette 13/ McCall-curette 17S/18S Hirschfeld-file 3/7, 5/ Excavator 129/130 en 153/ HOOFDSTUK 11 INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT 181 VOOR LINKSHANDIGEN 11.1 Inleiding Onderfront Linksonder Rechtsonder Bovenfront Linksboven Rechtsboven 217 DANKWOORD 224 5

6 Voorwoord Met gepaste trots presenteren wij de tweede geheel herziene versie van het zeer gewilde boek Gebitsreiniging. Onder de bezielende leiding van Marcel van der Zwet, samen met een auteur van het eerste uur Linda Endstra, is de eerste editie grondig vernieuwd. Talloze zwart-wit foto s zijn opnieuw gemaakt en met frisse kleuren is Gebitsreiniging 2e editie nu heel passend voor het begin van de 21ste eeuw. Naast de gebitsreiniging met hand - instrumentarium krijgt nu ook de reiniging van implantaten de nodige aandacht. De ultrasone reiniging heeft naast de traditionele handinstrumentarium zijn waarde bewezen. Vanwege de uitgebreidheid van deze informatie is er besloten een apart boek in deze serie over ultrasone reiniging uit te geven. Dit boek is oorspronkelijk in de jaren 80 van de vorige eeuw ontstaan uit universitaire syllabi voor studenten tandheelkunde en studenten mondzorgkunde. In die tijd hebben de docenten van de verschillende opleidingen samengewerkt, om op verantwoorde wijze aan alle aspecten van de gebitsreiniging aandacht te geven. Vervolgens hebben parodontoloog Gordon van der Avoort en mondhygiënist Linda Endstra een enorme prestatie geleverd door vanuit de syllabi een rijk geïllustreerd tekstboek samen te stellen. Nu, na bijna 20 jaar eerste editie, heeft Marcel van der Zwet van de sectie Parodontologie van het ACTA de handschoen opgepakt, om het zo succesvolle boek geheel te herzien. Belangrijk is te zien hoe fraai alle instructiefoto s in het boek nu zijn en hoe instructief en helder de tekeningen worden weergegeven. Gebitsreiniging is een essentieel onderdeel van de tandheelkunde, preventieve tandheelkunde en totale mondzorg. Heden ten dage zijn steeds meer professionals onderwezen in gebitsreiniging. Naast de tandarts en mondhygiënist, kan ook de preventie assistent, na een goede opleiding, supragingivale gebitsreiniging uitvoeren. Vanaf midden jaren tachtig is het duidelijk geworden dat ook patiënten met matige tot ernstige parodontitis zeer succesvol behandeld kunnen worden met supra- en subgingivale gebitsreiniging. Ondanks dat men zonder direct zicht werkt om de subgingivale biofilm en subgingivaal tandsteen te verwijderen met handinstrumenten en (ultra)sone apparatuur, blijkt deze behandeling zeer effectief en succesvol. Dus voor de niet-chirurgische behande - ling van ernstige parodontitis, is een initiële parodontale behandeling (lees: supra- en subgingivale gebitsreiniging) essentieel. Vele parodontologen die hun postinitiële opleiding aan het ACTA hebben gevolgd, zullen zich maar al te goed herinneren hoeveel verbetering men kon verkrijgen bij de ernstige parodontitis patiënt, alleen al door zeer gestructureerd de principes toe te passen die in dit boek uitgebreid aan de orde komen. Wij zijn de fotograaf en vormgevers zeer erkentelijk voor hun professionele bijdrage en vakmanschap om de 2e editie dit moderne uiterlijk te geven; alle foto s en illustraties zijn nieuw of aangepast. Marcel van der Zwet en Linda Endstra hebben deze mensen uitstekend aangestuurd. Daarnaast, maar niet op de laatste plaats, hebben zij alle teksten geredigeerd en geüpdatet waar nodig was. Wij danken ook Hu Friedy voor hun substantiële medewerking, interesse, bereidheid en professionaliteit om mee te denken over de noodzaak goede en speciale instrumenten te ontwikkelen en produceren, veelal in harmonieuze samenwerking met alle tandheelkundige professionals. Tenslotte danken wij Bohn Stafleu Van Loghum voor hun medewerking dit boek te willen uitgeven. Mede namens de redactie van dit boek, wens ik u veel succes bij de professioneel uit te voeren gebitsreiniging. Uiteindelijk zijn het onze patiënten die baat hebben bij de therapeutische en preventieve gebitsreiniging. Prof. dr. Bruno Loos Voorzitter afdeling Conserverende en Preventieve Tandheelkunde Hoofd sectie Parodontologie ACTA 7