SCHRIFTELIJKE VRAAG / VRAGEN

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG / VRAGEN Indiener: G.Visser Fractie: VVD Datum indiening vraag / vragen: Onderwerp: Energietransitie/omgevingsvisie Vraag / vragen: 1. Er is door de gemeente Winterswijk een kaart gepresenteerd die duidelijk moet maken waar in Winterswijks ruimte is voor windturbines en waar niet. Deze kaart gaat uit van een minimale afstand tussen woningen en windturbines van 400 meter. Het jaargemiddelde geluidniveau volgens wetgeving mag volgens de gemeente niet hoger zijn dan 47 db overdag en 41 db s nachts. Volgens de gemeente komt 47 db neer op een afstand tussen woning en windturbine van 400 á 500 meter. De berekende Lden 47 contourlijn gaat uit van een gemiddeld windaanbod over vele jaren. In een windrijk jaar zal de 47 Lden norm ruim worden overschreden. Waarom is bij het opstellen van voornoemde kaart gekozen voor een afstand woning windturbine van 400 meter, terwijl bekend is dat bij die afstand de genoemde geluidsnormen regelmatig zullen worden overschreden? 2. Graag ontvangt de VVD een kaart waarop zichtbaar is gemaakt waar ruimte bestaat voor windturbines bij een minimale afstand woning windturbine van 500 meter. 3. De huidige gepresenteerde kaart is moeilijk leesbaar. Graag ontvangt de VVD van beide kaarten de adresgegevens van de geschikte locaties, zodat concreet kan worden gezien welke locaties geschikt zouden zijn wanneer uitsluitend wordt gekeken naar een minimale afstand woning windturbine van 400 respectievelijk 500 meter. 4. Het ruimtelijk ontwerp voor het plaatsen van windturbines moet volgens de gemeente Winterswijk passen bij het aanwezige landschapstype. In sommige gevallen is volgens de gemeente een lijnopstelling van windturbines beter, soms een groepsopstelling. Welke ruimtelijk ontwerp is van toepassing op de mogelijk geschikte locaties? En wat wordt verder concreet bedoeld bij passen bij het aanwezige landschapstype? Zijn hier normen of richtlijnen voor opgesteld? En wie bepaalt wanneer een windturbine wel of niet passend is? 5. Volgens de opgeleverde kaart liggen vooral mogelijkheden aan de randen van Winterswijk. De gemeente geeft aan dat onderzocht moet worden in welke mate rekening gehouden moet worden met geluidsgevoelige objecten over de Winterswijkse gemeentegrens. De VVD hoort graag wat de uitkomsten zijn van dit onderzoek (en wanneer deze uitkomsten te verwachten zijn) en verzoekt deze te verwerken in de kaart met geschikte locaties voor windturbines in Winterswijk. 6. Welke onderlinge afstand tussen windturbines hanteert de gemeente Winterswijk? 7. Wat is de maximale hoogte die zal gaan gelden voor windturbines in de gemeente Winterswijk? 1

2 Datum antwoord(en): 23 december 2016 Portefeuillehouder: ing. R. Gommers Behandelend ambtenaar: A. Vedder en mw. L ter Maat Antwoord(en): 2 1. De in de concept kaderstellende startnotitie Omgevingsvisie buitengebied genoemde afstand tussen een geluidsgevoelig object (waaronder een woning) en windturbine is gebaseerd op landelijke regelgeving. Volgens regels mag het jaargemiddelde geluidsniveau (grenswaarde) Lden niet meer zijn dan 47 db. s Nachts mag dit niet meer dan 41 db zijn. Die 47 db komt neer op een gemiddelde afstand van ongeveer 400 á 500 meter tussen windturbine en geluidsgevoelig object. Voor een goed overzicht over de geluidsproductie van windmolens is door het rijk een factsheet gemaakt (als bijlage toegevoegd). Externe veiligheid Daarnaast dient ook rekening gehouden te worden met wetgeving omtrent de veiligheid. In de hoofdcategorie bebouwing wordt een onderverdeling gemaakt naar twee categorieën zoals vastgelegd in het Besluit Externe veiligheid (Bevi) [1]: 1. Kwetsbare objecten (onder andere woningen, ziekenhuizen, scholen, kantoorgebouwen groter dan 1500 m2) 2. Beperkt kwetsbare objecten (onder andere restaurants, hotels, winkels en kantoorgebouwen kleiner dan 1500 m2, sportcomplex) In Artikel 3.15a lid 1 van het Activiteitenbesluit is bepaald dat het plaatsgebonden risico voor een buiten de inrichting gelegen kwetsbaar object, veroorzaakt door een windturbine of een combinatie van windturbines, niet hoger is dan 10-6 per jaar. Als bijlage is een factsheet van het rijk toegevoegd dat gaat over windmolens en externe veiligheid. Het plaatsgebonden risico voor een buiten de inrichting gelegen beperkt kwetsbaar object, veroorzaakt door een windturbine of een combinatie van windturbines, is niet hoger dan 10-5 per jaar. Op basis van de generieke gegevens gelden de volgende afstandseisen voor bebouwing: 1. Beperkt kwetsbare objecten dienen minimaal een halve rotordiameter van de turbine af te liggen. 2. Kwetsbare objecten zijn niet toegestaan binnen een afstand van het maximum van: o ashoogte plus een halve rotordiameter of, indien een grotere afstand o de maximale werpafstand bij nominaal toerental. Waarom 400 meter? De kaart die is opgenomen in de concept kaderstellende startnotitie gaat uit van 400 meter tussen windmolen en woning(en). Dat laat zien wat er maximaal mogelijk is. De kaart is vooral bedoeld om een indicatie te geven waar windturbines eventueel mogelijk zijn op basis van wet- en regelgeving. Uiteindelijk moet per initiatief onderzocht worden of het plaatsen van windturbines past binnen daarvoor geldende wet- en regelgeving. NB. Als een woning gesloopt wordt of gaat functioneren als bedrijfswoning (waarvan de noodzaak is aangetoond) dan ontstaat er vanuit wetgeving meer ruimte voor het plaatsen van windmolens. 2. Als bijlage treft u een kaart aan, waar ook een bufferzone van 500 meter is opgenomen tussen geluidsgevoelig object en een windturbine. Aan de kaart zijn nog een aantal aspecten toegevoegd: a. Het Gelders Natuurnetwerk (GNN) en Groene Ontwikkelzone (GO): binnen gebieden/gronden die zijn aangewezen als GNN of GO geldt een planologisch regime, waar ruimtelijke ontwikkelingen onder bepaalde voorwaarden, in relatie tot natuurdoelstellingen, mogelijk zijn. Als bijlage I is dat planologische regime toegevoegd van zowel het GNN als GO. b. In het noordelijk deel van de gemeente Winterswijk ligt een laagvliegzone voor militaire vliegtuigen en is aangewezen door het rijk. Die laagvliegzone is ook vastgelegd in de provinciale omgevingsverordening, die momenteel aangepast

3 wordt conform uitgangspunten van het rijk. In de laagvliegzone zijn windturbines uitgesloten. 3. De voorliggende kaart geeft weer waar windturbines mogelijkheden en onmogelijkheden liggen voor het plaatsen van windturbines. Er resteren een aantal gebieden in de gemeente Winterswijk waar windturbines niet op voorhand uitgesloten zijn. Het gaat dan om: a. Ten noordoosten van de Slingeplas, ten westen van de Goordiek; één perceel in dit gebied is aangewezen als Gelders Natuurnetwerk. De kaart houdt rekening met aanwezige woningen in de gemeente Aalten als het gaat om voldoende afstand tussen woning en windturbine. Gemakshalve gaat de kaart in relatie tot de woningen in Aalten uit van een afstand van 500 meter als het gaat om geluid. Nabij dit gebied is een recreatiepark gelegen. Vanuit de Wet geluidshinder is een recreatiepark geen geluidsgevoelig object. Echter, uit een uitspraak van de Raad van State blijkt dat recreatiewoningen vanuit een goede ruimtelijke ordening wel bescherming genieten. In die uitspraak (d.d. 29 februari 2012, nr /1/T1/R2) staat dat in principe "elke situatie waarin met een zekere regelmaat en gedurende langere tijd personen zullen verblijven" als geluidgevoelig beschouwd kan worden. Dit betekent overigens niet dat deze situaties meteen grondig beschouwd dienen te worden of een hoog beschermingsniveau tegen geluid verdienen. Het geeft wel aan dat de motivering "een functie is niet geluidgevoelig" een te magere motivering is. Vanuit het Besluit Externe Veiligheid zijn kampeer- en andere recreatieterreinen bestemd voor het verblijf van meer dan 50 personen gedurende meerdere aaneengesloten dagen een kwetsbaar object. Daarvoor geldt landelijk bepaalde wetgeving, zoals ook onder punt 1 staan benoemd. Daarnaast loopt door dit gebied ook een hoogspanningskabel. Het Handboek Risicozonering adviseert minimaal een afstand tot windturbines aan te houden die gelijk is aan de maximale werpafstand bij nominaal toerental. Dit om rekening te houden met de kans op breuk door een weggeslingerd rotorblad en het fenomeen 'lijndansen/lijntrillen'. De maximale werpafstand voor iedere windturbine(locatie) verschilt (afhankelijk van type turbine en hoogte ervan). b. Het Garversbultenpad, nabij splitsing Beurzerbeek, Groenlose Slinge: het betreft hier een gebied waar versnipperd ook het Gelders Natuurnetwerk en de Groene Ontwikkelzone aanwezig is. c. Diverse gebieden langs de Masterveldweg, tegen de Duitse grens: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. De laagvliegzone is een belemmerende factor. Diverse gronden in dit gebied zijn aangewezen als Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelzone. Ook liggen net over de Duitse grens bij die gebieden woningen. Formeel hoeft daar geen rekening mee gehouden te worden. Het is echter voor de goede verhoudingen wel aan te bevelen rekening te houden met geluidsgevoelige projecten aan de overkant van de grens. Zowel de Nederlandse als de Duitse wetgeving kan daarbij als leidend aangemerkt worden. d. Beerninkhoek (gelegen tussen Kossinkweg, Scholtemaatweg, Veldboomweg en de Moezebrinkweg): vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. Echter, veel gronden zijn aangewezen als Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelzone. e. Enkele percelen aangrenzend aan natura2000 gebied Willinks Weust: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. Het is echter de vraag of windturbines hier mogelijk zijn, vanwege de ligging aangrenzend aan een natura2000 gebied. Nader onderzoek zou nodig zijn om te bepalen of een windmolen nadelige effecten heeft op de natuurdoelstellingen die zijn vastgelegd voor Willinks Weust. f. Bredelerweg: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. Gronden in het gebied zijn niet aangewezen als Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelzone. Ook is binnen een straal van 500 meter geen woning aanwezig op Duits grondgebied. g. Bekeringsweg: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. In het gebied zijn gronden aangewezen als Groene Ontwikkelzone. Ook is binnen een straal van 500 meter een woning aanwezig op Duits grondgebied (zie ook onder c). h. Blankersweg: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. Binnen een straal van 500 meter is een woning aanwezig op Duits grondgebied (zie ook onder c). i. Kuipersweg: vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. In het gebied zijn gronden aangewezen als Gelders Natuurnetwerk. j. Grensweg: Vanuit regelgeving op het gebied van geluid bestaat hier ruimte. In het gebied zijn een aantal percelen aangewezen als Gelders Natuurnetwerk en Groene 3

4 ontwikkelzone. k. Bessinkgoorweg/Bovenslinge: Er resteert een klein gebied wanneer sprake is van een bufferzone van 500 meter. De straal van de bufferzone is afhankelijk van specifieke eigenschappen van een windturbine. De Bovenslinge loopt nabij dit gebied en is aangewezen als Gelder Natuurnetwerk. l. Er zijn een aantal gebieden waar ruimte is op basis van een bufferzone van 400 meter, maar niet meer bij een bufferzone van 500 meter. De straal van de bufferzone is afhankelijk van specifieke eigenschappen van een windturbine. Het gaat om de volgende gebieden: i. Brinkeweg/Breukinkweg: Een aantal percelen liggen in het Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelzone; ii. Ten zuiden van de Mentinkweg: dit gebied is voor het grootste gedeelte aangewezen als Gelders Natuurnetwerk. iii. Grevinkweg: de laagvliegzone is een belemmerende factor; iv. Scheurvorenweg: de laagvliegzone is een belemmerende factor. Een perceel is aangewezen als Gelders Natuurnetwerk; v. Tussen Wormskampweg/Greuneweg: de laagvliegzone is een belemmerende factor. Een perceel is aangewezen als Gelders Natuurnetwerk vi. Poolserweg: de laagvliegzone is een belemmerende factor. Percelen zijn aangewezen als Gelders Natuurnetwerk; vii. Schaapsweg: percelen zijn aangewezen als Gelders Natuurnetwerk; viii. Sellinkweg/Dwarsweg: percelen zijn aangewezen als Gelders Natuurnetwerk. Windmolens in Nationale landschappen De gemeente Winterswijk is vanuit de provinciale omgevingsvisie/verordening wel aangewezen als nationaal landschap. Nationale Landschappen kennen een zelfstandig afwegingskader in de provinciale verordening (artikel ). Zie onderstaande artikel 1. Een bestemmingsplan voor gronden binnen een Nationaal landschap en buiten de GO, het GNN en de Nieuwe Hollandse Waterlinie, maakt ten opzichte van het ten tijde van de inwerkingtreding van de verordening geldende bestemmingsplan alleen bestemmingen mogelijk die de kernkwaliteiten van een Nationaal Landschap niet aantasten of versterken. Deze kernkwaliteiten zijn vastgelegd in bijlage 6 Kernkwaliteiten Nationale Landschappen van deze verordening. 2. In afwijking van het bepaalde in het eerste lid zijn activiteiten die afbreuk doen aan de kernkwaliteiten of deze kernkwaliteiten niet versterken mogelijk: 1. als er geen reële alternatieven zijn; 2. er sprake is van redenen van groot openbaar belang; en 3. er compenserende maatregelen worden getroffen ter waarborging van de kernkwaliteiten van de Nationale Landschappen zoals vastgelegd in bijlage 6 Kernkwaliteiten Nationale Landschappen Als bijlage 2 zijn de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Winterswijk toegevoegd. Solitaire windmolens Het plaatsen van solitaire windmolens in de gemeente Winterswijk is vanuit de provinciale omgevingsvisie/verordening niet uitgesloten. Dit blijkt uit navraag met de provincie Gelderland. Er staat bij paragraaf van de in de concept-actualisatie omgevingsvisie het volgende: In gebieden waar geen windturbines gerealiseerd kunnen worden vanwege wettelijke beperkingen of provinciaal beleid mogen ook geen solitaire windturbines gerealiseerd worden (zie Verdieping Windenergie solitaire turbines). Daarnaast sluit de provincie de oprichting van solitaire windturbines uit in waardevolle open gebieden (zie Waardevol open gebied). 4 In vervolgens: In gebieden waar windturbines in zijn algemeenheid worden uitgesloten, beschermt de provincie de belangen van bewoners, van kwetsbare infrastructuur en van specifieke cultuur- of natuurwaarden tegen ongewenste invloeden van windturbines. Voor deze gebieden is het niet van belang of het gaat om solitaire windturbines of windturbines in parken.

5 Qua wettelijke beperkingen gerefereerd wordt aan paragraaf Aspecten die daar onder vallen zijn: hoogspanningsleidingen, bebouwde kommen, met uitzondering van bedrijventerreinen, laagvliegroutes, luchthavens en omliggende zone, buisleidingen, hoogspanningsleidingen, spoorwegen, rijkswegen. Qua provinciale beleidsdoelen wordt gerefereerd aan paragraaf Dan gaat het om: de Nieuwe Hollandse Waterlinie en weidevogel- en rustgebieden voor winterganzen. In de gemeente Winterswijk ligt ook geen door de provincie aangewezen Waardevol open gebied. De hierboven genoemde gebieden liggen niet in de gemeente Winterswijk. Nationale landschappen vallen niet onder artikel of De hier genoemde paragraven uit de concept-actualisatie omgevingsvisie zijn vertaald in de concept-actualisatie omgevingsverordening (zie paragraaf 2.8). NB: provincie werkt op dit moment aan een actualisatie van de omgevingsvisie/verordening. Het is de verwachting dat de provinciale staten hier in januari 2017 een besluit over nemen. Voor de Nationale landschappen zijn geen wijzigingen. Wel voor het onderdeel windenergie. De beantwoording van de vragen gaat voor het onderdeel Nationale landschappen uit van de huidige omgevingsvisie/verordening van de provincie. Voor het onderdeel windenergie is de ontwerp-actualisatie omgevingsvisie/verordening het uitgangspunt. Zie voor meer informatie: 4. In het gemeentelijk landschapsontwikkelingsplan (LOP) is het buitengebied ingedeeld in landschapstypen. Ruimtelijke ontwikkelingen kunnen, mits deze aansluiten bij de kwaliteiten/eigenschappen van een ter plekke aanwezig landschapstype. Een gemeentelijk beleidsmedewerker landschap adviseert het gemeentebestuur op basis van dit document of een ruimtelijk initiatief al dan niet acceptabel is en onder welke voorwaarden. Dat is maatwerk per geval. 5. In principe reikt onze Nederlandse wetgeving tot aan de grens. Formeel kan een buurland niet afdwingen rekening te houden met objecten aan de andere kant van de grens. Het is echter voor de goede verhoudingen wel aan te bevelen rekening te houden met (geluids)gevoelige projecten aan de overkant van de grens. Zowel de Nederlandse als de Duitse wetgeving kan daarbij als leidend aangemerkt worden. 6. Er zijn geen landelijke, provinciale of gemeentelijke regels met concrete afstandsnormen opgesteld omtrent de onderlinge afstand tussen windturbines. Er wordt in de praktijk echter wel door initiatiefnemers een bepaalde minimale afstand tussen windturbines gehanteerd. De vuistregel voor de onderlinge afstand die gebruikt wordt, is vijf keer de diameter van de rotor. Een kleinere onderlinge afstand heeft tot gevolg dat de turbines niet optimaal profiteren van de wind. De concept-actualisatie van de provinciale omgevingsvisie gaat wel in op dit onderwerp (paragraaf ) Bij een ruimtelijk ontwerp voor één of meerdere windturbines moet rekening gehouden worden met de visuele interferentie met een nabij gelegen windturbine of windturbines. 7. Er zijn op dit moment geen aanvullende hoogtebeperkingen vanuit de provincie of gemeente. Toelichting: 1. Schriftelijke vragen worden kort en duidelijk geformuleerd. 2. Het antwoord volgt binnen 14 dagen nadat de vragen zijn ingediend bij de griffie. 5

6 Bijlage I: Het Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelzone Gelders Natuurnetwerk (GNN) Om de biodiversiteit nu en voor toekomstige generaties Gelderlanders veilig te stellen, beschermt de provincie het Gelders Natuurnetwerk. Het GNN is een samenhangend netwerk van bestaande en te ontwikkelen natuur van internationaal, nationaal en provinciaal belang. Dit GNN bestaat uit alle terreinen met een natuurbestemming binnen de voormalige EHS en bevat tevens een Zoekgebied nieuwe natuur van hectare, voor hectare nog te realiseren nieuwe natuur. Nieuwvestiging en grootschalige ingrepen zijn alleen mogelijk wanneer: er geen reële alternatieven zijn; een groot maatschappelijk belang in het geding is. Per saldo moet elke ontwikkeling een verbetering van de kernkwaliteiten in het GNN opleveren. In dat saldo zijn vergroting van de oppervlakte natuur en versterking van de ecologische samenhang belangrijke randvoorwaarden. Groene Ontwikkelzone (GO) De provincie en haar partners streven samen naar een compact en hoogwaardig stelsel van onderling verbonden natuurgebieden. De GO heeft een dubbele doelstelling. Er is ruimte voor verdere economische ontwikkeling in combinatie met een (substantiële) versterking van de samenhang tussen aangrenzende en inliggende natuurgebieden. De GO bestaat uit terreinen met een andere bestemming dan bos of natuur die ruimtelijk vervlochten zijn met het GNN. Het gaat vooral om landbouwgrond, maar ook om terreinen voor verblijfs- en dagrecreatie, infrastructuur, woningen en bedrijven. De ecologische verbindingszones maken deel uit van de GO. De provincie nodigt de Gelderse samenleving uit om in de Groene Ontwikkelingszone (GO) initiatieven te ontwikkelen die bijdragen aan de realisatie van deze dubbele doelstelling. Vanwege de dubbele doelstelling is er in de GO ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en voor een uitbreiding van bestaande bedrijven, woningen en bouwwerken en andere functies. Voor landbouw, het landgoedbedrijf en extensieve openluchtrecreatie ligt hier ontwikkelingsruimte, waarbij de kernkwaliteiten per saldo niet significant worden aangetast. Bij een uitbreiding voor de overige functies gaat het om het 'per saldo' niet significant aantasten (bij een beperkte uitbreiding) dan wel om het substantieel versterken (bij een grote uitbreiding) van de kernkwaliteiten. In dat saldo zijn een vergroting van de oppervlakte natuur en versterking van de ecologische samenhang een belangrijke randvoorwaarde. 6

7 Bijlage 2: beschrijving kernkwaliteiten nationale landschappen Voor de beschrijving is geput uit bestaande informatie: de Streekplanuitwerking Waardevolle Landschappen (2005). In de uitvoeringsagenda van de Omgevingsvisie is het opstellen van een Gebiedenatlas opgenomen. In samenwerking met regio s, gemeenten en eventueel andere partners worden de gebieden tegen het licht gehouden. Want het landschap is aan verandering onderhevig. De resultaten kunnen aanpassingen in de beschrijving van de kernkwaliteiten en/of de begrenzing van het Nationaal Landschap tot gevolg hebben. Kernkwaliteiten Nationaal Landschap Winterswijk Kleinschalig, organisch gegroeid halfopen landschap met afwisseling van bosjes, houtwallen, landbouwgrond, lanen, beken, boerderijen; oostelijke helft kleinschaliger dan westelijke helft De kleinschaligheid is deels te herleiden tot de kleinschalige geologie en geomorfologie van het Oost-Nederlands Plateau, die sterk afwijkt van het aanliggende dekzandlandschap: met heel karakteristieke structuren van kleine ingesneden beken op korte afstand van elkaar. In de westelijke helft komt tussen de plateaurand Aalten-Groenlo en Winterswijk een komvormige laagte voor waar een afwijkend landschap is ontstaan op voormalig broek en veen. Dit jongere landschap is eveneens kleinschalig maar kent niet de afwisseling met beken, oude bouwlanden en hoeven. Dezelfde soort jongere landschappen komt voor aan de noordkant (o.a. Meddosche Veld en Masterveld). De kleinschaligheid en verweving hangen ook samen met het voorkomen van vele kleine landgoederen met een grote afwisseling van natuur, landbouwgrond, bos en kleine beplantingselementen. Grondgebonden landbouw op economische basis draagt bij aan een landschap dat door eigenaren, gebruikers, bewoners en toeristen als levend wordt ervaren. Rijk aan microreliëf (steilranden, essen en eenmansessen), een duidelijke terrasrand (westzijde) De terrasrand ligt tussen Aalten en Groenlo. Boven op de rand komen grote open escomplexen voor: tussen Aalten en Barlo en bij Vragender, en verspreid talloze kleinere essen; het patroon is grillig met veel gebogen wegen en esranden. Op de terrasrand komen ook jongere ontginningen met rechthoekige patronen voor, zoals Schaarsheide en Vragenderveld, met heel andere patroonkenmerken. De hoge ligging nodigde in het 7

8 verleden militaire activiteit uit waaraan de Besselinkschans bij Lievelde en de vestingstad Groenlo met zijn circumvallatie uit de Tachtigjarige Oorlog nog herinnert. Essen, eenmansessen met steilranden komen overal in het gebied voor behalve in de jongere ontginningen. Meanderende beken in smalle dalen als doorgaande structuren, met natuurlijke begroeiing (elzen en essen) in halfopen landschap; De structuur van beken en beekjes die samenstromen in de Groenlosche Slinge en de Bovenslinge wordt bepaald door de ondergrond en menselijke activiteit. Langs de beken zijn veel kleine tot middelgrote (loof)bossen gelegen. Op hogere plaatsen langs de beken is het natuurlijke reliëf opgehoogd met esdekken. Fraaie, open essen (opvallend groot op de plateaurand van Aalten tot Groenlo) en bijzondere broekgebieden Voor de essen zie ook boven bij rijk aan microreliëf. Binnen de begrenzing van de open escomplexen komen gebiedjes voor die geen oude open bouwlanden zijn, maar bijvoorbeeld overgangen naar beekdalen, kleine beekdalen, bosjes. Deze gebiedjes zijn toleranter voor toevoegingen als opgaande beplanting. ijzondere broek- en veengebieden zijn het Korenburgerveen en omgeving en het Wooldsche Veen, die getuigen van kleinschalige turfwinning. Historisch nederzettingspatroon, vervlochten in het landschap: oude boerderijplaatsen (zoals scholtenhoeven), vele gehuchten en grotere nederzettingen De enige grote nederzetting in het gebied zelf is Winterswijk, dat als een spin in een web van wegen zit. Aan de westrand van het gebied en het plateau liggen Groenlo, Lichtenvoorde en Aalten. De vele gehuchten liggen verspreid in het land, de meeste bestaan uit oude en jongere gebouwen, van oorsprong veelal hoeven, in een karakteristieke losse structuur gegroepeerd bij of rond essen en esjes en in veel gevallen aan een beek. De escomplexen die op de kaart zijn weergegeven, liggen alle bij zulke gehuchten: onder meer Vragender, Barlo, Meddo, Huppel, Kotten, Miste en Corle. De verspreid gelegen oude boerderijen hebben veelal een bijbehorende eenmanses. 8