Studie. Exportprestaties van enkele Belgische sectoren tijdens de economische crisis

Transcriptie

1 Studie Exportprestaties van enkele Belgische sectoren tijdens de economische crisis

2 2 Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat BRUSSEL Ondernemingsnr.: tel Vanuit het buitenland: tel Verantwoordelijke uitgever: Regis Massant Voorzitter a.i. van het Directiecomité Vooruitgangstraat BRUSSEL Wettelijk depot: D/2010/2295/?? S /

3 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." INHOUD LIJST VAN GRAFIEKEN... 4 LIJST VAN TABELLEN... 5 I. INLEIDING... 6 II. METHODOLOGIE... 8 II.1 NACE-NOMENCLATUUR VERSUS GN8-NOMENCLATUUR... 8 II.2 NATIONAAL VERSUS COMMUNAUTAIR CONCEPT II.3 ANDERE BEPERKINGEN III. SELECTIE VAN DE AFDELINGEN III.1 AANDEEL VAN DE AFDELINGEN IN HET TOTAAL VAN DE BELGISCHE UITVOER III.2 AFBAKENING VAN DE PERIODE: BEPALING VAN HET BREEKPUNT III.3 SELECTIE VAN DE AFDELINGEN OP BASIS VAN HET WAARDEVERLOOP III.4 WERELDMARKTPRIJZEN III.4.1 Verloop van de Belgische uitvoer III.4.2 Verloop van de grondstoffenprijzen IV. SELECTIE VAN DE HOOFDSTUKKEN IV.1 AANDEEL VAN DE HOOFDSTUKKEN IN DE WEERHOUDEN AFDELINGEN IV.2 SELECTIE VAN DE HOOFDSTUKKEN OP BASIS VAN HET WAARDEVERLOOP IV.3 SELECTIE IN DE BUURLANDEN IV.4 VERGELIJKING MET DE BUURLANDEN IV.5 AFZETMARKT IV.5.1 Ertsen, slakken en assen IV.5.2 Zink en werken van zink IV.6 DOORVOER V. SECTORALE ANALYSE V.1 TERUGKOPPELING VAN GN NAAR NACE-BEL V.2 INTERNE VERSUS EXTERNE OMZET V.3 NACE / 24.43: PRODUCTIE VAN LOOD, ZINK EN TIN V.3.1 UMICORE V.3.2 NYRSTAR BELGIUM VI. SAMENVATTING VII. ADDENDUM VIII. BIJLAGEN VIII.1 BIJLAGE 1: GECOMBINEERDE NOMENCLATUUR, 2009 (TOT NIVEAU 2) VIII.2 BIJLAGE 2: GECOMBINEERDE NOMENCLATUUR, 2009 (HOOFDSTUK 26 EN 79) VIII.3 LIJST VAN AFKORTINGEN IX. BRONNEN IX.1 PUBLICATIES IX.2 WEBSITES IX.3 JAARREKENINGEN & JAARVERSLAGEN IX.4 PERSBERICHTEN Deze studie werd uitgevoerd in juli - augustus Later werd ze kort aangevuld om na te gaan of de sindsdien beschikbaar gekomen gegevens de oorspronkelijke studie bevestigden. Deze aanvulling werd afgesloten in maart 2010 en is in punt VII (addendum) opgenomen.

4 LIJST VAN GRAFIEKEN 4 Grafiek 1: Belgisch uitvoerverloop van de afdelingen volgens nationaal en communautair concept Grafiek 2: Belgisch uitvoerverloop, afdeling XVI machines, toestellen en elektrotechnisch materieel Grafiek 3: Belgisch uitvoerverloop Grafiek 4: Beoordeling van de buitenlandse orderpositie van de gezamenlijke verwerkende nijverheid versus de totale Belgische uitvoer (in waarde) Grafiek 5: Belgisch uitvoerverloop van afdeling XIV echte en gekweekte parels Grafiek 6: Belgisch uitvoerverloop in waarde en volume ( kg) Grafiek 7: Wereldmarktprijs koffie Grafiek 8: Wereldmarktprijs graan Grafiek 9: Afzetmarkt voor hoofdstuk 26 ertsen, slakken en assen Grafiek 10: Hoofdstuk 26 ertsen, slakken en assen: aandeel van de uitvoer naar de buurlanden in de totale Belgische uitvoer Grafiek 11: Afzetmarkt voor hoofdstuk 79 zink en werken van zink Grafiek 12: Hoofdstuk 79 zink en werken van zink: aandeel van de uitvoer naar de buurlanden in de totale Belgische uitvoer Grafiek 13: Invoer- en uitvoerverloop (in waarde) van hoofdstuk 26 ertsen, slakken en assen en 79 zink en werken van zink volgens nationaal en communautair concept Grafiek 14: Belgische omzet gegenereerd binnen België en via export (intra-eu en extra-eu) Grafiek 15: Aandeel van de bedrijven binnen de sector productie van lood, zink en tin op basis van de totale omzet

5 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." LIJST VAN TABELLEN Tabel 1: Totale Belgische handel...7 Tabel 2: Conversie NACE-BEL 2003 naar NACE-BEL Tabel 3: Belgische uitvoer volgens de NACE-BEL-classificatie (nationaal concept)...9 Tabel 4: Gegevensverzameling via Comext...15 Tabel 5: Selectie van de afdelingen op basis van het aandeel (>2 %) in de totale waarde van de Belgische uitvoer...17 Tabel 6: Selectie van de afdelingen op basis van hun waardeverloop...22 Tabel 7: Selectie van de hoofdstukken op basis van hun aandeel (>2 %) in de totale waarde van de afdeling...28 Tabel 8: Selectie van de hoofdstukken op basis van hun waardeverloop...29 Tabel 9: Selectie van de afdelingen op basis van hun aandeel (>2 %) in de totale waarde van de uitvoer van drie buurlanden...30 Tabel 10: Selectie van de afdelingen van drie buurlanden op basis van hun waardeverloop...30 Tabel 11: Selectie van de hoofdstukken van drie buurlanden op basis van hun aandeel (>2 %) in de totale waarde van de afdeling...31 Tabel 12: Selectie van de hoofdstukken van drie buurlanden op basis van hun waardeverloop...31 Tabel 13: Vergelijking van België met zijn drie buurlanden op basis van het waardeverloop...32 Tabel 14: Omzetting GN8 naar NACE-BEL...37 Tabel 15: Omzetverloop ( en )...40 Tabel 16: Omzet van UMICORE nv en UMICORE GROEP...42 Tabel 17: Omzet van NYRSTAR BELGIUM en NYRSTAR GROEP...43 Tabel 18: Selectie van de afdelingen (België) op basis van hun waardeverloop (november 2009)...46 Tabel 19: Selectie van de hoofdstukken (België) op basis van hun waardeverloop (november 2009)...47 Tabel 20: Vergelijking van België met drie buurlanden op basis van het waardeverloop (november 2009)

6 I. INLEIDING 2008 gaat de geschiedenisboeken in als het jaar waarin de jongste economische crisis losbarstte. De basis voor deze crisis werd reeds jaren geleden gelegd, met onder andere de stagnerende huizenmarkt in de Verenigde Staten en de waardevermindering van de herverpakte obligaties, maar in september 2008 escaleerde de toestand. Grote banken van overal ter wereld raakten in de problemen, het vertrouwen tussen de banken bleek volledig zoek te zijn en het faillissement van Lehman Brothers drukte de wereld met de neus op de feiten. Sindsdien gaat er geen dag voorbij of overal ter wereld worden mensen geconfronteerd met de gevolgen van de economische crisis. Vele bedrijven werden reeds failliet verklaard of moesten noodgedwongen hun deuren sluiten, duizenden mensen verloren reeds hun job. 6 Ook de in- en uitvoer bleken niet immuun voor de gevolgen van de economische achteruitgang. Terwijl de wereldhandel van 2004 tot 2007 jaarlijks nog met 6 % groeide, viel de groei in 2008 terug tot 2 %. In 2009 zag de Wereldhandelsorganisatie de wereldhandel dalen met 12 %. Deze daling is te wijten aan de economische crisis: die leidt onvermijdelijk tot een daling van de vraag, maar doet sommige landen eveneens naar protectionistische maatregelen grijpen. Protectionisme komt de wereldhandel echter niet ten goede. In 2008 bleek België de op zeven na grootste exporteur van goederen ter wereld voor een bedrag van 477 miljard dollar, na Duitsland op de eerste plaats, Nederland op de vijfde plaats en Frankrijk op de zesde plaats. Het Verenigd Koninkrijk bevindt zich op de tiende plaats. Voor de dienstenuitvoer staat België op de dertiende plaats in de rangschikking met een export van 89 miljard dollar 1. De belangrijkste Belgische exportsectoren zijn de diamanthandel via Antwerpen en de chemie-, farmaceutische- en auto-industrie 2. De Belgische handelsbalans vertoonde in 2009 een tekort van 2,5 miljard euro. Alhoewel de buitenlandse handel in december 2009 heropleefde, bedroeg de totale uitvoer in ,8 miljard euro tegenover een invoer ter waarde van 182,3 miljard euro. Dit komt neer op een daling van respectievelijk 19,6 % en 22,3 % in vergelijking met het voorgaande jaar. In vergelijking met 2008 ging de handelsbalans er wel op vooruit: toen sloot de handelsbalans af met een deficit van 10,3 miljard euro 3. 1 Deze cijfers bevatten naast de pure exportwaarde ook de doorvoer via België. 2 World Trade Organization (2009). World Trade Report Trade Policy Commitments and Contingency Measures. Press release 554 World Trade Organization. World Trade 2008, prospects for WTO sees 9% global trade decline in 2009 as recession strikes. (24/03/2009) 3 Gegevens volgens het nationaal concept. Instituut voor de nationale rekeningen. Verloop van de Belgische buitenlandse handel: Handelsbalans sluit 2008 af met deficit van ruim 10 miljard euro. (16/03/2009) Instituut voor de nationale rekeningen. Verloop van de Belgische buitenlandse handel: De handelsbalans van 2009 vertoont een tekort van 2,5 miljard euro. (15/03/2010)

7 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Tabel 1: Totale Belgische handel (in miljoen euro) Invoer Uitvoer Communautair concept Nationaal concept Communautair concept Nationaal concept , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 Bron: NBB. Volgens het nationaal concept 4 daalde de Belgische uitvoer in 2009, na jaren van groei (met uitzondering van een beperkte daling in 2003), met bijna 20 % ten opzichte van het voorgaande jaar. Om de uitvoerdaling in kaart te brengen, tracht deze sectorale studie de exportprestaties van de Belgische sectoren te schetsen. In de eerste plaats worden de exportgegevens van de verschillende sectoren geanalyseerd, zowel op nationaal als internationaal niveau, namelijk in vergelijking met de Belgische buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland. Hierbij wordt specifiek gekeken naar de verschillen tussen de periode vóór de economische crisis en de daaropvolgende periode van economische crisis. Van welke Belgische sectoren lijden de uitvoerprestaties het meest onder de mondiale recessie is de vraag waarop een antwoord wordt gezocht. Op basis van de resultaten worden vervolgens enkele sterk getroffen sectoren meer in detail bestudeerd. 7 4 Het verschil tussen nationaal en communautair concept wordt verder uitgewerkt in deel II.2.

8 II. METHODOLOGIE Om te komen tot een selectie van sectoren waarvoor de exportprestaties onder de loep worden genomen, werden een aantal stappen ondernomen. Deze stappen komen in deze paragraaf aan bod. II.1 NACE-NOMENCLATUUR VERSUS GN8-NOMENCLATUUR In eerste instantie werd een poging ondernomen om de uitvoerprestaties van de Belgische sectoren op korte termijn te schetsen. Een vergelijking tussen de sectoren wordt echter bemoeilijkt door de overschakeling van de NACE-BEL 2003 nomenclatuur (geldig van 2003 tot 2007) naar de NACE-BEL 2008 nomenclatuur (geldig vanaf 2008). Het blijkt immers zeer moeilijk om voor alle sectoren tijdreeksen op te stellen. Op basis van de conversietabel van de Nationale Bank van België kan op niveau NACE-2 voor 20 sectoren een een-op-eenrelatie worden bepaald. Onderstaande tabel bevat de relaties waarvoor op 2- cijferniveau een conversie mogelijk is tussen NACE-BEL 2003 en NACE-BEL Tabel 2: Conversie NACE-BEL 2003 naar NACE-BEL relatie 1-2 relatie NACE 2003 (2 cijfers) NACE 2008 (2 cijfers) 05 Visserij, visteelt en diensten i.v.m. de visserij en de visteelt 03 Visserij en aquacultuur 16 Vervaardiging van tabaksproducten 12 Vervaardiging van tabaksproducten 19 Leernijverheid en vervaardiging van schoeisel 15 Vervaardiging van leer en van producten van leer 20 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout en van kurk, excl. meubelen; vervaardiging van artikelen van riet en vlechtwerk 16 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout en van kurk, excl. meubelen; vervaardiging van artikelen van riet en van vlechtwerk 21 Vervaardiging van pulp, papier en papierwaren 17 Vervaardiging van papier en papierwaren 26 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale producten 23 Vervaardiging van andere niet-metaalhoudende minerale producten 40 Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en warm water 35 Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht 41 Winning, zuivering en distributie van water 36 Winning, behandeling en distributie van water 51 Groothandel en handelsbemiddeling, met uitzondering van de handel in auto's en motorrijwielen 46 Groothandel en handelsbemiddeling, met uitzondering van de handel in motorvoertuigen en motorfietsen 60 Vervoer te land 49 Vervoer te land en vervoer via pijpleidingen 61 Vervoer over water 50 Vervoer over water 62 Luchtvaart 51 Luchtvaart 66 Verzekeringswezen en pensioenfondsen, excl. verplichte sociale verzekeringen 65 Verzekeringen, herverzekeringen en pensioenfondsen, excl. verplichte sociale verzekeringen 67 Ondersteunende activiteiten i.v.m. financiële instellingen en het verzekeringswezen 66 Ondersteunende activiteiten voor verzekeringen en pensioenfondsen 73 Speur- en ontwikkelingswerk 72 Speur- en ontwikkelingswerk op wetenschappelijk gebied 75 Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 84 Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen 91 Diverse verenigingen 94 Verenigingen 93 Overige diensten 96 Overige persoonlijke diensten 95 Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel 97 Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel 99 Extraterritoriale organisaties en lichamen 99 Extraterritoriale organisaties en lichamen 15 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 10 Vervaardiging van voedingsmiddelen 11 Vervaardiging van dranken 55 Hotels en restaurants 55 Verschaffen van accommodatie 56 Eet- en drinkgelegenheden 52 Opslag en vervoerondersteunende activiteiten 63 Vervoerondersteunende activiteiten, reisbureaus 79 Reisbureaus, reisorganisatoren, reserveringsbureaus en aanverwante activiteiten 64 Post en telecommunicatie 53 Posterijen en koeriers 61 Telecommunicatie

9 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." 2-1 relatie 2-2 relatie 2-3 relatie 3-4 relatie Bron: NBB. NACE 2003 (2 cijfers) 12 Winning van uranium- en thoriumerts 13 Winning van metaalertsen 96 Niet-gedifferentieerde productie van goederen door particuliere huishoudens voor eigen gebruik 97 Niet-gedifferentieerde productie van goederen door particuliere huishoudens voor eigen gebruik 17 Vervaardiging van textiel 18 Vervaardiging van kleding en bontnijverheid 23 Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen 27 Vervaardiging van metalen in primaire vorm 37 Recyclage 90 Afvalwater- en afvalverzameling; straatreiniging 10 Winning van steenkool, bruinkool en turf 11 Winning van aardolie en aardgas, diensten i.v.m. de aardolie- en aardgaswinning 14 Overige winning van delfstoffen NACE 2008 (2 cijfers) 07 Winning van metaalertsen 98 Niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten door particuliere huishoudens voor eigen gebruik 13 Vervaardiging van textiel 14 Vervaardiging van kleding 19 Vervaardiging van cokes en van geraffineerde aardolieproducten 24 Vervaardiging van metalen in primaire vorm 37 Afvalwaterafvoer 38 Inzameling, verwerking en verwijdering van afval; terugwinning 39 Sanering en ander afvalbeheer 05 Winning van steenkool en bruinkool 06 Winning van aardolie en aardgas 08 Overige winning van delfstoffen 09 Ondersteunende activiteiten i.v.m. de mijnbouw Voor de Belgische uitvoer kan, omwille van dit conversieprobleem, maar voor ongeveer 40 % van het totale exportbedrag de overgang worden gemaakt tussen de NACE-BEL 2003 nomenclatuur en de NACE-BEL 2008 nomenclatuur. Voor een aantal sectoren die zeer belangrijk zijn voor de uitvoer kan echter geen tijdreeks worden opgesteld, zoals o.a. voor de chemie en de auto-industrie. Tabel 3: Belgische uitvoer volgens de NACE-BEL-classificatie (nationaal concept) (in miljoen euro en in % van de totale uitvoer) NACE 2003 (voor 2008) NACE 2008 (vanaf 2008) Mio euro % Mio euro % Mio euro % Conversie NACE-BEL mogelijk Visserij en het kweken van vis, schaal- en schelpdieren 102,7 0,0 99,0 0,0 Visserij en aquacultuur 82,5 0,0 Vervaardiging van Vervaardiging van 355,9 0,2 390,7 0,2 tabaksproducten tabaksproducten 379,8 0,2 Leernijverheid en Vervaardiging van leer en 846,5 0,4 968,5 0,4 vervaardiging van schoeisel van producten van leer 892,2 0,4 Houtindustrie en Houtindustrie en vervaardiging van artikelen vervaardiging van artikelen van hout en van kurk, 2.009,8 1, ,0 1,0 van hout, kurk, riet en exclusief meubelen; 1.864,9 0,8 vlechtwerk vervaardiging van artikelen van riet en van vlechtwerk Papier- en kartonnijverheid 3.286,7 1, ,9 1,6 Vervaardiging van papier en papierwaren 3.269,4 1,5 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende 3.893,5 1, ,5 1,9 Vervaardiging van andere niet-metaalhoudende 4.164,8 1,9 minerale producten minerale producten Productie en distributie van Productie en distributie van 509,2 0,2 382,9 0,2 elektriciteit, gas, stoom en elektriciteit en gas gekoelde lucht 459,6 0,2 Overige diensten 1.517,7 0, ,3 0,6 Overige persoonlijke diensten 2.080,4 0,9 Vervaardiging van Vervaardiging van voedingsmiddelen en ,6 8, ,9 8,4 voedingsmiddelen ,9 7,9 dranken Vervaardiging van dranken 1.832,8 0,8 Winning van uranium- en 0,0 0,0 0,0 0,0 thoriumerts Winning van metaalertsen 257,4 0,1 Winning van metaalertsen 295,4 0,1 247,0 0,1 Vervaardiging van textiel 5.219,5 2, ,0 2,4 Vervaardiging van textiel 4.401,3 2,0 Vervaardiging van kleding en bontnijverheid 2.281,8 1, ,5 1,2 Vervaardiging van kleding 2.730,3 1,2 9

10 10 NACE 2003 (voor 2008) Vervaardiging van cokes, geraffineerde aardolieproducten en splijt- en kweekstoffen NACE 2008 (vanaf 2008) Mio euro % Mio euro % Mio euro % ,8 6, ,5 6,2 Vervaardiging van cokes en van geraffineerde aardolieproducten ,2 8,0 Metallurgie ,2 9, ,1 10,9 Vervaardiging van metalen in primaire vorm ,5 10,2 Afvalwaterafvoer 0,0 0,0 Afvalwater- en Inzameling, verwerking en afvalverzameling; 0,1 0,0 0,0 0,0 verwijdering van afval; 1.896,0 0,8 straatreiniging terugwinning Winning van steenkool, Winning van steenkool en 142,5 0,1 184,8 0,1 bruinkool en turf bruinkool 256,1 0,1 Winning van aardolie, aardgas Winning van aardolie en 6.118,6 3, ,6 1,7 en aanverwante diensten aardgas 6.126,6 2,7 Overige winning van Overige winning van 7.927,8 3, ,8 3,8 delfstoffen delfstoffen 6.926,8 3,1 Conversie NACE-BEL Conversie NACE-BEL ,3 40, ,0 40, mogelijk (a) mogelijk ,5 43,0 Conversie NACE-BEL onmogelijk Teelt van gewassen, Landbouw, jacht en 2.989,2 1, ,7 1,6 veeteelt, jacht en diensten in aanverwante diensten verband met deze activiteiten 3.830,3 1,7 Bosbouw, bosexploitatie en aanverwante diensten Uitgeverijen, drukkerijen en reproductie van opgenomen media 77,2 0,0 94,1 0, ,8 0, ,1 0,6 Chemische nijverheid ,1 20, ,8 20,2 Rubber- en kunststofnijverheid Vervaardiging van producten van metaal Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen Vervaardiging van kantoormachines en computers Vervaardiging van elektrische machines en apparaten Vervaardiging van audio-, video- en telecommunicatieapparatuur Vervaardiging van medische apparatuur, van precisie- en optische instrumenten en van uurwerken Vervaardiging en assemblage van auto's, aanhangwagens en opleggers Vervaardiging van overige transportmiddelen Vervaardiging van meubelen; overige industrie Informatica en aanverwante activiteiten Overige zakelijke dienstverlening 6.962,8 3, ,0 3, ,6 2, ,4 2, ,0 6, ,2 6, ,3 1, ,9 0, ,0 2, ,1 2, ,3 1, ,4 1, ,8 1, ,7 1, ,8 13, ,2 12,7 Bosbouw en de exploitatie van bossen Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Vervaardiging van chemische producten Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten Vervaardiging van producten van rubber of kunststof Vervaardiging van producten van metaal, exclusief machines en apparaten Vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten Vervaardiging van elektrische apparatuur Vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen, n.e.g. Vervaardiging en assemblage van motorvoertuigen, aanhangwagens en opleggers Vervaardiging van andere transportmiddelen 132,4 0,1 168,7 0, ,7 16, ,0 3, ,3 3, ,6 2, ,6 3, ,5 2, ,1 6, ,3 11, ,6 1, ,3 0, ,3 0,8 Vervaardiging van meubelen 1.194,0 0, ,3 3, ,9 4,0 Overige industrie 8.372,5 3,7 35,0 0,0 31,0 0,0 Uitgeverijen 1.232,2 0,6 Productie van films en videoen televisieprogramma's, 9,3 0,0 14,4 0,0 maken van geluidsopnamen 114,7 0,1 en uitgeverijen van muziekopnamen

11 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." NACE 2003 (voor 2008) NACE 2008 (vanaf 2008) Mio euro % Mio euro % Mio euro % Recreatie, cultuur en sport 230,9 0,1 285,6 0,1 Architecten en ingenieurs; technische testen en toetsen 5,1 0,0 Overige gespecialiseerde wetenschappelijke en 8,2 0,0 technische activiteiten Creatieve activiteiten, kunst en amusement 46,9 0,0 Bibliotheken, archieven, musea en overige culturele 61,4 0,0 activiteiten Conversie NACE-BEL Conversie NACE-BEL ,7 59, ,8 59, onmogelijk onmogelijk ,1 57,0 TOTAAL ,0, ,8,0 TOTAAL ,6,0 (a) Inclusief de sectoren 10 winning van steenkool, bruinkool en turf, 11 winning van aardolie en aardgas, diensten i.v.m. de aardolie- en aardgaswinning, 14 overige winning van delfstoffen, 37 recyclage en 90 afvalwater- en afvalverzameling; straatreiniging in de NACE-BEL 2003 nomenclatuur en 05 winning van steenkool en bruinkool, 06 winning van aardolie en aardgas, 08 overige winning van delfstoffen, 09 ondersteunende activiteiten i.v.m. de mijnbouw, 37 afvalwaterafvoer, 38 inzameling, verwerking en verwijdering van afval; terugwinning en 39 sanering en ander afvalbeheer in de NACE-BEL 2008 nomenclatuur. De tabel bevat echter geen informatie over de sectoren 37 recyclage (NACE-BEL 2003), 09 ondersteunende activiteiten i.v.m. de mijnbouw en 39 sanering en ander afvalbeheer (NACE-BEL 2008), waardoor de resultaten mogelijk in beperkte mate overschat zijn. Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens NBB (INR). Hierdoor is het onmogelijk om de sectorale export te bestuderen vertrekkende vanuit de NACE-BEL nomenclatuur. Daarom werd ervoor geopteerd om de Belgische uitvoer te analyseren vanuit het perspectief van de producten (dus goederen, geen diensten), namelijk via de Gecombineerde Nomenclatuur 2009 op 8 cijfers, kortweg de GN8 5. Deze gegevens zijn beschikbaar via de website van Eurostat (Comext 6 ). Vervolgens worden deze producten in de mate van het mogelijke toegekend aan de verschillende sectoren. 11 In eerste instantie worden de 21 afdelingen van de GN8 onderzocht. Op basis van deze resultaten wordt bepaald welke afdelingen daarna worden geanalyseerd. II.2 NATIONAAL VERSUS COMMUNAUTAIR CONCEPT 7 Om de buitenlandse handel van een land te analyseren, kan worden gebruik gemaakt van het nationaal of het communautair concept. Het belangrijkste onderscheid tussen deze twee concepten ligt bij de doorvoer. Bij het communautair concept wordt rekening gehouden met elke transactie waarbij de landsgrenzen overschreden worden, dus ook met zuivere doorvoer, terwijl bij het nationaal concept de zuivere doorvoer buiten beschouwing gelaten wordt. De buitenlandse handel wordt het best bekeken vanuit het nationaal concept omwille van dit doorvoeraspect. Deze gegevens zijn voor België beschikbaar bij de NBB. De gegevens op Europees niveau zijn echter opgesteld volgens het communautair concept. Om vergelijkingen tussen Europese landen mogelijk te maken, moet daarom het communautair concept worden aangewend. Aangezien de meeste afdelingen van de GN8 een gelijkaardig verloop kennen voor het nationaal concept als voor het communautair concept (wat tevens blijkt uit grafiek 1), kan de analyse worden uitgevoerd op basis van de gegevens van Comext. De gegevens volgens het communautair concept, die voor deze studie Instituut voor de nationale rekeningen (2001). Statistieken van de buitenlandse handel. België. Maandbericht

12 werden gebruikt, zijn beschikbaar op de website van Eurostat, via Comext (de Belgische gegevens worden verschaft door de NBB). Grafiek 1: Belgisch uitvoerverloop van de afdelingen volgens nationaal en communautair concept (in waarde; index: januari 2005 = ) 135 Totaal 125 I. Levende dieren communautair II. Plantenrijk communautair nationaal nationaal IV. Voedselindustrie, dranken, tabak communautair III. Vetten en oliën communautair V. Minerale producten nationaal nationaal communautair VI. Chemische producten communautair nationaal nationaal communautair VII. Kunststof, rubber communautair nationaal nationaal

13 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." VIII. Huiden, vellen, leder 125 IX. Hout, kurk, vlechtwerk communautair nationaal X. Houtpulp, papier en karton communautair XI. Textiel nationaal communautair nationaal XII. Schoeisel, hoofddeksels, paraplu's,... communautair nationaal XIV. Echte en gekweekte parels communautair nationaal XIII. Werken van steen, gips,... communautair XV. Onedele metalen nationaal communautair nationaal 90 communautair nationaal

14 125 XVI. Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel 115 XVII. Vervoermaterieel communautair nationaal XVIII. Optische instrumenten, apparaten en toestellen communautair XIX. Wapens en munitie nationaal communautair nationaal XX. Diverse goederen en producten communautair XXI. Kunstvoorwerpen nationaal communautair nationaal Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens NBB. communautair nationaal II.3 ANDERE BEPERKINGEN Naast het conversieprobleem moeten nog enkele andere beperkingen in acht worden genomen. Bij het opstellen van tijdreeksen om de exportprestaties op korte termijn te schetsen, worden maand- of kwartaalcijfers vergeleken met data van een jaar eerder. Hierdoor wordt mogelijk een onjuist beeld geschetst omdat de gegevensaangiftes in sommige gevallen niet perfect gebeuren en verschuivingen in de tijd vertonen. Dit probleem wordt opgelost door gebruik te maken van het voortschrijdende twaalfmaandsgemiddelde. Op deze manier worden laattijdige aangiften opgevangen. Een ander probleem is dat op een meer geaggregeerd niveau het ontbreken van gegevens minder zichtbaar is dan op een meer gedetailleerd niveau. Wanneer bijvoorbeeld de aangifte van gegevens de ene keer in de juiste rubriek en de andere keer in de foute rubriek gebeurt, dan bevatten beide betrokken rubrieken eenzelfde verschil (de ene in positieve zin, de andere in negatieve zin), maar op geaggregeerd niveau is dit verschil niet zichtbaar.

15 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Daarnaast zijn de in- en uitvoergegevens met enige vertraging beschikbaar via Comext. Eveneens blijken de laatst beschikbare maanddata onvolledig: ze onderschatten de werkelijke gegevens. Tabel 4: Gegevensverzameling via Comext Waarneming 1 (juli 2009) Waarneming 2 (aug. 2009) G01 Hoeveelheid Waarde Hoeveelheid Waarde Levende dieren ( kg) (miljoen euro) ( kg) (miljoen euro) Januari , ,7 Februari , ,6 Maart , ,7 April , ,0 Mei ,5 Juni 2009 Juli 2009 Waarneming 1 (juli 2009) Waarneming 2 (aug. 2009) G30 Hoeveelheid Waarde Hoeveelheid Waarde Farmaceutische producten ( kg) (miljoen euro) ( kg) (miljoen euro) Januari , ,7 Februari , ,9 Maart , ,3 April , ,9 Mei ,4 Juni 2009 Juli 2009 Waarneming 1 (juli 2009) Waarneming 2 (aug. 2009) G85 Hoeveelheid Waarde Hoeveelheid Waarde Elektrische machines en apparaten ( kg) (miljoen euro) ( kg) (miljoen euro) Januari , ,6 Februari , ,0 Maart , ,7 April , ,2 Mei ,9 Juni 2009 Juli 2009 Bron: Comext. 15 Dit onderzoek werd afgesloten in juli / augustus Aangezien de gegevens van Comext pas een drietal maanden later beschikbaar zijn, zijn de laatst beschikbare volledige gegevens die in deze studie gebruikt worden die van april Aan het eind van deze studie wordt de hele selectieprocedure echter nogmaals doorlopen op basis van recentere gegevens (zie punt VII addendum). Tot slot zijn de gegevens via Comext beschikbaar in waarde, volume en in bepaalde gevallen in eenheden. Voor de analyse is het interessant om zowel het waarde- als volumeverloop te bekijken. Tot 1997 werden voor alle goederen volumegegevens verzameld. Na 1997 was het niet meer verplicht om volumegegevens te verzamelen voor die goederen waarvoor dit niet de meest gepaste eenheid is. Sinds 2006 is de methodologie op Europees niveau echter opnieuw gewijzigd inzake de verzameling van volumegegevens. Sinds 2006 mogen lidstaten geen gegevens in volume meer verzamelen als het aantal eenheden reeds wordt gevraagd 8. 8 European Communities (2006). Statistics on the trading of goods User guide.

16 Grafiek 2: Belgisch uitvoerverloop, afdeling XVI machines, toestellen en elektrotechnisch materieel (index: januari 2005 = ) volume waarde Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. Het nut om waarde- en volumegegevens te vergelijken blijkt duidelijk uit het voorbeeld in grafiek 2: de evolutie van de export vertoont een sterke terugval in volume in 2006, maar niet in waarde. Hetzelfde probleem stelt zich ook bij andere afdelingen en productgroepen. Daarom wordt in de rest van de studie voornamelijk aandacht besteed aan de waardegegevens.

17 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." III. SELECTIE VAN DE AFDELINGEN De Gecombineerde Nomenclatuur (GN) is de classificatie die binnen de Europese Unie gebruikt wordt om gegevens in verband met de buitenlandse handel te verzamelen en te verwerken. Deze classificatie werd in 1988 geïntroduceerd. De GN-classificatie wordt onderverdeeld in 21 afdelingen, die op hun beurt bestaan uit 97 hoofdstukken (zie bijlage 1). Op het laagste (vijfde) niveau bevat de GN in totaal een tal producten. III.1 AANDEEL VAN DE AFDELINGEN IN HET TOTAAL VAN DE BELGISCHE UITVOER Om een selectie te maken van de te onderzoeken sectoren wordt in eerste instantie gekeken naar de 21 afdelingen, namelijk naar het aandeel van de betrokken afdeling in de totale Belgische uitvoer (in waarde). Tabel 5: Selectie van de afdelingen op basis van het aandeel (>2 %) in de totale waarde van de Belgische uitvoer (in %) Gemiddelde Afdeling I: Levende dieren 2,0 1,9 1,9 2,0 1,9 Afdeling II: Plantenrijk 2,2 2,1 2,2 2,4 2,2 Afdeling III: Vetten en oliën 0,4 0,3 0,4 0,5 0,4 Afdeling IV: Voedselindustrie, dranken, tabak 4,0 4,0 4,0 4,1 4,0 Afdeling V: Minerale producten 7,6 8,7 7,7 9,9 8,8 Afdeling VI: Chemische producten 23,2 22,6 23,0 22,6 22,8 Afdeling VII: Kunststof, rubber 8,1 8,4 8,4 8,0 8,3 Afdeling VIII: Huiden, vellen, leder 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 Afdeling IX: Hout, kurk, vlechtwerk 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 Afdeling X: Houtpulp, papier en karton 2,1 2,0 2,0 1,9 2,0 Afdeling XI: Textiel 4,3 4,1 4,0 3,8 4,0 Afdeling XII: Schoeisel, hoofddeksels, paraplu's, 0,8 0,9 0,8 0,8 0,8 Afdeling XIII: Werken van steen, gips, 1,3 1,3 1,3 1,3 1,3 Afdeling XIV: Echte en gekweekte parels 5,3 4,9 5,1 4,0 4,7 Afdeling XV: Onedele metalen 8,7 10,0 10,8 10,3 10,4 Afdeling XVI: Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel 12,5 12,0 12,1 12,2 12,1 Afdeling XVII: Vervoermaterieel 12,8 12,3 11,8 11,1 11,7 Afdeling XVIII: Optische instrumenten, apparaten en toestellen 1,7 1,7 1,7 2,0 1,8 Afdeling XIX: Wapens en munitie 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Afdeling XX: Diverse goederen en producten 1,4 1,4 1,3 1,3 1,3 Afdeling XXI: Kunstvoorwerpen 0,2 0,2 0,2 0,5 0,3 Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. 17 Op basis van hun gewicht in de totale Belgische uitvoer worden 13 afdelingen weerhouden voor verdere analyse. Deze afdelingen dragen elk voor minstens 2 % bij tot de export. Het gaat meer bepaald om de volgende afdelingen: I levende dieren, II plantenrijk, IV voedselindustrie, dranken, tabak, V minerale producten, VI chemische producten, VII kunststof, rubber, X houtpulp, papier en karton, XI textiel, XIV echte en gekweekte parels, XV onedele metalen, XVI machines, toestellen en elektrotechnisch materieel, XVII vervoermaterieel en XVIII optische instrumenten, apparaten en toestellen.

18 III.2 AFBAKENING VAN DE PERIODE: BEPALING VAN HET BREEKPUNT Het doel van deze studie is een beeld schetsen van de exportprestaties van de Belgische sectoren ten tijde van een economische crisis. Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is het noodzakelijk het breekpunt te bepalen: vanaf wanneer vat de neerwaartse tendens aan bij de exportprestaties? 18 Om te bepalen wanneer de economische crisis precies een impact kreeg op de Belgische buitenlandse handel, wordt de evolutie van de uitvoer in volume en in waarde bekeken van januari 2005 tot en met april De totale Belgische uitvoer begon vanaf september 2008 gevolgen te ondervinden van de economische crisis (grafiek 3). Voor een aantal van de 13 geselecteerde afdelingen is dit ook het geval: zij kennen hun keerpunt in de periode september oktober 2008 (namelijk I levende dieren, II plantenrijk, V minerale producten, VI chemische producten, X houtpulp, papier en karton en XVI machines, toestellen en elektrotechnisch materieel). Enkele andere afdelingen ondervonden reeds vroeger de gevolgen van de economische crisis: de afdelingen VII kunststof, rubber en XV onedele metalen kenden hun keerpunt in juli 2008 qua volume en in september 2008 voor de uitgevoerde waarde. Het omgekeerde deed zich voor bij afdeling XVII vervoermaterieel: de eerste tekenen van een kentering doken op in juli 2008 voor de waarde en in september 2008 voor het volume. Ook de gegevens van de afdelingen XI textiel (oktober 2007 voor volume, juli 2008 voor waarde) en XIV echte en gekweekte parels (februari 2008 voor waarde 10 ) vertoonden eerder dan september oktober 2008 de negatieve impact van de crisis. Twee van de geselecteerde afdelingen (namelijk IV voedselindustrie, dranken, tabak en XVIII optische instrumenten, apparaten en toestellen) blijken weinig of geen hinder te ondervinden van de slechtere economische conjunctuur. Terwijl de data voor de voedsel- en drankenindustrie fluctueren, vertoont de afdeling optische instrumenten zelfs een stijgende tendens. Om de impact van de economische crisis op de Belgische exportprestaties te evalueren, wordt in het vervolg van de studie het breekpunt vastgelegd op september Volgens de methode van het voortschrijdend twaalfmaandsgemiddelde. 10 De grafiek bevat voor afdeling XIV echte en gekweekte parels geen curve voor het volume (cfr. supra: II.3 Andere beperkingen).

19 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Grafiek 3: Belgisch uitvoerverloop (index: januari 2005 = ) 140 Totaal 125 I. Levende dieren volume II. Plantenrijk waarde volume waarde IV. Voedselindustrie, dranken, tabak volume waarde V. Minerale producten volume waarde VII. Kunststof, rubber volume waarde VI. Chemische producten volume waarde X. Houtpulp, papier en karton volume waarde volume waarde

20 XI. Textiel volume waarde XV. Onedele metalen volume waarde XVII. Vervoermaterieel volume waarde Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. XIV. Echte en gekweekte parels waarde XVI. Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel volume waarde XVIII. Optische instrumenten, apparaten en toestellen volume waarde Naast de evolutie van de Belgische buitenlandse handel werd tevens de beoordeling van de buitenlandse orderpositie van de verwerkende nijverheid bekeken. Maandelijks contacteert de NBB in het kader van haar conjunctuurenquêtes een panel van ongeveer bedrijfsleiders. De vragen van kwalitatieve aard hebben voornamelijk betrekking op de beoordeling van de huidige situatie en de verwachtingen voor de komende drie maanden en handelen over de productie, de orderportefeuille, de tewerkstelling en de prijzen. De gewogen individuele antwoorden worden verwerkt tot indicatoren, die op hun beurt leiden tot de synthetische conjunctuurbarometer van de Nationale Bank 11. De beoordeling van de buitenlandse orderpositie verslechterde sinds maart 2008 (grafiek 4). Deze negatieve tendens kende vanaf september 2008 een enorme versnelling. Pas in mei 2009 begon de beoordeling van de buitenlandse orderpositie aan een heropleving. De totale Belgische export verloopt in grote mate gelijkaardig. 11

21 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Grafiek 4: Beoordeling van de buitenlandse orderpositie van de gezamenlijke verwerkende nijverheid versus de totale Belgische uitvoer (in waarde) (procentuele wijziging t.o.v. de overeenstemmende periode van het voorgaande jaar) 30 30% 20 20% 10 10% Buitenlandse orderpositie % -10% -20% -30% -40% -50% Belgische export % % jul/09 Beoordeling van de buitenlandse orderpositie Totale Belgische export 21 Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens NBB (Beoordeling van de buitenlandse orderpositie) & Comext (Belgische uitvoer). III.3 SELECTIE VAN DE AFDELINGEN OP BASIS VAN HET WAARDEVERLOOP In de periode januari 2006 september 2008 steeg de waarde van de totale Belgische uitvoer met 21,37 %. Het tegenovergestelde doet zich voor in de periode september 2008 april 2009: de totale uitvoer daalde in deze periode met bijna 10 %.

22 22 Tabel 6: Selectie van de afdelingen op basis van hun waardeverloop (a) (in %) Jan sept Sept april 2009 Totaal 21,4-9,5 Afdeling I: Levende dieren 17,6-2,2 Afdeling II: Plantenrijk 30,1 0,3 Afdeling III: Vetten en oliën 63,3 4,2 Afdeling IV: Voedselindustrie, dranken, tabak 22,5-0,1 Afdeling V: Minerale producten 54,2-18,0 Afdeling VI: Chemische producten 15,0-1,0 Afdeling VII: Kunststof, rubber 22,7-13,5 Afdeling VIII: Huiden, vellen, leder 13,5-2,8 Afdeling IX: Hout, kurk, vlechtwerk 11,7-16,4 Afdeling X: Houtpulp, papier en karton 11,2-6,1 Afdeling XI: Textiel 7,9-6,2 Afdeling XII: Schoeisel, hoofddeksels, paraplu's, 17,9 1,3 Afdeling XIII: Werken van steen, gips, 19,5-10,0 Afdeling XIV: Echte en gekweekte parels 4,2-28,0 Afdeling XV: Onedele metalen 45,0-16,6 Afdeling XVI: Machines, toestellen en elektrotechnisch materieel 16,5-7,8 Afdeling XVII: Vervoermaterieel 10,3-16,8 Afdeling XVIII: Optische instrumenten, apparaten en toestellen 31,7 4,1 Afdeling XIX: Wapens en munitie 26,9 55,1 Afdeling XX: Diverse goederen en producten 10,3-2,1 Afdeling XXI: Kunstvoorwerpen 129,9-5,3 (a) De selectie van de afdelingen op basis van het aandeel binnen de totale Belgische uitvoer (zie tabel 5) wordt gecombineerd met de selectie op basis van het waardeverloop (deze tabel). Deze tabel geeft een samenvatting van beide selectiecriteria: de geel gekleurde afdelingen zijn degene die weerhouden worden omdat hun aandeel minstens 2 % bedraagt in de totale Belgische export; de groene cellen duiden op een prestatie die minstens 7 procentpunt beter of slechter is dan de totale Belgische export. Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. In vergelijking met de totale uitvoer deden de afdelingen II plantenrijk, III vetten en oliën, V minerale producten, XIV echte en gekweekte parels, XV onedele metalen, XVII vervoermaterieel, XVIII optische instrumenten, apparaten en toestellen en XX diverse goederen en producten het minstens 7 procentpunt beter of slechter in zowel de periode januari 2006 september 2008 als de periode september 2008 april Op basis van hun gewicht in de totale Belgische uitvoer worden zes afdelingen weerhouden: II plantenrijk, V minerale producten, XIV echte en gekweekte parels, XV onedele metalen, XVII vervoermaterieel en XVIII optische instrumenten, apparaten en toestellen. De afdelingen III vetten en oliën en XX diverse goederen en producten worden niet weerhouden voor verdere analyse omwille van hun beperkte aandeel in de totale uitvoer. Ook de afdeling XIV echte en gekweekte parels wordt niet aan een diepere analyse onderworpen, omdat de volumecurve een grillig patroon vertoont, terwijl de waardecurve een vloeiende evolutie weergeeft. Deze resultaten kunnen dus mogelijk minder betrouwbaar zijn en worden daarom buiten beschouwing gelaten.

23 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Grafiek 5: Belgisch uitvoerverloop van afdeling XIV echte en gekweekte parels (index: januari 2005 = ) volume waarde Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. De afdelingen V minerale producten en XV onedele metalen kregen het sinds het uitbreken van de economische crisis zwaar te verduren: waar zij vóór september 2008 een groeipercentage optekenden dat uitgesproken hoger lag dan de groei van de totale uitvoer, kennen zij sindsdien een sterkere daling in vergelijking met de totale export. Deze terugval kan met grote waarschijnlijkheid toegeschreven worden aan de economische crisis. De afdelingen II plantenrijk en XVIII optische instrumenten, apparaten en toestellen presteerden zowel in de periode januari 2006 september 2008 als in de periode september 2008 april 2009 beter dan het totaal van de Belgische export. Desalniettemin is de impact van de crisis ook in deze afdelingen te voelen: de uitvoer stijgt nog steeds, zij het dan in een veel beperktere mate dan vóór het uitbreken van de crisis. Bij de afdeling XVII vervoermaterieel treedt het omgekeerde fenomeen op: zowel voor september 2008 als erna lag het groeipercentage voor deze afdeling onder dat voor de totale Belgische uitvoer. Vóór september 2008 was dit cijfer nog positief, nadien valt het cijfer sterker terug dan dat van de totale export. Deze terugval is eveneens mogelijk te wijten aan de economische crisis. Het gaat in dit geval echter eerder om een structureel probleem dan louter de negatieve impact van de crisis. III.4 WERELDMARKTPRIJZEN In deze paragraaf wordt onderzocht of een uitgesproken waardeverloop van de geselecteerde afdelingen te wijten is aan een verandering in de uitgevoerde hoeveelheid of eerder aan een prijseffect.

24 III.4.1 Verloop van de Belgische uitvoer De hoofdstukken binnen de vijf geselecteerde afdelingen die qua waardeverloop in het oog springen (de uitvoer in waarde verdubbelt op zijn minst), zijn: 9 koffie, thee, maté en specerijen, 10 granen, 26 ertsen, slakken en assen, 27 minerale brandstoffen; bitumineuze stoffen; minerale was, 74 koper, 79 zink en 89 scheepvaart. Het onregelmatige verloop van hoofdstuk 89 scheepvaart is eenvoudig te verklaren: tussen de bestelling en de levering van een schip verloopt een lange periode en de oplevering ervan gebeurt in zijn geheel. Grafiek 6: Belgisch uitvoerverloop in waarde en volume ( kg) (index: januari 2005 = ) 300 Afdeling II. Plantenrijk (waarde) 250 Afdeling II. Plantenrijk (volume) Levende planten en bloementeelt 7 - Groenten, planten, wortels en knollen 8 - Fruit; schillen 9 - Koffie, thee, maté en specerijen 10 - Granen 11 - Producten van de meelindustrie 12 - Oliehoudende zaden en vruchten 13 - Gommen, harsen, plantenextracten 14 - Stoffen voor het vlechten Afdeling V. Minerale producten (waarde) 25 - Zout; zwavel; aarde en steen; gips, kalk en cement 26 - Ertsen, slakken en assen 27 - Minerale brandstoffen; bitumineuze stoffen; minerale was Afdeling XV. Onedele metalen (waarde) 72 - Gietijzer, ijzer en staal 73 - Werken van gietijzer, ijzer en staal 74 - Koper 75 - Nikkel 76 - Aluminium 78 - Lood 79 - Zink 80 - Tin 81 - Andere onedele metalen; cermets 82 - Gereedschap van onedel metaal 83 - Allerlei werken van onedele metalen Levende planten en bloementeelt 7 - Groenten, planten, wortels en knollen 8 - Fruit; schillen 9 - Koffie, thee, maté en specerijen 10 - Granen 11 - Producten van de meelindustrie 12 - Oliehoudende zaden en vruchten 13 - Gommen, harsen, plantenextracten 14 - Stoffen voor het vlechten Afdeling V. Minerale producten (volume) 25 - Zout; zwavel; aarde en steen; gips, kalk en cement 26 - Ertsen, slakken en assen 27 - Minerale brandstoffen; bitumineuze stoffen; minerale was Afdeling XV. Onedele metalen (volume) 72 - Gietijzer, ijzer en staal 73 - Werken van gietijzer, ijzer en staal 74 - Koper 75 - Nikkel 76 - Aluminium 78 - Lood 79 - Zink 80 - Tin 81 - Andere onedele metalen; cermets 82 - Gereedschap van onedel metaal 83 - Allerlei werken van onedele metalen

25 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Afdeling XVII. Vervoermaterieel (waarde) 86 - Materieel voor spoor- en tramwegen 87 - Voertuigen voor vervoer over land 88 - Luchtvaart en ruimtevaart 89 - Scheepvaart Afdeling XVIII. Optische instrumenten, apparaten en toestellen (waarde) 90 - Optische instrumenten, apparaten en toestellen 91 - Uurwerken 92 - Muziekinstrumenten Afdeling XVII. Vervoermaterieel (volume) 86 - Materieel voor spoor- en tramwegen 87 - Voertuigen voor vervoer over land 88 - Luchtvaart en ruimtevaart 89 - Scheepvaart 0 Afdeling XVIII. Optische instrumenten, apparaten en toestellen (volume) Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens Comext. III.4.2 Verloop van de grondstoffenprijzen 90 - Optische instrumenten, apparaten en toestellen 91 - Uurwerken 92 - Muziekinstrumenten Om te weten te komen of een stijging in waarde niet enkel te wijten is aan een stijging van de wereldmarktprijzen voor grondstoffen, wordt het verloop van de grondstoffenprijzen onderzocht. Als voorbeeld worden hier de hoofdstukken 9 koffie, thee, maté en specerijen en 10 granen bestudeerd. 25 a) Hoofdstuk 9 - koffie, thee, maté en specerijen Het hoofdstuk koffie, thee, maté en specerijen bestaat hoofdzakelijk uit koffie (86,1 %). Daarna volgen thee, specerijen en maté met respectievelijk 8,6 %, 5,2 % en 0,1 %. Er wordt voor geopteerd om enkel de grondstoffenprijzen van koffie te bestuderen De wereldmarktprijs voor koffie werd berekend op basis van het rekenkundige gemiddelde van de categorieën Coffee, Other Milds, El Salvador and Guatemala, ex-dock New York en Coffee, Robusta, Uganda and Côte d Ivoire, ex-dock New York, gegevens beschikbaar bij het IMF. (

26 Grafiek 7: Wereldmarktprijs koffie (index: januari 2005 = ) Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens IMF (Primary Commodity Prices). Sinds april 2008 is de wereldmarktprijs voor koffie toegenomen. De stijging in waarde van de Belgische koffie-uitvoer is dus enerzijds te wijten aan een stijging in het uitgevoerde volume (zie grafiek 6), maar ook het prijseffect speelt een belangrijke rol. Anderzijds daalt de koffieprijs sinds november 2008, terwijl de Belgische koffie-export pas later de daling inzet, zowel in waarde als in volume. Het prijseffect heeft dan minder impact. b) Hoofdstuk 10 - granen De wereldmarktprijs voor graan stijgt sinds het voorjaar van 2006, maar vanaf november 2007 wordt de toename exponentieel. Zoals voor koffie is de toegenomen waarde van de Belgische graanuitvoer dus niet enkel toe te schrijven aan een toename van het uitgevoerde volume (zie grafiek 6), maar ook aan een prijseffect. Vanaf november 2008 daalt de graanprijs, net zoals de Belgische graanuitvoer (zowel in waarde als volume). De rol van het prijseffect is dan niet meer doorslaggevend.

27 "De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België." Grafiek 8: Wereldmarktprijs graan (index: januari 2005 = ) Bron: Berekeningen FOD Economie op basis van gegevens NBB (Prijsindexcijfers van de grondstoffen).