Tweede circulaire Tweede Kamerverkiezing 15 maart 2017 Informeren en instrueren Kieswet

Transcriptie

1 Onderwerp Doelstelling Juridische grondslag Tweede circulaire Tweede Kamerverkiezing 15 maart 2017 Informeren en instrueren Kieswet Relaties met andere circulaires Vervolg op Circulaire Tweede Kamerverkiezing 2017 (kenmerk ) Ingangsdatum Geldig tot N.v.t. INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2. Transparantie en controleerbaarheid 3. Rekenhulpmiddel bij het berekenen van de totalen op gemeentelijk niveau (N 11) en op kieskringniveau (O 3) 4. Voorwaarden voor het gebruik van een rekenhulpmiddel 5. Kwaliteit processen-verbaal stembureaus (N 10) 6. Handmatige telling 7. Vermelding aantal kiesgerechtigden in bijlagen bij N 11 en O 3 8. Ten slotte Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Deze circulaire heeft tot doel duidelijk te maken op welke wijze bij de komende verkiezing van de leden van de Tweede Kamer de tellingen tot stand moeten komen van de uitgebrachte stemmen, zodat de Kiesraad de uitslag voor de verkiezing kan vaststellen. Basis voor deze circulaire is allereerst de brief die ik op naar de Tweede Kamer heb gezonden 1. Verder wordt in deze circulaire voortgebouwd op de bijeenkomsten die op 22 februari jl. in Utrecht zijn gehouden met de gemeenteambtenaren die zijn belast met de voorbereiding en organisatie van de verkiezing. Het papieren proces moet voor de berekening van de totalen op gemeentelijk niveau (N 11) en op kieskringniveau (O 3) leidend zijn. De basis voor deze berekeningen zijn de processen-verbaal die door de stembureaus zijn gemaakt nadat op 15 maart 2017 het aantal toegelaten kiezers en de uitgebrachte stemmen in het stemlokaal handmatig zijn geteld. De opgave van de burgemeester (N 11) wordt bij de komende verkiezing uitsluitend op papier overgebracht naar het hoofdstembureau. Het proces-verbaal van het hoofdstembureau wordt eveneens uitsluitend op papier overgebracht naar het centraal stembureau. Het gebruik van een usb-stick of andere digitale gegevensdragers in dit proces is niet toegestaan. Over de wijze waarop de uitslag van de komende verkiezing tot stand komt, mag geen enkele schaduw van twijfel hangen. Het is daarom van groot belang dat de gemeenten de in deze circulaire beschreven werkwijze nauwgezet volgen en er niet van afwijken. 2. TRANSPARANTIE EN CONTROLEERBAARHEID De wijze waarop de uitslag van de komende verkiezing tot stand komt, moet transparant en controleerbaar zijn. De door de burgemeester vastgestelde opgave N 11 en de processen-verbaal van de stembureaus N 10 moeten door de gemeente ter inzage worden gelegd. Dat is zo bepaald in de Kieswet (artikel N 12, eerste lid). Zodra de gemeente het origineel van de opgave N 11 en de originelen van de processen-verbaal (N 10) van de stembureaus naar het hoofdstembureau zijn overgebracht, moeten kopieën van deze documenten beschikbaar zijn om ingezien te kunnen worden. 1 Deze brief is als bijlage bij deze circulaire gevoegd. De bijlage bij de Kamerbrief, te weten een rapport van het bedrijf Fox-IT over een onderzoek naar de beveiliging van (het gebruik van) OSV, kunt u vinden op Pagina 2 van 8

3 De gemeente moet, via de website of andere geëigende kanalen, bekendmaken waar en op welke tijdstippen inzage mogelijk is. De periode van inzage duurt tot het moment dat de Tweede Kamer heeft besloten over de toelating van de nieuwe leden. Dat gebeurt naar het zich nu laat aanzien op woensdagmiddag 22 maart a.s. Het precieze tijdstip wordt nog door de Tweede Kamer bekendgemaakt. Het is niet uitgesloten dat de gemeente de vraag krijgt of van de documenten die ter inzage liggen een foto en/of een kopie kan worden gemaakt. Het antwoord daarop moet zijn dat dit niet mogelijk is. De processen-verbaal N 10 en de opgave N 11 moeten drie maanden nadat over de toelating van de gekozenen is beslist, door de burgemeester worden vernietigd. De wetgever heeft er in 2013 nadrukkelijk van afgezien openbaarmaking op internet van de processen-verbaal N 10 en de opgaven N 11 voor te schrijven 2, aangezien dit tot gevolg zou hebben dat de betreffende documenten dan per definitie beschikbaar blijven en dus niet vernietigd kunnen worden. Hetzelfde geldt uiteraard als er foto s en/of kopieën van de documenten in omloop komen. Het is ook niet uitgesloten dat met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) de gemeente gevraagd wordt de processen-verbaal N 10 en de opgave N 11 te verstrekken. De gemeenten krijgen binnenkort van het ministerie van BZK een nieuwsbrief, waarin wordt beschreven hoe in dat geval moet worden gehandeld. Voor het proces-verbaal (O 3) van het hoofdstembureau en het proces-verbaal van het centraal stembureau (P 22) geldt een ander regiem. Hiervoor bepaalt de Kieswet uitdrukkelijk dat de processen-verbaal wel op het internet gepubliceerd moeten worden. Voor het proces-verbaal van het hoofdstembureau (O 3) dient dat te gebeuren zodra dit document wordt overgebracht naar het centraal stembureau. 3. REKENHULPMIDDEL BIJ HET BEREKENEN VAN DE TOTALEN OP GEMEENTELIJK NIVEAU (N 11) EN OP KIESKRINGNIVEAU (O 3) Met de Kiesraad en de gemeenten is afgesproken dat onder voorwaarden een rekenhulpmiddel kan worden gebruikt bij het berekenen van de totalen op gemeentelijk niveau en op kieskringniveau. Het rekenhulpmiddel kan zijn: De rekenfunctionaliteit van OSV De Kiesraad stelt dit rekenhulpmiddel beschikbaar. Daarvoor ontvangt u van de Kiesraad een cd-rom met daarbij de instructies die u moet volgen om dit rekenhulpmiddel te kunnen gebruiken. De cd-rom zal op dinsdag 7 maart a.s. aangetekend worden gestuurd aan het hoofd Burgerzaken van de gemeente. 2 Zie Kamerstukken II , , nr. 3, p Pagina 3 van 8

4 De Kiesraad zal u separaat informeren over de helpdesk die beschikbaar is om u te ondersteunen bij het gebruik van dit rekenhulpmiddel. Standaard (generieke) programmatuur om rekenkundige bewerkingen uit te voeren Hierbij moet u denken aan een spreadsheet. Voor het gebruik van een dergelijk rekenhulpmiddel is geen helpdesk beschikbaar. U kunt daarvoor niet terecht bij de helpdesk die in opdracht van de Kiesraad beschikbaar is voor het gebruik van de rekenfunctionaliteit van OSV. 4. VOORWAARDEN VOOR HET GEBRUIK VAN EEN REKENHULPMIDDEL a. Voor het gebruik van een rekenhulpmiddel als bedoeld in deze circulaire is een (of meerdere) computer(s) nodig. Hiervoor gelden de volgende voorwaarden: De computer mag niet verbonden zijn met het internet. De computer wordt bij voorkeur stand alone gebruikt. Is het onontkoombaar dat de computer(s) gebruik maakt/maken van een netwerk, dan moet het een fysiek gescheiden netwerk betreffen. Het fysiek gescheiden netwerk mag: geen koppeling hebben met het internet; geen koppeling hebben met de reguliere IT-infrastructuur van de gemeente. Als een printer wordt gebruikt om de uitkomst van de optellingen te printen, dan moet de printer rechtstreeks (dus niet via internet of wifi) gekoppeld zijn aan de gebruikte computer. Installeer op de computer(s) uitsluitend de programmatuur die nodig is. Plaats de computer die gebruikt wordt in een ruimte die goed afgesloten kan worden en zorg ervoor dat de toegang tot die ruimte beperkt is. Gebruik voor het lokale Administrator of root account van de computer een uniek wachtwoord van minimaal 6 tekens bestaande uit een combinatie van in ieder geval 1 kleine letter, 1 hoofdletter en 1 cijfer. Bij voorkeur bestaat het wachtwoord uit meer dan 6 tekens. Gebruik voor de computer een regulier gebruikersaccount zonder beheerrechten voor het gebruik van het rekenhulpmiddel. b. Dubbele invoer Ongeacht welk rekenhulpmiddel u gebruikt, is het wenselijk dat u de gegevens die nodig zijn om het totaal op gemeentelijk niveau en op kieskringniveau te bepalen Pagina 4 van 8

5 twee keer (door twee verschillende personen) laat invoeren. Dit is nodig om invoerfouten te detecteren en te kunnen corrigeren. c. Vier-ogen-principe Bij alle werkzaamheden die de gemeente uitvoert om het totaal op gemeentelijk niveau en op kieskringniveau te bereken, geldt dat het vier-ogen-principe moet worden toegepast. Dat betekent dat de handeling van de ene persoon geverifieerd moet worden door een andere persoon. Het is van belang dat vooraf hiervoor procedures worden ingericht en met de betrokken medewerkers worden doorgesproken. 5. KWALITEIT PROCESSEN-VERBAAL STEMBUREAUS (N 10) De kwaliteit van de processen-verbaal van de stembureaus is van cruciaal belang. Deze documenten vormen immers de basis voor elke volgende stap in het proces van de berekening van de uitslag. Fouten in de processen-verbaal moeten daarom zo veel als mogelijk worden voorkomen. Daarvoor is een goede instructie van de leden van het stembureau nodig, maar ook dat de leden van het stembureaus zich strikt aan de gegeven instructie houden. De voorzitters van de stembureaus leveren de processen-verbaal in bij de gemeente. Dat is een gelegenheid die u zoveel mogelijk moet gebruiken om het proces-verbaal, in het bijzijn van de voorzitter, nauwgezet te controleren en de voorzitter te vragen eventuele fouten in het proces-verbaal te herstellen. Lukt het u niet om die controle op dat moment uit te voeren, dan kunt u later in het proces alsnog op fouten in de processen-verbaal stuiten. De volgende gelegenheid voor herstel van fouten in het proces-verbaal, is op donderdag 16 maart, als de gemeente de opgave N 11 aan het opmaken is. Ontdekt u een fout, neem dan contact op met de voorzitter of plaatsvervangend voorzitter van het stembureau, en vraag deze om een verklaring te geven voor de fout, zodat die kan worden hersteld. Mocht de (plv.) voorzitter daarvoor niet beschikbaar zijn, of mocht deze de fout niet kunnen oplossen, dan kan de burgemeester of een door deze aangewezen ambtenaar optelfouten zelf herstellen. De correctie moet duidelijk herkenbaar worden aangebracht op het proces-verbaal van het desbetreffende stembureau (bijvoorbeeld in een andere kleur), en moet worden voorzien van de paraaf van de burgemeester of de door deze aangewezen ambtenaar. U hanteert als uitgangspunt dat het aantal stemmen per kandidaat dat op het proces-verbaal van het stembureau is vermeld, juist is. Als het aantal stemmen dat op de kandidaten van een lijst optelt tot een ander aantal dan het weergegeven totaalaantal stemmen op die lijst, dan gaat u uit van de juistheid van eerstbedoelde aantallen. Pagina 5 van 8

6 Het kan echter zijn dat de burgemeester reden heeft om te twijfelen aan het in het proces-verbaal vermelde aantal stemmen bij één of meer kandidaten. In dat geval maakt hij hiervan een opmerking in een nieuwe bijlage bij de opgave N De burgemeester vermeldt (in onderdeel 3 van deze bijlage): het adres en/of het nummer van het stembureau; wat de reden is van de twijfel, en wat als uitgangspunt is genomen voor het invullen van de opgave N 11. De burgemeester parafeert de bijlage. De bijlage gaat tegelijk met de opgave N 11 en de processen-verbaal N 10 naar het hoofdstembureau; een afschrift van deze documenten wordt ter inzage gelegd. Hoofdstembureaus gaan op dezelfde manier te werk bij het herstel van eventuele fouten in de opgaven N 11. Ook voor de processen-verbaal O 3 heb ik een nieuw model vastgesteld, dat is voorzien van een bijlage. In onderdeel 3 van deze bijlage kan de voorzitter van het hoofdstembureau, als hij reden heeft om te twijfelen aan het in de opgave N 11 vermelde aantal stemmen bij één of meer kandidaten, daarvan een melding kan maken. 6. HANDMATIGE TELLING Zowel gemeenten als hoofdstembureaus moeten bij de vaststelling van het aantal stemmen in de gemeente (N 11) respectievelijk het hoofdstembureau (O 3) een nieuwe handmatige telling uitvoeren. Deze handmatige telling houdt voor gemeenten het volgende in: U totaliseert handmatig (dus zonder gebruik van een digitaal rekenhulpmiddel 4 ) alle in de processen-verbaal van de stembureaus (N 10) ingevulde aantallen op lijstniveau. U telt dus voor elk proces-verbaal de totalen per lijst handmatig bij elkaar op (de aantallen op kandidaatsniveau laat u buiten beschouwing). Daarna totaliseert u deze aantallen van alle stembureaus. De burgemeester vult de aldus verkregen totalen per lijst in op eerdergenoemde bijlage bij de opgave N 11 (onderdeel 2 van deze bijlage). De hoofdstembureaus handelen bij het vaststellen van de uitslag op kieskringniveau op dezelfde manier als gemeenten. Ook de hoofdstembureaus voeren dus een handmatige totalisering uit van de in de opgaven van de burgemeester (N 11) ingevulde aantallen op lijstniveau. De voorzitter van het 3 Ik heb voor de opgave N 11 een nieuw model vastgesteld. In het nieuwe model komt een bijlage voor. Het nieuwe model voor de opgave N 11 zal zo spoedig mogelijk worden verspreid als bijlage bij de digitale nieuwsbrief, en zal zijn te downloaden op 4 Het gebruik van een mechanische, niet met het internet verbonden rekenmachine is wel toegestaan. Pagina 6 van 8

7 hoofdstembureau vult de aldus verkregen totalen in op de nieuwe bijlage bij het proces-verbaal O 3 (onderdeel 2 van deze bijlage). Parallel aan de hiervoor beschreven handmatige telling berekent u, desgewenst met het rekenhulpmiddel, de totalen die nodig zijn voor de opgave N 11 resp. het proces-verbaal O 3. Maakt u hiervoor gebruik van de rekenfunctionaliteit van OSV dan kunt u bij het invoeren van de stemmenaantallen de volgende melding krijgen. Krijgt u een dergelijke melding, dan handelt u als volgt: U controleert allereerst of er een invoerfout is gemaakt. U gaat voor elke kandidaat na of u het juiste aantal hebt ingevoerd. Zijn er bij één of meer kandidaten invoerfouten gemaakt, dan herstelt u deze. Blijft de melding bestaan, dan corrigeert u deze fout op de manier die is beschreven in paragraaf 6 van deze circulaire. Daarna voert u opnieuw de handmatige totalisering op lijstniveau uit. Blijft er onverhoopt toch een verschil bestaan tussen de handmatige totalisering en de in het rekenhulpmiddel ingevulde aantallen, dan maakt de burgemeester melding van dit verschil in de eerdergenoemde bijlage bij de opgave N 11 resp. het proces-verbaal O 3. Pagina 7 van 8

8 7. VERMELDING AANTAL KIESGERECHTIGDEN IN BIJLAGEN BIJ N 11 EN 0 3 Gemeenten wordt verzocht in de bijlage bij opgave N 11 het aantal kiesgerechtigden in de gemeente op te nemen (zie onderdeel 1 van deze bijlage). Voorheen vulden gemeenten dit aantal in OSV in. Nu er echter geen digitale gegevensoverdracht meer plaatsvindt tussen gemeenten en hoofdstembureaus, is het nodig het aantal kiesgerechtigden op te nemen in de opgaven N 11. Zonder informatie over de aantallen kiesgerechtigden kan de Kiesraad de opkomst niet vaststellen. De hoofdstembureaus wordt verzocht in de bijlage bij het proces-verbaal O 3 het aantal kiesgerechtigden te totaliseren voor de kieskring (onderdeel 1 van deze bijlage). 8. TEN SLOTTE Voor vragen over de komende verkiezing kunt u zich wenden tot het Informatiepunt Verkiezingen, een gezamenlijk initiatief van het ministerie van BZK en de Kiesraad. U kunt het Informatiepunt bereiken via het adres informatiepunt@kiesraad.nl en via telefoonnummer Ik wens u veel succes bij uw voorbereidingen van de verkiezing. Langs deze weg spreek ik mijn dank uit voor uw inspanningen om de verkiezing op 15 maart 2017 goed te laten verlopen. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, dr. R.H.A. Plasterk Pagina 8 van 8