Protocol lichttherapie UVB

Transcriptie

1 Protocol lichttherapie UVB Doel Door de huid bloot te stellen aan ultraviolet licht treedt een vermindering van de onstekingsreactie op in de huid waardoor de huidziekte verbetert. Doelgroep Patiënten met de volgende huidziekten komen in aanmerking voor lichttherapie: - Psoriasis, - Atopisch eczeem, - Seborrhoisch eczeem, - Photodermatosen (PMLE, urticaria solaris), - Pityriasis lichenoides, - Parapsoriasis en plaque, - Mycosis fungoides, - Pityriasis rosea, - Subcorneale pustuleuze dermatose, - Pruritic folliculitis of pregnancy, - Pruritus (door uremie), - Prurigo nodularis, - Lichen ruber planus. - Vitiligo, In dit protocol wordt de UVB behandeling van vitiligo niet behandeld. Hiervoor is een apart protocol. Deskundigheid De lichttherapie wordt uitgevoerd door doktersassistentes of verpleegkundigen van de polikliniek Saendelft. Zij zijn deskundig door zich te verdiepen in het UVBbehandelingsprotocol en de te volgen werkwijze. Daarnaast hebben zij speciale externe scholing voor lichttherapie gevolgd en deze werd met een voldoende afgesloten. De UVB behandelingen worden in het begin onder begeleiding uitgevoerd en daarna pas zelfstandig. De lichttherapie kan alleen gestart worden na doorverwijzing van de dermatoloog. Deze vult een aanvraagformulier* in waarbij aangegeven staat wat de beginstand van het licht is en het aantal keren per week dat de patiënt moet terug komen. 1 van 8

2 Toelichting Lichttherapie bestaat uit een behandeling met UV-licht. UV-licht is onderverdeeld in drie soorten: UV-A, UV-B en UV-C. UV-C is gevaarlijk en komt op aarde vrijwel niet voor. UV-A en UV-B licht worden gebruikt bij lichttherapie. In dit protocol wordt alleen in gegaan op lichttherapie met UV-B straling. Voor lichttherapie met UV-A straling is een apart protocol. N.B.:Lichttherapie is geen radiotherapie (bestraling) zoals soms door patienten wordt gedacht. UV-B licht kan gemakkelijk zonnebrand van de huid veroorzaken. Daarom wordt met een zeer korte belichtingstijd begonnen. De belichtingstijden worden gedurende de behandeling geleidelijk aan opgehoogd. Als iemand een te hoge dosis UV-B licht krijgt, kan roodheid (=erytheem) van de huid ontstaan. Het gezicht is hier vooral gevoelig voor. De verbrande huid mag niet verder belicht worden totdat de huid weer hersteld is. Betreft dit alleen het gezicht dan kan het gelaat met bijvoorbeeld een groene katoenen doek worden beschermd. Bij de eerstvolgende behandeling zal de dosering teruggebracht worden naar de begin dosering. Bij de sessies hierna wordt de dosering dan weer voorzichtig opgehoogd. Een optimale dosering is bereikt wanneer de huid een lichtroze kleur krijgt. Aangezien er gewenning in de huid kan optreden kan het voorkomen dat, naarmate de behandeling vordert, de dosering iets sneller moet worden opgehoogd om een optimale resultaat te behalen. Dit wordt altijd in overleg met de dermatoloog gedaan. De patiënten komen meestal 2-3 maal per week, dit ter beoordeling van de dermatoloog. Gemiddeld duurt de behandeling meestal enkele maanden (25 tot 30 UVBbehandelingen) voordat genezing of een forse verbetering wordt bereikt. Tijdens de behandeling staan de patiënten in een gesloten cabine: een soort staande zonnebank, met alleen UV-B licht. Tijdens de UV-B belichting dragen de patiënten een speciale nauwsluitende bril. Het gezicht wordt zo nodig bedekt met een handdoek. Tevens is het belangrijk de geslachtsdelen te beschermen met een string of slip. De patiënt mag tijdens de UVB-behandelingskuur alleen door de behandelend arts goedgekeurde zalven gebruiken. Voorbereiding voor de afspraak De behandelende dermatoloog vraagt lichttherapie aan op een daarvoor bestemd formulier, waarop de gegevens staan om de UVB-lichttherapie te kunnen starten. Hierop wordt aangegeven of de patiënt lichttherapie groot (lichtcabine, algehele lichamelijke belichting) of klein (alleen voor handen en/of voeten) krijgt. De behandelend arts geeft aan wanneer hij de patiënt voor controle wil terug zien. 2 van 8

3 De assistente/ verpleegkundige plant een reeks afspraken in voor de komende weken. Zij vertelt de patiënt dat de lichttherapie de eerste keren slechts enkele seconden zal duren en dat de belichtingstijd langzaam wordt opgehoogd. Ze vraagt de patiënt het volgende: - Aan psoriasis patiënten op de behandeldagen thuis (dus niet kort voor de UV belichting) eventuele schilferige droge plekken in te smeren met lanette/vaseline zalf. Hierdoor verdwijnen de schilfers, wat de behandeling ten goede komt. - Op de behandeldagen niet teveel in de zon te komen. De kans op verbranden is dan erg groot. - Voorgeschreven zalven na de lichttherapie gebruiken, i.v.m. een filmlaag door de zalf op de huid, waar het licht niet goed doorheen kan komen. Tenzij door de dermatoloog anders is afgesproken Verder zal zij: - Een informatiefolder UVB-lichtbehandeling meegeven aan de patiënt. - Een afspraak plannen in het lichttherapie spreekuur op een UVB plek. - De declaratiecode (eerste maand tweede maand en langer 99991) en grote of kleine UVB in het memo noteren. - Voor controle bij de dermatoloog de tijd (5 minuten) in het spreekuur van de dermatoloog vastleggen. Voorbereiding voor de therapie: Van de assistente/ verpleegkundige die als omloop ingedeeld staat, wordt verwacht, dat zij voor de UVB-behandeling de ruimte geschikt maakt voor de therapie: Controleert of de ruimte schoon is en na elke patiënt het apparaat opnieuw reinigt (spray). Vernieuwt wegwerpmatjes voor op de grond van de lichtcabine. Legt schone handdoeken neer. Hangt schone beschermingsbrillen op. Controleert bij nieuwe patiënten of de naam in de computer is ingevoerd (grote UVB) of dat het dossier gemaakt is(kleine uvb). 3 van 8

4 [aanvraagformulier*] Arts: Abuzahra de Vries Naam patiënt: datum: Huidtype patiënt.: O kleine UVB O kleine PUVA O handen O voeten O onderkant O bovenkant O zijkant O voorkant beginnen met... sec ophogen met... sec frequentie... per week O grote UVB O grote PUVA O gehele lichaam O of... beginnen met... sec ophogen met... sec frequentie... per week O controle na... dagen/weken O stop lichttherapie 4 van 8

5 Werkwijze: Grote UVB (lichtcabine) - Assistente/ verpleegkundige begeleidt de patiënt naar de kleedruimte en vertelt patiënt de slip/string aan te houden, tenzij de te behandelende plekken ook op het gebied onder de slip zit. - Zoekt de betreffende patient op in de computer. - De grote cabine stel je in door: - Het opzoeken van de patient in de computer, dan het aantal joules in te stellen. Voor UVB is dit aan de rechterkant. Je begint met 0.03 joule en verhoogt telkens met 0.03 j tenzij er in de memo anders aangegeven is - Meldt aan de patiënt dat het apparaat klaar is en dat hij/zij plaats kan nemen. - Attendeert op het dragen van de veiligheidsbril en het gebruik van een blauw matje in de cabine om op te staan. - Wijst de startknop aan, die zich aan de binnenzijde cabine bevindt. - Maakt een eventuele nieuwe afspraken voor patiënt. Kleine UVB: - Assistente/ verpleegkundige begeleidt de patiënt naar de behandelruimte en vertelt patiënt de blote handen en/of voeten te plaatsen in het apparaat. - Pakt ondertussen het dossier van de patiënt erbij en controleer ook op geboortedatum! - Schrijft het aantal keer, de datum en het aantal seconden op dat de patiënt krijgt tijdens deze behandeling o Hoe op te tellen: tel de afgesproken stijgwaarde op bij de voorgaande dosering bijv = 30. De patiënt krijgt dus deze behandeling 30seconde (dit is te vinden in de eerste brede kolom). - Stelt het apparaat in (handen en voeten apart) o Toets UVB, dan het aantal sec. bij 15sec toets 0015 (anders worden het minuten of uren) o Draai de sleutel om (ligt in en druk op start - Noteert vervolgens het totale aantal seconden in het dossier o De 30seconde (van het voorbeeld hierboven) moet opgeteld worden bij het totale aantal seconde (Dit staat in de tweede brede kolom) bijv. beginwaarde 15seconden dus totaal aantal seconde is ook (van de behandeling)= 45. De patiënt heeft dus in totaal 45seconde gehad verdeeld over twee behandelingen. o LET OP: seconde gaan tot 60, hierna word het bijv en niet 75sec!!! o LET OP: Als patiënten aan beide zijde van de handen de aandoening 5 van 8

6 heeft, moet de patiënt de behandeling 2x ondergaan. Bij UVB gaan namelijk alleen de onderste lampen aan. Dus na 1x de behandeling de handen draaien. Noteer in het dossier achter het aantal seconde 2x. Het aantal hoeft niet dubbel opgeteld te worden bij het totale aantal seconde. - Maakt eventueel nieuwe afspraken voor patiënt Bijwerkingen Korte termijn bijwerkingen: Roodheid en verbranding, droogte van de huid (eventueel in combinatie met jeuk), koortslip (herpes labialis) en conjunctivitis (=bindvliesontsteking van het oog). Lange termijn bijwerkingen: Lichtbeschadiging en vroegtijdige veroudering van de huid. Mogelijk huidkanker. Complicaties - Bij griep of koorts geen lichttherapie. - Bij bijwerkingen moet altijd met de dermatoloog worden overlegd voordat er verder mag worden behandeld! PUVA doseringsschema Huidtype I II III IV V VI Start met 0,5 J/cm2, 20% ophogen maximaal 1 J/cm2 per keer Start met 1 J/cm2, verder idem huidtype I Start met 1,5 J/cm2, 20% ophogen, maximaal 1,5 J/cm2 Start met 2 J/cm2, verder idem huidtype III Start met 2,5 J/cm2, verder idem huidtype III Start met 3 J/cm2, verder idem huidtype III Onderhoud apparaat Een maal per jaar vindt een preventieve onderhoudsbeurt plaats door de afdeling Utility`s /electrotechniek. De lampen worden al naar gelang het aantal branduren vervangen. 6 van 8

7 Dosering (NVDV/Kwaliteitsinstituut CBO Richtlijn Psoriasis, 2003, Herziene versie 2005, aanvulling 2009 Tabel 8: Huidtypen, ingedeeld naar gevoeligheid voor UV-licht45 Huidtype I verbrandt altijd, wordt nooit bruin Huidtype II verbrandt altijd, wordt soms bruin Huidtype III verbrandt soms, wordt altijd bruin Huidtype IV verbrandt nooit, wordt altijd bruin Huidtype V licht gepigmenteerde huid Huidtype VI donker gepigmenteerde huid Er bestaat nog steeds geen overeenstemming over het meest optimale UVBbelichtingsschema (zie publicatie van de psoriasiscommissie in NTDV 2001;11:442-3). Het gaat daarbij veelal over de controverse erythematogeen versus suberythematogeen belichtingsschema. De werkgroep adviseert een erythematogeen schema voor ernstige en uitgebreide psoriasis en stelt dat voor een matig ernstige en matig uitgebreide psoriasis een suberythematogeen schema wellicht voldoende effectief kan zijn. Voor smal- en breedspectrum-uvb wordt veelal gestart met één van de schema s A t/m G (0,01 tot 0,16 J/cm2), waarbij de aanvangsdosis net onder of gelijk aan de MED is (zie tabel 9). De volgende richtlijn wordt hierbij voor breedspectrum-uvb gehanteerd: Huidtype I II III IV A of B C of D E of F G Aangezien smalspectrum- UVB minder erytheem induceert, kan gestart worden met een hogere dosis dan bij breedspectrum-uvb. Hou hierbij rekening met een omrekeningsfactor van breed- naar smalspectrum. 7 van 8

8 Tabel 9: UVB-therapie, toepasbaar voor zowel breed- als smalspectrum, afhankelijk van de MED A 20 B 51.2 C 64.0 D 80.0 E F 128 G van 8