basiswoorden Roma les 3 les 4 pergere verder/voort-/ doorgaan 25appropinquare dichterbij komen, + dat. naderen wat?; waarom?

Transcriptie

1 basiswoorden Roma les 3 3A Troianus senex, senes puer, pueri bellum Trojaan(-s) oude man jongen oorlog 5 est (hij/zij/het/er) is currere rennen fugere, -io vluchten (voor), ontvluchten tim e re bang zijn (voor), vrezen saevire woeden, te keer gaan 10 non niet enim immers, want et en; ook; zelfs cur waarom? 3B femina vrouw 15 Graecus Griek(-s) omnes alle(-n) cadere vallen clamare roepen, schreeuwen audire horen, luisteren 20 consistere gaan staan, blijven staan rogare + acc. vragen aan respond e re antwoorden tac e re zwijgen; stil zijn pergere verder/voort-/ doorgaan 25appropinquare dichterbij komen, + dat. naderen repetere teruggaan; terughalen; herhalen quoque ook sed maar eheu ach, helaas 30 at maar neque... neque noch... noch niet... en ook niet ubi waar? autem echter, maar iterum weer, opnieuw 35 tum dan; toen 3C fuga umbra patria regnum 40 novus nieuw vlucht schaduw; schim vaderland koninkrijk; koningschap errare (rond)dwalen; zich vergissen quaerere zoeken; vragen appar e re verschijnen; blijken dicere zeggen 45 man e re (te) wachten (staan); blijven par e re gehoorzamen subito demum plotseling pas, zo-even 3D navis, naves schip 50 mare, maria zee servus slaaf serva slavin stare staan lacrimare huilen 55 dormire slapen ludere spelen sunt (zij) zijn dol e re verdrietig zijn, treuren (om) nescire niet weten 60 procul ver weg etiam ook; zelfs nam want quo waarheen? nunc nu les 4 4A tectum dak; huis somnium droom dea godin mater, matres moeder 5 somnus slaap urbs, urbes stad vid e re zien desiderare verlangen naar; missen postulare eisen 10 cogitare denken (aan) facere, -io maken; doen interea quid 4B sol, soles zon 15 nubes, nubes wolk ventus wind unda golf caelum hemel deus god 20 tempestas, -ates storm intussen wat?; waarom? sentire merken;voelen; menen, denken luc e re schijnen, licht geven iub e re +acc. bevelen aan iactare heen en weer doen schudden 25 urg e re in het nauw brengen tendere uitstrekken servare redden; bewaren amare houden van, beminnen ad +nv? naar; bij; tot aan +acc. 30 non iam niet meer statim meteen, onmiddellijk iam al,reeds; nu ita zo 1 2

2 les 5 5A silva bos via weg puella meisje caput, capita hoofd 5 iuvenis, iuvenes (jonge-)man socius metgezel, makker terra land, grond, aarde regina koningin is, ea, id hij, zij; deze, dit; die, dat 10 tu jij, u vos jullie reperire vinden posse kunnen gerere dragen 15 bellum gerere oorlog voeren vocare roepen; noemen venire komen regere sturen; besturen, leiden; regeren; iuvare helpen 20 monstrare tonen, laten zien; wijzen dic zeg eens circum +nv? ibi huc -ne rondom +acc. daar hierheen vraagwoordje: niet vertalen 25 quis wie? fortasse misschien 5B templum tempel homo, homines man, mens vir, viri man 30 ego ik se avertere zich afwenden fluere stromen relinquere ver-/achter-/ overlaten exclamare uitroepen 35 pervenire aankomen, bereiken salutare (be-)groeten deinde vervolgens, daarna heu (=eheu) ach, helaas autem echter, maar 40 in +acc. naar,... in ante +nv? voor +acc. les 6 6A dolus list filius zoon natus zoon Carthago, -inem Carthago 5 donum geschenk forma vorm, gestalte; uiterlijk; schoonheid amor, -ores liefde cor, corda hart regia paleis 10 lectus (aanlig-)bed mons, -ntes flos, flores berg bloem parare voorbereiden, klaarmaken + inf. zich klaarmaken om adiuvare helpen 15 fallere bedriegen, misleiden mihi in animo est ik ben van plan ire gaan ferre dragen; brengen 20 mandare opdragen petere excitare deponere tollere (op weg) gaan naar, (op)zoeken; proberen te bereiken; vragen (op-)wekken neerzetten, af-/neerleggen, opheffen, optillen 25 inter +nv? te midden van, tussen +acc. 6B sedes, sedes zetel; woonplaats Tyrius Tyriër, Carthager vestis, vestes kleding(-stuk), kleren; kleed cena maaltijd 30 hospes, -pites gast; gastheer mensa tafel vinum wijn memoria herinnering animus hart, geest; moed; stemming 35 intrare binnengaan convenire samenkomen tegere bedekken; verbergen excipere, -io ontvangen; opvangen impl e re vullen 40 distribuere uitdelen, verdelen adire gaan naar dare geven mov e re bewegen; ontroeren accipere, -io ontvangen, aannemen; vernemen 45 expellere verdrijven, verjagen ubique overal -que en centum honderd alii... alii sommige(-n)... andere(-n) 50 et... et zowel... als;... en ook paulatim langzamerhand 6C convivium feestmaal carmen, -mina lied, gedicht lumen, -mina licht; oog 55 nox, noctes nacht sermo, -ones gesprek insidiae (pl.) hinderlaag fatum lot(-geval), noodlot error, -ores zwerftocht, vergissing 60 oculus oog 3 4

3 pater, -tres dolor, -ores sidus, sidera nos 65recitare fugare bibere narrare vader verdriet, pijn ster wij, ons voordragen op de vlucht jagen; verjagen drinken vertellen (over) hab e re hebben, houden 70 incipere, -io beginnen renovare vernieuwen praeterire voorbijgaan, gaan langs suad e re aanraden cognoscere leren kennen; te weten komen, vernemen 75 cupere, -io begeren, verlangen, willen, wensen post +nv? na, achter +acc. multa veel (dingen) postremo tenslotte sic zo 80 vix nauwelijks, met moeite tamen toch, echter les 7 7A annus jaar auxilium hulp equus paard ceteri (pl.) (de) overige(-n) 5 ora kust insula eiland 5 murus muur castra (pl.) (leger-)kamp porta poort 10 flamma vlam, vuur capere, -io pakken, (in-)nemen grijpen aedificare bouwen compl e re vullen navigare varen 15 occultare verbergen spectare aperire urere ducere kijken (naar) openen; openbaren, bekendmaken (ver-)branden brengen, voeren, leiden 20 a/ab +nv? van(-af); door +abl. in +abl. in, op de +nv? van(af); over +abl. intra +nv? binnen +acc. decimus tiende 25 nondum nog niet itaque dus, daarom; en zo primo (bijw.) eerst, aanvankelijk clam in het geheim, stiekem nocte s nachts 30 nec... nec noch... noch; niet... en ook niet an of (vraagwoord) 7B sacerdos, -otes priester miles, -lites soldaat hasta lans 35 rex, reges koning nomen, -ina naam; naamwoord nomen mihi est ik heet credere +dat. geloven, vertrouwen car e re +abl. missen, zijn zonder, nodig hebben 40 haer e re blijven steken, vastzitten trahere trekken, slepen cum +nv? sine +nv? (samen) met tegelijk met +abl. zonder +abl. numquam nooit 45 certe (bijw.) zeker, ongetwijfeld ecce kijk! 7C sanguis, -ines bloed lingua tong; taal corpus, -pora lichaam 50 dens, dentes tand venenum vergif clamor, -ores (ge-)schreeuw mors, mortes (de) dood modus manier, wijze; maat 55 Romanus Romein(-s) invadere necare temptare mortem obire binnenvallen, aanvallen doden proberen, op de proef stellen de dood tegemoet gaan, sterven 60 horr e re +acc. huiveren voor punire be-)straffen 6 per +nv? door (heen), over; gedurende +acc. primum (bijw.) eerst frustra tevergeefs les 8 8A arma (pl.) wapens filia dochter fata (pl.) lotsbeschikkingen coniunx, -iuges echtgeno(o)t(e) 5 custos, -odes bewaker, wachter pulcher, -chri mooi ponere plaatsen, neerzetten ornare versieren surgere oprijzen, opgaan; opstaan 10 liberare +abl. bevrijden van caedere vellen, doden, afslachten 8B vulnus, -nera pes, pedes salus, -utes 15funus, -era labor, -ores Penates pugna hostis, -es wond voet redding, behoud; heil, welzijn begrafenis; dood inspanning, arbeid, moeite; ellende Penaten, huisgoden strijd, gevecht vijand

4 20 caedes, -es bloedbad, slachtpartij ille, illa, illud die, dat; hij, zij maestus bedroefd plurimi (pl.) zeer vele fidus trouw, betrouwbaar 25 multus veel varius verschillend; allerlei altus hoog, diep aspicere, -io zien, aanschouwen eripere, -io ontrukken 30 ruere in-/neerstorten; (voort-)snellen defendere verdedigen satis (bijw.) magis (bijw.) atque 35undique 8D genoeg, voldoende meer, liever en aan/van alle kanten ara altaar tempus, -pora tijd telum wapen gladius zwaard 40 vita (het) leven medius midden, middelste magnus groot miser, -eri ongelukkig unus één 45 iratus +dat. woedend/boos op meus mijn bonus goed impellere ad drijven naar; aanzetten tot vadere gaan 50 eg e re +abl. missen, nodig hebben cedere gaan, komen; wijken instare + dat. achterna zitten op de hielen zitten ten e re (vast-)hebben, (vast-)houden; bezet houden percutere, -io doorboren 55fundere (uit-)storten, gieten les 9 9B lux, luces licht os, ora mond; gezicht ira woede culpa schuld 5 fundamentum fundament dextra rechterhand arx, arces burcht virtus, -utes moed, dapperheid tantus zo groot 10 saevus wild, woest summus hoogste in summa arce boven op de burcht ipse zelf contin e re vast-/tegenhouden; bedwingen, bevatten 15 curare +acc. zorgen voor; zich bekommeren om perdere te gronde richten; verliezen ostendere tonen, laten zien concutere, -io hevig doen schokken evertere omverhalen 20 pugnare vechten desinere ophouden hic... hic 9D hier... daar omen, omina voorteken mora oponthoud, uitstel 25 signum teken pars, partes deel; kant hora uur laetus blij, verheugd secundus tweede; gunstig 30 noster, nostri ons, onze nullus geen vester, vestri jullie, uw parvus klein hic, haec, hoc deze, dit; hij, zij 35 orare bidden, smeken deësse ontbreken supra +nv? extra +nv? 9E boven +acc. buiten +acc. crinis, crines (het) haar 40 vox, voces stem numen, -mina knik, wenk; god; (goddelijke) wil/macht Hesperia Hesperia (=Italië) Graecia Griekenland verbum woord; werkwoord 45 carus lief, geliefd, dierbaar insanus onverstandig, dwaas longus lang media nocte midden in de nacht quid iuvat +inf.wat helpt het te 50 evenire gebeuren vetare verbieden conservare bewaren deserere verlaten; in de steek laten circumdare +dat. leggen/plaatsen om 55 effugere, -io ontvluchten, ontsnappen ter vale les 10 10A driemaal vaarwel cura zorg; liefde vultus, -us gezicht pectus, -tora borst quies, -etes rust 5 membra (pl.) ledematen soror, -ores zuster, zus genus, genera soort; geslacht; afkomst maritus echtgenoot, man vestigium (voet-)spoor 10 sepulcrum graf lacrima traan placidus vredig; rustig, kalm 7 8

5 primus eerst(-e) divinus goddelijk 15 solus alleen tuus jouw, uw donare geven, schenken terr e re bang maken laedere stoten; kwetsen 20 violare schenden nolo ik wil niet iungere verbinden adhuc quot 10B nog (steeds), tot nu toe hoeveel 25 liberi (pl.) kinderen matrimonium huwelijk frater, -tres broer coniugium huwelijk gens, gentes volk, stam 30 gloria roem causa reden, oorzaak spes (acc.: spem) hoop, verwachting mens, -ntes geest, verstand pudor, -ores (gevoel van) schaamte 35dubius weifelend, twijfelend,onzeker duo, duae, duo twee maer e re vitam agere flectere bedroefd zijn, rouwen een leven leiden buigen; op andere gedachten brengen 40 cingere omgeven, omringen 9 fingere solvere modo (bijw.) num 45 semper altijd umquam ooit les 11 11A vormen; verzinnen losmaken, bevrijden; betalen slechts; zojuist toch niet? (vraagwoord) canis, canes hond princeps, eerste, -cipes voornaamste; vorst, leider multitudo, -dines menigte aurum goud 5 agmen, -mina groep; stoet decus, decora sieraad; charme; eer campus vlakte, veld ille, illa, illud die, dat; hij, zij arduus steil 10 ferus wild, ongetemd vastus uitgestrekt; woest; eenzaam, verlaten adesse aanwezig zijn, er(bij) zijn; +dat. helpen exspectare wachten op, verwachten dubitare aarzelen, twijfelen 15 coniungere samenvoegen, verbinden procedere voortgaan, voortschrijden transire nunc... nunc ut 11B overtrekken, oversteken nu eens...dan weer zoals 20 aqua water ager, agri akker, land; gebied dux, duces aanvoerder, leider, gids ignis, ignes vuur mala (pl. onz.) kwade/slechte dingen, het kwaad 25 fama gerucht; reputatie, (goede/slechte) naam ater, -tri diversus summus mons malus zwart, donker tegengesteld; verschillend de top v.d. berg slecht 30 canere (be-)zingen; vertellen nec iam les 12 12A (en/maar) niet meer auris, aures oor fabula verhaal litus, -ora kust, strand nemo, neminem niemand 5 officium taak; plicht libido, -dines lust; passie, hartstocht hiems, -emes winter honor, -ores eer; (ere-)ambt 10 cruor, -ores bloed 10 imago, -gines beeld; nabootsing, afbeelding totus geheel, heel pius plichtsgetrouw, vroom supplex, -ices smekend; smekeling accidere gebeuren 15 neglegere verwaarlozen ard e re branden, in brand staan e/ex +nv? pro +nv? uit; sinds +abl. voor, in plaats van +abl. quodam die op zekere dag 20 tunc toen, dan; vervolgens 12B finis, fines conubium dominus comes, -mites grens, einde; pl.: gebied huwelijk heer (des huizes), meester metgezel, begeleider 25 munus, -nera geschenk; taak moenia (pl.) (stads-)muur praeclarus zeer helder; schitterend, prachtig iste, ista, istud die, dat; hij, zij advenire aankomen 30 condere stichten; opbergen repellere terugdrijven; afwijzen

6 vertere admon e re draaien, wenden, keren waarschuwen, aansporen bene (bijw.) goed 35 vere echt, werkelijk si cum (voegw.) als, indien wanneer, toen postquam +pf. nadat +vvt ac en, en ook 40 sicut zoals quia omdat quod omdat nisi als niet; tenzij, behalve les 13 13A cupido, -dines verlangen, begeerte timor, -ores vrees amicus vriend aura briesje; lucht 5 clarus helder, beroemd qui,quae,quod die, dat (betr. vnw) quis, quid wie? wat? qui, quae, quod welk(-e)? tangere aanraken 10 pend e re hangen respicere, -io omkijken naar; zich bekommeren om dimittere wegzenden licet mihi obstare het is mij geoorloofd, ik mag in de weg staan 15 ut zoals; +pf. zodra, toen +vvt 13B consilium tyrannus inimicus infans, -ntes overleg; plan; besluit tiran vijandig; vijand klein kind, baby 20 impius goddeloos perfidus trouweloos, onbetrouwbaar certus zeker, bepaald deferre overbrengen decedere weggaan 25 omittere opgeven, loslaten, laten varen odi (pf.) haten perire te gronde gaan, omkomen mihi est + nom. ik heb propter +nv? wegens +acc. 30 ne... quidem zelfs... niet ultro uit eigen beweging 13C spiritus, -us nuntius adem(-haling); luchtstroom; leven bode; bericht pauci weinige(-n) 35 gratus dankbaar memor +gen. denkend aan, gedachtig aan premere (weg-)drukken, in het nauw brengen vivere leven promittere beloven 40 cogere samenbrengen, dwingen plac e re bevallen, behagen mittere zenden, sturen, laten gaan incendere in brand steken sub + abl. onder (in/aan) 45 dum terwijl; zolang als sponte uit eigen beweging vanzelf 13D caelum anima fortuna 50beatus erigere recipere, -io hemel adem; leven; ziel lot, toeval; (on-)geluk gelukkig, welvarend oprichten krijgen, ontvangen peragere doorbrengen; voltooien statuere plaatsen; stichten; besluiten 55 iuvat me het doet me plezier ascendere beklimmen sub +acc. onder olim eens, ooit saepe vaak 60 adeo zó(zeer) les 14 14A saxum verus invitus durus rots(-blok) waar; echt met tegenzin, tegen mijn zin hard 5 inferre binnendragen bellum inferre de oorlog aandoen intellegere begrijpen iurare per zweren bij vel of; zelfs 10 antea tevoren, vroeger 14B gaud e re zich verheugen descendere afdalen ne +imperat. niet multum (bijw.) zeer 14C 15 vallis, -es dal fluvius rivier populus volk aestas, -ates zomer ripa oever 20 inferi(pl.) (de goden van) de onderwereld candidus stralend; wit 11 12

7 mortuus explicare doc e re 14D dood, gestorven uitleggen; uiteenzetten leren,onderwijzen; mededelen 25 digitus vinger proles, -es kroost, nakomelingen consul, -ules consul statua standbeeld ars, artes kunst, vaardigheid 30 imperium macht, gezag; heerschappij; rijk pax, paces vrede egregius uitstekend futurus toekomstig superbus trots, hoogmoedig 35 divus (ver-)goddelijk(-t); god melius beter aequus rechtvaardig, billijk designare imponere aanwijzen leggen op; opleggen parcere +dat. sparen 40 redire teruggaan, terugkeren hic hier 13 basiswoorden Roma 2 17A divitiae (pl.) rijkdom potestas, -ates macht finis, fines grens, einde pl: gebied placidus vredig, kalm 5 probus fatsoenlijk, braaf cupidus +nv? begerig naar +gen fessus moe, vermoeid. uitgeput tacitus zwijgend, stil dividere delen, verdelen 10 relinquere ver-/achter-/ overlaten (aan) scire exire weten, kennen weggaan, gaan uit brevi spoedig, binnenkort nihil niets 15 contra (bijw) daarentegen 17B insidiae (pl) virgo, -gines nocturnus hinderlaag maagd, meisje nachtelijk plus, plures meer 20 felix, -ices gelukkig omnia (pl.onz.) alles 14 regnare possid e re regeren, heersen bezitten succedere opvolgen 25 protegere beschermen agere leiden, voeren; doen finire velle pro +nv? beëindigen willen in plaats van, voor +abl. 30 nec en niet, maar niet, ook niet, zelfs niet, want niet interdiu overdag quia omdat quamquam hoewel 17C amicus vriend 35 lux, luces licht; dag(licht) summus ignotus niger, -gra, -grum mirus hoogst(e) onbekend zwart merkwaardig, wonderlijk 40 nunc nu cotidie dagelijks tandem eindelijk tam zo

8 17D 18A domus, -us huis superior, -ores hoger; beter lupa wolvin, hoer 45 avus grootvader indicium teken, aanwijzing carcer, -ceres kerker, gevangenis flumen, -mina rivier pastor, -ores herder 50 uxor, -ores vrouw, echtgenote mensis, -ses maand regius koninklijk, konings- zijn, haar, hun suus portare dragen, brengen 55 desperare de wanhopen aan praeb e re parere, -io verschaffen, geven; aanbieden interficere, -io doden reducere voortbrengen, baren; zich verwerven terugvoeren, terugbrengen 60 nolle niet willen coepi (pf.) secum duodecim postea (bijw.) ik ben begonnen, ik begon = cum se twaalf later 15 locus caedes, -des alius plaats moord(partij), bloedbad ander tristis, -is, -e droevig, bedroefd, treurig 5 humilis, -is, -e laag, nederig; gering crudelis, -is, -e wreed prior. -ores vroeger, eerder fortis, -is, -e dapper acer, -cris, -cre scherp, spits; hevig, fel 10 ingens, -ntes enorm, reusachtig, geweldig groot alere voeden addere toevoegen statuere plaatsen, stichten; +inf: besluiten te considere gaan zitten 15 cadere vallen, sneuvelen de +nv? vanaf, van (... af); over +abl. quondam eens ambo beide(n) sex zes 20 bis tweemaal 18B ludi (pl.) primores (pl.) (de) spelen de eersten, de voornaamsten finitimus naburig 25 sollemnis, plechtig -is, -e vehemens, -ntes heftig invitare uitnodigen crescere groeien intendere (in)spannen 30 rapere, -io roven, meesleuren abire quod valde 18C weggaan omdat zeer monumentum gedenkteken, monument; aandenken 35 posteri (pl.) nakomelingen, nageslacht silentium stilte Iuppiter, Iovis Jupiter avis, aves vogel terror, -ores schrik, verschrikking; angst, vrees 40 vallis, -is dal, vallei media in valle midden in het dal mulier, -eres vrouw parentes (pl.) ouders foedus, -dera verdrag, verbond 45 civitas, -ates stad(-staat); burgerij optimus maximus best(-e), zeer goed grootst, zeer groot 16 orare bidden (tot), smeken 50 locare plaatsen, leggen, zetten arc e re afweren, afhouden effugere, -io ont-/wegvluchten, ontsnappen demere wegnemen resistere + dat weerstand bieden (aan), zich verzetten (tegen) 55 se inferre zich begeven vertere draaien, wenden vertere ad richten op fit per (+nv?) er ontstaat over (heen), door (heen); door (middel van); gedurende. +acc. 60 hinc van hier, hiervandaan tamquam alsof modo... modo nu eens... dan weer quam (na comparativus) dan aut of 19A victoria gaudium intervallum overwinning vreugde tussenruimte

9 concursus, -us oploop; botsing, treffen 5 infestus vijandig, dreigend integer, onaangetast, -gra, -grum ongedeerd minimus kleinste, zeer klein alter, -era, -erum de één/ander (van beiden) tertius derde 10 vulnerare verwonden exclamare uitroepen, (het) uitschreeuwen exspectare wachten op, opwachten; verwachten exsultare juichen concurrere toestromen, slaags raken 15 tres drie forte toevallig ideo daarom prope dichtbij a/ab +nv? vanaf, door +abl. 20 eodem modo op dezelfde manier 19B causa iudicium facinus, -nora ius, iura (recht-)zaak; reden, oorzaak rechtbank; proces daad, misdaad (het) recht; rechtbank 25 ultimus verst, buitenst, laatst omnis, -is, -e ferox, -oces laudare existimare ieder, elk; geheel wild, fel, woest prijzen, loven schatten, menen van mening zijn 30 cognoscere leren kennen, vernemen incendere in brand steken, ontsteken absolvere losmaken; vrijspreken ferre dragen, brengen; verdragen super +nv? boven, over +acc. 35 in +abl. in, op, tijdens paulum paulo ante iure noli(te) +inf. 20A regia ferrum munus, -nera ops, opes een beetje kort tevoren met recht, terecht = imperat. + ontk. (lett: wil niet!) paleis ijzer; zwaard, wapen geschenk; opdracht, taak hulp; pl.: hulpmiddelen, macht 5 tumultus, -us oproer, onrust, tumult manus, -us hand res, res 5 dies, dies 5 zaak, ding; situatie dag dexter, -tra, rechts, rechter- -trum 10 subitus plotseling(e) alienus vreemd, van een ander, andermans altus hoog, diep atrox, -oces afschuwelijk, gruwelijk prudens, -ntes verstandig 15 celare verbergen nuntiare berichten, melden claudere sluiten eicere, -io eruit gooien/zetten constituere plaatsen; besluiten, vaststellen 20 succedere +dat. opvolgen apud +nv? per +nv? bij +acc. over(heen); door... (heen); gedurende +acc. paene bijna haud (helemaal) niet 25 mox weldra interim intussen aliquot enige (onverbuigb.) 20B audacia (over-)moed curia curia, senaatsgebouw 30 senex, senes oude man; oud scelus, -lera misdaad concursus, -us oploop, geren, botsing, treffen gradus, -us stap; trede, trap metus, -us vrees, angst 35 trepidus zenuwachtig tranquillus rustig evocare appellare negare 40 iac e re liggen deicere, -io flectere domum 21A forma vox, voces sinister, -tra, -trum ullus naar buiten roepen noemen ontkennen; weigeren; zeggen dat niet naar beneden gooien (om)buigen naar huis vorm, gestalte, schoonheid stem; woord, geluid links, linker- (ook maar) enig/ één 5 nudus naakt 17 18

10 sordidus incitare vuil, smerig; verachtelijk aansporen, aanvuren persuad e re +dat. overreden overhalen, overtuigen deducere naar beneden brengen; brengen naar, begeleiden; wegvoeren 10 opprimere neerdrukken, overweldigen concedere toegeven, toestaan ponere plaatsen, leggen, zetten deprehendere grijpen, betrappen vincere overwinnen 21B 15 Roma (abl.) uit Rome supplicium exemplum testis, testes liber,-era,-erumvrij (dood)straf voorbeeld getuige 20 prior, priores vroeger, eerder, vorig armare liberare +abl. affirmare (be)wapenen bevrijden van verzekeren, bevestigen occupare bezetten, innemen; in beslag nemen 25 condere stichten, op-/verbergen pellere tradere invenire abesse verdrijven overhandigen vinden, ontdekken afwezig zijn, ontbreken 30 tantum slechts 22A Romam turba naar Rome verwarring; menigte C. Gaius (afkorting) stipendium soldij 5 adulescens,-ntes jongeman senator, -ores senator (lid v.d. senaat) uter, -tra, -trum? wie (van beiden)? nobilis, -is, -e van adel, voornaam comprehendere grijpen 10 malle liever willen ante (bijw.) tevoren eo (bijw.) daar(heen) 22B civis, cives nil = nihil burger niets 15 metuere vrezen inicere, -io +dat. gooien in dimittere wegzenden, laten gaan gen + causa trans +nv? wegens, om over(heen), aan de overzijde van +acc. 20 cito (bijw) snel iterum iterumque telkens weer id est dat wil zeggen 22C iniuria legatus onrecht gezant 25 obses, -sides gijzelaar, gegijzelde exercitus, -us leger pulcher, -chra, mooi -chrum tutus veilig incolumis,-is,-e ongedeerd 30 audax, -aces (over)moedig remittere reddere terugsturen teruggeven; maken tot permittere toestaan procul a/ab +nv? ver van +abl. 35 non solum... niet alleen sed etiam... maar ook etiam ook; zelfs 23A eloquentia concordia membrum consilium welsprekendheid eendracht lid, deel, ledemaat (be)raad; plan, besluit 5 auctoritas, -ates gezag, aanzien voluptas, -ates genot, genoegen pars, partes deel, kant; rol, taak fames, -es honger seditio, -ones opstand 10 plebs, plebem plebs, lager volk situs gelegen alius, alia, aliud ander singuli (pl.) één voor één elk afzonderlijk quietus rustig 15 reliquus overig extremus buitenst, uiterst, laatst neuter,-tra,-trum geen v. beiden sapiens, -ntes wijs, verstandig similis, -is, -e + dat. gelijk aan, lijkend op 20 conficere, -io voltooien, afmaken, doden 19 20

11 agere afferre praeterea 24A decretum ingenium regnum Romanus leiden, voeren; doen, handelen aandragen, brengen naar bovendien beslissing, besluit aard, karakter; talent koninkrijk; macht, heerschappij Romein; Romeins 5 ambitio, -ones het rondgaan; eerzucht, ambitie occasio, -ones gelegenheid; reden ius, iura (het) recht; rechtbank; rechtspraak adventus, -us (aan)komst posterus volgend, later 10 anxius angstig, bezorgd atrox, -oces considerare adimere discedere wreed, gruwelijk, afschuwelijk bekijken, overwegen wegnemen, ontnemen aan uiteengaan, weggaan 15 differre uitstellen, verschillen in +acc. abs te naar,... in, jegens = a te + door jou ut +con. opdat, dat, om te; zodat, dat ne +con. (op)dat niet, om niet te 20 cum +con. toen, nadat; omdat; hoewel 24B falsus onecht, vals; verkeerd educare opvoeden interrogare (onder)vragen vindicare a/ab beschermen tegen, bevrijden van 25 mov e re bewegen, in beweging brengen; ontroeren ignoscere +dat. vergeven sinere (toe)laten, toestaan ad +nv? naar, bij, tot aan +acc. ut +ind. perf. zodra, toen 30 hoc modo op deze manier 25A iustitia magister, -tri tergum forum rechtvaardigheid meester, leraar; aanvoerder rug forum, marktplein 5 mos, mores gewoonte statio, -ones wachtpost imperator, -ores aanvoerder, bevelhebber, Imperator keizer lex, leges wet 10 reditus, -us terugkeer consensus, -us instemming, overeenstemming fides, -es 5 scelestus iustus trouw, betrouwbaarheid misdadig rechtvaardig 15 celebrare druk bezoeken; vieren, verheerlijken committere toevertrouwen aan instituere instellen producere naar buiten leiden intermittere onderbreken 20 tradere overhandigen, overleveren dedere overgeven, uitleveren discere leren, vernemen bellum gerere oorlog voeren reducere terugvoeren, terugbrengen 25 inter +nv? tussen (door); temidden van +acc. adversus + nv? tegen(over) +acc. is, ea, id deze, dit, die, dat; hij, zij 25B disciplina imperium discipline, tucht; leer macht; gezag; rijk; heerschappij; bevel 30 ordo, ordines rij, gelid; stand ignarus niet wetend militaris, -is, -e militaire, legerportare contendere dragen, brengen zich haasten; zich inspannen 35 e/ex +nv? uit; sinds; van +abl. utrum... an 26A of... of (leidt afh. vraag in) Cn. Gnaeus L. Lucius Q. Quintus praeceptum voorschrift, les 5 eques, equites ruiter, ridder clades, clades nederlaag; onheil, ramp vis, vires kracht, macht, geweld victor, -ores overwinnaar exiguus klein, gering 21 22

12 10 cav e re oppassen (voor), op z n hoede zijn evadere opprimere munire inquit ontsnappen neerdrukken, onderdrukken, overweldigen, onder de voet lopen versterken, bouwen zegt/zei hij/zij (staat binnen de dir. rede) 15 aliquis, aliquid iemand, iets ne +con. in niet hoofdzin publice (bijw) in het openbaar, van staatswege priusquam voordat privatim (bijw) persoonlijk, privé 26B 20 caedes, caedes moord(partij), bloedbad, slachtpartij mille, milia duizend(tal) quintus expugnare spectare vijfde veroveren, innemen (be)kijken 25 proponere voorleggen, voorstellen sumere nemen legere haurire verzamelen, kiezen; lezen putten, scheppen; drinken uti (dep) +abl. gebruiken 30 idem, eadem, idem dezelfde, hetzelfde tot (onverb) zoveel 26C frumentum oppidum socius graan, koren (vesting)stad metgezel, makker; bondgenoot 35 robur, robora eik(enhout); kracht, kern plenus +gen. accusare oppugnare excedere vol van beschuldigen, aanklagen belegeren, bestormen uitgaan, weggaan, naar buiten gaan 40 palam openlijk, in het openbaar totiens zo vaak raro zelden quisquam, quicquam iemand, iets 27A fortuna lot; toeval; geluk signum ratio, -ones (veld)teken verstand, rede res secundae pl. voorspoed 5 res adversae pl. tegenspoed contentus +abl. tevreden met perpetuus eeuwig, ononderbroken melior, -ores sperare beter hopen, verwachten 10 conferre bijeenbrengen, bijeendragen tu e ri dep beschermen congredi dep samenkomen reverti dep terugkeren proficisci dep vertrekken 15 frui dep +abl. genieten van sequi dep volgen niti dep streven naar; steunen prope (bijw.) dichtbij; bijna +acc: dichtbij unde vanwaar, waarvandaan 20 hodie vandaag 27B argumentum poculum exitus, -us occultus bewijs beker uitgang verborgen, geheim 25 talis,-is,-e zodanig, zo n, dergelijk prospicere, -io vooruitzien, voorzien poscere eisen prodere prijsgeven, verraden sentire voelen, merken; denken, menen 30 conari dep proberen precari dep bidden, smeken complecti dep omarmen, omhelzen aliqui,-qua,-quod een of andere septem zeven (7) 35 inde vandaar multo ante veel eerder, lang tevoren 28A vinculum nepos, -otes rector, -ores res publica boei kleinzoon bestuurder (de) staat 5 indicare aanwijzen conservare behoeden, bewaren; redden del e re verwoesten hab e re hebben, houden +2x acc.houden voor, beschouwen als 23 24

13 aug e re vermeerderen, vergroten 10 animadvertere opletten, bemerken requiescere uitrusten, tot rust komen evertere omverhalen, verwoesten admirari dep intu e ri dep 28B zich verwonderen, zich verbazen, bewonderen bekijken, kijken naar 15 animus hart, geest; moed numen, numina goddelijke macht, goddelijke wil; god(heid) sanctus properare putare +AcI heilig, gewijd; eerwaardig zich haasten menen, van mening zijn 20 fl e re huilen prohib e re verhinderen, verbieden retin e re terug-/vasthouden, tegenhouden; behouden pat e re openstaan colere verzorgen; bebouwen; vereren morari dep vertoeven; aarzelen loqui dep quin 29A salvus occ i dere referre spreken, zeggen waarom niet? behouden, ongedeerd doden mori, -ior dep sterven terugbrengen, terugdragen; berichten, melden 5 sin als echter, maar als multo post veel later merito met recht, terecht 29B epistula corona brief krans; kroon 10 ornamentum sieraad sermo, -ones virtus, -utes pretiosus gesprek; taal voortreffelijkheid; dapperheid, moed kostbaar val e re waard/sterk/ gezond zijn 15 apparet het blijkt +A.c.I. offerre mirari dep 30A +acc. pavor, -ores servitus, -utes praeclarus aanbieden zich verwonderen, zich verbazen; bewonderen angst slavernij beroemd; zeer mooi familiaris, -is, -e vertrouwd, bevriend 5 arcessere ontbieden, laten komen afficere, -io aandoen; vervullen aud e re semi-dep durven, wagen uti dep +nv? gebruiken, benutten omgaan met +abl. quare waarom 10 (ali)quid iets temere zomaar, onbezonnen 30B pecunia natura crux, cruces geld natuur, aard, wezen kruis 15 lenis, -is, -e zacht, kalm, mild man e re blijven, wachten 26 se praeb e re zich gedragen; zich betonen exponere buiten zetten aan land zetten capere -io (in-)nemen; grijpen; gevangennemen 20 afferre aandragen, brengen, halen ulcisci dep persequi dep circa +nv? quadraginta 31A misericordia proelium opus, era oratio, -iones zich wreken (op); wreken, straffen achtervolgen, inhalen; bereiken om... heen, rondom; omstreeks +acc. veertig medelijden barmhartigheid strijd, slag werk; bouwwerk redevoering 5 acies, -es 5 slaglinie, -veld paratus gereed, voorbereid superior, -ores hoger; beter; eerder dimicare strijden, vechten 10 instare op de hielen zitten; naderen administrare besturen, leiden;

14 verrichten, doen se abstin e re a(b) zich onthouden van proponere voorleggen, voorstellen; tevoorschijn halen proelium committere de strijd aangaan 15 committere toevertrouwen; tot stand brengen impedire ne+con verhinderen dat belemmeren dat interesse +nv? deelnemen aan, bijwonen +dat cohortari dep 31B sententia aansporen, bemoedigen mening 20 minister, -tri dienaar beneficium weldaad tribunus militum krijgstribuun (rang in leger) suad e re offendere 31C 25 toga toga harena zand +dat. aanraden aanstoot geven, beledigen libertus facies, -es 5 vrijgelatene gezicht, gelaat incidere tercht komen in, (voor-)vallen 30 effundere uitgieten, storten egredi dep oriri dep uitgaan, verlaten ontstaan; opgaan simul gelijk(-tijdig) rursus weer, opnieuw 35 donec +ind. zolang als; totdat simulac zodra procul ver (weg); uit/in de verte 32A animus regnum hart, geest, ziel, moed koninkrijk; macht koningschap, heerschappij vindex, -ices beschermer; wreker voluntas, -ates wil, verlangen 5 libertas, -ates vrijheid casus, -us val; ongeval; toeval, lotgeval conscius +nv? op de hoogte van, zich bewust van; medeplichtig aan +gen. dignus +nv? waard(-ig) +abl. clamare roepen, schreeuwen 10 contemnere ver-/minachten requirere opzoeken; verlangen inscribere schrijven in/op tendere uitstrekken; streven; zich haasten appetere nastreven 15 cedere wijken; gaan eicere, -io eruit gooien; verjagen fieri vid e ri (koppelw) experiri dep worden; gebeuren; ontstaan; gemaakt worden gezien worden; schijnen proberen; ondervinden, ervaren 20 item evenzo, eveneens; evenzeer ipse, ipsa, ipsum zelf; zelfs; juist quasi alsof; als het ware; zogenaamd velut secreto alsof; als het ware apart; onder vier ogen; in het geheim 25 parum (bijw.) (te) weinig utinam +con. pr. ach (moge...) utinam +con. impf. ach (mocht...), ach (... maar) 32B medicus dokter, arts auctor, -ores stamvader; bron zegsman; schrijver; stichter; dader 30 valetudo, -ines gezondheid infirmus cuncti ullus zwak alle(-n) (ook maar) enig/één uterque, utraque, utrumque (elk van) beide(-n) 35 frequens, -ntes veelvuldig;talrijk, in groten getale indicare misc e re aanwijzen; verklappen mengen (onder) voegen (bij) legere verzamelen; kiezen; lezen accedere naderen; erbij komen 40 edere (uit-)geven; voortbrengen suscipere, -io opnemen, op zich nemen traicere, -io overbrengen; over-/doorsteken cunctari dep progredi dep aarzelen; talmen, dralen (verder-)gaan tevoorschijn komen 45 ob +nv? wegens, vanwege; naar... toe +acc

15 infra +nv? onder +acc. diu lang(e tijd) an of (leidt bijzin in) domi thuis 50 mox weldra, spoedig, gauw propius bijw dichterbij quidem immers, toch nisi als niet; tenzij, behalve 29