OCW-Peiling Plannen Studievoorschot (Tussenmeting)

Transcriptie

1 OCW-Peiling Plannen Studievoorschot (Tussenmeting) Met het oog op de voorbereiding van de voorlichtingsaanpak rond de op handen zijnde invoering van het studievoorschot heeft GfK in opdracht van OCW onderzoek gedaan onder betrokkenen. Na vaststelling van de plannen in de Eerste Kamer, start OCW met een voorlichtingscampagne om (aankomend) studenten te informeren over de wijzigingen. Met behulp van deze peilingen wordt in kaart gebracht in hoeverre ouders, leerlingen en studenten al op de hoogte zijn van de komende veranderingen op het gebied van studiefinanciering, wat hun informatiebehoefte is en hoe zij van plan zijn om hun vervolgopleiding te gaan financieren. Met deze kennis kan OCW de voorlichtingsacties verder aanscherpen. In juli 2014 werd al een 0-meting gehouden en in december 2014 is een eerste tussenmeting uitgevoerd, na afloop van de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer. Er was op dat moment veel aandacht in de media voor het voorstel en OCW had bij indiening van het wetsvoorstel al een aantal voorlichtingsacties uitgevoerd. De tussenmeting is gehouden van 20 november t/m 6 december De primaire doelgroep van het onderzoek bestaat uit de eerste lichting studenten die met het studievoorschot te maken gaat krijgen. De volgende doelgroepen hebben deelgenomen aan het onderzoek: MBO (niveau 4, klas 4) n=132 HAVO (klas 4 en 5) n=98 VWO (klas 5 en 6) n=103 van leerlingen MBO (niveau 4, klas 4) n=165 van leerlingen HAVO (klas 4 en 5) n=181 van leerlingen VWO (klas 5 en 6) n=173 Bachelor studenten (HBO) n=154 Bachelor studenten (WO) n=150 In totaal hebben1.084 respondenten deelgenomen. In dit verslag worden de resultaten van de tussenmeting samengevat en vergeleken met de uitkomsten van de 0-meting /10

2 Veranderingen in de bekendheid van de plannen sinds afgelopen zomer Het feit dat het kabinet plannen heeft om de studiefinanciering van het hoger onderwijs te veranderen, is ongeveer even bekend als bij de 0-meting; 86% van de leerlingen, 93% van de studenten en 97% van de ouders weet dat het kabinet plannen heeft om de studiefinanciering in het hoger onderwijs te veranderen. Nog steeds zijn MBO-leerlingen hier het minst van op de hoogte (77%). Het feit dat het kabinet deze plannen heeft, was begin december dus al in grote mate bekend, nog voordat de communicatiecampagne van OCW werkelijk van start was gegaan. De spontane bekendheid van de plannen is ongewijzigd, net als de 0-meting geeft circa de helft van de betrokkenen spontaan aan dat de studiefinanciering een lening wordt. De geholpen bekendheid van de term studievoorschot is wel gestegen, afgelopen zomer had 19% van de leerlingen, 13% van de studenten en 15% van de ouders wel eens van deze term gehoord, inmiddels is dat gestegen naar 37%, 25% en 27%. Van alle voorgenomen maatregelen is de bekendheid gestegen sinds afgelopen zomer. Alleen de bekendheid van de OV-studentenkaart is gelijk gebleven. Dat de OV-studentenkaart blijft bestaan is nog steeds het meest bekend, ook de bekendheid van het instellen van een OVkaart voor minderjarige MBO-studenten is constant gebleven. De maatregelen die te maken hebben met terugbetaling van het studievoorschot hebben qua bekendheid de sterkste groei doorgemaakt. De inkomensafhankelijkheid van het terugbetalingsbedrag, en dat de aflossing maximaal 4% van het maandinkomen boven het wettelijk minimumloon bedraagt, is onder alle groepen bekender geworden. De bekendheid met de ingangsdatum van de plannen is gestegen. De informatiebehoefte ten aanzien van de plannen is licht gedaald. De huidige studieschuld van studenten wordt nog steeds door een ruime meerderheid van de respondenten (61%) hoger geschat dan die in werkelijkheid (gemiddeld) is. De gemiddelde hoogte van de studieschuld na invoering van de nieuwe plannen wordt door alle groepen over het algemeen iets hoger geschat dan de officiële inschattingen (van het SCP). Bekendheid van de plannen Vergelijkbaar met de vorige peiling weet 86% van de leerlingen, 93% van de studenten en 97% van de ouders dat het kabinet plannen heeft om de studiefinanciering in het hoger onderwijs te veranderen. Van de leerlingen zijn de mbo-studenten het minst op de hoogte van de plannen; circa drie kwart (77%) zegt van plannen omtrent de studiefinanciering te weten. Ook in juli 2014 waren de mbo-studenten het minst goed op de hoogte (79%) /10

3 Tabel 1 - Spontane bekendheid van de veranderingen in de studiefinanciering Spontane kennis van veranderingen studiefinanciering Studenten (n=304) Het wordt een lening (in plaats van een gift) 45% 47% 56% Invoering leenstelsel 19% 32% 25% Afschaffing basisbeurs 19% 27% 26% Afschaffing studiefinanciering 24% 25% 18% Zelf betalen / schuld wordt hoger / studeren wordt duurder 14% 9% 6% Lange aflossingsperiode voor de lening 9% 4% 9% De OV-kaart blijft bestaan 4% 4% 4% De lening heeft een (lage) rente 6% 2% 4% Wordt in 2015 ingevoerd 1% 8% 2% De aanvullende beurs blijft bestaan 3% 5% 3% Afschaffing studiebeurs 1% 2% 5% De OV-kaart wordt uitgebreid naar het MBO 0% 2% 1% Invoering studievoorschot 0% 2% 1% Afschaffing OV-kaart / niet meer gratis reizen 0% 1% 0% Afschaffing aanvullende beurs 0% 1% 0% Net als vorige peiling geeft circa de helft van de betrokkenen spontaan aan dat de studiefinanciering een lening wordt. Andere termen of benamingen met dezelfde strekking worden vaak genoemd: invoering leenstelsel, afschaffing basisbeurs, afschaffing studiefinanciering, meer zelf betalen. Dit was de vorige meting ook het geval. De naam studievoorschot wordt nog steeds nagenoeg niet spontaan genoemd. Het principe dat men moet gaan lenen daarentegen dus wel. De geholpen bekendheid van het studievoorschot is gestegen, naar 37% onder leerlingen, 25% onder studenten en 27% onder ouders (afgelopen zomer was het 19%, 13% en 15%). De primaire bron van informatie over het studievoorschot verschilt per groep. lezen erover op internet (49%) of worden via hun school geïnformeerd (39%), studenten lezen erover op internet (52%) of in de krant (41%) en ouders lezen erover in de krant (54%) of op internet (40%). Van de respondenten die wel eens van het studievoorschot gehoord hebben, weet 20% nog niet wat het inhoudt. In de volgende wordcloud is af te lezen dat de betrokkenen die wel een toelichting geven wat het studievoorschot is, het zien als een lening, die men van de overheid krijgt voor de studie en dient terug te betalen /10

4 Bekendheid verschillende onderdelen van het plan Vervolgens is van de afzonderlijke onderdelen van de plannen gevraagd in welke mate men daarvan op de hoogte is, en of men op de hoogte is van wat die maatregel voor henzelf betekent (zie tabel 2). Van alle voorgenomen plannen, behalve de plannen die met de OV-kaart te maken hebben, is de bekendheid sinds afgelopen zomer gestegen. Over de regels voor de OV-kaart is de bekendheid gelijk gebleven. De sterkste toename van de bekendheid heeft zich voorgedaan op de maatregelen die met de terugbetaling te maken hebben. Tabel 2 - Bekendheid met de plannen: bekend en weet wat dit betekent voor mij / mijn kind (= ja) Bekend met het plan en weet wat dit betekent voor mijzelf / mijn kind Studenten (n=304) OV-studentenkaart blijft bestaan 54% 70% 66% Terugbetaaltermijn lening is 35 jaar 45% 61% 55% De basisbeurs in het HO verdwijnt (Ba & Ma) 41% 64% 54% Terugbetalingsbedrag lening is inkomensafhankelijk 37% 59% 52% Basisbeurs wordt vervangen door studievoorschot 37% 51% 51% Bij start master per sept 2015 geen basisbeurs meer 35% 56% 44% Terugbetalen lening pas vanaf minimumloon 34% 50% 43% Start voor sept 2015: basisbeurs, tenzij studievertraging 31% 49% 34% OV-kaart ook voor minderjarige MBO-studenten 31% 36% 33% Aanvullende beurs blijft bestaan als gift 25% 37% 26% Aflossing lening is max. 4% van het (maand)inkomen 24% 32% 30% Er komt 1 miljard beschikbaar voor kwaliteit HO 27% 29% 27% Aanvullende beurs gaat omhoog tot max. 100 / mnd 19% 24% 16% Voucher van voor bijscholing bij start Ba % 15% 7% Kwijtschelding voor studenten met handicap 14% 14% 6% Instemmingsrecht studenten op begroting hogeschool/uni 12% 11% 5% Het voortbestaan van de OV studentenkaart, de terugbetaaltermijn van 35 jaar, dat de basisbeurs verdwijnt en dat de terugbetaling inkomensafhankelijk is, is bij een meerderheid van de betrokkenen bekend. met name MBO-leerlingen - zijn het minst goed bekend met de plannen en wat deze plannen voor hen betekenen. Kennis over de inhoud van de plannen De bekendheid met de ingangsdatum is gestegen. Dat de veranderingen in de studiefinanciering, als het aan het kabinet ligt, per studiejaar ingaan, is bij ruim driekwart (77%) van de leerlingen, 86% van de studenten en 92% van de ouders bekend Aan leerlingen, studenten en ouders is een aantal uitspraken voorgelegd over de plannen met de vraag of deze juist of onjuist zijn (zie tabel 3) /10

5 Tabel 3 - Correcte reacties op stellingen: juist of onjuist? (% juist tenzij anders aangegeven) Kennis van de plannen om de studiefinanciering te veranderen Studenten (n=304) studievoorschot is een lening 80% 88% 89% hoogte aflossing hangt af van inkomen 73% 90% 88% start studie in sept 2014: basisbeurs 72% 85% 82% start bachelor in sept 2015: studievoorschot 71% 83% 83% terugbetaaltermijn: 35 jaar 72% 79% 84% huidige studenten raken de basisbeurs kwijt (% onjuist) 67% 85% 74% start master in sept 2015: studievoorschot 60% 68% 72% aanvullende beurs blijft bestaan 56% 65% 50% verlies basisbeurs bij studieswitch (% onjuist) 43% 38% 45% basisbeurs blijft bestaan voor MBO 49% 34% 41% aanvullende beurs gaat omhoog 38% 33% 30% De bekendheid met de onderdelen van de plannen is nagenoeg onveranderd gebleven. Wederom blijkt dat bij de term studievoorschot (terecht) aan een lening wordt gedacht, ondanks dat men over het algemeen nog weinig over de term heeft gehoord. Algemeen bekend is ook dat de hoogte van de aflossing afhangt van de hoogte van het inkomen na de studie. * Verandering in basisbeurs algemeen De bekendheid met de ingangsdatum is gestegen tot 81%, maar toch denkt nog 19% van de leerlingen dat een student bij de start met een bachelor in september 2015 nog altijd recht heeft op een basisbeurs. De kennis over de timing van deze veranderingen valt vooral nog te verbeteren bij de groep leerlingen MBO en HAVO; 33% en 22% denkt dat een startende student in 2015 nog steeds recht heeft op een basisbeurs. Minder bekend is dat bij de start van een master in september 2015 het recht op de basisbeurs komt te vervallen, ook al had men daar als bachelor-student tot dan toe wel recht op. De bekendheid hiervan onder studenten WO is op dit moment 68%. Een vijfde van de HBO-studenten (21%, vorige peiling 17%) denkt - ten onrechte - dat huidige studenten hun basisbeurs kwijtraken, zodra de veranderingen hun intrede doen. WO studenten denken dit in mindere mate (9%). Een ruime meerderheid van de studenten die aan HBO of WO studeren (respectievelijk 64% en 59%) denkt - ook ten onrechte - dat een student die met een studie is begonnen in september 2014 en van studie switcht in september 2015, zijn of haar recht op de basisbeurs daarmee verliest. * Verandering in basisbeurs MBO Dat de basisbeurs blijft bestaan voor studenten die voltijds in het middelbaar beroepsonderwijs studeren en minimaal 18 jaar zijn, is relatief onbekend. Onder de feitelijke doelgroep - leerlingen op MBO 4 niveau en HAVO en ouders van MBO 4 niveau leerlingen - is dit wel beter bekend (57%, 51% en 47%). * Verandering in de aanvullende beurs Het feit dat de aanvullende beurs blijft bestaan is bij ruim de helft van de betrokkenen bekend. De bekendheid hiervan is licht gestegen onder ouders met een beneden modaal inkomen (van 47% naar 55%). Dat de aanvullende beurs per september 2015 zelfs wordt verhoogd, weet /10

6 slechts circa een derde, onder ouders met een beneden modaal inkomen is de bekendheid hiervan 31%. De conclusie is dat, in december, nog voor de start van de aangekondigde voorlichtingscampagne, huidige studenten HBO en WO het best op de hoogte zijn en het best weten wat een bepaald plan concreet voor hen gaat betekenen. van leerlingen zijn nog minder goed op de hoogte, maar weten wel vaak meer dan de leerlingen zelf. MBO-leerlingen en hun ouders blijken over het algemeen nog wat minder goed geïnformeerd dan andere groepen. Informatiebehoefte De informatiebehoefte is onder ouders en leerlingen iets afgenomen ten opzichte van de vorige peiling; toch geeft bijna de helft van de ouders en leerlingen aan niet voldoende te weten over de voorgenomen veranderingen (figuur 2). Daarmee ligt er dus een goede voedingsbodem voor de voorlichtingscampagne die OCW wil starten nadat het wetsvoorstel is vastgesteld in de Eerste Kamer. Figuur 2 Heeft u het idee dat u voldoende weet over de voorgenomen veranderingen? Vooral leerlingen van het MBO (56%), ouders met een lage (62%) of middelbare opleiding (58%), en ouders met een inkomen op modaal niveau (52%) of lager (56%) geven aan over onvoldoende kennis te beschikken. De vraag waar de interesse en aandacht dan vooral naar uit gaat, is natuurlijk interessant: waar wil men meer over weten? Het antwoord hierop is te vinden in tabel /10

7 Tabel 4 - Over welke voorgenomen maatregelen zou men meer willen weten? Waar wil men meer over weten? Studenten (n=304) Basisbeurs wordt vervangen door studievoorschot 37% 27% 47% De basisbeurs in het HO verdwijnt (Ba & Ma) 38% 32% 37% Voucher van voor bijscholing bij start Ba % 27% 44% Aanvullende beurs blijft bestaan als gift 36% 20% 46% OV-studentenkaart blijft bestaan 30% 23% 41% Terugbetalingsbedrag lening is inkomensafhankelijk 30% 20% 28% Instemmingsrecht studenten op begroting hogeschool/uni 23% 32% 23% Bij start master per sept 2015 geen basisbeurs meer 17% 31% 24% Start voor sept 2015: basisbeurs, tenzij studievertraging 14% 28% 23% Terugbetalen lening pas vanaf minimumloon 21% 20% 23% Aanvullende beurs gaat omhoog tot max. 100 / mnd 23% 16% 31% Er komt 1 miljard beschikbaar voor kwaliteit HO 20% 27% 21% Aflossing lening is max. 4% van het (maand)inkomen 20% 19% 20% Terugbetaaltermijn lening is 35 jaar 17% 13% 18% OV-kaart ook voor minderjarige MBO-studenten 7% 7% 20% Kwijtschelding voor studenten met handicap 11% 11% 16% Het is duidelijk en logisch dat doelgroepen over veel verschillende plannen meer willen weten. Net als de vorige peiling staat in eerste instantie de overgang van de basisbeurs naar een lening (studievoorschot) centraal: ondanks de grote bekendheid dat er een lening komt, bestaat er een grote informatiebehoefte over wat dit in de praktijk precies betekent. Wat zijn de nieuwe regels, wat zijn de voorwaarden en consequenties van het studievoorschot, hoe zit het met het voortbestaan van de aanvullende beurs? De informatiebehoefte ligt vooral bij ouders en leerlingen in het VO. Huidige studenten HBO en WO die zich niet volledig geïnformeerd voelen, hebben een minder grote informatiebehoefte. De bekendheid van de website Startstuderen.nl heeft sinds de vorige peiling onder leerlingen een vlucht genomen; 19% kent de website (afgelopen zomer was dat 4%). Ondanks de grote informatiebehoefte heeft nog niet de helft van deze groep de website bezocht (43%). Onder ouders en studenten is de bekendheid van de website veel lager (8% onder ouders en 6% onder studenten), wel heeft 63% van de studenten die Startstuderen.nl kent de website al eens bezocht (en 35% van de ouders kent de website ). De DUO-website is bekender dan Startstuderen.nl; 52% van de leerlingen, 86% van de studenten en 74% van de ouders kent de DUO-website. De website wordt ook vaker bezocht; 67% van de leerlingen die de website kent, 90% van de studenten die de website kent en 74% van de ouders die de website kent heeft die al eens bezocht /10

8 Het bewustzijn van de huidige en toekomstige kosten van een studie Veel ouders en leerlingen hebben nu een onjuist beeld van de financiële situatie van studenten, zo blijkt ook weer in deze tussenmeting. In de voorlichtingsaanpak moet dus ook aandacht zijn voor de kosten die studeren in den brede met zich meebrengen. Nu schatten ze de hoogte van de basisbeurs te hoog in en de kosten van het levensonderhoud te laag. Feitelijk wordt er dus over het algemeen te rooskleurig gedacht over de financiële situatie van de huidige studenten. schatten de basisbeurs gemiddeld nog iets hoger in dan bij de 0-meting (nu wordt deze geschat op gemiddeld 229, vorige peiling 200). De kosten voor levensonderhoud van studenten wordt door leerlingen fors te laag ingeschat, lager ook dan de 0-meting (nu gemiddeld 324, vorige peiling 341). hebben een nog wat rooskleuriger beeld over de financiële situatie van huidige studenten dan bij de 0-meting. Tabel 5 Inschatting hoogte (huidige) basisbeurs en kostenposten voor studenten Inschatting kosten studeren en (huidige) basisbeurs %goed Gemiddeld %goed gemiddeld Basisbeurs thuiswonende student ( ) 15% % 178 Kamerhuur ( ) 13% % 398 Standaard collegegeld ( 1.906) 12% % Basisbeurs uitwonende student ( ) 5% % 359 Levensonderhoud, incl. verzekeringen ( ) 1% 324 4% 349 * Het collegegeld betreft een jaarbedrag, de overige bedragen betreffen maandbedragen. Ondanks de forse afwijkingen van de werkelijke bedragen, zitten ouders met hun inschattingen dichter bij de waarheid dan leerlingen, zo blijkt ook uit het percentage antwoorden dat bij benadering goed gerekend mag worden. Circa een kwart van de deelnemers aan het onderzoek (19% van de leerlingen, 24% van de studenten en 25% van de ouders) koos voor het correcte antwoord, gevraagd naar de gemiddelde studieschuld die een student - in de huidige situatie -overhoudt na het volgen van een opleiding aan het Hoger Onderwijs ( ). De meerderheid van de respondenten overschat de gemiddelde huidige studieschuld (61%). De gemiddelde schuld die men oploopt in het voorgenomen systeem met het studievoorschot wordt door leerlingen gemiddeld het beste geschat (ruim ). Studenten (ruim ) en ouders (ruim )schatten de studieschuld bij het studievoorschot gemiddeld hoger in. Dit is niet substantieel veranderd ten opzichte van de vorige meting en is iets hoger dan de officiële schatting van het Sociaal en Cultureel Planbureau ( ). Bijna de helft van de leerlingen (0-meting: 38%) en 70% van de ouders (0-meting: 62%) heeft al eens (in enige mate) nagedacht over de manier waarop een vervolgstudie zal worden bekostigd. HAVO-leerlingen hebben hier minder vaak over nagedacht dan VWO-leerlingen. van MBO-leerlingen hebben er minder vaak over nagedacht dan ouders van leerlingen die op de HAVO of het VWO zitten /10

9 en leerlingen is gevraagd hoe zij een eventuele vervolgopleiding denken te gaan financieren. Uit de open antwoorden ontstaat het volgende beeld: Er wordt aangegeven dat er vooral geput zal worden uit spaargeld (met name van ouders), lenen en werken worden in iets minder sterke mate genoemd. Ook wordt door enkele toekomstige studenten en hun ouders aangegeven dat de student thuis blijft wonen, om op die manier uitgaven te beperken. Ook aan bachelor-studenten is gevraagd hoe zij een eventueel vervolg (een masteropleiding) zullen financieren; dit ziet er als volgt uit: Veel huidige studenten zien werken als de beste oplossing voor de kosten die zij zullen gaan maken, als zij hun studie vervolgen met een masteropleiding. Ook de ouders, lenen en in mindere mate spaargeld, wordt genoemd. Om te achterhalen of men enig idee heeft van het bedrag dat een student na zijn of haar studie maandelijks moet aflossen, zijn enkele varianten naar inkomen en studieschuld voorgelegd. De meeste respondenten kunnen zich op dit moment nog geen goed idee vormen bij het bedrag dat maandelijks zal moeten worden afgelost, gegeven een bepaald inkomen en een bepaalde hoogte van de studieschuld. Bij de voorgelegde varianten zegt steeds 60% tot 70% geen idee te hebben van de hoogte van het aflossingsbedrag. De respondenten die wel een gooi doen naar de hoogte van het maandelijkse aflossingsbedrag, schatten dit 2 tot 3 keer te hoog in /10

10 Bekendheid andere veranderingen binnen het Hoger Onderwijs Tot slot is binnen het onderzoek de kennis geïnventariseerd over een aantal andere maatregelen en plannen die momenteel ook actueel zijn binnen het Hoger Onderwijs, maar niet direct te maken hebben met de financiële aspecten van (door)studeren. Tabel 6 - Bekendheid met maatregel/plan: bekend en weet wat dit betekent (= ja) Bekend met het plan en weet wat dit betekent voor mijzelf / mijn kind Voor 1 mei aanmelden voor vervolgopleiding 48% 56% Opleiding en student onderzoeken samen geschiktheid opleiding 38% 37% Verplichting tot deelname/aanbieden van studiekeuzeactiviteiten 29% 25% Eerlijke voorlichting d.m.v. verplichte studiebijsluiter 25% 19% Doorstroming hbo-wo niet automatisch toelaten 20% 16% Doorstroming mbo-hbo niet automatisch toelaten 17% 11% Van al deze plannen is de bekendheid gestegen sinds de 0-meting. Wat wel opvalt is dat leerlingen en ouders minder goed geïnformeerd zijn over deze maatregelen en plannen dan over de plannen rondom de studiefinanciering. Enige uitzondering daarop is de vervroegde inschrijfdatum van 1 mei. De kennis over de studiekeuzecheck en de plannen voor het toepassen van een strengere selectie bij doorstroming van MBO naar HBO en van HBO naar WO, is nog vrij beperkt /10