Nieuw Nederlands. 5 e editie. Antwoorden Leerboek Formuleren 4/5 havo

Transcriptie

1 Nieuw Nederlands 5 e editie Antwoorden Leerboek Formuleren 4/5 havo

2 Inhoudsopgave Nieuw Nederlands 4/5 havo - Formuleren Hoofdstuk 1 Correct formuleren... 3 Hoofdstuk 2 Aantrekkelijk formuleren

3 Hoofdstuk 1 Cursus Formuleren Hoofdstuk 1 Correct formuleren Paragraaf 0 De standaardfoutenlijst Opdracht 1 -- Paragraaf 1 Dubbelop Opdracht 2 1 Waarschijnlijk + vermoedelijk = 1.2 tautologie Verbetering: laat vermoedelijk weg. 2 ontmoedigt + niet op de bank zetten = 1.5 dubbele ontkenning Verbetering: laat niet langer weg. 3 achteraf een evaluatie = 1.3 pleonasme Verbetering: laat achteraf weg. 4 naar + naar = 1.1 onjuiste herhaling Verbetering: laat het tweede naar weg. 5 raadde af + geen = 1.5 dubbele ontkenning Verbetering: laat geen weg. 6 je + bedenken = 1.4 contaminatie Verbetering: je realiseren of bedenken. 7 van + van = 1.1 onjuiste herhaling Verbetering: laat het tweede van weg. 8 Plotseling + ineens = 1.2 tautologie Verbetering: laat ineens weg. 9 rekenschap houden met = 1.4 contaminatie Verbetering: rekenschap wordt rekening ; vermenging van rekening houden met en (zich) rekenschap geven van. 10 stomme sufferd = 1.3 pleonasme Verbetering: laat stomme weg. Opdracht 3 1 kost + duur = 1.4 contaminatie Verbetering: kost moet is zijn of duur moet veel zijn. 2 correcte zin 3 vrouwelijke schrijfsters = 1.3 pleonasme Verbetering: laat vrouwelijk weg. 4 vermijden + geen 1.5 dubbele ontkenning Verbetering: laat geen weg. 5 zoiets dergelijks = 1.4 contaminatie Verbetering: zoiets of iets dergelijks. 6 aangenaam genoegen = 1.3 pleonasme Verbetering: laat aangenaam weg. 7 verzoek + willen = 1.2 tautologie of 1.3 pleonasme Verbetering: laat willen weg. 8 komt zeldzaam voor = 1.4 contaminatie Verbetering: is zeldzaam of komt zelden voor. 9 Aan + aan = 1.1 onjuiste herhaling Verbetering:Laat het tweede aan weg. 10 pleegt gewoonlijk = 1.3 pleonasme Verbetering: laat gewoonlijk weg. Of: en hij komt gewoonlijk op tijd.

4 Paragraaf 2 Fouten met verwijswoorden Opdracht 4 1 het 2 ze 3 hem 4 het 5 hij, hij 6 hem 7 haar 8 het Opdracht 5 1 haar 2 zijn, het 3 zijn, zijn, haar 4 haar 5 haar, ze 6 het, het 7 haar, ze 8 hem, zijn Opdracht 6 1 hun, ze 2 hen, zij 3 hen 4 zij, hen 5 hen 6 ze, hun, hun 7 zij, hun 8 hen, ze Opdracht 7 1 dit 2 wat 3 dat 4 wie 5 wat 6 dat 7 dat 8 wat, dat Opdracht 8 1 van wie 2 waarmee 3 waarop 4 waarop 5 waaraan 6 aan wie, wat 7 waarover 8 waar Opdracht 9 1 Het mooiste Nederlandse boek dat Carola ooit gelezen heeft, is De donkere kamer van Damokles van W.F. Hermans. 2 De directeuren hoeven de leden van de ondernemingsraad niet meer voor overleg uit te nodigen, want ze (wie?) zijn toch niet bereid om compromissen te sluiten. 4

5 want de directeuren zijn / want de directie is Of: want de leden zijn / want de raad is 3 Het waterschap heeft besloten zijn tarieven voor de afvoer van hemelwater te verhogen. 4 Bij deze zwervers heeft de drank duidelijk zijn tol geëist, want je kunt geen verstandig woord meer met hen wisselen. 5 Vincent kent een meisje dat ons wel kan helpen met het invoegen van de illustraties in de tekst. 6 De gemeenteraad heeft besloten dat hij het geld dat bestemd was voor armoedebestrijding, gaat uitgeven aan een prestigieus nieuw theater. 7 Het instituut Socrates geeft zijn adviezen aan alle leerlingen en studenten, waarvan het de adres- of gegevens heeft. 8 De pr-medewerkster zei tegen de schoolleiding dat ze (wie?) vaker contact met de ouders van de leerlingen moest zoeken. Bijvoorbeeld: dat ze vanuit haar pr-functie Of: dat ze als directie Opdracht 10 In Nederland werkt slechts een gering aantal vrouwen fulltime. Als het kabinet een betere basis voor de economie wil creëren, zal ze het het vrouwelijk arbeidspotentieel moeten mobiliseren. Deze Dit kan namelijk een belangrijke bijdrage leveren aan het succes van een onderneming, zeker wanneer dat die alleen door mannen geleid wordt. Dat stelt professor Fetze Alsvanouds van de universiteit van Harderwijk. Hij leidde een onderzoekscommissie dat die afgelopen vrijdag zijn haar bevindingen wereldkundig maakte. Voor het onderzoek, dat anderhalf jaar duurde, ondervroegen de commissieleden enkele honderden managers. De meesten daarvan van hen onderschreven dat bedrijven met meer vrouwen betere resultaten behalen. Een van de oorzaken is dat vrouwen vaak zorgvuldig omgaan met hun personeel, dat daardoor beter haar zijn best doet om te presteren. Paragraaf 3 Incongruentie Opdracht 11 1 leiden leidt 2 zijn is 3 worden wordt 4 zullen zal 5 voelden voelde 6 protesteerden protesteerde 7 heeft hebben 8 zouden zou Paragraaf 4 Dat/als-constructie Opdracht 12 1 De eurolanden moeten beter samenwerken en meer voor elkaar overhebben, omdat speculanten te veel invloed krijgen op de rente op staatsleningen, wanneer de landen dat niet doen. 2 Voorstanders van een verbod op gewelddadige games zijn van mening dat jongeren agressief gedrag gaan vertonen, als ze te veel tijd aan dit soort spellen besteden. 5

6 3 Mijn buurman bouwt een hoge schutting om zijn tuin, zodat zijn nieuwe vriendin, die een ware zonaanbidster is, daar in de zomer onbespied in de zon kan liggen als die omheining straks klaar is. 4 Veel hoogopgeleide mannen geven in dit onderzoek aan dat ze een gelukkiger gezinsleven zouden hebben, als zij het iets rustiger aan konden doen. 5 Theodore geeft al enkele maanden geen cent van zijn zakgeld meer uit, omdat hij de nieuwste ipad wil kopen, zodra hij voldoende geld heeft gespaard. Paragraaf 5 Foutieve samentrekking Opdracht 13 1 Strikt genomen moet er ik woon staan, omdat ik enkelvoud is en (mijn ouders) wonen meervoud, maar veel mensen zullen deze zin wel accepteren. 2 eigen antwoord; het is volgens de Schrijfwijzer van Renkema niet verboden om was- en bruine beren te schrijven, maar mooi is het niet. (In dit uitgestrekte woud komen volgens biologen zowel wasberen als bruine beren voor.) 3 eigen antwoord; enkelvoud/meervoud: niet correct (Op deze ijsbaan wordt nog wel eens een marathon verreden, maar worden geen allround kampioenschappen gehouden.) eigen antwoord, maar ik vind dit niet mooi. 4 eigen antwoord, maar dit lijkt me aanvaardbaar 5 eigen antwoord; dit wordt in het algemeen correct gevonden, maar het is beter om gebouwd te verplaatsen naar het eind van de zin. 6 eigen antwoord; het eerste wil is hulpwerkwoord, het tweede wil is zelfstandig werkwoord; dus is de zin ongrammaticaal. Ellen wil na de zomer verder studeren, maar Martha wil een jaar naar het buitenland. 7 eigen antwoord; het eerste is is hulpwerkwoord, het tweede is is koppelwerkwoord, dus ongrammaticaal. Mevrouw Krikke is op haar vijfentwintigste lerares geworden en is dat tot op de dag van vandaag. 8 eigen antwoord; ik, Willem Steenbergen, vind het lelijk, maar het staat er wel zo; kijk maar naar de illustratie; het bord is te zien vanaf de A50, als je in noordelijke richting rijdt. Liever: Zijn wasgoed bracht de vrijgezel altijd naar de Eper stomerij-wasserij. Opdracht 14 N.B. De weggelaten woorden zijn steeds tussen haakjes toegevoegd. 1 De prijzen zijn bij dit energiebedrijf misschien wat hoger, maar de service (zijn) een stuk beter. 6

7 Onjuist: enkelvoud/meervoud Verbetering: De prijzen zijn bij dit energiebedrijf misschien wat hoger, maar de service is een stuk beter. 2 De gescheiden man keek vooral uit naar nieuwe relaties, maar (de gescheiden man) (keek) daardoor nauwelijks om naar zijn kinderen. Onjuist: de werkwoorden uitkijken naar en omkijken naar hebben duidelijk verschillende betekenissen en daarom mag je keek niet weglaten. Het onderwerp de gescheiden man is beide keren hetzelfde in vorm, betekenis en grammaticale functie, dus dat mag je wel samentrekken. Verbetering: De gescheiden man keek vooral uit naar nieuwe relaties, maar keek daardoor nauwelijks om naar zijn kinderen. 3 Onze vertrekkende directeur wordt straks door de burgemeester toegesproken en (onze vertrekkende directeur) (wordt) een korte vakantiereis naar de Seychellen aangeboden. Onjuist: onze vertrekkende directeur is de eerste keer onderwerp en de tweede keer meewerkend voorwerp. Daarom mag je onze vertrekkende directeur niet weglaten. Vervang het door hem. Je zou wordt wel mogen weglaten, maar dat kan niet meer als hem eenmaal is toegevoegd. In veel andere gevallen kan het wel. Bijvoorbeeld: Isabelle wordt gepest en Jeanne geslagen. Verbetering: Onze vertrekkende directeur wordt straks door de burgemeester toegesproken en hem wordt een korte vakantiereis naar de Seychellen aangeboden. 4 De pinksterdagen beloven heel zonnig te worden en (de pinksterdagen) gaan we dus maar eens doorbrengen in onze stacaravan aan de kust. Onjuist: De pinksterdagen is de eerste keer het onderwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. Daarom mag je de pinksterdagen niet weglaten. Verbetering: De pinksterdagen beloven heel zonnig te worden en die gaan we dus maar eens doorbrengen in onze stacaravan aan de kust. 5 Zo n documentaire over Rusland vind ik erg interessant en (zo n documentaire over Rusland) zou ik nog wel een keer willen zien. Juist: zo n documentaire over Rusland is beide keren het lijdend voorwerp van de zin. Je mag het de tweede keer dus weglaten. 6 De crisis deed de winst van de cateraar snel afnemen en (de crisis) (deed) hem uiteindelijk de das om. Onjuist: deed heeft in deed afnemen een andere betekenis dan in deed hem de das om. Daarom mag je deed niet weglaten. Het onderwerp de crisis mag je wel weglaten. Verbetering: De crisis deed de winst van de cateraar snel afnemen en deed hem uiteindelijk de das om. 7 The Blair Witch Project was een heel enge film, maar (The Blair Witch Project) had ik desondanks voor geen goud willen missen. Onjuist: The Blair Witch Project is de eerste keer het onderwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. Je mag het dus niet samentrekken. Verbetering: The Blair Witch Project was een heel enge film, maar die film had ik desondanks voor geen goud willen missen. 8 Het protest van de schaatscoach bleek te laat ingediend en (het protest van de schaatscoach) werd daarom niet door de scheidsrechters besproken. Juist: het protest van de schaatscoach is beide keren het onderwerp van de zin; je mag het zinsdeel dus weglaten. 9 De oude man is onwel geworden en (de oude man) (is) per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Juist: De oude man is beide keren het onderwerp van de zin en is is beide keren een hulpwerkwoord van de voltooide tijd (onderdeel van het gezegde). Je mag beide zinsdelen dus weglaten. 10 Beroepsinbreker K.R. heeft het slachtoffer eerst een klap op zijn hoofd gegeven en (beroepsinbreker K.R.) (heeft) (het slachtoffer) daarna van zijn geld en zijn creditcard beroofd. Onjuist: het slachtoffer is de eerste keer het meewerkend voorwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. Je mag het slachtoffer dus niet weglaten. Je mag 7

8 beroepsinbreker K.R. wel weglaten, want dat is beide keren het onderwerp van de zin. Ook heeft mag je weglaten, want dat is beide keren hulpwerkwoord van de voltooide tijd (deel van het gezegde). Verbetering: Beroepsinbreker K.R. heeft het slachtoffer eerst een klap op zijn hoofd gegeven en het slachtoffer daarna van zijn geld en zijn creditcard beroofd. Paragraaf 6 Foutieve beknopte bijzin Opdracht 15 1 A Zwervend door Finnmarken zocht Alfred naar kraters die door meteorieten waren veroorzaakt. 2 B Door de houten delen van het jacht elk jaar te lakken bescherm ik mijn schip tegen bedreigingen als paalworm en houtrot. 3 B Eindelijk eerste geworden mocht de marathonloper zijn naam op de zilveren beker onder die van zijn voorgangers laten graveren. 4 B Zwoegend op een moeilijke toets merkte hij dat de tijd een stuk sneller voorbijging dan hij dacht. 5 B Na als acteur vele successen gevierd te hebben bleek Jeroen Krabbé ook als schilder veel belangstelling te wekken. Opdracht 16 1 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: a Lopend door het warme, zonovergoten landschap stroomde het zweet van mijn voorhoofd. (fout) a Lopend door het warme, zonovergoten landschap genoot ik van mooie vergezichten over de Italiaanse heuvels. (correct) b Om betere cijfers voor tekstbegrip te halen moest Rob dagelijks een halfuur in de krant lezen. (correct) b Om betere cijfers voor tekstbegrip te halen bevat de methode Nederlands extra pittige leesopdrachten. (fout) c Eindelijk op onze vakantiebestemming aangekomen bleek ons zomerhuisje een veredeld kippenhok. (fout) c Eindelijk op onze vakantiebestemming aangekomen zetten we eerst de ramen van het muffe zomerhuisje wijd open. (correct) d Na in twee uur de hele route te hebben afgelegd was Brian behoorlijk moe. (correct) d Na in twee uur de hele route te hebben afgelegd werden de herinneringsmedailles uitgereikt. (fout) e Hem kennende zal hij wel weer te laat arriveren. (fout) e Hem kennende denk ik dat hij niet op tijd arriveert. (correct) 2 -- Opdracht 17 Bijvoorbeeld: 1 De weersvoorspelling gehoord hebbend vermoed ik dat de Elfstedentocht ook dit jaar waarschijnlijk niet verreden zal kunnen worden. 2 Opdat de badmeester de zwemmers in het zwembad goed in de gaten kon houden, lag het niveau van de uitkijktoren vier meter boven de waterspiegel. 3 Nadat ik mijn groentetuin twee uur lang gesproeid had, begon het ineens te regenen. 4 correct 5 Lezend in een oude boekrol met Hebreeuwse teksten reed de beroemde professor in een taxi naar de Koninklijke Bibliotheek, waar de man een lezing zou houden. 6 correct 7 Pas nadat koper en verkoper uren onderhandeld hadden, kon de prachtige klassieke Jaguar van inspecteur Morse eindelijk van eigenaar wisselen. 8

9 8 Toen ik de Duitse flitspaal met hoge snelheid passeerde, deed een rode flits mij krachtig maar te laat op mijn rem trappen. Paragraaf 7 Zinnen onjuist begrenzen Opdracht 18 1 De regering heeft de WWIK afgeschaft, wat inhoudt dat veel kunstenaars geen geld meer krijgen van de overheid. Als ze niet meer voldoende verdienen met hun kunstwerken, moeten ze op zoek naar andere bronnen van inkomsten. 2 Bij rekeningrijden houdt een in de auto ingebouwd kastje precies bij hoeveel je rijdt, waar je rijdt en op welk tijdstip, wat volgens veel politici ernstige inbreuk maakt op de privacy van de burger. 3 Het na lange procedures afwijzen van asielaanvragen blijft een politiek zeer gevoelig onderwerp, omdat er beslissingen worden genomen die het leven van mensen totaal kunnen veranderen. 4 Kinderopvang is duur. Zo betaal je in 2011 een minimum van 65 euro per maand. Dat is 21 euro meer dan het jaar ervoor. Bij een modaal inkomen betaal je 113 euro, wat maandelijks 27 euro meer is dan een jaar geleden. 5 In 2005 verlieten 1957 uitgeprocedeerde asielzoekers vrijwillig ons land, terwijl 1323 mensen gedwongen werden uitgezet. Opdracht 19 1 correct (de zin is wel aan de lange kant, maar niet ongrammaticaal) losstaand zinsgedeelte Een verhoging van de btw op bioscoop- en theaterkaartjes zal de prijs met zo'n 12 procent opdrijven, waardoor er vrijwel zeker minder bezoekers zullen komen pleonasme Davy Klaassen, A-junior van Ajax, speelde tegen NEC voor het eerst in de Eredivisie en bepaalde met zijn treffer de eindstand op 3-0. (Laat zijn debuutwedstrijd weg.) Of: Davy Klaassen, A-junior van Ajax, speelde tegen NEC zijn debuutwedstrijd in de Eredivisie en bepaalde met zijn treffer de eindstand op 3-0. (Laat voor het eerst weg.) contaminatie Het volk van Sierra Leone heeft een hoge prijs betaald voor de vrijheid in de vorm van vele getraumatiseerde landgenoten, die voor de rest van hun leven verminkt zijn. Of: Het volk van Sierra Leone heeft duur betaald voor de vrijheid in de vorm van vele getraumatiseerde landgenoten, die voor de rest van hun leven verminkt zijn onduidelijk verwijzen Ferdinand zei tegen zijn vriend: Ik heb gehoord dat Elinde Matthijssen uit 4 vwo verliefd op jou is. Of: Ferdinand zei tegen zijn vriend: Ik heb gehoord dat Elinde Matthijssen uit 4 vwo verliefd op mij is. 6 5 foutieve samentrekking De zomervakantie is in Nederland vaak nogal regenachtig en die brengen we daarom het liefst in het zonovergoten Middellandse Zeegebied door onjuist verwijswoord Het CDA heeft over hoge salarissen van bestuurders in de publieke sector een duidelijk standpunt. De partij vindt (of: Het vindt) dat die niet meer mogen verdienen dan de minister-president onjuist verwijswoord 9

10 Vrouwen moeten volgens GroenLinks gestimuleerd worden in hun eigen inkomen te voorzien. Dat is belangrijk voor de vrouw zelf, voor haar kinderen en voor de samenleving. Liever nog: Dat is belangrijk voor henzelf, voor hun kinderen en voor de samenleving zinnen aan elkaar plakken De media zijn steeds oplettender geworden als het gaat om politiek en politici. Ze zitten overal met de neus bovenop dat/als-constructie Wilde dieren moeten zelfstandig naar voedsel zoeken, omdat ze op den duur volledig afhankelijk worden van de mens, wanneer ze steeds worden bijgevoerd tautologie De Nederlandse volleyballers behalen meestal goede resultaten, maar de laatste tijd heeft de ploeg enkele pijnlijke nederlagen geleden. De Nederlandse volleyballers behalen meestal goede resultaten; de laatste tijd heeft de ploeg echter enkele pijnlijke nederlagen geleden foutieve beknopte bijzin Terwijl hij staarde naar het ingewikkelde economische vraagstuk op zijn bureau, dwaalden Jan Kees' gedachten af naar de rustige jaren voor hij minister werd. Of: Starend naar het ingewikkelde economische vraagstuk op zijn bureau liet Jan Kees zijn gedachten afdwalen naar de rustige jaren voor hij minister werd onjuiste herhaling Je moet van die behoudende docenten boven de vijftig maar niet te veel initiatieven tot onderwijsvernieuwing meer verwachten. (Laat het tweede van weg.) 14 5 foutieve samentrekking Katja deed voor de camera haar kleren uit en deed daardoor goede zaken met een wereldwijd bekend glossy mannenblad dubbele ontkenning De verdachte bleef voor de rechtbank tot het einde toe volhouden dat hij de moord op de oude vrouw in Deventer niet had gepleegd. Of: De verdachte bleef voor de rechtbank tot het einde toe ontkennen dat hij de moord op de oude vrouw in Deventer had gepleegd. (Laat niet weg.) Opdracht 20 Een politicus moet iemand zijn met een onbesmet verleden. Maar dat zijn ze (2.1) niet altijd. Een bekende vrouwelijke politica (1.3) die een misstap heeft begaan, is Philomena Bijlhout. Na op 21 juli 2002 te zijn beëdigd (6) duurde haar carrière nog slechts enkele uren. Voordat ze in Nederland in de politiek ging. Was (7.1) ze namelijk in Suriname lid geweest van de milities van Desi Bouterse. De publieke opinie was indertijd dat als (4) ze die milities verlaten had vóór de schandalige decembermoorden van 1982, ze gerust staatssecretaris kon worden. Maar helaas voor haar dook er plotseling een foto uit 1983 tevoorschijn (1.4), waarop ze in militair uniform stond afgebeeld. Bijlhout besloot daarop zich terug te trekken. Het kabinet was nog maar net begonnen en (5) haar (2.1) eerste lid meteen al kwijt. Bijvoorbeeld: Politici moeten mensen zijn met een onbesmet verleden. Maar dat zijn ze niet altijd. Een bekende politica (Laat vrouwelijke weg.) die een misstap heeft begaan, is Philomena Bijlhout. Nadat ze op 21 juli 2002 was beëdigd, duurde haar carrière nog slechts enkele uren. Voordat ze in Nederland in de politiek ging, was ze namelijk in Suriname lid geweest van de milities van Desi Bouterse. De publieke opinie was indertijd dat ze gerust staatssecretaris kon worden, als ze die milities verlaten had vóór de schandalige decembermoorden van Maar helaas voor haar kwam er plotseling een foto uit 1983 tevoorschijn (of: dook er plotseling een foto uit 1983 op), waarop ze in militair uniform was 10

11 afgebeeld. Bijlhout besloot daarop zich terug te trekken. Het kabinet was nog maar net begonnen en was zijn eerste lid meteen al kwijt. 11

12 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 2 Aantrekkelijk formuleren Paragraaf 1 Aanwijzingen voor het woordgebruik Opdracht 1 1 Eigen antwoord. 2 Eigen antwoord. 3 Tekst 1: twee enkelvoudige zinnen Tekst 2: zeven enkelvoudige zinnen 4 Tekst 1: vier samengestelde zinnen Tekst 2: drie samengestelde zinnen 5 Tekst 1: vijf zinnen Tekst 2: twee zinnen 6 Tekst 1: 24,5 woorden Tekst 2: 14,9 woorden 7 Eigen antwoord, maar ik vind tekst 2. 8 Teksten worden ingewikkelder (1) als de zinnen langer zijn, (2) als meer zinnen samengesteld zijn en (3) als de woorden moeilijker zijn. Opdracht 2 1 leuk, omdat, schrijver, boek(en), ook 2 Bijvoorbeeld: Ik heb geen favoriete schrijver, omdat ik niet van lezen houd. Bovendien moesten we steeds boeken van een andere auteur lezen. Welk genre ik leuk vind, weet ik evenmin. Maar als in een boek humor zit die mij bevalt, dan vind ik zo'n boek vaak wel grappig. Ook romans over oorlog en misdaad spreken me ook wel aan. Wat ik goed vond aan de literatuurlessen, waren de presentaties die we zelf moesten geven over oude teksten en schrijvers zoals Het Journael van Bontekoe en Sara Burgerhart. Verder waren de verhalen uit de middeleeuwen interessant en niet zo moeilijk. Minder prettig was al die theorie: te saai en te moeilijk. En dan moest je voor de toets ook nog eens alles uit het hoofd leren. Ten slotte zou het beter zijn geweest als we in de les wat tijd hadden gekregen voor de verplichte boekverslagen: nu moesten we alles thuis doen. Opdracht 3 1 kinderen (5x), pleegkinderen (3x), pleegouderschap (4x), ik wil (3x), laten zien (3x) 2 Je moet soms een beetje puzzelen om herhaalde woorden uit de tekst weg te krijgen, maar het kan wel. De herhaalde woorden (gekleurd) zijn in aantal afgenomen: kinderen (2x), pleegkinderen (2x), pleegouderschap (2x), ik wil (1x), laten zien (1x) Bijvoorbeeld: Henriëtte en haar man Mark zijn pleegouders. Ze hebben vier kinderen: twee van henzelf en twee pleegkinderen. Natuurlijk vonden ze het geweldig om eigen nageslacht te krijgen. Maar vervolgens wilden ze ook kinderen een kans geven die het in het leven minder goed getroffen hebben. De pleegkinderen hebben vaak meer aandacht nodig dan ons eigen kroost, zegt Henriëtte. Maar het geeft ons veel voldoening hen te zien opgroeien. We hebben er geen spijt van dat we hen in huis genomen hebben. (Volgorde van de zinnen veranderd om verwijswoorden (hen) te kunnen gebruiken.) Enige tijd geleden kwam het pleegouderschap negatief in het nieuws. In dit artikel wil ik laten zien dat het ook goede en leuke kanten heeft. Diverse facetten ervan komen aan de orde, onder andere wat het verschil is tussen pleegouderschap en adoptie.

13 Paragraaf 2 Aanwijzingen voor de zinsbouw Opdracht 4 1 APO 2 POA 3 PA 4 OPA 5 APO 6 OPA 7 OPA 8 POA 9 APO 10 PA Opdracht 5 Bijvoorbeeld: Diana is zeventien jaar. Ze zit op de havo. Ze was nooit ziek en ze was altijd op school. Maar op een ochtend kon ze ineens niet meer uit bed kon komen. Meteen belde haar moeder de huisarts, maar die kon niets vinden. Hij wees haar echter wel direct door naar het ziekenhuis. Daar constateerde de specialist dat ze aan een ernstige spierziekte leed, waarvoor nog geen goede medicijnen waren. Diana wilde evenwel niet zomaar opgeven. Op het internet zocht ze naar een oplossing en ze vond iets bruikbaars: alternatieve geneeswijzen. Is Diana de enige die haar heil zoekt bij alternatieve geneeswijzen? Nee, integendeel, steeds meer mensen raadplegen homeopaten, magnetiseurs en natuurgenezers. Het helpt, zeggen sommigen, maar anderen geloven er niet in. Wat is de waarheid? Wat zijn de voor- en nadelen van alternatieve geneeswijzen en welke resultaten zijn ermee bereikt? Opdracht 6 Bijvoorbeeld: Sunny Bergman is filosofe en maakster van een documentaire over de rol van uiterlijk in het leven van vrouwen, die zij toepasselijk Beperkt houdbaar heeft genoemd. Ze is fel tegen de cosmetische industrie, die vrouwen volgens haar te vaak gek maakt. Volgens Bergman worden vrouwen telkens maar weer gewezen op hun onvolkomenheden. Daardoor gaan tegenwoordig steeds vaker veel te jonge meisjes al onder het mes om hun borsten te vergroten of hun lippen te corrigeren. Bergman wil daarom de leeftijd voor cosmetische ingrepen laten verhogen van zestien naar achttien jaar. Ook overweegt ze rechtszaken aan te spannen tegen producenten van schoonheidsproducten die van alles beloven wat ze niet waarmaken. Alex Kuczynski verzet zich in haar boek Beauty Junkies eveneens tegen het uit de hand gelopen schoonheidsideaal, dat vrouwen voorschrijft dat ze er alles aan moeten doen om zo lang mogelijk jong te blijven. Kuczynski laat zien dat de obsessie met schoonheid en perfectie absurde vormen heeft aangenomen. De cosmetische industrie maakt dankbaar misbruik van de onzekerheid van vrouwen en mannen. Dat is onaanvaardbaar, omdat de chirurgen echt wel weten dat de meeste mensen helemaal niet gelukkiger worden van al dat gesleutel aan hun lijf. Bovendien zijn operaties geenszins zonder gevaar en soms hebben ze zelfs een dodelijke afloop. Opdracht 7 1 a, c, d, e (de hoofdzin niet, de bijzin wel), f 2 a Heeft de KNVB-scheidsrechter de kletsnatte, blubberige grasmat afgekeurd? c Nog altijd spieken studenten van hbo's en universiteiten tijdens toetsen veel. d De ME verwijderde de Occupybetogers op last van de rechter van het Malieveld. 13

14 e Volgend jaar zal de Onderwijsinspectie scholen bestraffen waar de leerlingen voor het schoolexamen veel hogere cijfers halen dan voor het Centraal Eindexamen. f Heeft de politie de eergisteren ontsnapte TBS'er vanochtend in Rotterdam gearresteerd? Opdracht 8 1 Vanzelfsprekend leveren wij uw nieuwe computer zo snel mogelijk. 2 Dit onderzoeksbureau heeft onderzocht welke artikelen uit het assortiment de klanten het meest op prijs stellen Vandaag heeft de politie het bronzen beeld dat afgelopen weekend uit de museumtuin is ontvreemd, naar het museum teruggebracht. (De bijzin blijft in de lijdende vorm.) 7 De bijzin staat in de lijdende vorm en dat moet zo blijven. Als je schrijft de gevangenen die de bewakers in elkaar hebben geslagen is niet meer duidelijk wie de daders en wie de slachtoffers zijn. 8 Ik maai het gazon elke week In de grote steden spreken veel jongeren onderling straattaal. Opdracht 9 Zie ook de tekst onder opdracht ze de Oost-Berlijners 2 daarvoor 1990 die vrijheid van meningsuiting 3 die de economische groei 4 Zij toeristen 5 daar in het voormalige DDR-gedeelte van de stad 6 daartoe (om) zo n oude woningen af te breken en gedeeltelijk te vervangen door nieuwbouw Opdracht 10 Zie ook de tekst onder opdracht 10. a + b 1 toelichtend verband: Zo 2 -- (ten onrechte gevraagd in het lln.boek) 3 oorzakelijk verband: doordat middel-doel: om te 4 opsommend (en tegenstellend): ander 5 opsommende: ook 6 concluderend: dus 7 tegenstellend: Desondanks Tekst 7 Alleen de vogels vliegen De verwijswoorden zijn onderstreept, de woorden die een verband aan geven zijn vetgedrukt. 1 De val van de Berlijnse Muur heeft voor de Oost-Berlijners zeker een aantal voordelen. 2 Zo hebben ze sinds 1990 weer vrijheid van meningsuiting. 3 In de jaren daarvoor was die nog ver te zoeken, doordat overal de Stasi op de loer lag om burgers te controleren op anticommunistische uitspraken. 4 Een ander voordeel is de economische groei na jaren van stagnatie. 5 Je herkent die onder andere aan het aantal toeristen dat de stad bezoekt, gemiddeld zo'n per maand. 6 Zij kunnen de vooruitgang bijvoorbeeld herkennen aan de talloze renovatieprojecten in het voormalige DDR-gedeelte van de stad. 7 Tot 2016 worden daar zo'n oude woningen afgebroken en gedeeltelijk vervangen door 14

15 nieuwbouw. 8 Mede daartoe is ook de infrastructuur verbeterd: het wegennet is flink opgeknapt. 9 Er is dus veel vooruitgang geboekt. 10 Desondanks kampt Oost-Berlijn ruim twintig jaar na de val van de Muur nog altijd met een aantal problemen. Opdracht Paragraaf 3 Het gebruik van uitdrukkingen Opdracht 12 1 bij tijd en wijle 2 gepokt en gemazeld 3 have en goed 4 in eer en deugd 5 met angst en beven 6 met hangen en wurgen 7 schering en inslag 8 van haver tot gort 9 van toeten noch blazen weten 10 voor galg en rad j zo nu en dan i zeer ervaren a bezittingen d fatsoenlijk; correct c erg bang e met zeer veel moeite g vaak voorkomend b door en door; geheel en al h volkomen onkundig zijn; van niets weten f misdadig Opdracht 13 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: 1 Bij tijd en wijle komt hier een marskramer langs die messen en scharen wil slijpen. 2 Onze fractievoorzitter is dankzij zijn jarenlange ervaring gepokt en gemazeld in het politieke metier. 3 De Syrische vluchtelingen laadden have en goed in hun autootjes en op boerenwagens en trokken de grens over naar Turkije. 4 In pension Godtschalck werden vroeger meisjes tot hun meerderjarigheid (21 jaar) in eer en deugd opgevoed en onderwezen en geoefend in alle vaardigheden die zij als huisvrouw nodig hadden. 5 Als gevolg van de economische crisis zien veel mensen de toekomst met angst en beven tegemoet. 6 Ondanks jarenlange training op het huiswerkinstituut heeft Boris met hangen en wurgen zijn havodiploma gehaald. 7 Op dit drukke kruispunt zijn aanrijdingen schering en inslag. 8 Ik ken hem van haver tot gort en daarom weet ik zeker dat hij zoiets nooit zou doen. 9 Minister Leers heeft in Angola aan twee luchtvaartjournalisten die van toeten noch blazen wisten, uitgelegd dat volgens het Nederlandse asielbeleid mensen die de boel belazeren, niet welkom zijn. 10 In deze sloppenwijk groeien de meeste kinderen op voor galg en rad en krijgen de meesten van hen al vroeg met justitie te maken. Opdracht 14 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: 1 De verdachte bleef bij hoog en bij laag volhouden dat hij niets met de inbraak te maken had. 2 Na rijp beraad besloten de onderhandelaars van de regering iets toe te geven aan de bevrijdingsbeweging, omdat ze wel inzagen dat het buigen of barsten was en dat het land niet gediend was met een voortzetting van de guerrilla. 3 Jolanda heeft hemel en aarde bewogen om met haar vriendje naar Spanje op vakantie te mogen. 15

16 4 Je krijgt geen nieuwe fiets, want zo n uitgave kan ik me niet permitteren. Het huishouden is al duur en het moet uit de lengte of uit de breedte komen, dus een nieuwe fiets zit er even niet in. 5 De oude mensen hadden ruim vijftig jaar lief en leed met elkaar gedeeld. 6 Na veel plussen en minnen besloten ze toch naar Australië te emigreren om daar een nieuw boerenbedrijf te beginnen. 7 Alida heeft jarenlang voor haar hulpbehoevende moeder gezorgd, maar ze kreeg altijd stank voor dank: nooit kon er bij de oude vrouw een vriendelijk woord af. 8 Dankzij de Nederlandse verzorgingsstaat wordt iedereen hier verzorgd van de wieg tot het graf. 9 Na de aanrijding probeerde Bastiaan uit te leggen hoe alles gegaan was, maar hij vertelde een onsamenhangend verhaal zonder kop of staart. 10 Voor ik hier wegga, wil ik zwart op wit hebben dat u mij de geleden schade vergoedt. Opdracht 15 1 als puntje bij paaltje komt 2 dubbel en dwars 3 in kannen en kruiken 4 kind noch kraai 5 met man en macht 6 op stel en sprong 7 paal en perk stellen 8 te kust en te keur 9 voor dag en dauw 10 willens en wetens a als het erop aankomt h ruimschoots; meer dan e in orde; voor elkaar; geheel afgerond c geen enkel familielid j zo krachtig mogelijk f onmiddellijk b beteugelen, binnen de grenzen houden i voor het kiezen; zoveel men maar wil d heel vroeg g opzettelijk en bewust Opdracht 16 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: 1 Bert zegt altijd eerst dat hij geen tijd heeft om je te helpen, maar als puntje bij paaltje komt, staat hij je toch terzijde. 2 Je hebt die medaille dubbel en dwars verdiend, want je hebt een prima prestatie neergezet. 3 Met klussenbedrijf Kant en klaar komt alles in kannen en kruiken en wordt uw verbouwing een groot succes. 4 De oude man had kind noch kraai en kreeg dus nooit bezoek toen hij in het verpleeghuis zat. 5 Gedurende de storm streden de matrozen met man en macht tegen de elementen om het schip veilig naar de haven te loodsen. 6 Als Janneke iets leuks bedenkt, moet dat altijd op stel en sprong gebeuren. 7 Het wordt tijd dat de leraar paal en perk stelt aan het gepraat in zijn les, want in deze wanorde leren de leerlingen niets. 8 Op internet vind je op tientallen websites de heerlijkste zomerrecepten te kust en te keur. 9 We zijn voor dag en dauw opgestaan om te gaan vissen in de Doornkolk. 10 Ellen zei dat de ruzie met Jobien door een toeval ontstaan was, maar volgens haar vriendinnen had ze er willens en wetens op aangestuurd. Opdracht 17 1 alles op haren en snaren zetten - al het mogelijke ondernemen 2 de tering naar de nering zetten - de uitgaven aanpassen aan de inkomsten 3 handel en wandel - levenswandel; gedrag 4 met raad en daad bijstaan - helpen met advies en activiteiten 5 zich met hand en tand verzetten - zich tot het uiterste verzetten 6 slikken of stikken - een aanbod accepteren of helemaal niets krijgen 7 steen en been klagen - erg klagen 8 tegen heug en meug - met tegenzin 16

17 9 van de hand in de tand leven - geld dat je verdient, meteen weer uitgeven 10 wijd en zijd bekend - alom bekend Opdracht 18 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: 1 De meisjes zetten alles op haren en snaren om van hun verjaardagsfeest een enorm succes te maken. 2 Nu de inkomsten tegenvallen, moeten we de tering naar de nering zetten en even wat soberder leven. 3 Voor we hem als directeur benoemen, moeten we eerst zijn handel en wandel van de afgelopen jaren nagaan. 4 De directeuren van de scholen moeten de raad van bestuur die boven hen staat, met raad en daad bijstaan. 5 Tegen de invoering van de ongunstige CAO verzetten de werknemers in de staalindustrie zich met hand en tand. 6 Bij de onderhandelingen stelden de vakbonden de werkgevers een ultimatum; het is nu slikken of stikken: als er geen akkoord komt, volgen er stakingen. 7 Veel docenten klagen steen en been over hoge werkdruk, maar als scholieren hun leraren weer eens om half 2 naar huis zien fietsen, vragen ze zich af of die klachten wel terecht zijn. 8 Toen moeder hem vroeg zijn kamer op te ruimen, ging Bas tegen heug en meug aan de slag, want hij heeft een pesthekel aan klusjes en karweitjes. 9 Als je zo van de hand in de tand blijft leven, zul je nooit een spaarcentje hebben voor als er eens plotseling extra uitgaven nodig zijn. 10 De bananentaart met chocolade van Sabine Schepens is inmiddels wijd en zijd bekend en is een echte klassieker geworden bij vrienden en familie. Opdracht 19 1 Als school dachten we slim te zijn door een directeur aan te stellen die alles van onderwijsfinanciën weet, maar nu hij de ene onderwijskundige bezuiniging na de andere doorvoert, blijkt dat we het paard van Troje hebben binnengehaald. 2 De succesvolle ondernemer verkocht op zijn vijftigste zijn bedrijf om van de rust te gaan genieten, want hij had zijn schaapjes op het droge. 3 Als je ontevreden bent over ons bedrijf, moet je niet met vage klachten komen, maar man en paard noemen. 4 De invoering van de vliegtaks is goed voor het milieu en een overwinning voor milieuactivisten, maar die belasting gaat de winst van onze nationale luchthaven Schiphol zeker nadelig beïnvloeden. Het is in dit geval echter onmogelijk om de kool en de geit te sparen. 5 Hoewel de werknemers een beetje bang waren om het probleem van de niet uitbetaalde overuren aan te kaarten, stapten ze na lang aarzelen toch naar hun baas om de kat de bel aan te binden. 6 Mijn baan van acht uur per dag bij TNT Post kan ik makkelijk in zes uur af, maar uiteraard ga ik geen slapende honden wakker maken. 7 Als er in deze keurige familie weer eens problemen zijn, is Arnout altijd degene die de schuld krijgt, want hij is het zwarte schaap van de familie. 8 Velen vonden het onverstandig dat ING de internetspaarbank ING Direct verkocht, omdat de bankverzekeraar daarmee de kip met de gouden eieren slachtte. 9 Als leraar moet je over een zekere humor beschikken en je moet niet op alle slakken zout leggen. 10 Volgens de krant heeft de regering met deze maatregelen om de woningmarkt in beweging te brengen het paard achter de wagen gespannen. 17

18 Opdracht 20 1 Als je de Staatsloterij wint, moet je dat niet aan de grote klok hangen, want dan krijg je allerlei liefdadigheidsorganisaties op je dak, die om je geld komen bedelen. 2 Ronald Koeman en Louis van Gaal zijn ervaren voetbalcoaches, die het klappen van de zweep kennen en elke club naar betere prestaties kunnen leiden. 3 Veel Nederlanders hebben ten onrechte de neiging alle allochtonen over één kam te scheren, want tussen de verschillende etnische groeperingen is er een groot verschil in maatschappelijke participatie. 4 Nu onze winst door de economische malaise al drie jaar achtereen is teruggelopen, moeten we als organisatie de broekriem aanhalen en helaas zullen daarbij enkele ontslagen vallen. 5 Toen de onderhandelende delegaties besloten beide wat water bij de wijn te doen, was er snel een compromis bereikt en kon het akkoord worden getekend. 6 Als we het aantal lesuren verminderen, snijdt het mes aan twee kanten: de leerlingen zijn blij dat ze eerder vrij zijn en als school houden we behoorlijk wat geld over. 7 Hoewel de oppositie met klem vroeg om een verzachting van de bezuinigingen op de gezondheidszorg, kreeg ze nul op het rekest: de minister wilde niets toegeven. 8 De partij probeerde de fraude van haar leider in de doofpot te stoppen, want als het misdrijf bekend werd, zou dat de verkiezingsuitslag zeker negatief beïnvloeden. 9 Nadat de alpinist er tot drie keer toe niet in geslaagd was de Mount Everest te bedwingen, wierp hij de handdoek in de ring en ging hij zich richten op lagere bergtoppen. 10 De minister was boos op de ambtenaar die de misstanden op het departement aan buitenstaanders bekend had gemaakt, omdat de bewindsman het niet correct vond om de vuile was buiten te hangen. Opdracht 21 1 de vinger aan de pols houden 2 een rib uit mijn lijf 3 een slag om de arm houden 4 het hoofd in de schoot leggen 5 iemand de hand boven het hoofd houden 6 iemand het vuur na aan de schenen leggen 7 op grote voet leven 8 tegen de borst stuiten 9 van de hand wijzen 10 zijn snor drukken b de ontwikkelingen goed in de gaten houden d een grote uitgave e een voorbehoud maken; iets toezeggen onder voorwaarden a de moed verliezen; het opgeven h iemand beschermen; iemand verdedigen g het iemand moeilijk maken; iemand scherp ondervragen i met geld smijten c een afkeer van iets hebben; iets volstrekt verkeerd vinden j verwerpen; afstemmen f ertussenuit knijpen; zich ergens aan onttrekken Opdracht 22 Eigen antwoord, bijvoorbeeld: 1 Nadat de raad van bestuur de scholenorganisatie bijna failliet had laten gaan, besloot de onderwijsinspectie de vinger aan de pols te houden. 2 Job heeft een prachtige stereo-installatie, maar die kostte hem wel een rib uit zijn lijf. 3 Ik wil graag zaterdag met je mee naar die luchtvaartshow, maar ik moet een slag om de arm houden, want het kan zijn dat ik moet helpen mijn zusje te verhuizen. 4 Toen de toptennisser voor de achtste keer in de eerste ronde van een toernooi verloor, legde hij het hoofd in de schoot en besloot hij zijn carrière te beëindigen. 5 Hoewel Barbara tegen roken was, hield ze Guido de hand boven het hoofd toen de docentenvergadering hem van school wilde verwijderen omdat hij gerookt had op het plein. (naar: Het rookoffer van Tessa de Loo) 18

19 6 De ondervragers van de politie legden Jason het vuur na aan de schenen met hun scherpe vragen, maar hij bleef ontkennen dat hij bij de overval ook maar enige betrokkenheid had. 7 We hebben als organisatie jarenlang op te grote voet geleefd: prachtige kantoorgebouwen, luxe personeelsfeesten, het kon allemaal niet op; we zullen in de toekomst echt wat zuiniger moeten zijn. 8 De strenge maatregelen die de VVD tegen asielzoekers wilde nemen, stuitten de leden van coalitiepartner PvdA tegen de borst. 9 De onderhandelaars wezen het voorstel van de hand, omdat zij wisten dat hun achterban een arbeidsovereenkomst zonder loonsverhoging nooit zou accepteren. 10 Als er karweitjes gedaan moeten worden, drukt Bas zijn snor, zodat het werk altijd op zijn twee zusjes neerkomt. (zie opdracht 18 zin 8) Opdracht 23 Eigen antwoord. 19