Vaste commissie voor Financiën uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG (070) ECGF/U

Transcriptie

1 Vaste commissie voor Financiën uit de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG doorkiesnummer (070) betreft Belastingplicht overheidsbedrijven uw kenmerk ons kenmerk ECGF/U bijlage(n) datum 4 april 2013 Geachte heer/mevrouw, Op 17 april 2013 vergadert u met de Staatssecretaris van Financiën over de belastingplicht van overheidsbedrijven. Aanleiding is het verslag van het schriftelijk overleg van 8 maart 2013 over de belastingheffing overheidsbedrijven (Kamerstukken II 2012/2013, 31213, nr. 9). Het verslag betreft de antwoorden van de Staatssecretaris van Financiën op door u gestelde vragen naar aanleiding van de notitie belastingplicht van overheidsbedrijven en bijbehorende brief van 11 mei 2012 (31213, nr. 7). De Staatssecretaris van Financiën kiest in de brief van 11 mei 2012 voor de zogenaamde indirecte ondernemingsvariant, waarbij indirecte overheidsbedrijven belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting (Vpb) worden. Publiekrechtelijke lichamen zouden in verband hiermee voor sommige van hun (ondernemings)activiteiten verplicht een privaatrechtelijke rechtsvorm moeten kiezen. Wat ons betreft zijn er vijf ijkpunten, die wij graag onder uw aandacht brengen. 1. Gemeenten moeten zelf kunnen (blijven) bepalen in welke vorm zij een bepaalde activiteit uitvoeren. 2. Oogmerk van de Vpb-plicht van overheidsbedrijven is het creëren van een gelijk speelveld en het voorkomen van verboden staatssteun. Wij bevelen aan onderzoek te laten doen naar de daadwerkelijke fiscale positie van overheidsbedrijven in andere EU-lidstaten. 3. Zolang een gemeente zelf een wettelijke taak uitvoert, kan nooit sprake zijn van concurrentieverstoring. 4. Met een Vpb-plicht van overheidsbedrijven wordt geen geldoverheveling van gemeenten naar het Rijk beoogd. Als er geld van gemeenten naar het Rijk gaat, moet daarvoor compensatie worden geboden. 5. Als er noodzaak is om tot een Vpb-plicht van overheidsbedrijven te komen, dan moet deze niet onnodig ingewikkeld zijn en onnodig veel administratieve lasten oproepen. Wij lichten deze hieronder toe. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

2 Ad 1 Vrijheid bij vormgeving activiteit is grondrecht gemeenten Gemeenten moeten zelf kunnen (blijven) bepalen in welke vorm zij een bepaalde activiteit uitvoeren Het verplicht verzelfstandigen van gemeentelijke activiteiten in privaatrechtelijke rechtspersonen strijdt met het grondrecht van gemeenten tot regeling en bestuur van hun huishouding (artikelen 124 en 128 Grondwet). Aan de juridische vormgeving die gemeenten kiezen voor een bepaalde door hen wenselijk geachte activiteit, liggen vooral bestuurlijke en politieke keuzes ten grondslag. Het verzelfstandigen van activiteiten: - heeft gevolgen voor de instrumenten die het gemeentebestuur heeft om haar publieke doelstellingen te realiseren; - wordt soms tegengehouden door burgers; - kan de continuïteit op de lange termijn in gevaar brengen; - betreft complexe en vaak meerjarige projecten die onder andere gepaard gaan met ingrijpende rechtspositionele en financiële aspecten; - kan vaak niet kostenneutraal worden uitgevoerd door wetgeving op het gebied van de Vpb, de omzetbelasting en de overdrachtsbelasting. Mocht verzelfstandiging van activiteiten vanwege de Vpb-heffing aan gemeenten worden opgelegd (wat dus niet de bedoeling mag zijn), dan gaan de gemeenten ervan uit dat de kosten volledig worden gecompenseerd. De gemeenten hebben immers geen belang bij het maken van die kosten. Ad 2 en 3 Gelijk speelveld; geen staatssteun Aanleiding voor de voorgestelde verruiming van de Vpb-plicht van overheidsbedrijven is het creëren van een gelijk speelveld en het voorkomen van verboden staatssteun. Er moet een gelijk speelveld bestaan ten opzichte van de interne markt. Door specifiek juridisch regime voor overheden nooit gelijk speelveld Waar voor gemeenten en overheden in het algemeen een specifiek juridisch regime geldt, kan er nooit een gelijk speelveld met marktpartijen bestaan. Wij noemen als voorbeeld: - de inzamelplicht voor huisvuil (Wet milieubeheer); - de zorgplicht voor het (afval)water (Waterwet); - de plicht tot het hebben van een gemeentelijke begraafplaats (Wet op de lijkbezorging); - de verplichte samenwerking in de veiligheidsregio s (Wet veiligheidsregio s); - de inrichting en het beheer van de openbare ruimte (Gemeentewet en andere wetten). Zolang een gemeente zelf een wettelijke taak uitvoert, kan ons inziens nooit sprake zijn van concurrentieverstoring. Wet markt en overheid biedt waarborgen voor gelijk speelveld Bij het door gemeenten (overheden) verrichten van economische activiteiten bevat de Mededingingswet (als gevolg van de Wet markt en overheid) al waarborgen voor een gelijk speelveld: - Artikel 25i bevat de verplichting voor overheden om, als zij economische activiteiten verrichten, hiervoor ten minste de integrale kosten door te berekenen aan de afnemers. - Artikel 25j bevat een verbod aan overheden om overheidsbedrijven te bevoordelen. Daarbij verdient opmerking dat een maximum van kostendekking geldt waar het gaat om door gemeenten in rekening gebrachte bestemmingsheffingen in verband met zorgplichten of retributies voor gebruik van gemeentebezittingen, -werken of -inrichtingen of voor dienstverlening (zie bijvoorbeeld artikel Wet milieubeheer en de artikelen 228a en 229b Gemeentewet, respectievelijk de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en de retributies betreffend). Bij een gelijk speelveld zouden voor gemeenten ook winsten mogelijk moeten zijn. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

3 Onderzoek nodig naar feitelijke fiscale positie overheidsbedrijven in andere EU-lidstaten Wij ontvangen signalen van een internationaal opererend adviesbureau dat de situatie in een aantal ons omringende landen van de Europese Unie (hierna: EU-lidstaten) in het algemeen niet wezenlijk afwijkt van die in Nederland. De informatie die de Staatssecretaris van Financiën verstrekt in zijn antwoorden van 8 maart 2013 over de situatie in België, Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië blijft steken in algemeenheden en veronderstellingen en neemt de scepsis over de belastingplicht van overheidsbedrijven in andere EUlidstaten niet weg. Bovendien is nog steeds onduidelijk bij welke activiteiten in Nederland sprake zou zijn van verboden staatssteun of van concurrentieverstoring, zoals ook blijkt uit de antwoorden van de staatssecretaris. Het verdient daarom aanbeveling voordat er wettelijke maatregelen worden genomen onderzoek te doen naar de daadwerkelijke fiscale positie van overheidsbedrijven in andere EU-lidstaten, bijvoorbeeld van vervoersbedrijven, grondbedrijven, afvalbedrijven, havenbedrijven en parkeerbedrijven. Alleen dan krijgen we een duidelijk beeld van de mate van staatssteun of concurrentieverstoring als gevolg van de huidige wetsystematiek. Het mag niet zo zijn dat er in Nederland een gelijk speelveld wordt gecreëerd, terwijl tegelijkertijd en als gevolg daarvan een ongelijk speelveld tussen Nederlandse en andere Europese overheidsbedrijven ontstaat. Geen staatssteun De staatssecretaris heeft aangegeven dat de Europese Commissie (EC) al geruime tijd onderzoek doet naar de wijze waarop overheidsbedrijven in Nederland in de heffing van de Vpb worden betrokken. Punt van zorg zou zijn dat overheidsbedrijven, door het niet betrokken zijn in de heffing, staatssteun ontvangen die niet verenigbaar is met de interne markt. De staatssecretaris heeft steeds aangegeven dat de ondernemingsvariant deze zorg weg zou kunnen nemen, waardoor voorkomen wordt dat de EC verdere stappen onderneemt. Wij zouden graag zien dat de staatssecretaris meer duidelijk verschaft over de precieze bezwaren van de EC, de Nederlandse reactie tot nu toe en de vervolgprocedure. Wij zijn graag bereid om met het Rijk samen te werken in reactie op een eventuele procedure die de EC zou starten. Mede in het licht van de staatssteunaspecten zijn uitzonderingen mogelijk, die nader onderzoek rechtvaardigen. Ad 4 Geen geldoverheveling Met het uitbreiden van de Vpb-plicht van overheidsbedrijven beoogt het kabinet geen geldoverheveling van de ene overheid (onder andere gemeenten) naar de andere overheid (het Rijk). Daar waar winsten door de Vpb-plicht worden afgeroomd, hebben gemeenten minder bestedingsruimte. Dit verlies aan bestedingsruimte moet op passende wijze worden gecompenseerd. Anders gaat er een prijsopdrijvend effect uit van een eventuele Vpb-plicht, nog afgezien van het effect van de verhoging van de administratieve lasten die de Vpb-plicht met zich brengt. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

4 Ad 5 Geen complexe regelgeving; beperking administratieve lasten Wij onderschrijven de doelstelling van het kabinet om de toename van administratieve lasten als gevolg van de invoering van een belastingplicht zoveel mogelijk te beperken, zonder de doelstelling van een gelijk speelveld uit het oog te verliezen. Als voorbeeld noemt de Staatssecretaris van Financiën het niet in de heffing betrekken van de ondernemingsactiviteit waarbij er gelet op de aard of beperkte omvang ervan geen sprake is van een relevante concurrentieverstoring, omdat een belastingplicht niet opweegt tegen de verzwaring van administratieve lasten en uitvoeringskosten. Maar zo n bagatelbepaling voorkomt nog niet dat gemeentelijke bedrijven hun boekhouding moeten aanpassen aan de fiscaliteit. Dat is een groot voordeel van de huidige wetsystematiek van vrijgesteld, tenzij. Op veel economische activiteiten die gemeenten direct of indirect ontplooien, leggen zij geld toe. Van het maken van winst is doorgaans geen sprake, noch van concurrentieverstoring. Vaak gaat het ook om activiteiten die niet door de private sector worden opgepakt, omdat zij niet rendabel zijn. Vergelijk de opsomming van mogelijk concurrentieverstorende ondernemingsactiviteiten die de staatssecretaris geeft in het verslag van het schriftelijk overleg (31213, nr. 9, pag. 12). Waar gemeentelijke activiteiten niet winstgevend kunnen zijn, heeft het geen zin aangiften Vpb te laten indienen. De inspecteurs kunnen alleen maar concluderen dat er geen belasting is verschuldigd. Kortom, dat zou voor alle betrokkenen alleen maar zinloos werk zijn. Niet uitgesloten is dat een regeling van belast, tenzij beter voldoet aan het criterium van eenvoud dan de indirecte ondernemingsvariant en leidt tot minder administratieve lasten. Bij dat tenzij denken wij aan: a. kwalitatieve uitzonderingen: vrijstelling voor activiteiten in het kader van een publieke taak of die het algemeen belang dienen; b. kwantitatieve uitzonderingen: vrijstelling van additionele activiteiten die zich bij de publieke taak of het dienen van het algemeen belang voordoen, om marginale activiteiten eruit te filteren. Een vrijstelling betekent in onze optiek dat de fiscale verslaggevingsregels niet gelden. Ook met algemeen geformuleerde vrijstellingen kan een robuust belastingstelsel vorm krijgen. Tot slot Over de Vpb-plicht van overheidsbedrijven is nog veel onduidelijk. Wij begrijpen de noodzaak tot hervorming. Ook wij willen een robuust stelsel dat recht doet aan de verschillen tussen de publieke en private sector en die niet verder gaat dan de Europese staatssteunregels voorschrijven. Verder onderzoek daarnaar is nodig. In het bijzonder vragen wij ook onderzoek te verrichten naar de mogelijkheden tot het aanwijzen van bepaalde activiteiten tot diensten van algemeen economisch belang en hoe dit eenvoudig(er) kan worden gerealiseerd binnen de kaders van het Europees Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Naast de invloed van de juridische vormgeving zullen ook de fiscale faciliteiten in de Vpb, zoals de mogelijkheden om resultaten van verschillende activiteiten te consolideren, hun invloed gaan krijgen op het handelen van overheden. Zo hebben bedrijven de mogelijkheid om bedrijfsonderdelen die in verschillende rechtspersonen zijn georganiseerd samen te voegen tot een fiscale eenheid. Wij nemen aan dat gemeenten bij een Vpb-plicht ook van deze faciliteiten gebruik kunnen maken, in de zin dat resultaten geconsolideerd kunnen worden. VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel

5 Indien u naar aanleiding van deze brief nog vragen hebt, zijn wij graag tot een toelichting bereid. U kunt daarvoor contact opnemen met mr. J.W. de Joode, telefoon of janwillem.dejoode@vng.nl. Een afschrift van deze brief hebben wij gezonden aan de Staatssecretaris van Financiën en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten drs. C.J.G.M. de Vet Waarnemend voorzitter directieraad VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel