Wijzigingen aan de EPB-eisen en -regelgeving vanaf 2017

Transcriptie

1 1 Wijzigingen aan de EPB-eisen en -regelgeving vanaf 2017 Inhoudstafel INHOUDSTAFEL... 1 INLEIDING NIEUWE EPB-EISEN EN METHODE VOOR EPN-GEBOUWEN DEFINITIES AARD VAN DE WERKEN Herbouw en gedeeltelijke herbouw Functiewijziging en ingrijpende energetische renovatie Ontmanteling en ingrijpende energetische renovatie AANGEPASTE EPB-EISEN VANAF 1 MAART Hernieuwbare energie Aanpassing van de voorwaarden van de kwaliteitseisen Hernieuwbare energie: nieuwe eisen vanaf 1 maart Eisen voor technische installaties bij industriegebouwen vanaf 1 maart Hygiënische ventilatie EPB-EISEN VANAF U-max-waarden E-peil EPW E-peil EPN Hernieuwbare energie EPB-EISEN VANAF E-peil EPN en residentieel OPHEFFEN STRENGERE EISEN DOOR GEMEENTEN UITZONDERINGEN Gedeeltelijke vrijstellingen bij renovaties Vrijstelling of afwijking op het E-peil is mogelijk in uitzonderlijke gevallen Samenstelling aanvraagdossier vrijstelling of afwijking...15

2 2 Inleiding Na 10 jaar energieprestatieregelgeving heeft de bouwsector een grote sprong gemaakt richting energiezuinig (ver)bouwen. De energieprestaties van nieuwe gebouwen verbeteren jaar na jaar en het aanscherpingspad tot bijna energieneutrale nieuwe gebouwen in 2021, ligt vast, zowel voor woningen als voor niet-residentiële gebouwen,. De Vlaamse Regering moet minstens om de twee jaar de EPB-eisen en de berekeningsmethodiek evalueren. Ze houdt daarbij rekening met het kostenoptimale niveau van het peil van primair energieverbruik, om te garanderen dat de vooropgestelde eisen haalbaar en betaalbaar blijven. De procedures en de administratieve lasten die bij de regelgeving horen, worden om de vier jaar geëvalueerd en, indien nodig, aangepast. Het VEA startte in 2015 het proces voor het opmaken van de vierde EPB-evaluatie. Die kijkt niet enkel naar de ervaringen met tien jaar EPB-eisen sinds 2006, maar blikt vooral vooruit naar de Europese doelstelling om vanaf 2021 enkel bijna-energieneutrale (BEN) nieuwe gebouwen te bouwen. In de EPB-evaluatie 2015 onderzocht het VEA of de verschillende domeinen van de energieprestatieregelgeving (eisen, methodiek, procedures) klaar zijn om te komen tot BENgebouwen. Het baseerde zich op de resultaten van een aantal beleidsvoorbereidende studies en overleg met de sector. Om de voorstellen uit deze evaluatie te kunnen opnemen in de energieprestatieregelgeving is een wijziging van het Energiedecreet van 8 mei 2009 en van het Energiebesluit van 19 november 2010 nodig. Dit document beschrijft de wijzigingen aan het Energiebesluit. De wijzigingen aan het decreet lichten we toe in het voorjaar van De wijzigingen die vanaf 2018 ingaan, komen in de loop van 2017 verder aan bod. 1. Nieuwe EPB-eisen en methode voor EPN-gebouwen Het wijzigingsbesluit van 18 december 2015 voert de nieuwe EPB-eisen in voor niet-residentiële gebouwen met vergunningsaanvraag of melding vanaf 1 januari Bijlage VI 'EPN-methode voor niet-residentiële gebouwen is een bijlage bij het Energiebesluit van 19 november 2010 met de nieuwe rekenmethode voor dossiers met vergunningsaanvraagdatum of melding vanaf 1 januari Vanaf 2017 vormen kantoren, scholen en ASB samen de niet-residentiële gebouwen, afgekort EPNgebouwen (EnergiePrestatie van Niet-residentiële gebouwen). Welke EPB-eisen daarvoor gelden, ziet u in de EPB-eisentabellen van De specifieke E-peileis voor een niet-residentieel gebouw hangt af van de functies in dat gebouw: gezondheidszorg, handel, logeerfunctie,. Hoe het E-peil van niet-residentiële gebouwen met een vergunningsaanvraag of melding vanaf 2017 wordt berekend, bepaalt de EPN-rekenmethode. In de EPN-cursus wordt uitgelegd wat de EPNmethode inhoudt, wat de verschilpunten zijn met de EPU-methode, waarom en hoe u een project indeelt in functionele delen, hoe u de E-peileis bepaalt,. Praktijkvoorbeelden illustreren de regelgevende achtergrond. Deze wijziging werd al aangekondigd in de EPB-nieuwsbrieven (januari) en (september).

3 3 2. Definities aard van de werken 2.1 Herbouw en gedeeltelijke herbouw Zie: punt 46/2 en 47/1 van artikel 1.1.1, 2 van het Energiebesluit. Het VEA kreeg de afgelopen jaren regelmatig vragen over specifieke situaties, waarbij het niet duidelijk was of de werken als renovatie moesten worden beschouwd (en dus geen E-peileis van toepassing was ) of als nieuwbouw (en dus mét E-peileis). Er ontbraken in de regelgeving concrete criteria om een duidelijk onderscheid te kunnen maken. De aard van de werken bepaalt het type en het niveau van de EPB-eisen. Voor de aangifteplichtige is het belangrijk om het eisenpakket vóór de start van de werken te kennen. Door de wijzigingen in het Energiebesluit worden een herbouw en een gedeeltelijke herbouw gelijkgesteld aan nieuwbouw. De definities van ingrijpende energetische renovatie, van nieuwbouw en van renovatie werden daarvoor aangevuld. Er geldt een E-peileis als: het nieuw gebouwde deel groter is dan 800m³ of het nieuw gebouwde deel een wooneenheid bevat of minstens 75% van de scheidingsconstructies die grenzen aan de buitenomgeving nieuw zijn. Het laatste criterium is nieuw: als bij een verbouwing minstens 75% van de scheidingsconstructies (grenzend aan buitenomgeving) nieuw gebouwd worden, moet het gebouw aan een maximaal E-peil voldoen. De impact is eerder beperkt: het grootste deel van de gewone verbouwingen en uitbreidingen zal onder renovatie blijven vallen. Voor een aantal echt grote werken zal dit leiden tot een E-peileis, terwijl die er vroeger niet was. Een voorbeeld: een woning wordt bijna volledig afgebroken, op enkele muren en ruimten na. Het nieuw gebouwde deel bevat geen volledige wooneenheid, want de bestaande badkamer blijft behouden: Vroeger moest deze situatie niet voldoen aan de E-peileis. Met de wijziging is een criterium toegevoegd (75%) zodat dergelijke extreme gevallen tóch een E-peileis krijgen. 2.2 Functiewijziging en ingrijpende energetische renovatie Zie: punt 50 en punt 113 van artikel 1.1.1, 2 van het Energiebesluit. Functiewijziging verdwijnt Vroeger gold een K-peileis voor gebouwen groter dan 800 m³ die een functiewijziging ondergingen. Deze eis was van toepassing op het hele gebouw, dus ook op het deel van het gebouw dat niet verbouwd werd. Ook functiewijzigingen waarbij enkel de vensters werden vervangen, moesten voldoen aan de K-peileis. De bouwheer was in dat geval gedwongen om werkzaamheden uit te voeren aan de gebouwschil (vb. isoleren) om aan de K-peil-eis te voldoen. In het wijzigingsbesluit wordt een functiewijziging opgenomen in de definitie van een ingrijpende energetische renovatie. Dat betekent dat de K-peileis wegvalt voor de functiewijziging van alle bestemmingen en dat voor een aantal functiewijzigingen voortaan ook de installaties moeten ingerekend worden.

4 4 Het opnemen van een functiewijziging onder de definitie ingrijpende energetische renovatie betekent voor een klein aantal gebouwen een kleine verstrenging. Die ligt in de lijn van de maatschappelijke evoluties (zoals het Renovatiepact). Aanpassing van de definitie van ingrijpende energetische renovatie De definitie voor de ingrijpende energetische renovatie werd ook verduidelijkt. Het volledig vervangen van de technische installaties werd vervangen door het volledig vervangen van minstens de opwekkers. De aanpassing geeft een antwoord op de volgende onduidelijke situaties: Het komt bij zeer ingrijpende renovaties regelmatig voor dat delen van de technische installaties, zoals een aantal leidingen of een aantal afgifte-elementen, behouden blijven. Om te kunnen spreken van een ingrijpende energetische renovatie moet, volgens de aangepaste definitie, in elk geval de warmteopwekker vervangen worden. Bij de meeste renovaties is er vóór de start van de werken wel een verwarmingsinstallatie en een tapwaterinstallatie aanwezig, maar geen koeling, ventilatie of hernieuwbare energie. Om te kunnen spreken van een ingrijpende energetische renovatie, volstaat het, volgens de aangepaste definitie, dat de opwekker voor warmte of koude vervangen wordt en niet dat alle technische installaties volledig worden vervangen. In de versie van de EPB-software 3G kan, als aard der werken voor aanvragen vanaf 1 maart 2017 nog enkel gekozen worden voor: Nieuwbouw (of hiermee gelijkgesteld); Renovatie; Ingrijpende energetische renovatie. Aard der werken voor aanvraagdatum vanaf 1 maart Ontmanteling en ingrijpende energetische renovatie Zie: punt 50 en punt 111 van artikel 1.1.1, 2 van het Energiebesluit. In de definitie van ontmanteling wordt het criterium minstens 75% van de gevels worden vervangen vervangen door minstens 75% van de bestaande en nieuwe scheidingsconstructies die het beschermd volume omhullen en die grenzen aan de buitenomgeving worden geïsoleerd. Onder ontmantelen werd tot nu toe verstaan: een gebouw dat volledig gestript wordt, waarbij quasi enkel de draagstructuur (ruwbouw) behouden wordt, en dat opnieuw wordt opgebouwd. In de praktijk gaat het vooral over (grote) kantoorgebouwen, aangezien dit enkel voor gebouwen groter dan 3000 m³ geldt. Voor een ontmanteling gelden exact dezelfde eisen als voor nieuwbouw. Eén van de criteria om te spreken van ontmanteling is dat 75% van de gevels moet vervangen worden. Dit zorgde voor heel wat verwarring in de praktijk. Wat zijn gevels (nergens gedefinieerd)? Zitten de ramen daar ook bij of niet? En wat is vervangen? Moet de gevel helemaal worden weggenomen en

5 5 opnieuw geplaatst? Of spreekt men ook van vervangen als enkel de buitenafwerking (en al dan niet de isolatie) worden weggenomen en vervangen? Tot nu toe moest een verslaggever nagaan of al dan niet 75% van de gevels wordt vervangen, om te oordelen of het om een ontmanteling ging of niet. Om te oordelen of het een ingrijpende energetische renovatie betreft, moest hij nagaan of al dan niet 75% van de scheidingsconstructies die grenzen aan de buitenomgeving worden geïsoleerd. Dat betekent dat hij tweemaal een verschillende oppervlakte moet berekenen om te oordelen welke werkzaamheden van toepassing zijn. Bovendien zijn noch gevels, noch vervangen nader gedefinieerd, zodat dit tot veel verwarring leidde. Met de voorgestelde vereenvoudiging wordt het meest eenduidige criterium overgehouden. Deze vereenvoudiging zal er voor zorgen dat meer gebouwen aan de definitie van ontmanteling zullen voldoen, dan nu het geval is. Het gaat om gebouwen groter dan 3000m³ die quasi volledig gestript worden, maar waarbij de draagmuren blijven staan en geïsoleerd worden. Bij dergelijke ingrijpende werken is het wenselijk om toe te werken naar een goede energieprestatie en een E- peileis op te leggen. 3. Aangepaste EPB-eisen vanaf 1 maart Hernieuwbare energie Zie: artikel /2 (EPW), artikel /3 (EPN) en artikel (IER), 5 van het Energiebesluit Aanpassing van de voorwaarden van de kwaliteitseisen Orientatie en helling bij zonneboiler en fotovoltaïsche panelen (PV) Let op! Dit geldt pas voor meldingen en vergunningen vanaf 1 juli De technologie van PV-panelen kende de laatste jaren een enorme evolutie: vlakke gevelpanelen kunnen bijvoorbeeld ook diffuus licht opvangen. Het is daarom niet langer wenselijk om beperkingen op te leggen aan de helling en de oriëntatie. De rekenmethodiek zélf houdt wel nog rekening met de invloed van deze parameters op de productie, maar installaties die buiten de voorwaarden vallen, zullen niet meer uitgesloten worden. Zo krijgt de bouwheer een grotere keuzevrijheid om te voldoen aan het minimumaandeel hernieuwbare energie. De invloed op het E-peil zorgt ervoor dat er een stimulans blijft om de panelen op een zo gunstig mogelijke helling en oriëntatie te plaatsen. Voor zonneboilers gelden analoge principes en worden dezelfde voorwaarden geschrapt. Aanpassingen participatie Om het verplichte aandeel hernieuwbare energie in te vullen, kan gekozen worden voor participatie in een project. In de voorwaarden voor de participatie zijn aanpassingen aangebracht om de administratieve lasten te verlagen: Voordien moest de participatie gebeuren in een organisatie die enkel de realisatie van projecten voor hernieuwbare energie als doel had. Deze organisatie mag voortaan ook andere maatschappelijke doelen hebben, naast de hernieuwbare energieprojecten.

6 6 Het project waaraan de bouwheer participeert, mag ook buiten de eigen provincie of aanpalende gemeente liggen, zo lang het maar binnen het Vlaamse Gewest ligt. Daardoor wordt de drempel kleiner om een dergelijke organisatie op te richten. De koppeling van de naam van de bouwheer met het project blijft wél verplicht, om enerzijds de band van de investeerder met het project te versterken, en anderzijds om de controle op de naleving van de inhoudelijke voorwaarden mogelijk te maken Hernieuwbare energie: nieuwe eisen vanaf 1 maart 2017 Vereist minimumaandeel hernieuwbare energie EPW EPN Nieuwbouw 10 kwh/m².jaar ofwel 1 van 6 maatregelen 15 kwh/m².jaar 10 kwh/m² voor kantoren en scholen, niet voor ASB! 10 kwh/m².jaar Ingrijpende energetische renovatie Geen eis 10 kwh/m².jaar Geen eis 10 kwh/m².jaar Sinds 2014 geldt de verplichting om bij nieuwbouw een minimum hoeveelheid energie te halen uit hernieuwbare bronnen. Voor publieke gebouwen is dat verplicht sinds Voor elke hernieuwbare energiebron die men kan toepassen, is een minimale energieproductie vastgelegd. Er zijn drie aanpassingen doorgevoerd via het wijzigingsbesluit: 1. De invulling van het minimumaandeel hernieuwbare energie via fotovoltaïsche panelen (PV) of via een combinatie van hernieuwbare energietoepassingen verhoogt voor vergunningsaanvragen van 1 maart 2017 naar 15 kwh/m². Voor PV bedroeg de minimale eis voor vergunningsaanvragen vanaf kwh per m² bruikbare vloeroppervlakte en per jaar. Voor aanvragen vanaf 2016 is dat verhoogd tot minstens 10 kwh/m². Uit de praktijk blijkt dat dat weinig ambitieus is: meestal is meer dakoppervlakte beschikbaar en dus een hogere productie gemakkelijk mogelijk én is het verbruik in het gebouw veel hoger dan 10 kwh/m². Voorbeeld: voor een woning van 200 m² komt de eis van 10 kwh/m² op 2000 kwh primair/jaar. Dit vereist een installatie van slechts 0,9 kwp, of een dakoppervlakte van ongeveer 8 m² en een PV-productie van 800 kwh. Bouwheren en leveranciers die nét willen voldoen aan deze verplichting, maken gebruik van minimale standaardoplossingen. Daardoor blijft een belangrijk kostenefficiënter potentieel onbenut. 2. Niet louter de kantoren en scholen, maar álle niet-residentiële gebouwen moeten vanaf 2017 voldoen aan het verplicht minimumaandeel hernieuwbare energie. Het minimumaandeel hernieuwbare energiebronnen is vanaf 2017 ook van toepassing voor EPN-categorieën buiten kantoor- en schoolgebouwen. Om de introductie niet te moeilijk te

7 7 maken, werd beslist om voor EPN te starten met een eis van 10 kilowattuur/jaar energie per m Ook ingrijpende energetische renovaties moeten voldoen aan het verplichte minimumaandeel hernieuwbare energie. Het minimumaandeel hernieuwbare energiebronnen in nieuwbouw werd ingevoerd via artikel 13.4 van de Richtlijn 2009/28/EG. Op dat moment was er in Vlaanderen geen kader voor bestaande gebouwen die een ingrijpende energetische renovatie ondergaan. De richtlijn vereist ook een omzetting naar bestaande gebouwen die ingrijpend gerenoveerd worden. Daarom werd beslist om samen met de bovenstaande wijzigingen het minimumaandeel ook van toepassing te maken op gebouwen (zowel EPW als EPN) die ingrijpend energetisch gerenoveerd worden, en dit volgens eenzelfde pad als bij EPN. 3.2 Eisen voor technische installaties bij industriegebouwen vanaf 1 maart 2017 Zie: artikel /4 van het Energiebesluit Voor vergunningsaanvragen en meldingen vanaf 2015 gelden installatie-eisen voor renovaties. Ook voor de renovatie van industriegebouwen. Voor nieuwe industriegebouwen waren tot nu toe enkel EPB-eisen van toepassing op de gebouwschil en minimale ventilatie-eisen. Nieuwe industriegebouwen met vergunningsaanvraag of melding vanaf 1 maart 2017 moeten ook voldoen aan de installatie-eisen. Dat zorgt ervoor dat nieuwe industriegebouwen niet enkel performant zijn qua gebouwschil, maar ook op vlak van de technische installaties. Er zijn verschillende redenen voor deze beslissing: Door het ontbreken van eisen op het vlak van installaties, waren de eisen voor een nieuwbouw industrie minder streng dan voor een renovatie van een industriegebouw. Deze situatie is niet logisch en ook vanuit het werkveld (vnl. verslaggevers en architecten) kwam de vraag waarom er bij renovatie van industriegebouwen eisen waren op het vlak van installaties en bij nieuwbouw niet. Bij de invoering van de installatie-eisen bij renovatie is de keuze gemaakt om de installatieeisen niet op te leggen voor nieuwbouw. Voor nieuwbouw is al een E-peileis van toepassing (wonen, kantoor en school) of wordt die van kracht vanaf 2017 (EPN: alle niet-residentiële gebouwen met uitzondering van industrie en landbouw). Het E-peil omvat een evaluatie van de prestaties van de installaties, waardoor afzonderlijke installatie-eisen overbodig zijn. Voor industriegebouwen geldt er voor nieuwbouw echter geen E-peileis. 3.3 Hygiënische ventilatie Dimensionering regelbare toevoerroosters: RTO en RAO bij 10 Pa en zelfregelendheidsklasse P3 Zie: Punt 1/2 van bijlage IX bij het Energiebesluit van 19 november 2010 Momenteel moet in residentiële toepassingen een RTO/RAO steeds gedimensioneerd worden bij een drukverschil van 2 Pa. In niet-residentiële toepassingen daarentegen is het toegelaten de RTO/RAO te dimensioneren bij een drukverschil van 10 Pa, op voorwaarde dat in de ruimte waarin de RTO/RAO zich bevindt, een mechanische afvoer respectievelijk toevoer aanwezig is. Vanaf 1 maart 2017 mag ook in woongebouwen in een droge ruimte waarin zich een mechanische

8 8 afvoer bevindt, een RTO gedimensioneerd worden bij 10 Pa in plaats van bij 2 Pa. Hetzelfde geldt voor een RAO in een natte ruimte waarin zich een mechanische toevoer bevindt, al zal dat in de praktijk nauwelijks voorkomen. Het gevolg is dat men minder RTO s zal nodig hebben om te voldoen aan de minimaal vereiste ontwerpdebieten. Dit hoeft geen probleem te geven naar binnenluchtkwaliteit, want de aanwezigheid van de mechanische afvoer zal ervoor zorgen dat het werkelijk gerealiseerde debiet voldoende groot zal zijn. RTO bij 2 of 10 Pa Bovendien wordt vanaf 1 maart 2017 voor een RTO/RAO, bij aanwezigheid van een mechanische afvoer/toevoer, sowieso gerekend met een zelfregelendheidsklasse P3, ongeacht de effectieve klasse van de RTO/RAO. Doorstroomopeningen Zie: Punt 1/3 van bijlage IX bij het Energiebesluit van 19 november 2010 Voor vergunningsaanvragen of meldingen vanaf 1 maart 2017, mogen in EPW-eenheden spleten onder de binnendeuren enkel nog als doorstroomopeningen worden beschouwd als de kleinste afmeting van de spleet ten minste 5 mm bedraagt. De spleethoogte wordt gemeten vanaf het niveau van de afgewerkte vloer. Als de vloerafwerking niet bekend is, wordt voor de vloerafwerking een dikte van 10 mm genomen. Hiermee wordt de eis voor doorstroomopeningen voor residentiële ventilatie analoog aan de eis voor doorstroomopeningen voor niet-residentiële ventilatie, waar altijd al gesteld werd dat een doorstroomopening minstens 5mm hoog moet zijn.

9 9 Spleet onder een deur 5mm Ter info: voor een spleet onder een deur wordt in de EPB-software gerekend met de volgende waarden: 0,36 m³/(h.cm²) spleet voor een drukverschil van 2 Pa; 0,80 m³/(h.cm²) spleet voor een drukverschil van 10 Pa. Prestaties volgens STS-ventilatie en prestatieverslag Zie: Punt 5/1 van bijlage IX en punt en B.2 van bijlage V bij het Energiebesluit van 19 november Vanaf 1 juli 2017 moet de verslaggever de EPB-gerelateerde prestaties van de ventilatie-installatie uit het ventilatieprestatieverslag rapporteren in de EPB-aangifte. Dat prestatieverslag is een neerslag van alle prestaties van de afgewerkte ventilatie-installatie, en kan berekeningen, observaties en metingen bevatten. Naast de EPB-gerelateerde prestaties van de installatie, zijn immers ook andere prestaties van belang, zoals akoestische prestaties, prestaties met betrekking tot de interactie van de ventilatie-installatie met andere installaties (bv. verwarmingsinstallaties, dampkap ), luchtfiltering,. Als de installatie op die punten onvoldoende presteert, riskeert het gebruik en de volledige kwaliteit van de installatie in het gedrang te komen. Om de aandacht voor ontwerp, uitvoering van ventilatiesystemen te vergroten en de kwaliteit ervan te verhogen, wordt vereist dat de prestaties van elk ventilatiesysteem worden bepaald via het kwaliteitskader en de kwaliteit ervan getoond wordt in het prestatieverslag. Het prestatieverslag omvat onder meer de prestaties van de natuurlijke toe- of afvoerroosters en de gemeten debieten bij systeem B, C of D. Als de prestaties niet volgens het kwaliteitskader zijn bepaald, en er geen prestatieverslag is opgemaakt, worden de prestaties beschouwd als niet gekend. Dat heeft tot gevolg dat de verslaggever alle hygiënische ventilatiedebieten (dus alle toevoer-, doorstroom- en afvoerdebieten) als 0,000 m³/h moet rapporteren in de EPB-software. In het energetische luik van de ventilatieinstallatie, moet de verslaggever de m-factor in dat geval altijd rapporteren met de waarde bij ontstentenis van 1,5. Zonder prestatieverslag moet de verslaggever bij een systeem D de

10 10 warmteterugwinning inrekenen via de (on)balans tussen de som van de geëiste toevoer- en afvoerdebieten. Gelijktijdig debiet bij renovatie Zie: Punt 6 van bijlage IX bij het Energiebesluit van 19 november 2010 Bij nieuwbouw (of gelijkaardige aard van werken) geldt: "Als ventilatiesystemen van een verschillend type (A, B, C, D) worden gecombineerd binnen de residentiële delen van dezelfde wooneenheid, wordt alleen het debiet van het preferent systeem in rekening gebracht voor het behalen van de minimaal vereiste debieten. Daarbij wordt het ventilatiesysteem dat het grootste aandeel van het minimaal vereiste debiet levert als het preferent systeem beschouwd." De praktijk wijst uit dat die bepaling in bepaalde renovatiesituaties moeilijk haalbaar is. Het vraagt vaak extra investeringen en verbouwingswerkzaamheden om de combinatie van systemen te vermijden. Daarom wordt de bepaling voor renovaties voortaan als aanbeveling gegeven en niet langer als eis. 4. EPB-eisen vanaf 2018 De E-peileisen worden vanaf 2018 aangescherpt. Andere regelgevende wijzigingen vanaf 2018 lichten we toe in de loop van U-max-waarden Zie: bijlage VII van het Energiebesluit De maximale U-waarde van muren tussen aparte wooneenheden, tussen wooneenheden en gemeenschappelijke ruimten én tussen wooneenheden en ruimten met een niet-residentiële bestemming wordt aangescherpt tot 0,6 W/m²K vanaf Op die manier moeten scheidingsconstructies tussen 2 entiteiten binnen hetzelfde gebouw en scheidingsconstructies tussen 2 entiteiten of gebouwen op aangrenzende percelen, aan dezelfde eis voldoen. De aangescherpte U-waarde van 0.6 /m²k sluit aan bij de aanname gebruikt in de studie voor het bepalen van het niveau van het toekomstige S-peil. (Meer uitleg over het S-peil dat in 2018 wordt geïntroduceerd, volgt in de loop van 2017.) De aangescherpte U-waarde volgt de gebouwde realiteit. Uit een analyse van de ingediende EPBaangiftes in de energieprestatiedatabank blijkt dat meer dan 60% van dergelijke constructies voor vergunningen aangevraagd in 2013, al voldoet aan de strengere eis 0,60 W/m².K. De impact op de bouwkost of de uitvoering van deze aanscherping is daarom beperkt. 4.2 E-peil EPW Zie: Artikel , 1 van het Energiebesluit Het verplichte E-peil voor nieuwbouw EPW bedraagt E40 vanaf Naar aanleiding van de evaluatie in 2013 werd het stapsgewijze aanscherpingspad voor het E-peil in 2014 vastgelegd: E50 in 2016, E40 in 2018 en E35 in Vanaf 2021 moet elke nieuwe woning

11 11 minstens voldoen aan de BEN-eisen (bijna-energieneutraal). Woningen met bouwaanvragen of meldingen vanaf 2021 moeten het E30-peil respecteren. Om te garanderen dat de vooropgestelde eisen haalbaar en betaalbaar blijven, liet het VEA in 2015 opnieuw de kostenoptimale E-peilen onderzoeken. De resultaten van deze studie tonen aan dat het voorziene aanscherpingspad haalbaar is. Het behouden van het aanscherpingspad zorgt bovendien voor een maximale continuïteit en voorzienbaarheid voor de bouwsector. 4.3 E-peil EPN Zie: Artikel , 2/1 van het Energiebesluit De Vlaamse Regering legde in 2014 het aanscherpingspad van het E-peil voor kantoren en scholen vast: E55 in 2016, E50 in 2018 en E45 in Vanaf 2021 moet elk nieuw kantoor- en schoolgebouw minstens voldoen aan de BEN-eisen (bijna-energieneutraal). Net zoals voor EPW, werd in 2015 een studie naar het kostenoptimum bij EPN-gebouwen uitgevoerd. Daarbij werden voor 11 gebouwen met in totaal 26 functies, verschillende scenario s doorgerekend. Vanaf 2017 geldt een E-peileis voor álle niet-residentiële gebouwen, dus niet enkel voor kantoren en scholen. De E-peileis en het E-peil worden anders berekend dan voor 2017, namelijk via de nieuwe EPN-methode. Een eenduidige vergelijking tussen het huidige eisenniveau voor kantoren en scholen met vergunningsaanvraag vóór 2017 en het eisenniveau vanaf 2017, is daardoor niet mogelijk. Bij het beoordelen van de reeds vastgelegde aanscherpingspaden wordt daarom enkel gekeken naar de resultaten van de huidige studie kostenoptimum (2015). Uit de resultaten blijkt dat er een bijsturing nodig is van de voorziene aanscherpingspaden voor kantoren en scholen. Er is beslist om voor EPN-functies vanaf 2018 het kostenoptimale niveau te benaderen en niet verder te gaan, zowel voor nieuwbouw als voor ingrijpende energetische renovaties Nieuwbouw E eis, fct Logeerfunctie Kantoor Onderwijs Gezondheidszorg met verblijf Gezondheidszorg zonder verblijf Gezondheidszorg operatiezalen Bijeenkomst hoge bezetting Bijeenkomst lage bezetting Bijeenkomst cafetaria/refter Keuken Handel

12 12 Sport: sporthal, sportzaal Sport: fitness, dans Sport: sauna, zwembad Technische ruimten Gemeenschappelijk Andere Onbekend Tabel 1: E-peileisen voor nieuwe EPN-gebouwen vanaf 2018 en vanaf 2021 (per EPN-functie). Ingrijpende energetische renovaties In dezelfde studie werd ook het E-peil voor ingrijpende energetische renovaties onderzocht. Op basis van die resultaten is beslist om de kostenoptimale niveaus te benaderen in 2021 en in 2018 een tussentijdse verstrenging in te voegen: E eis, fct Logeerfunctie Kantoor Onderwijs Gezondheidszorg met verblijf Gezondheidszorg zonder verblijf Gezondheidszorg operatiezalen Bijeenkomst hoge bezetting Bijeenkomst lage bezetting Bijeenkomst cafetaria/refter Keuken Handel Sport: sporthal, sportzaal Sport: fitness, dans Sport: sauna, zwembad Technische ruimten Gemeenschappelijk Andere

13 13 Onbekend Tabel 2: E-peileisen voor ingrijpende energetische renovaties van EPN-gebouwen vanaf 2018 en vanaf 2021 (per EPN-functie). 4.4 Hernieuwbare energie Zie: artikel /2 (EPW), artikel /3 (EPN) en artikel (IER), 5 van het Energiebesluit Eisen 2018 EPW EPN Nieuwbouw 15 kwh/m².jaar 15 kwh/m².jaar Ingrijpende energetische renovatie 15 kwh/m².jaar 15 kwh/m².jaar Het minimumaandeel uit hernieuwbare energiebronnen zal vanaf 2018 verstrengen voor nieuwe EPN-gebouwen en voor de ingrijpende energetische renovatie van zowel EPW- als EPN-gebouwen. Op die manier bereikt het verplichte minimumaandeel hernieuwbare energie zowel voor EPN als EPW en zowel voor nieuwbouw als voor ingrijpende renovaties, vanaf 2018 hetzelfde niveau als de nieuwe woongebouwen vanaf 2017: namelijk minimaal 15 kwh/m².jaar. 5. EPB-eisen vanaf E-peil EPN en residentieel Zie: Artikel , 2/1 van het Energiebesluit Aan het aanscherpingspad voor nieuwe EPW-gebouwen is niets veranderd. In 2021 wordt het BENniveau E30 verplicht, zoals sinds 2014 is voorzien. Er werd beslist om in 2021 het E-peil voor nieuwe EPN-gebouwen niet verder te verstrengen (zie tabel hierboven). In 2021 wordt enkel de eis voor kantoren (functies kantoor, technische ruimten en gemeenschappelijk ) verstrengd naar E50, omdat voor publieke kantoren al sinds 1 januari 2016 een eis geldt van maximum E50. Voor de ingrijpende energetische renovatie is er wel nog een aanscherping tot het kostenoptimale niveau voorzien in 2021 (zie ook tabel 2 hierboven). De studie kostenoptimum zal in 2017 worden herhaald. Als de resultaten van die studie aantonen dat het kostenoptimale E-peil voor een bepaalde functie verschuift, kan de eis van 2021 nog worden aangescherpt.

14 14 6. Opheffen strengere eisen door gemeenten Artikel /1 van het Energiebesluit werd opgeheven Gemeenten kunnen niet langer strengere eisen opleggen dan de eisen bepaald door de Vlaamse Regering. Vroeger kon de gemeente aan nieuwe wijken strengere E-peil- en K-peileisen opleggen, bovenop de Vlaamse EPB-eisen. Dit principe dreigde er voor te zorgen dat binnen een gemeente een onoverzichtelijk lappendeken aan verschillende eisen ontstaat. Dat creëerde een grote onduidelijkheid voor de bouwsector. Bovendien bleken slechts een beperkt aantal gemeenten te beschikken over de nodige kennis en middelen om het benodigde handhavingskader hiervoor uit te bouwen. Er werd door geen enkele gemeente strengere eisen gemeld aan het VEA. 7. Uitzonderingen 7.1 Gedeeltelijke vrijstellingen bij renovaties Zie: artikels en van het Energiebesluit. In het verleden waren de gedeeltelijke vrijstellingen voor erfgoedgebouwen zoals beschreven in artikels en , enkel van toepassing op de verbouwde delen van het gebouw. De gedeeltelijke vrijstellingen waren niet van toepassing op uitbreidingen en herbouw. Sinds 2014 vallen de werken verbouwing, uitbreiding en herbouw samen onder de noemer renovatie en is dit onderscheid verdwenen in artikels en Door het verdwijnen van dit onderscheid gelden momenteel onbedoeld ook gedeeltelijke vrijstellingen voor uitbreidingen en herbouw van de erfgoedgebouwen. De voorgestelde tekstuele aanpassing in artikels en maakt deze ongewenste verruiming van het toepassingsgebied van de gedeeltelijke vrijstellingen ongedaan. 7.2 Vrijstelling of afwijking op het E-peil is mogelijk in uitzonderlijke gevallen Zie: artikels en van het Energiebesluit. De regelgeving maakt een uitzondering mogelijk voor bestaande en nieuwe gebouwen die om technische, functionele of economische redenen de EPB-eisen niet kunnen behalen. Een uitzondering op het E-peil was tot nu toe niet mogelijk. Vrijstelling op het E-peil Voor monumenten is het in zeer specifieke situaties wel wenselijk om een vrijstelling op het E-peil te voorzien. De regelgeving is daarom aangepast zodat voor monumenten die worden herbouwd naar origineel model, met hergebruik van de bestaande materialen, een vrijstelling op het E-peil mogelijk is. Dit is een situatie die zelden voorkomt, maar in de praktijk wel zorgt voor problemen. Voor dergelijke gebouwen gelden immers de nieuwbouweisen. Het E-peil dat hoort bij deze nieuwbouweisen is niet altijd haalbaar als we rekening houden met de erfgoedwaarden van het gebouw.

15 15 Afwijking van het E-peil Daarnaast stelt het VEA in de praktijk af en toe vast dat het nodig is om te kunnen afwijken van de E- peileis. De regelgeving is aangepast, zodat voor de volgende situaties een afwijking op het E-peil mogelijk wordt: o Bij ingrijpende energetische renovaties van erfgoedgebouwen. Het E-peil dat hoort bij een ingrijpende energetische renovatie is niet altijd haalbaar, rekening houdend met de erfgoedwaarden van het gebouw. o Bij containers die op het moment van oprichten voldeden aan de toen geldende EPB-eisen. Een dergelijk type container wordt gebruikt voor de tijdelijke uitbreiding van kantoor- en schoolgebouwen of tijdens (lange) bouwwerkzaamheden. Als de containers groter zijn dan 50 m² en voor langer dan 2 jaar vergund zijn, moeten ze aan de EPB-eisen voldoen. Containers worden vaak ingezet om een tijdelijk nood aan ruimte op te lossen. Na afloop van een bouwproject, kan de container worden verplaatst naar een ander terrein waar op dat moment nood aan extra ruimte ontstaat. Voor het verplaatsen van de container naar een nieuwe plaats, is een vergunning nodig waardoor de container op de nieuwe plaats aan strengere EPB-eisen moet voldoen. Het voldoen aan de strengere EPB-eisen is gezien de recente leeftijd van de container meestal economisch niet haalbaar. 7.3 Samenstelling aanvraagdossier vrijstelling of afwijking Zie: artikel van het Energiebesluit. Tot nu toe werd in het Energiebesluit niet gespecifieerd waaruit het aanvraagdossier voor een aanvraag tot vrijstelling of afwijking tenminste moest bestaan. Wel bestonden hierover richtlijnen van het VEA, die werden gecommuniceerd via nieuwsbrief en website. In het huidige wijzigingsbesluit is dit wél opgenomen: Het aanvraagdossier moet minstens de plannen, de ligging, de gegevens van de bouwheer en een bewijsstuk van de aanvraagdatum van de vergunning bevatten. Het aanvraagdossier bevat een onderbouwing van de technische, functionele of economische onhaalbaarheid van de EPB-eisen waarvoor een vrijstelling of afwijking aangevraagd wordt. De minister kan nadere regels bepalen voor de situaties die worden beschouwd als technisch, functioneel of economisch niet haalbaar. Deze uitbreiding moet ervoor zorgen dat de aanvrager duidelijk weet wat hij minimaal moet opnemen in het aanvraagdossier en moet leiden tot een vlottere afhandeling van de dossiers bij de administratie.