Kerkuil. Steenuil. Er is eind december een roepende steenuil gehoord in Schaft.

Transcriptie

1 Kerkuil Er is één waarneming gedaan van de kerkuil. In Schaft, niet ver van een broedplaats. Deze omgeving van boerderijen met weilanden is een typische biotoop voor kerkuilen. In de omgeving van Valkenswaard komen redelijke aantallen kerkuilen voor, hoewel ze door de laatste sneeuwrijke winters wel in aantal zijn afgenomen. Steenuil De steenuil komt voor rond boerderijen. Hier zoekt hij insecten, wormen en muizen in korte, grazige vegetaties. Deze korte vegetatie is noodzakelijk omdat hij achter zijn prooi aanloopt. Er is eind december een roepende steenuil gehoord in Schaft. Ook in Klein Borkel zijn regelmatig steenuilen waargenomen, inclusief jongen.

2 Fazant De naam fazant is afkomstig van de rivier de Phasis, een rivier die van de Kaukasus naar de Zwarte Zee stroomt. De Grieken of Romeinen hebben van hieruit de fazant in Europa ingevoerd. Dit waren fazanten zonder witte nekring. Later zijn er fazanten uit Oost-China ingevoerd. De soort werd tot in de jaren negentig veelvuldig uitgezet voor de jacht. Toen dit verboden werd nam de stand sterk af. Nu komen fazanten in de omgeving van Valkenswaard vooral voor in beekdalen. De tuinen waar fazanten zijn waargenomen grenzen allen aan beekdalen. In Schaft dient de tuin in het jachtseizoen als toevluchtsoord.

3 Havik De havik is van oorsprong een schuwe bosvogel. De soort is altijd vervolgd door de mens. Hierdoor zochten ze uitgestrekte bossen op, ver van menselijke bewoning. Door verminderde vervolging, bebossing van heide en een gunstige voedselsituatie (houtduiven) zijn de aantallen in de jaren tachtig en negentig flink toegenomen. De aantallen houtduiven die in de grotere naaldbossen broeden zijn tegenwoordig veel kleiner dan in het verleden. De haviken moeten dus verder van huis om voedsel te zoeken. In tuinen in Schaft gaat een havik, afkomstig van de Malpie, op jacht naar kippen. Deze zijn een makkelijke en profijtelijke prooi. De havik werd betrapt toen hij in het kippenhok een kip had verschalkt. Ook in Valkenswaard zoekt de havik zijn voedsel. Er is gezien dat in het broedseizoen een havik van de Malpie naar Dommelen vloog. Ook is er een waarneming uit november van een havik bij de Dokter Dagevosstraat.

4 Roodborst De roodborst is een soort die zowel standvogel als trekvogel is. De mannetjes van onze broedvogels zijn voornamelijk standvogels. Vrouwtjes en eerstejaarsvogels trekken deels weg. In hoeverre dit ook geldt voor de stadsvogels is onbekend. In de winter komen er vogels uit Scandinavië die bij ons overwinteren (zie kaart ). In 70% van de tuinen is de roodborst als broedvogel aanwezig. Hier zullen de in de winter aangetroffen vogels dezelfde zijn als die van het voorjaar. In 10% van de tuinen zijn helemaal geen roodborsten aangetroffen. In 20% van de tuinen zijn alleen overwinteraars aangetroffen. In de weken 13,14 (2 maal), 15, 16 en 18 zijn deze vogels weer vertrokken. Dit komt overeen met de op trektelposten waargenomen doortrekperiode (zie grafiek; bron: trektellen.nl). In het najaar verschijnen de roodborsten weer vanaf september. In één tuin werd in de winter 2011/12 geen roodborst aangetroffen. In het najaar 2012 verschenen hier wel roodborsten. Eén in een bosje tegenover de tuin en één in de tuin. In ieder geval de vogel in de tuin was een eerstejaars vogel (zie foto; beige streepje op de vleugel is kenmerkend). Dit was ook te verwachten omdat veel trekvogels elk jaar op dezelfde plek overwinteren en deze plek vorig jaar niet bezet was. Misschien is 2012 in Scandinavië een goed broedseizoen geweest, waardoor er dit jaar meer overwinter ende vogels zijn.

5 Grote Lijster De grote lijster kondigt elk jaar met zijn zang, op een mooie dag in de winter, het naderende voorjaar aan. De grote lijster is een soort van kleinschalige landschappen, waar bos en bomenrijen worden afgewisseld door weilanden of heide. De soort is hierdoor vrijwel verdwenen uit het agrarische gebied. De grote lijster is op twee plaatsen aangetroffen aan de rand van Valkenswaard en Aalst.

6 Fitis De fitis arriveert in het voorjaar iets later dan zijn neefje de tjiftjaf. Daarvan is hij te onderscheiden door de lichte poten. Veel minder dan de tjiftjaf is de soort aangepast aan het stadsleven. Hij voelt zich thuis in boomopslag en struweel op vooral arme zandgronden. Dit biotoop is weinig te vinden in stadslandschappen. De fitis is op vier plekken aangetroffen.

7 Bonte Vliegenvanger De bonte vliegenvanger komt voor in twee vormen. De zwart-witte vorm en de bruine vorm. Deze komen alle twee voor in Nederland waarbij de bruine vorm het meest algemeen is. Enkele decennia geleden was de bonte vliegenvanger nog zeer zeldzaam in Nederland. Maar deze heeft zijn leefgebied vanuit centraal Europa westwaarts uitgebreid. In Brabant is de soort nog steeds minder algemeen dan in het noord-oosten van het land, maar de aantallen nemen langzaam toe. De bonte vliegenvanger broedt graag in nestkasten. Hij broedt dan ook regelmatig op lommerrijke plaatsen in dorpen. Een probleem vormt hierbij de concurrentie met koolmezen waarbij hevig gevochten wordt en menige bonte vliegenvanger legt hierbij het loodje. Om dit te voorkomen moet men de kast pas eind april ophangen, wanneer de vliegenvangers uit Afrika terugkeren. De mezen zitten dan al te broeden en hebben geen interesse meer voor die nestkasten.

8 Zwarte Mees De zwarte mees is een typische naaldhoutbewoner met voorkeur voor kort naaldige soorten. De soort is zeldzaam in tuinen en beperkt tot tuinen in de nabijheid van naaldbos. De Nederlandse zwarte mezen zijn honkvast. Ze zwerven weinig. Wel was er in de maand september veel doortrek. In de tuinen is hier niets van gemerkt. Tuinen zijn blijkbaar ongeschikt om te pleisteren. De enige waarneming van zwarte mezen op enige afstand van bos is in de Kardinaal de Jongstraat in Valkenswaard. De eerste helft van juli zijn hier een tijdje twee zwarte mezen aanwezig geweest. Mogelijk waren ze afkomstig van de oude begraafplaats en betreft het verspreiding van jongen.

9 Huismus. Als er één vogel is die met de mens verbonden is, dan is het wel de huismus. Voorheen werden mussen beschouwd als een plaag en vaak ook bestreden. Tegenwoordig zijn huismussen veel minder algemeen (figureren op de rode lijst). Dit komt door het verminderen van het voedselaanbod, onder andere door de afname van de verbouw van granen, afname rommelhoekjes, minder vee (kippen) en afname schuilplaatsen zoals brede heggen en afname broedgelegenheid door renovatie en nieuwbouw. In de meeste tuinen zijn in het voorjaar huismussen aangetroffen, maar de aantallen zijn vrij klein (bovenste kaart). In het najaar groeperen de mussen zich waardoor op sommige plaatsen grote aantallen werden aangetroffen (kaart onder).

10 Vink Vinken zijn voornamelijk bosvogels, maar nemen al genoegen met enkele bomen. Het is daardoor de meest voorkomende vogel in Europa. De bovenste kaart laat het voorkomen in de periode 23 april-20 mei zien, midden in het broedseizoen. In bijna alle tuinen is de soort aanwezig. De aantallen per tuin zijn beperkt tot één paar. Op de onderste kaart is de periode 8 oktober-5 november te zien. Het aantal plekken waar de soort voorkomt is nu kleiner. Dit zal deels komen doordat de vinken niet meer zingen en daardoor gemist zijn. Deels komt dit ook doordat de vinken minder voedselrijke plekken verlaten en zich verzamelen op plekken waar wel voldoende voedsel aanwezig is. Dit is in de kaart te zien aan de grotere stipgroottes. In 2011/12 heeft Anni Jansen in haar tuin bijna dagelijks het aantal vinken genoteerd (zie grafiek volgende pagina). In deze tuin wordt het jaar rond gevoerd. In het voorjaar is er steeds een paartje vinken aanwezig is. Af en toe komt er een buurvink op bezoek. In juni wordt het vrouwtje niet meer vaak gezien. Het vrouwtje zit dan meestal op het nest en wordt grotendeels gevoerd door het mannetje. In deze periode worden er ook bijna geen buurvrouwtjes op de

11

12 Dagelijkse aantallen in tuin Kardinaal de Jongstraat, uitgesplitst naar mannetjes en vrouwtjes.

13 voederplaats gezien, maar soms wel tot twee mannetjes, die mogelijk op zoek zijn naar voer voor hun vrouwtjes. Later, na het uitkomen van de eieren, is er weer steeds het paartje samen te zien. Vanaf half oktober beginnen de aantallen op de voederplaats toe te nemen. Dit zijn vogels die van minder voedselrijke tuinen afkomstig zijn vink vorstperiode nov feb Het aantal vrouwtjes en mannetjes is gelijk. Vanaf december komen er enkele mannetjes bij. Vooral als de vorst met sneeuw invalt neemt het aantal mannetjes toe tot wel 12, buiten de vier vaste mannetjes. Het aantal vrouwtjes neemt maar met twee toe. Dit wijst erop dat deze vogels van het platteland afkomstig zijn. De vinken die in bossen broeden verlaten deze na het broedseizoen omdat hier weinig voedsel aanwezig is. De mannetjes verzamelen zich in groepen bij boerderijen en akkers. De vrouwtjes trekken grotendeels naar het zuiden. De gevonden verhouding mannetjes/vrouwtjes van de vinken die in de winterperiode verschijnen op de voederplaats doet vermoeden dat het vinken zijn die in de (naald)bossen broeden. vrouwtjesvink

14 Appelvink De appelvink is in onze contreien een zeldzame vogel. De soort komt oorspronkelijk vooral in rijkere loofbossen voor. Op de Veluwe is de appelvink later ook in dennenbos gaan broeden. In de Kempen krijgt de appelvink maar met moeite vaste voet aan de grond. Er zijn wel enkele broedplekken vastgesteld, zoals in het Leenderbos. Maar menselijke aanwezigheid wordt door deze moeilijk te traceren en zwijgzame vogel zeker niet gemeden. Er zijn broedgevallen geweest op het sportpark in Borkel en op Bruggerhuizen. Ook rond Valkenswaard broeden waarschijnlijk enkele appelvinken. Mogelijk bij Treeswijk waar in de buurt een voliërevogelhouder,die appelvinken in de kooi heeft, in het voorjaar bezoek kreeg van wilde appelvinken. In het vroege voorjaar van 2010 is een tjikkende vogel gezien bij de tennisvelden in Dommelen en is elders een raamslachtoffer gevonden. Gedurende de tuinvogeltelling zijn er twee waarnemingen vermeld van appelvinken nabij het Dommeldal. Deze waarnemingen zijn gedaan in november. In diezelfde tijd zijn er bij de Willibrorduslaan in Valkenswaard ook drie keer maximaal twee overvliegende appelvinken gezien.

15 Eekhoorn De eekhoorn is gezien aan de randen van groene gebieden. Dit zijn naaldbossen, het Dommeldal, maar ook bijvoorbeeld een groen tenniscomplex. De aanwezigheid van naaldbomen heeft wel de voorkeur. De eekhoorn is niet erg schuw en kan ook in tuinen zijn nest maken. Er is wel eens een nest op ooghoogte in een conifeer gevonden die naast de achterdeur stond.

16 Steenmarter Er is één waarneming gedaan van een steenmarter in Schaft. Deze haalde eieren weg. Hij huist in een kerkuilenkast, 200 meter verderop, waarin onder andere een ganzenei en resten van een houtduif zijn gevonden. Dat dit een bijzondere waarneming is blijkt uit de verspreidingkaart. In het oosten van het land is de steenmarter vrijwel overal aanwezig. In Noord-Brabant is de soort zeer zeldzaam. De steenmarter breidt zich wel langzaam uit. Waarschijnlijk is onze steenmarter afkomstig uit de omgeving van Weert.

17 Wild Zwijn Het wild zwijn kwam oorpronkelijk alleen voor op de Veluwe en in het Meinweg gebied. Door het ontsnappen van in gevangenschap gehouden dieren en verwijderen van wildrasters verbreid het wild zwijn zich. Vooral moerassige gebieden zijn geschikt om zich te verbergen voor jagers. De Peel is al jarenlang een bolwerk en ook in de Strijperheg bij Leenderstrijp zitten al sinds begin jaren negentig regelmatig zwijnen. De Tongelreep was jarenlang de westgrens van de verspreiding. Maar sinds dit jaar zijn er ook zwijnen gesignaleerd in de Malpie en Malpiebeemden. Blijkbaar is er ook al meteen aan het nageslacht gewerkt, gezien de zeug met vier biggen die is waargenomen op een pas geoogst maïsveld grenzend aan een tuin in Schaft. De aantallen worden nog wel eens overdreven. De december aantallen in het Leenderbos liggen naar schatting tussen de 70 en 100 en op Valkenhorst tussen 9 en 15. Met 3-4 exemplaren per 100 hectare is dit ongeveer een natuurlijke populatiegrootte die in stand zou kunnen blijven, ook zonder jacht. In het voorjaar kan dit wel met % toenemenen. Verspreiding van wild zwijn