Participatieve tuinen van Etterbeek

Transcriptie

1 Participatieve tuinen van Etterbeek Praktische informatie Participatieve tuin: Nieuwelaan, , Etterbeek Permanentie: zondag van 10:30 tot 12:00 Soort perceeltjes: gemeenschappelijk, door meerdere verenigingen beheerd Website: Facebook : Geschiedenis Het project van de participatieve tuinen is op gang gebracht door de gemeente Etterbeek, uit politieke overwegingen. Etterbeek is een zeer verstedelijkte gemeente met een hoge bevolkingsdichtheid en weinig groene ruimtes. In 2007 heeft de gemeente, toen de werken voor de aanleg van de RER waren volbracht, een langs het spoor gelegen strook grond van 2700 m² verkregen via erfpacht. Het streven van de gemeente was om een aanvullende groene ruimte te creëren en een project van collectieve moestuinen te bewerkstelligen waarbij zoveel mogelijk Etterbekenaren betrokken zijn. De participatieve tuinen zijn ontstaan vanuit een samenwerkingsproject tussen de gemeente en Etterbeekse verenigingen met sociale en/of milieuvriendelijke doelstellingen. Het doel van dit project is om het beheer van de moestuinperceeltjes aan verenigingen toe te vertrouwen, waarbij buurtbewoners actief betrokken zijn, zodat er projecten kunnen ontstaan die sociale samenhang, het behoud van flora en fauna in stedelijke omgeving en de bewustwording bij de bevolking en scholieren van de natuur en tuinieren bevorderen. In maart 2009 zijn de participatieve tuinen opengegaan.

2 Tijdsverloop Eind 2007 begin 2008 Etterbeek doet mee aan een Agenda 21, type II projectoproep en ontvangt een subsidie van om het gebied in te richten voor moestuinen Bezoek aan het terrein Februari maart 2008 Oproep tot samenwerking en presentatie van het project tijdens de maandelijkse picknick van de Etterbeekse verenigingen Eerste ontmoeting met de partners en opstellen van een agenda April mei 2008 Twee vergaderingen om de gemeenschappelijke waarden vast te leggen, met een door de gemeente betaalde expert van buitenaf Vastleggen wat de deelname is van elke partner. Uitwerking van het collectieve project en opstelling van een overeenkomst Juni 2008 vergadering ter plaatse om het project met de verenigingen te definiëren, volgens de principes van speeddating Uitvoering van de plannen door een door de gemeente betaalde landschapsarchitect September 2008 Presentatie van de plannen aan de partners en integratie van de verschillende projecten Herfst Zoeken naar een aannemer voor de ruwbouwwerken -Lancering van een eerste cyclus conferenties over de plantenwereld Februari 2009 Verdere inrichting terrein Presentatie van het project aan de bevolking Maart 2009 Opening van de moestuin voor de tuiniers en aanvang van de projecten 2010 : Verfraaiing van de zones, animaties, eerst open dag : De uitwerking van een tweede fase in het project wordt bestudeerd Projecten die door overheidsdiensten worden verzorgd vergen tijd, aangezien er procedures in acht moeten worden genomen. Het heeft in totaal een jaar geduurd voordat de participatieve tuinen konden opstarten.

3 Omschrijving van de tuin Iedereen kan langskomen om de tuinen te boezoeken of eraan mee te werken. Deze groene ruimte draagt bij aan het groene netwerk van Brussel en bewerkstelligt biodiversiteit in de stad. Het project beoogt verschillende doelstellingen: Ontmoetingsplek, om van elkaar te leren enuit te wisselen. Voorbeeldplek voor tuinieren in de stad Verbindingsplek om contact met de natuur terug te vinden Het terrein is in verschillende zones opgedeeld: Zone voor ontspanning, plek voor gezelligheid en ontmoetingen. De collectieve moestuinen, waar de verenigingen RES 59 en Logement et Harmonie sociale (LHS) perceeltjes in gebruik hebben. In de moestuin van de LHS, hebben ze een betaalde begeleider voor het bewerken van de perceeltjes. De tuiniers van RES 59 zijn vrijwilligers. De collectieve composteersite waar buurtbewoners hun plantaardige afval komen brengen De boomgaard, waarin oude inheemse fruitboomsoorten staan en die gebruikt wordt om de bezoekers te doen kennismaken met inheemse soorten en met onderhoudstechnieken zoals opbinden en enten. De vereniging Flore et Pomone heeft de boomgaard aangelegd en verzorgt er 10 animaties per jaar. Het onderhoud en de werkzaamheden worden door vrijwilligers uitgevoerd -De tuinvijver, door vrijwilligers van Natagora aangelegd, die er animaties over water en de biodiversiteit van vochtige gebieden aanbieden Het braakland, door het centrum Paul Duvignaud aangelegd De collectieve bijenstal, waar een groep bewoners voor instaat die twee jaar lang een opleiding heeft genoten bij een gepassioneerde imker. Er worden regelmatig beginnersopleidingen voor imkers gegeven.

4 Partnerschappen De gemeente Etterbeek heeft de tuinen in nauwe samenwerking met verschillende verenigingen geopend, die zich elk met een ander facet bezig houden: Verenigingen die een perceel gebruiken Natagora: aanleg van de vijver en animaties Paul Duvigneaud centrum: beheer van het braakland en animaties Réseau Echange de Savoirs (RES 59): gebruik van een moestuinperceel voor gemeenschappelijk tuinieren en kennisuitwisseling omtrent teelt en permacultuur S.R.A.B.E: aanleg enonderhoud van bijentuin met groep deelnemers Maison médicale du Maelbeek en RES 59: aanleg en onderhoud van de collectieve composteersite, opleidingen composteren Foyer Etterbeekois et Logement et Harmonie Sociale (LHS): bewerking van een moestuinperceel met bewoners van de Foyer Etterbeekois Sociale partners Dagcentrum Le Grain : deelname aan tuinieractiviteiten, ondersteuning bij gemeenschappelijke werking Foyer Etterbeekois en Logement et Harmonie Sociale (LHS): sensibilisering en deelname aan de projecten van de huurders van de Foyer Preventiedienst: deelname jongeren aan muurdecoratie en cursus permacultuur voor Marokkaanse vrouwen door RES 59, op een perceel van de LHS Verenigingen die kennis of hulp hebben verstrekt Flore et Pomone: expertise in het planten van fruitbomenen Histoires de Plantes: uitvoering van de inrichtingplannen voor de integratie van de verschillende projecten Worms: hulp bij de organisatie van de buurtcompost Netwerk van Solidaire Tuinen: raadgeving bij het gemeenschappelijk op poten zetten van het project en het creëren van een netwerk. Verantwoordelijk voor de opleiding van tuiniers in 2009 Le Début des Haricots: verantwoordelijk voor de opleiding van tuiniers in 2010 en ondersteuning bij het collectief beheren van moestuinen

5 Gemeenschappelijke organisatie De rolverdeling is als het volgt: Gemeente Etterbeek : financieel beheer, coördinatie en promotie van het project Deelnemende verenigingen: verzorging en animatie van de perceeltjes Bewoners: regelmatige of sporadische deelname Bij de aanvang van het project is er een overeenkomst opgesteld waarin de onder de verschillende actoren gemeenschappelijke waarden zijn vastgelegd, met behulp van een buitenstaande expert. Elke vereniging heeft eveneens een gebruiksovereenkomst getekend. Voor elke zone van de tuin staat een vereniging in die het gebied verzorgt in samenwerking met bewoners, zowel uit de buurt als van elders. De verenigingen werken op autonome wijze en organiseren activiteiten voor bezoekers. De opbrengst van fruit, groenten en honing gaat voor 80% naar de deelnemers en de rest wordt gebruikt voor activiteiten voor bezoekers. Vier keer per jaar roept de gemeente de partners bijeen voor een vergadering van het beheerscomité, om over het gemeenschappelijk beheer te praten. De duur van deze vergaderingen is opzettelijk beperkt tot twee uur, om niet teveel af te dwalen, ook al is deze beperking soms frustrerend. Meer over de LHS De perceeltjes van de LHS maken deel uit van een project van sociale samenhang binnen de sociale woningen in de Nieuwlaan-buurt. De bewoners van de sociale woningen vormen de doelgroep maar er hebben zich nog andere mensen bij de groep gevoegd, vanwege een gebrek aan deelnemers. Er is een betaalde begeleider van de LHS om de groep te coördineren en de perceeltjes te verzorgen. Doelstelling van het project is om de groep zelfstandig te laten functioneren, met zo min mogelijk betrokkenheid van de LHS. Toen het project van start ging was het stuk grond 100% gemeenschappelijk. Om het probleem van conflicten uit de weg te helpen, heeft de begeleider moeten ingrijpen en het perceel in 5 zones verdeeld, die elk door een klein groepje worden beheerd. Elk groepje heeft een verantwoordelijke, die over de communicatie met de LHS gaat. De opbrengst wordt onder alle tuiniers verdeeld. Gemeenschappelijke organisatie Eén keer per week permanentie Eén maandag per maand: samen eten om de projecten te bespreken Eén zondag per maand: alle tuiniers komen naar de tuin (teambuilding) De begeleider van de LHS gaat over het budget van de moestuin en het contact met de gemeente. Om de groep geleidelijk zelfstandiger te maken, zal hij er binnen twee jaar een tuinier bij laten komen.

6 Activiteiten en animaties Er worden verschillende activiteiten in de tuinen georganiseerd, die voor iedereen toegankelijk zijn: Activiteiten die van de verenigingen uitgaan, om het werken in teamverband en de kennisuitwisseling onder de tuiniers te bevorderen Natuuranimaties voor scholen op een LHS-perceeltje, voor drie maanden beschikbaar gesteld Opleidingen en activiteiten voor bezoekers. Voor de boomgaard, de vijver en de bijenstal wordt elk jaar een programma uitgegeven met hun activiteiten. De composteersite verzorgt twee opleidingen per jaar en op afspraak is er een composteermeester beschikbaar Permanenties in de moestuinen van april tot oktober Opendeurdag, door de gemeente georganiseerd om de participatieve tuinen voor zoveel mogelijk bezoekers open te stellen. De gemeente overweegt om in de toekomst een tuinierdag te houden, om de groep en de verschillende partners nader bijeen te brengen Communicatie Onder de tuiniers Voornamelijk ter plaatse, vooral tijdens de permanenties Weinig of geen communicatie onder de verschillende verenigingen Extern De gemeente staat in voor het verspreiden van informatie via Facebook, de gemeente-website eninformatieborden die aande buitenkant van het terrein staan Budget De inrichting van het terrein heeft de gemeente Etterbeek gekost (eigen fondsen en subsidie Agenda 21), als het volgt verdeeld: voor de ruwbouwwerken, uitgevoerd door een beschutte werkplaats en een privé ondernemer voor de inrichting van het terrein door een landschapsarchitect, bodemanalyses, aankoop van de bijenkasten en ander materiaal en het bouwen van een afdakje om regenwater op te vangen Elk jaar wordt er een gemeentelijk budget van toegekend aan de participatieve tuinen, voor de financiering van de animaties en opleidingen, het gereedschap en de zaden, de organisatie van de opendeurdag en de erfpacht die 1000 per jaar bedraagt.

7 Eventuele tips? Het project opbouwen met alle betrokken partners De gemeenschappelijke waarden vastleggen en een overeenkomst opstellen Niet afwachten tot alle vragen beantwoord zijn alvorens het terrein te openen: het project komt vooruit door de problemen beetje bij beetje op te lossen Het belang van bemiddeling Onmisbare ingrediënten: flexibiliteit, tijd en een goed humeur! Overeenstemming bereiken tussen het project en de aanvragen van de bewoners Er loopt altijd wel wat mis, dat hoort bij het leven! Als we opnieuw konden beginnen Minder werken verrichten voor de inrichting De deelname van de bewoners verbeteren Rekening houden met de bereikbaarheid voor de aanvoer van haksel en compost Bron - interview met : Judith Charlier, Dienst Leefmilieu van de gemeente Etterbeek Michel Bastin, Collectief des Racines et des Graines (zie andere fiche) Son Quang Le, Logement et Harmonie Sociale