Archeologische Rapporten Oranjewoud 2009/134

Transcriptie

1 Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) projectnr revisie november 29 Auteur(s) A. Vissinga J. Vaars Opdrachtgever Provincie Noord-Holland Directie B&U, Unit ACR Postbus AE Overveen datum vrijgave beschrijving revisie goedkeuring vrijgave concept A. Vissinga I. Vossen

2 Colofon Titel: Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134. Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) Auteur(s): A. Vissinga, J. Vaars ISSN: Oranjewoud B.V. Postbus AA Heerenveen Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Ingenieursbureau Oranjewoud bv, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt, door een derde of voor enig ander werk of doel dan waarvoor het is vervaardigd. Disclaimer Archeologisch vooronderzoek wordt in zijn algemeenheid uitgevoerd door het steekproefsgewijs bemonsteren d.m.v. boringen, proefsleuven en/of veldkartering. Hoewel Ingenieursbureau Oranjewoud bv de grootste zorgvuldigheid betracht bij het uitvoeren van het archeologisch onderzoek, is het juist deze steekproefsgewijze benadering die het onmogelijk maakt garanties ten aanzien van de situatie af te geven op basis van de resultaten van een archeologisch vooronderzoek. Oranjewoud aanvaardt derhalve op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek.

3 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) Inhoud Blz. Administratieve gegevens 4 Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Bureauonderzoek Samenvatting bureauonderzoek Archeologische verwachting Gespecificeerde archeologische verwachting Advies voor vervolgonderzoek 11 3 Veldonderzoek Doel- en vraagstelling Onderzoeksopzet en werkwijze Resultaten Bodemopbouw Archeologie 14 4 Conclusies en advies Conclusies Selectieadvies 16 Literatuur en geraadpleegde bronnen 17 Bijlagen 1 Archeologische perioden 2 AMZ-cyclus 3 Boorprofielen Kaarten S1 Situatiekaart met locatie boringen arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 3 van 16

4 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) Administratieve gegevens OW Projectnummer OM-nummer Provincie Noord-Holland Gemeente Wieringermeer Plaats Slootdorp Toponiem N24 Kaartblad 14E Coördinaten / / / / Kadaster Opdrachtgever Provincie Noord-Holland Uitvoerder Oranjewoud Datum uitvoering 18 augustus / 16 september 29 Projectteam A. Vissinga (KNA-archeloog) J. Vaars (senior KNA-archeoloog) Bevoegd gezag Gemeente Wieringermeer Beheer documentatie Oranjewoud Almere Vondstdepot Provinciaal Depot Bodemvondsten Noord-Holland Afbeelding 1 Locatie plangebied (Topografische Kaart 1:. (hier verkleind weergegeven), Topografische Dienst Kadaster, Emmen) arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 4 van 16

5 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) Samenvatting Op 18 augustus en 16 september 29 is in opdracht van de provincie Noord-Holland door Ingenieursbureau Oranjewoud BV een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd ten behoeve van de herinrichting van de Westerterpweg en de aanleg van een rotonde aan de Den Oeverseweg in de gemeente Wieringermeer, Noord-Holland (afbeelding 1). De aanleiding voor dit archeologisch onderzoek is de wijziging van het bestemmingsplan. Voorafgaand aan de herziening van het bestemmingsplan dienen diverse omgevingsonderzoeken te worden uitgevoerd. Het onderhavige archeologisch onderzoek is onderdeel van deze omgevingsonderzoeken. Een archeologisch onderzoek dat in het kader van bestemmingsplanwijziging plaatsvindt, past als onderzoeksstrategie binnen de cyclus van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Deze cyclus wordt toegelicht in bijlage 2. In het bureauonderzoek (Kaptein & Spoelstra, 29) is vastgesteld dat het gebied waarin het plangebied ligt een lange bewoningsgeschiedenis kent, die reeds in het Paleolithicum ( v. Chr.) begon en zich vermoedelijk ook voortzette in het Mesolithicum (88-49 v. Chr.). De hooggelegen keileemopduikingen, dekzandruggen en -kopjes vormden een aantrekkelijke verblijfplaats voor de mobiele jagers-verzamelaars. In het Neolithicum (53-2 v. Chr.) raakte de regio voor het eerst permanent bewoond, waarbij men bouw bedreef op de hooggelegen, goed ontwaterde dekzandruggen. Ondanks de voortdurende vernatting is het dynamische landschap vanaf het Neolithicum regelmatig bewoond en bezocht door mensen. Ook in de Bronstijd en de IJzertijd/Romeinse tijd zette deze bewoning zich voort, waarbij men zich eveneens op dekzandkoppen, keileemruggen, zandige rivierduinen en kreekruggen vestigde. Natuurlijke hoogten zoals Wieringen en kleinere keileemruggen moeten destijds goed herkenbaar in het landschap zijn geweest. Tijdens het inventariserend veldonderzoek zijn geen aanwijzingen aangetroffen voor de aanwezigheid van dekzandkopjes en - ruggen, noch van kreekruggen of oeverwallen (langs voormalige veenstroompjes). Vanwege het ontbreken van dergelijke bewoonbare zones van het voormalige landschap, kan ook de kans op bewoning naar laag worden bijgesteld. Omdat tijdens het onderzoek het dekzand niet bereikt is kunnen echter geen uitspraken worden gedaan over eventuele prehistorische vindplaatsen hierin. Het gehele plangebied kan daarom vrijgegeven worden wat betreft archeologie, op voorwaarde dat de ontgravingsdiepte niet dieper reikt dan twee meter onder het huidige maaiveld. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 5 van 16

6 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 6 van 16

7 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 1 Inleiding Op 18 augustus en 16 september 29 is in opdracht van de provincie Noord-Holland door Ingenieursbureau Oranjewoud BV een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uitgevoerd ten behoeve van de herinrichting van de Westerterpweg en de aanleg van een rotonde aan de Den Oeverseweg in de gemeente Wieringermeer, Noord-Holland (afbeelding 1). De aanleiding voor dit archeologisch onderzoek is de wijziging van het bestemmingsplan. De huidige N24 en de bijbehorende watergangen hebben de bestemming verkeer. De aangrenzende gebieden hebben een agrarische bestemming. De uitbreiding van de wegen, bermen en watergangen valt buiten deze bestemming en kan derhalve niet binnen het vigerende bestemmingsplan worden gerealiseerd. Om de reconstructie mogelijk te maken dient er een partiële herziening van het bestemmingsplan te worden opgesteld. Voorafgaand aan de herziening van het bestemmingsplan dienen diverse omgevingsonderzoeken te worden uitgevoerd. Het onderhavige archeologisch onderzoek is onderdeel van deze omgevingsonderzoeken. Een archeologisch onderzoek dat in het kader van bestemmingsplanwijziging plaatsvindt, past als onderzoeksstrategie binnen de cyclus van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Deze cyclus wordt toegelicht in bijlage 2. Het veldonderzoek volgt op een eerder, eveneens door Oranjewoud BV uitgevoerd, bureauonderzoek 1. In dit bureauonderzoek wordt gesteld dat het plangebied een middelhoge - tot hoge archeologische algemene verwachting kent. De archeologische verwachting betreft een ruime variatie aan mogelijkheden, van Paleolithicum tot de Nieuwe tijd. De verwachte archeologische resten zijn in de eerste plaats sterk afhankelijk van de geomorfologische locatie en het paleoreliëf. De ondiepe ondergrond bestaat uit een glooiend dekzandgebied, bestaande uit ruggen en koppen en mogelijk keileemopduikingen. Op hogere gedeelten in het dekzand worden met name kampjes en nederzettingen verwacht. Vanaf de Bronstijd focust de bewoning zich in dit gebied voornamelijk op kreekruggen en oeverwallen van veenstroompjes. Indien deze aanwezig zijn, dan kunnen hierop nederzettingen worden aangetroffen. In de lagere delen worden in de periode Laat-Neolithicum - IJzertijd vooral rituele deposities verwacht. Deze resten hebben echter een zeer klein oppervlakte, waardoor de trefkans bij een karterend onderzoek zeer klein is. Op basis van de conclusies van het bureauonderzoek is geadviseerd om de mate van verstoring in het gebied vast te stellen en het Pleistocene reliëf, in het bijzonder dekzandruggen en -koppen, en kreekruggen in kaart te brengen. Op basis hiervan kunnen kansarme en kansrijke zones worden onderscheiden. Teneinde het bovenstaande gespecificeerde verwachtingsmodel te toetsen is een verkennend booronderzoek een geschikte methode. Het doel van verkennend bodemonderzoek is het vaststellen van de mate waarin het bodemprofiel intact is, en het onderscheiden van kansrijke- en kansarme zones als verdere verfijning van de bestaande verwachtingkaarten. Zowel het bureauonderzoek als het veldonderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie Kaptein & Spoelstra, 29. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 7 van 16

8 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 8 van 16

9 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 2 Bureauonderzoek In een eerder stadium heeft Oranjewoud BV een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied aan de Westerterpweg. Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Waar kunnen we wat verwachten? Voor het opstellen van een dergelijke verwachting wordt gebruik gemaakt reeds bekende archeologische waarnemingen, historische kaarten, de landschappelijke situatie en bodemkundige gegevens. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de mogelijke aanwezigheid, het karakter, omvang, datering en verstoring van archeologische waarden binnen het plangebied. Voor het complete bureauonderzoek wordt verwezen naar Kaptein & Spoelstra, 29. In de onderstaande paragraaf wordt een korte samenvatting gegeven van het onderzoek alsmede de gespecificeerde archeologische verwachting. 2.1 Samenvatting bureauonderzoek In het bureauonderzoek (Kaptein & Spoelstra, 29) is vastgesteld dat het gebied waarin het plangebied ligt een lange bewoningsgeschiedenis kent, die reeds in het Paleolithicum ( v. Chr.) begon en zich vermoedelijk ook voortzette in het Mesolithicum (88-49 v. Chr.). De hooggelegen keileemopduikingen, dekzandruggen en -kopjes vormden een aantrekkelijke verblijfplaats voor de mobiele jagers-verzamelaars. In het Neolithicum (53-2 v. Chr.) raakte de regio voor het eerst permanent bewoond, waarbij men bouw bedreef op de hooggelegen, goed ontwaterde dekzandruggen. Ondanks de voortdurende vernatting is het dynamische landschap vanaf het Neolithicum regelmatig bewoond en bezocht door mensen. Ook in de Bronstijd en de IJzertijd/Romeinse tijd zette deze bewoning zich voort, waarbij men zich eveneens op dekzandkoppen, keileemruggen, zandige rivierduinen en kreekruggen vestigde. Natuurlijke hoogten zoals Wieringen en kleinere keileemruggen moeten destijds goed herkenbaar in het landschap zijn geweest. De veenmoerassen en de vele kreken en rivieren die het gebied doorsneden vormden daarnaast een bijzonder rijk jacht- en verzamelgebied. In de omgeving van het plangebied zijn verschillende resten uit deze perioden bekend. Ook in de Vroege Middeleeuwen waren de hoge gebieden in de omgeving nog bewoond. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 9 van 16

10 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 2.2 Archeologische verwachting Gespecificeerde archeologische verwachting De onderstaande gespecificeerde archeologische verwachting heeft als uitgangspunt dat het bodemprofiel intact is. In dit geval kunnen vindplaatsen uit diverse perioden worden aangetroffen. Er bestaat echter een vrij grote kans dat het bodemprofiel sterk is verstoord door diepploegen. datering Het plangebied ligt in een dekzandgebied met daarop een dun pakket holocene afzettingen. Ook komen kreekruggen voor. In het plangebied worden archeologische resten uit het Paleolithicum tot en met de Nieuwe tijd worden verwacht. complextype Uit het Paleolithicum tot en met het Laat Neolithicum kunnen in deze regio resten worden aangetroffen die samenhangen met de mobiele leefwijze van de mens, zoals kleine kampementen die slechts tijdelijk werden bewoond. Deze vindplaatsen zijn te herkennen aan vuursteenconcentraties en haardkuilen. Vanaf het Laat Neolithicum tot en met de Romeinse tijd kunnen resten van grotere huizen/nederzettingen worden verwacht, alsmede schuren, spiekers en opstallen. Verder kunnen sporen van agrarische activiteit worden aangetroffen, zoals erfafscheidingen. Daarnaast kunnen ook menselijke begravingen/crematies worden aangetroffen, afhankelijk van de datering variërend van vlakgraven tot crematiegraven. Tenslotte kunnen resten die duiden op religieuze/rituele activiteit worden aangetroffen, zoals rituele deposities. Uit de middeleeuwen en de Nieuwe tijd kunnen eveneens nederzettingen en resten van agrarische activiteit worden verwacht. Daarnaast worden uit deze perioden scheepswrakken verwacht. Er is dus een ruime variatie aan complextypen mogelijk, verdere specificatie is niet mogelijk. Wel hangen de verwachte complextypen sterk samen met de geomorfologische locatie (dekzandreliëf, kreekruggen). omvang Er wordt een ruime variatie aan omvang van de vindplaatsen verwacht, variërend tussen 1 m² en 2 m². diepteligging Archeologische resten kunnen vanaf het maaiveld tot een diepte van circa 1,5 m -mv worden aangetroffen. Resten uit het Paleolithicum tot en met de het laat-neolithicum worden onder het holocene dek verwacht. Resten vanaf de Bronstijd worden onderin de holocene afzettingen verwacht. De dikte van het holocene dek is ter plaatse tot maximaal 2 cm. In de directe omgeving is het Pleistocene dekzand aangetroffen tussen 1 en 18 cm -mv (Stiboka, 1988; La Fèber, ). Resten uit de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd worden met name aan het oppervlakte en binnen het mariene kleidek verwacht. locatie De archeologische verwachting is sterk afhankelijk van de locatie: In de periode Paleolithicum - Laat-Neolithicum vond bewoning op het Pleistocene zand voornamelijk plaats op de hoger gelegen gedeelten, zoals (keileem-)ruggen en kopjes. Indien deze arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 1 van 16

11 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) aanwezig zijn, dan geldt een middelhoge- tot hoge verwachting ten aanzien van tijdelijke nederzettingen (kampen). Vanaf de Bronstijd worden met name bewoningssporen verwacht op kreekruggen en oeverwallen van oude geulen en veenstroompjes. Lager gelegen gedeelten hebben met betrekking tot deze periode uitsluitend een hoge verwachting ten aanzien van rituele deposities: hier worden geen nederzettingssporen verwacht. Omdat rituele deposities puntlocaties zijn -met een zeer geringe oppervlakte -, geldt een zeer lage trefkans op het aantreffen van archeologische resten (Fontijn, 24). uiterlijke kenmerken Paleolithicum tot Laat Neolithicum: vuursteenverspreiding, indicaties van bewerking van vuursteen, halffabrikaten, productieafval, productiegereedschap o.a. geweiknoppen en klopstenen. Indicatie van kortdurende nederzetting/kamp: haardkuilen, verbrand vuursteen. Indicaties van jacht/voedselverzameling en -bereiding: werktuigen, spitsen, bijlen, schrabbers, stekers. Tevens visfuiken, vishaken, kano's, peddels et cetera. Laat Neolithicum tot en met late Middeleeuwen: resten en structuren die wijzen op een sedentair, agrarisch bestaan. Nederzettingen: paalgaten (huizen, spiekers, opstallen, schuren), greppels, waterputten met houten beschoeiingen, afvalkuilen. Tussen het Laat Neolithicum en de IJzertijd periode-specifieke wijze van het begraven / cremeren van de doden. Ook: rituele deposities van waardevolle objecten, zoals (ceremoniële) wapens en werktuigen, zoals bijlen en zwaarden en sierraden. Middeleeuwen en Nieuwe tijd: resten die wijzen op scheepsvaart. Scheepswrakken, resten van de inventaris/lading van schepen: vaatwerk, glas, kruiken, voorraadvaten mogelijke verstoringen Het plangebied is grotendeels in gebruik als. In het gehele plangebied is de bovengrond daarom verstoord als gevolg van ontginning en (diep-) ploegen. Het aanwezige reliëf in het dekzand en de holocene afzettingen kan daardoor zijn geëgaliseerd. Het is afhankelijk van de dikte van het holocene kleidek, met name de Zuiderzee-afzettingen, in welke mate de onderliggende pleistocene ondergrond, waarop de archeologische resten liggen, verstoord is. 2.3 Advies voor vervolgonderzoek Op basis van de conclusies van het bureauonderzoek wordt geadviseerd de mate van verstoring in het gebied vast te stellen en het pleistocene reliëf, in het bijzonder dekzandruggen en -koppen, en eventuele kreekruggen in kaart te brengen. Op basis hiervan kunnen kansarme en kansrijke zones worden onderscheiden. Teneinde het bovenstaande gespecificeerde verwachtingsmodel te toetsen is een verkennend booronderzoek een geschikte methode. Het doel van verkennend bodemonderzoek is het vaststellen van de mate waarin het bodemprofiel intact is, en het onderscheiden van kansrijke- en kansarme zones als verdere verfijning van de bestaande verwachtingkaarten. Voor het verkennend booronderzoek dienen 6 boringen per hectare te worden verricht tot een diepte van maximaal 2, m -mv. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 11 van 16

12 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 12 van 16

13 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 3 Veldonderzoek 3.1 Doel- en vraagstelling Doel van het onderhavige inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen is het toetsen en eventueel aanvullen van de archeologische verwachting op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek 2, het vaststellen van de bodemkwaliteit (gaafheid) teneinde te bepalen waar de bodem nog zodanig intact is dat er werkelijk nog intacte of deels intacte archeologische resten aanwezig kunnen zijn en het vaststellen van de geomorfogenese. Hoewel niet het primaire doel van een verkennend onderzoek, kan uit het veldonderzoek altijd blijken dat er archeologische resten aanwezig zijn. De resultaten van het verkennend onderzoek kunnen ook uitwijzen dat de voorgenomen ingreep niet bezwaarlijk is of met welke randvoorwaarden in het plan rekening dient te worden gehouden. Dit onderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: 1. Zijn er dekzandruggen/ koppen en kreekruggen aanwezig en zo ja waar liggen deze? 2. Wat is de bodemopbouw binnen het gebied? 3. Waar is de bodem verstoord en tot hoe diep? 4. Zijn er binnen het plangebied archeologische indicatoren aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats? 5. Indien archeologische indicatoren zijn aangetroffen; wat is de aard, locatie, omvang, conserveringstoestand en datering ervan? 6. Zijn er archeologische lagen aangetroffen? Zo ja, wat is de aard en diepteligging ervan? 7. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan dit bestaan? Op basis van de resultaten wordt in dit rapport een advies uitgebracht over de mogelijke vervolgstappen m.b.t. de archeologie. 3.2 Onderzoeksopzet en werkwijze In totaal zijn 42 boringen gezet. De boringen A9-A11 zijn aanvankelijk niet uitgevoerd, omdat voor dit perceel in eerste instantie geen betredingstoestemmings was. Later is deze alsnog verkregen en zijn deze boringen onder de boornummers A23-A uitgevoerd. Binnen het tracé werd voor één terrein ook in tweede instantie geen betredingstoestemming verkregen (ten westen van boring 17 - zie kaartbijlage S1), hier zijn dan ook geen boringen gezet. Bij het veldwerk is binnen het plangebied een raai boringen gezet binnen het toekomstige wegtracé, op een afstand van tien meter van de huidige bermsloot van de Westerterpweg. De afstand tussen de boringen bedraagt in principe 5 meter. Alle 45 boringen zijn doorgezet tot 2, m onder maaiveld. Steekproefsgewijs zijn boringen gewaterpast. De boringen zijn gezet met een Edelmanboor met een diameter van 1 cm in combinatie met 2 Kaptein & Spoelstra, 29. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 13 van 16

14 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) een guts met een diameter van 3 cm. De boorkernen zijn gesneden en vervolgens nauwkeurig verbrokkeld en geïnspecteerd op archeologische resten zoals aardewerk- en vuursteenfragmenten, houtskool, verkleuringen en veraarde veenlagen. De boorprofielen (textuur en bodemkundige horizonten) zijn gedocumenteerd en beschreven conform NEN 514 en ASB. De locatie van de boringen is in het veld bepaald door middel van een meetlint en ten opzichte van de bestaande perceelsgrenzen. De exacte locatie van de boringen is door middel van GPS ingemeten (maximale afwijking circa 2 m). Voor het boorgrid wordt verwezen naar kaartbijlage S1. Voor de boorstaten zie bijlage 3. De veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd op basis van het Plan van Aanpak en de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.1 (VS3). 3.3 Resultaten Bodemopbouw In het gehele onderzoeksgebied bestaat de bovenste 3 tot 6 cm, de, uit grijsbruine zwak zandige klei. Hieronder komen plaatselijk verstoringen voor, deze zullen vooral in verband staan met recente landbouwactiviteiten. Onder de bevindt zich min of meer binnen het gehele tracé een pakket grijsbruine (of bruingrijze) zwak tot matig zandige klei met een dikte van gemiddeld ca. 3 tot 4 cm. In wezen vormt de de bovenkant van dit pakket. Hieronder bevinden zich mariene afzettingen van blauwgrijs (of ) zand en klei, al dan niet gecombineerd. Deze afzettingen bevatten regelmatig millimeter- of centimetergelaagdheid, wijzend op een rustig afzettingsmilieu. Dit betekent dat het gaat om wad- en kwelderafzettingen en niet om - later als kreekrug bewoonbare - kreekafzettingen. In één boring (boring A1) is een laag donkerbruingrijs sterk kleiig veen aangetroffen met een dikte van ca. 3 cm, waarschijnlijk een lokaal sedentaat. In boring A2 is op een diepte van 19 tot 2 cm een laagje bruin, zwak zandig, verslagen veen aangetroffen. Ter plekke van de boringen A1 t/m A6 is vanaf een diepte van ca. 12 cm onder maaiveld een verspoelde, matig zandige kleilaag aangeboord. Het verslagen veen en de verspoelde kleilaag kunnen er op wijzen dat hier oude geultjes zijn aangeboord. Bodemverstoring De aangetroffen bodemverstoring binnen het gehele plangebied is over het algemeen beperkt gebleven tot de eerste 3 à 6 cm van het bodemprofiel. De aangetroffen bodemverstoring komt veelal overeen met de of A-horizont, en is het resultaat van agrarische werkzaamheden (ploegen) sinds het gebied in gebruik is genomen. Plaatselijk zijn daarnaast diepere verstoringen aangetroffen, maximaal tot 1,5 m onder maaiveld reikend Archeologie Tijdens het veldwerk zijn de boorkernen en het oppervlak onderzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. Deze zijn in het geheel niet aangetroffen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de Pleistocene ondergrond (het dekzand) nergens is bereikt, waardoor het niet mogelijk was aanwijzingen voor de aanwezigheid van prehistorische vindplaatsen in het dekzand waar te nemen. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 14 van 16

15 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 4 Conclusies en advies 4.1 Conclusies In het uitgevoerde bureauonderzoek is voor het plangebied een middelhoge tot hoge algemene archeologische verwachting opgesteld. Deze verwachting betreft een ruime variatie aan mogelijkheden, van Paleolithicum tot en met Nieuwe Tijd. De verwachte archeologische overblijfselen zijn in de eerste plaats sterk afhankelijk van de geomorfologische locatie en het paleoreliëf. De ondiepe ondergrond ter plaatse bestaat uit een glooiend dekzandgebied met ruggen en koppen en mogelijk opduikingen van keileem. Op hogere gedeelten van het dekzand worden met name kampjes en nederzettingen verwacht. Vanaf de Bronstijd focust de bewoning zich in deze regio vooral op kreekruggen en oeverwallen van veenstroompjes. Indien deze aanwezig zijn kunnen hier nederzettingen worden aangetroffen. Op basis van de resultaten van het uitgevoerde inventariserende veldonderzoek d.m.v. boringen, verkennende fase, kunnen de volgende antwoorden op de vraagstelling worden geformuleerd. 1. Zijn er dekzandruggen/ koppen en kreekruggen aanwezig en zo ja waar liggen deze? Dekzand is nergens aangeboord, blijkbaar ligt dit binnen het plangebied beneden de ontgravingsdiepte van twee meter onder maaiveld. Kreekruggen of oeverwallen zijn niet aangetroffen in de boringen. 2. Wat is de bodemopbouw binnen het gebied? De bodemopbouw ziet er in principe als volgt uit. De bovenste 3 tot 6 cm van het plangebied, de, bestaat uit grijsbruine zwak zandige klei. Daaronder ligt over het algemeen een pakket bruine matig zandige/siltige klei. Hieronder bevinden zich tot in ieder geval een diepte van twee meter onder maaiveld blauwgrijze veelal gelaagde mariene afzettingen van klei, zand of combinaties daarvan. Dekzand of keileem is nergens aangeboord. 3. Waar is de bodem verstoord en tot hoe diep? De antropogene bodemverstoring binnen het gehele plangebied is over het algemeen beperkt gebleven tot de eerste 3 à 6 cm van het bodemprofiel, de. Op enkele plaatsen reikt deze dieper, tot maximaal 1,5 m onder maaiveld. 4. Zijn er binnen het plangebied archeologische indicatoren aangetroffen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een vindplaats? Archeologische indicatoren niet aangetroffen. Er zijn dan ook geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van een of meerdere vindplaatsen in de bovenste twee meter van het bodemprofiel. 5. Indien archeologische indicatoren zijn aangetroffen; wat is de aard, locatie, omvang, conserveringstoestand en datering ervan? Archeologische indicatoren zijn bij het onderzoek niet aangetroffen. 6. Zijn er archeologische lagen aangetroffen? Zo ja, wat is de aard en diepteligging ervan? Archeologische lagen zijn niet aangetroffen. 7. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan dit bestaan? Zie paragraaf 4.2. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 15 van 16

16 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) 4.2 Selectieadvies Tijdens het inventariserend veldonderzoek zijn geen aanwijzingen aangetroffen voor de aanwezigheid van dekzandkopjes en - ruggen, noch van kreekruggen of oeverwallen (langs voormalige veenstroompjes). Vanwege het ontbreken van dergelijke bewoonbare zones van het voormalige landschap, kan ook de kans op bewoning naar laag worden bijgesteld.. Omdat tijdens het onderzoek het dekzand niet bereikt is kunnen echter geen uitspraken worden gedaan over eventuele prehistorische vindplaatsen hierin. Het gehele plangebied kan daarom vrijgegeven worden wat betreft archeologie, op voorwaarde dat de ontgravingsdiepte niet dieper reikt dan twee meter onder het huidige maaiveld. Selectieadvies Het gehele plangebied kan vrijgegeven worden wat betreft archeologie, op voorwaarde dat de ontgravingsdiepte niet dieper reikt dan twee meter onder het huidige maaiveld. Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten die niet door middel van een booronderzoek kunnen worden opgespoord. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: ARCHISmeldpunt, telefoon Een vondstmelding bij de gemeentelijk of provinciaal archeoloog kan ook. Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Deventer, november 29. arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 16 van 16

17 projectnr Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/134 1 november 29, revisie Inventariserend veldonderzoek aan de Westerterpweg (N24), gemeente Wieringermeer (Noord-Holland) Literatuur en geraadpleegde bronnen Kaptein, I. & Spoelstra, A., 29. Bureauonderzoek ten behoeve van de herinrichting van de Westerterpweg/N24 tussen Slootdorp en Wieringerwerf, gemeente Wieringermeer. Archeologische Rapporten Oranjewoud 29/31. Heerenveen. Tol, A. & P. Verhagen. 24: Optimale en standaard boormethoden in: A. Tol e.a. Prospectief boren. Een studie naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. RAAP, Amsterdam (RAAP-rapport 1), Kaarten Topografische kaart 1: ( arch2.1 Vakgroep Archeologie blad 17 van 16

18

19 Bijlage 1 : Archeologische perioden

20

21 Bijlage 1 : Archeologische perioden Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. Gedurende het Paleolithicum (3.-88 voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager-verzamelaars rond in kleine groepen en maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jagerverzamelaars exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. In het Mesolithicum (88-49 voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie tot ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als jager-verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. De hierop volgende periode, het Neolithicum (53-2 voor Chr.), wordt gekenmerkt door een overschakeling van jager-verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die bevolkingsgroei had tot gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het Neolithicum zijn verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. Het begin van de Bronstijd (2-8 voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de Bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het Neolithicum haar intrede deed werd in eerste instantie voortgezet, maar rond 12 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel omgeven door een greppel. In de IJzertijd (8-12 voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de Bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde complexen (celtic fields). In deze periode werden de kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid-Nederland, maar de meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. tot 45 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde tot het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. Over de Middeleeuwen (45-15 na Chr.), en met name de Vroege Middeleeuwen (45-1 na Chr.), zijn nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 1e eeuw ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. De hierop volgende periode 15 heden wordt aangeduid als Nieuwe Tijd.

22

23 Bijlage 2 : AMZ-cyclus

24

25 Bijlage 2 : AMZ-cyclus Het AMZ-proces Archeologisch onderzoek in Nederland wordt in de meeste gevallen uitgevoerd binnen het kader van de zogenaamde Archeologische Monumentenzorg (AMZ). Het gehele traject van de AMZ omvat een aantal stappen die elkaar kunnen opvolgen, afhankelijk van het resultaat van de voorgaande stappen. In de procedure wordt volgens een trechtermodel gewerkt. Het startpunt ligt eigenlijk al bij het bepalen van de onderzoeksplicht. Op diverse provinciale en landelijke archeologische waardenkaarten kan namelijk worden ingezien of het plangebied ligt in een zone met een archeologische verwachting. Indien dit het geval blijkt te zijn, dan zal er in het kader van de planprocedure onderzoek verricht moeten worden om te bepalen of er archeologische waarden binnen het plangebied aanwezig zijn. Hiermee start de zogenaamde AMZ-cyslus (zie afb. 1 en 2) Afb. 1: de AMZ-cyclus De eerste fase: bureauonderzoek Uitgangspunt voor het bureauonderzoek is het vaststellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel dat op detailniveau voor het plangebied aangeeft wat er aan archeologische vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt bepaald of er een veldonderzoek nodig is en wat de juiste methode voor dit veldonderzoek zou moeten zijn om deze mogelijk aanwezige archeologische resten te kunnen aantonen.

26 Afb. 2: proces van de AMZ De tweede fase: inventariserend veldonderzoek (IVO) Het inventariserend veldonderzoek kan worden opgesplitst in drie subfases. Fase 1. verkennend onderzoek In sommige gevallen wordt er gestart met een verkennend onderzoek. Een verkennend onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en word feitelijk uitgevoerd omdat er bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om dit voldoende te kunnen onderbouwen. Dit is bijvoorbeeld het geval als er te weinig bodemkundige of geologische gegevens zijn om binnen het plangebied de verwachtingswaarden te kunnen onderbouwen of zelfs überhaupt tot een verwachtingswaarde te komen. Met een verkennend onderzoek kan tot in detail de verwachtingswaarde worden aangebracht. Zodoende kan door terugkoppeling een aangescherpt verwachtingsmodel worden gemaakt en kan karterend veldonderzoek in een vervolgfase gerichter en daarmee ook kostenefficiënter worden ingezet. Fase 2. karterend onderzoek In de regel wordt er gestart met een karterend onderzoek. Dit veldonderzoek dient om het verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek te toetsen en eventueel aanwezige vindplaatsen op te sporen. Het onderzoek wordt vrijwel altijd vlakdekkend uitgevoerd door middel van boringen en/of oppervlaktekarteringen of proefsleuven. Het resultaat is in de regel een overzichtskaart met de resultaten van het onderzoek. Eventueel aangetoonde vindplaatsen worden daarbij aangegeven. Indien er geen archeologische vindplaatsen worden aangetroffen of wanneer bijvoorbeeld al blijkt dat deze geheel zijn

27 verstoord, dan wel van geen waarde zijn, is dit meestal ook het eindstadium van de AMZcyclus. Als er wel archeologische vindplaatsen worden aangetroffen of het blijkt uit de onderzoeksgegevens dat deze met zeer grote zekerheid kunnen worden verwacht, dan dient er een waardestellend onderzoek te worden uitgevoerd. Meestal is van de vindplaatsen die bij een karterend onderzoek zijn aangetroffen nog slechts in beperkte mate bekend wat de waarde ervan is. Fase 3. waarderend onderzoek Een waarderend onderzoek dient de fysieke kwaliteiten van een eerder aangetoonde of reeds bekende archeologische vindplaats vast te stellen en dient te leiden tot een waardestelling. Voor een waardestelling is het van belang om in elk geval de aard van de vindplaats, de exacte begrenzing in omvang en diepteligging, de datering en de mate van conservering en intactheid te weten. Een waarderend onderzoek kan worden uitgevoerd door middel van boringen of proefsleuven. Wat de beste methode is hangt sterk af van de omstandigheden en de aard van de vindplaats. In de meeste gevallen worden er voor een waardestelling proefsleuven of proefputten gegraven. omdat met deze methode meer en betere informatie over de vindplaats kan worden verkregen dan met aanvullende booronderzoek. Proefsleuven zijn lange sleuven van twee tot vijf meter breed die worden aangelegd in de zones waar in de voorgaande onderzoeksfase aanwijzingen voor vindplaatsen zijn aangetroffen. De derde fase: Selectie en waardering Het eindresultaat van een waardestellend onderzoek is een selectieadvies waarin op basis van de waardestelling van de vindplaats(en) wordt aangegeven of een vindplaats behoudenswaardig is. Deze waardestelling geschiedt op basis van verschillende waarderingscriteria. De term behoudenswaardig is sterk gerelateerd aan de essentie van het rijks- en provinciaal beleid ten aanzien van de archeologische monumentenzorg. In eerste instantie gaat dit namelijk uit van het behoud van het bodemarchief in situ (ter plekke in de bodem). Alleen wanneer dit binnen een belangenafweging niet kan zal het stuk waardevol bodemarchief voor het nageslacht bewaard dienen te worden door middel van een opgraving. Dit wordt ook wel behoud ex situ genoemd. Wanneer behoud niet gewenst is vanwege een relatief gering waarde van de vindplaats(en) kan nog worden besloten om de bodemingrepen onder archeologische begeleiding te laten uitvoeren. Ook is het natuurlijk nog mogelijk dat er helemaal geen archeologisch onderzoek meer hoeft plaats te vinden en kan het terrein worden 'vrij gegeven'. Het bevoegd gezag zal op basis van het selectieadvies uiteindelijk aangeven welke maatregelen er dienen te worden genomen. Deze beslissing wordt het selectiebesluit genoemd. Plaats van de AMZ-cyclus in de planvorming Net als met andere omgevingsfactoren waarmee binnen de planvorming rekening gehouden dient te worden, is het ook voor de archeologie van belang om dit in een zo vroeg mogelijk stadium in te steken. Niet alleen is dit voor een aantal onderzoeksfasen vanwege provinciaal of gemeentelijk beleid al een vereiste, het geeft bovendien al vroeg inzicht in eventuele risico's qua exploitatie en potentiële vertragingen in een project. Indien er een middelhoge of hoge kans op de aanwezigheid van archeologische resten bestaat, zal het bevoegd gezag een inventariserend onderzoek verplicht stellen ten behoeve van de ruimtelijke onderbouwing. Dit onderzoek is gebaseerd op het specifieke verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek dat daaraan vooraf dient te gaan. In praktijk worden deze onderzoeken gecombineerd uitgevoerd en in één verslag gerapporteerd.

28 Wanneer eenmaal een planprocedure is voorgenomen zal met het archeologisch onderzoek al kunnen worden begonnen. In principe kan het gehele inventariserend veldonderzoek, inclusief een selectieadvies, voorafgaand aan een planprocedure worden afgerond. Dit heeft als voordeel dat binnen het toekomstige plan de omvang van de archeologische vindplaats(en) definitief kan worden afgebakend en er, bij behoud in situ, de bestemming 'archeologische waardevol' kan worden opgenomen. Ook kunnen dan in bijvoorbeeld een aanlegvergunning specifieke voorschriften worden opgenomen om aantasting te voorkomen. In dit kader en deze planfase kan ook een voorschot worden genomen op inrichtingsmaatregelen (aanpassing van een eventueel al beschikbaar stedenbouwkundig ontwerp of het voorschrijven van bijvoorbeeld een groenzone, speelveld, parkeerplaatsen etc.). Indien dit mogelijk is kan ook worden voorgeschreven dat er archeologievriendelijk gebouwd dient te worden door aanpassing van funderingswijze of ander technische maatregelen. Het nadeel van het uitvoeren van een waardestellend veldonderzoek na de een planprocedure is dat daarmee ook de consequenties ervan pas later in beeld komen, wat leidt tot een aantal risico's. Vaak blijkt dan behoud in situ veel lastiger te zijn en is dit dan alleen met technische maatregelen nog mogelijk. Soms is alleen behoud ex situ door middel van opgravingen de enige nog resterende kostbare optie.

29 Bijlage 3 Boorprofielen

30

31 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A , ,2 Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, A , ,6 Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, donkerbruin, schelphoudend, Klei, zwak zandig, sterk humeus, zwak schelphoudend, schelphoudend, sterk roesthoudend schelphoudend, Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, donker bruingrijs Veen, sterk kleiïg, donker bruingrijs 1 15 Klei, zwak zandig, donkerblauw, verspoeld Klei, zwak zandig, donker blauwgrijs, verspoeld A , , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, lichtbruin, schelphoudend Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, matig roesthoudend, donker bruingrijs Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, matig roesthoudend, humeus, donkerblauw, verspoeld A , , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, lichtbruin, Klei, zwak zandig, zwak humeus, sporen planten, sterk roesthoudend, donker bruingrijs Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, humeus, donkerblauw, verspoeld Getekend volgens NEN 514

32 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A , , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, lichtbruin, Klei, zwak zandig, zwak humeus, sporen planten, sterk roesthoudend, donker bruingrijs A6 1292, , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, lichtbruin, lichtbruin Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, humeus, donkerblauw, verspoeld humeus, donkerblauw, verspoeld A , , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, matig schelphoudend, lichtbruin, lichtbruin humeus, sporen planten, bruin Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, humeus, donkerblauw, verspoeld A , , schelphoudend, lichtbruin, Klei, zwak zandig, lichtbruin humeus, sporen planten, matig roesthoudend, bruin Klei, zwak zandig, sterk humeus, sporen planten, humeus, donkerblauw, verspoeld Getekend volgens NEN 514

33 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A , , schelphoudend, zwak baksteenhoudend, bruin, roesthoudend, bruin A , , roesthoudend, bruin 1 - sterk schelphoudend, matig roesthoudend, bruin 1 - sterk schelphoudend, matig roesthoudend, bruin Klei, matig zandig, sterk humeus, matig schelphoudend, donker Klei, matig zandig, sterk humeus, matig schelphoudend, donker A , , Klei, matig zandig, matig roesthoudend, bruin, verrommeld Klei, zwak zandig, sterk humeus, matig schelphoudend, A , , zwak roesthoudend, lichtbruin matig roesthoudend, grijs, verrommeld sterk roesthoudend, bruin, verrommeld donker donker Getekend volgens NEN 514

34 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A , ,65 A , , zwak roesthoudend, lichtbruin zwak roesthoudend, grijs sterk roesthoudend, bruin, verrommeld donker zwak roesthoudend, lichtbruin matig roesthoudend, bruin Klei, zwak zandig, sterk roesthoudend, bruin, verrommeld matig schelphoudend, donker A , ,79 A , , zwak roesthoudend, lichtbruin 5 zwak roesthoudend, lichtbruin matig roesthoudend, bruin Klei, sterk zandig, blauw, verrommeld matig schelphoudend, donker matig roesthoudend, blauw Klei, zwak zandig, sterk humeus, resten planten, Getekend volgens NEN 514

35 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A , ,82 A , , Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruin 5-55 Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruin humeus, zwak roesthoudend, bruinblauw 1-9 humeus, zwak roesthoudend, bruinblauw Klei, zwak zandig, sterk humeus, resten planten, 1 15 Klei, zwak zandig, sterk humeus, resten planten, Veen, zwak zandig, bruin, verslagen veen 2-2 A , ,33 A roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, zwak roesthoudend, bruin Klei, sterk zandig, matig humeus, zwak roesthoudend, bruinblauw matig humeus, bruinblauw, loopt leeg Klei, matig siltig, lenzen zand, bruingrijs matig roesthoudend, lenzen klei, grijs Zand, zeer fijn, kleiïg, brokken klei, Getekend volgens NEN 514

36 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, A roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, lenzen zand, bruingrijs Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, bruingrijs 5-56 Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, lenzen zand, bruingrijs Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, bruingrijs Klei, zwak siltig, matig riethoudend, Klei, zwak siltig, matig riethoudend, A26 roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, A27 roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, brokken klei, licht grijsbruin, verstoord Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, licht grijsbruin Zand, uiterst fijn, zwak siltig, brokken klei, licht grijsbruin, verstoord Klei, zwak zandig, lenzen zand, zwak roesthoudend, licht grijsbruin Klei, zwak siltig, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes klei, Getekend volgens NEN 514

37 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A28 roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, A29 roesthoudend, zwak schelphoudend, donkerbruin, Klei, zwak zandig, brokken klei, licht grijsbruin Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, licht grijsbruin Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, lenzen zand, bruingrijs Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, grijsbruin Klei, zwak zandig, brokken klei, licht grijsbruin, verstoord Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, bruingrijs Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, lenzen zand, bruingrijs Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, grijsbruin roesthoudend, 1 roesthoudend, zwak schelphoudend, A3-54 Klei, matig zandig, matig schelphoudend, zwak roesthoudend, donkerbruin, A roesthoudend, matig Klei, matig zandig, lichtbruin, gevlekt, verstoord Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, zwak schelphoudend, licht grijsbruin Klei, matig siltig, Klei, matig siltig, matig roesthoudend, zwak schelphoudend, grijsbruin Zand, zeer fijn, kleiïg, grijsbruin roesthoudend, grijsbruin Klei, zwak zandig, laagjes zand, laagjes klei, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, Klei, matig siltig, zwak schelphoudend, laagjes klei, Getekend volgens NEN 514

38 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A32 Klei, matig zandig, matig A Klei, matig siltig, matig roesthoudend, zwak schelphoudend, bruin Klei, matig zandig, grijsbruin Zand, zeer fijn, kleiïg, grijsbruin Klei, matig siltig, matig roesthoudend, zwak schelphoudend, bruin Klei, matig zandig, grijsbruin Zand, zeer fijn, kleiïg, grijsbruin Zand, zeer fijn, kleiïg, 1-64 Zand, zeer fijn, kleiïg, Klei, zwak zandig, laagjes zand, laagjes klei, Klei, zwak zandig, laagjes zand, laagjes klei, A Klei, matig zandig, matig A Klei, matig zandig, matig Zand, zeer fijn, kleiïg, zwak roesthoudend, bruingrijs Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs Klei, matig siltig, zwak roesthoudend, grijsbruin laagjes zand, laagjes klei, Klei, matig siltig, matig riethoudend, Klei, matig siltig, laagjes zand, laagjes klei, groenblauw Getekend volgens NEN 514

39 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A A Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs Zand, zeer fijn, kleiïg, zwak roesthoudend, bruingrijs zwak roesthoudend, bruingrijs Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs Zand, zeer fijn, kleiïg, matig roesthoudend, bruingrijs Klei, matig zandig, Klei, matig zandig, riethoudend, riethoudend, A38 A39 roesthoudend, bruin, 5-5 Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs 5-54 Klei, zwak zandig, bruingrijs, verstoord Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs Zand, uiterst fijn, zwak siltig, Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, bruingrijs Zand, uiterst fijn, zwak siltig, zwak roesthoudend, grijsbruin Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes zand, laagjes klei, riethoudend, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes zand, laagjes klei, riethoudend, Getekend volgens NEN 514

40 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: A4 roesthoudend, zwak A41 roesthoudend, zwak -4 5 Klei, zwak zandig, bruingrijs, verstoord 5-52 Klei, matig zandig, bruingrijs, verstoord Klei, zwak zandig, laagjes zand, laagjes klei, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes klei, Klei, matig zandig, bruingrijs Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes klei, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, Klei, zwak zandig, Klei, zwak zandig, A42-2 roesthoudend, zwak Klei, zwak zandig, bruingrijs, verstoord 5 A43-28 roesthoudend, zwak Klei, zwak zandig, bruingrijs, verstoord Klei, matig zandig, bruingrijs 1 Klei, matig siltig, laagjes zand, Zand, uiterst fijn, zwak siltig, laagjes klei, Zand, uiterst fijn, kleiïg, Klei, matig siltig, Klei, zwak zandig, Getekend volgens NEN 514

41 Projectnr: september 29 pk n24 slootdorp Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Schaal: 1: 5 A44-28 Klei, zwak zandig, zwak roesthoudend, zwak Klei, zwak zandig, bruingrijs, verstoord 5 A45-5 zwak roesthoudend, lichtbruin, bestratingszand roesthoudend, bruingrijs, verstoord -9 1 Klei, matig siltig, laagjes zand, laagjes klei, 1-18 Klei, matig siltig, Klei, matig siltig, Klei, matig siltig, matig riethoudend, Getekend volgens NEN 514