E-MOVO Gezondheid, welzijn en leefstijl van leerlingen op. het Karel de Grote College

Transcriptie

1 E-MOVO Gezondheid, welzijn en leefstijl van op het Karel de Grote College

2 Leeswijzer In deze rapportage wordt kort geschetst hoe het staat met allerlei aspecten van gezondheid, welbevinden en leefwijze van de op uw school. De onderwerpen zijn: Schoolplezier en verzuim Sociale omgeving Pesten, cyberpesten, weerbaarheid Gezondheid en welbevinden Voeding, bewegen en gewicht Alcohol, roken, blowen en andere drugs Sociale media, gamen en sexting Seksualiteit en seksuele diversiteit Aan het eind staat de samenvatting van de belangrijkste uitkomsten. Meer informatie: Meer cijfers met uitkomsten over uw school vindt u in de bijlage: E-MOVO in cijfers. Op is te lezen hoe u als school effectief aan de gezondheid van en team kunt werken. Voor vragen en advies daarover kunt u terecht bij Marieke te Plate E mteplate@ggdgelderlandzuid.nl T (088) / De schoolverpleegkundige en -arts van uw school, Marjan Bik en Ellen van Est, blijven de eerste aanspreekpersonen voor de overige zaken rond gezondheid en welbevinden van uw. Verantwoording Het E-MOVO-onderzoek is uitgevoerd met de grootste zorg voor privacy van de leerling. Er zijn geen naam, adres of andere persoonsgegevens gevraagd en er is ook op geen andere wijze koppeling mogelijk naar een specifiek persoon. De uitkomsten in dit schoolrapport behoren toe aan de betreffende school. Het is aan de school om te bepalen met wie zij de uitkomsten deelt. Colofon Uitgave: GGD Gelderland-Zuid, afdelingen Gezond Leven en Jeugdgezondheidszorg Auteur: Marlene van der Star en Jennifer Boerboom Datum: april

3 Wat is E-MOVO? E-MOVO is een onderzoek naar gezondheid, welbevinden en leefstijl van jongeren. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de GGD in samenwerking met alle scholen voor voortgezet onderwijs in Gelderland-Zuid. In het najaar van 2015 hebben de van klas 2 en klas 4 op school een digitale vragenlijst ingevuld. Na afloop kregen gezondheidstips die pasten bij de antwoorden die ze gegeven hebben. Ook in de rest van Nederland hebben scholen meegedaan met een vergelijkbaar onderzoek en daarom zijn ook veel schooluitkomsten te vergelijken met landelijke cijfers. In dit schoolrapport staan de uitkomsten in het kort. In de bijlage E-MOVO in cijfers zijn nog veel meer uitkomsten te vinden voor deze school. Wie hebben meegedaan? Op het Karel de Grote College hebben 289 meegedaan aan E-MOVO. In onderstaande tabel staat dit uitgesplitst naar klas en schoolniveau. Indien er op school combinatieklassen zijn, dan is de leerling (arbitrair) ingedeeld bij het laagste onderwijsniveau. Aantal dat heeft meegedaan met E-MOVO vmbo havo/vwo klas klas Schoolplezier en verzuim Schoolplezier Hoe vind je het op school? De meeste hebben het redelijk tot goed naar hun zin op school; 13 noemt het zelfs hartstikke leuk. Aan de andere kant noemt 2 van de het niet leuk en 5 vindt het vreselijk op school. De meest genoemde redenen waarom het niet zo leuk vinden zijn: de vakken zijn niet leuk (17) de manier van lesgeven is niet leuk (11) ik zie geen nut in school (10) ik heb moeite met leren (9) ik heb geen leuke klas (8) de docenten zijn niet aardig (6) leuk 42 gaat wel 38 niet leuk 2 hartstikke leuk 13 vreselijk 5 1

4 Schoolverzuim In de vier weken voorafgaand aan het onderzoek heeft 42 van de een of meer dagen verzuimd vanwege ziekte. Daarnaast heeft 12 in de voorafgaande weken een of meer uur gespijbeld In voorgaande 4 wkn gespijbeld trend over de jaren De belangrijkste redenen om te spijbelen zijn: als ik geen zin in school heb (5) als ik (veel) tussenuren heb (4) als ik problemen heb (1) Nederland Gelderland-Zuid school Het spijbelen ligt in leerjaar 4 duidelijker hoger dan in leerjaar 2. In voorgaande 4 weken gespijbeld school NL Ouderbetrokkenheid Vragen ouders wel eens hoe het gaat op school? ja, vaak 71 ja, soms 22 een enkele keer 5 nee, bijna nooit 2 De mate waarin ouders betrokken zijn bij zaken die met school te maken hebben, hangt af van ouder tot ouder, maar ook van kind tot kind. Helpen met huiswerk is een vorm van ouderbetrokkenheid, maar niet elke ouder zal daartoe in staat zijn en niet elke leerling zal daar behoefte aan hebben. Om toch een indicatie te krijgen van ouderbetrokkenheid is gevraagd in hoeverre ouders wel eens vragen hoe het op school gaat. De meeste geven aan dat hun ouders vaak vragen hoe het gaat op school. Bij 2 vragen ouders bijna nooit hoe het op school gaat en bij 5 maar een enkele keer. 2

5 Sociale omgeving Gezin Van de ondervraagde woont 71 bij beide eigen ouders, 9 in een eenoudergezin, 6 in een nieuw gevormd gezin (gezin met een ouder en een stiefouder) en 13 heeft co-ouderschap. De relatie met de ouders is nagevraagd via een vragenset met daarin vragen over: tijd die ouders voor je hebben, je thuis gelukkig voelen, het gevoel hebben dat ouders je begrijpen en het gevoel hebben dat ouders van je houden. Op basis van deze vragenset blijkt dat 29 van de een relatief goede relatie heeft met de ouders; 19 heeft een relatief slechte relatie met de ouders en de overige 52 scoort gemiddeld. Moeite met financieel rondkomen in een gezin blijkt sterk samen te hangen met andere risicofactoren op het gebied van welzijn en leefstijl. Bij 2 van de jongeren is, naar eigen zeggen, sprake van grote moeite met rondkomen thuis, 9 heeft thuis enige moeite met rondkomen en 37 heeft geen moeite maar moet wel opletten. Moeite met financieel rondkomen thuis enige moeite 9 grote moeite 2 geen moeite, maar wel opletten 36 geen enkele moeite 53 Vrienden Veruit de meeste (84) vinden dat ze genoeg vrienden hebben; 12 zegt gaat wel en 3 zegt dat ze niet genoeg of zelfs helemaal geen vrienden hebben. Heb je genoeg vrienden? ja 84 gaat wel 13 nee 3 Aan de hand van zes vragen is vastgesteld in hoeverre de sociale steun van vrienden ontvangen. De vragen gaan onder andere over de mate waarin jongeren leuke dingen ondernemen met vrienden, elkaar helpen en elkaar kunnen vertrouwen. Op basis van deze vragen blijkt dat de meerderheid (65) hoog scoort op de schaal van sociale steun door vrienden, 27 scoort in het midden en 8 van de ervaart weinig sociale steun van vrienden. 3

6 Pesten op school, cyberpesten en weerbaarheid Pesten Pesten is een complex en hardnekkig probleem waar zeker ook scholen mee te maken hebben. Van de op het Karel de Grote College heeft 4 ingevuld meerdere keren per maand op school te zijn gepest en 2 is gepest via internet of mobiele telefoon. Het gaat daarbij vaak om dezelfde. In onderstaande tabel is te zien pesten met name speelt in klas. In leerjaar 4 wordt nauwelijks gepest. Het percentage is zelfs 0, zowel op het vmbo als op havo/vwo Wordt meerdere keren per maand op school gepest Nederland Gelderland-Zuid school In voorgaande 3 maanden gepest (meerdere keren per maand), naar leerjaar en niveau Gepest op school school NL Gepest via internet of smartphone school NL Weerbaarheid Weten wat ze wel en niet willen en kunnen ze die grenzen aangeven en bewaken voor zichzelf en naar anderen? Weerbaarheid is niet alleen van belang bij pesten, maar ook bij keuzes rond alcohol, roken, drugs, uitgaan en seksualiteit. Aan de is een vragenset voorgelegd met acht vragen die iets zeggen over weerbaarheid. Het gaat daarbij om weten wat je wel of niet wilt, je makkelijk laten overhalen en opkomen voor jezelf. Uit de vragenset blijkt dat op uw school 9 onvoldoende weerbaar genoemd kan worden. Gemiddeld in de regio Gelderland-Zuid is dit 8. De die onvoldoende weerbaar zijn scoren zowel hoger op gepest worden, als op het zelf pesten van andere jongeren. 4

7 Gezondheid en welbevinden Gezondheid en geluk De meeste noemen hun gezondheid goed of heel goed, 18 beoordeelt hun gezondheid als gaat wel tot (zeer) slecht. Naast de vraag hoe gezond zichzelf vinden, is het ook interessant om te weten hoe gelukkig ze zijn. De meeste jongeren geven zichzelf rond de 8 voor hun geluk; 17 geeft zichzelf als (rapport)cijfer een 6 of lager Mate van geluk (rapportcijfer) Psychische gezondheid en somberheid Gelderland-Zuid school Een veel gebruikte vragenlijst om psychosociale problemen te signaleren is de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ). De SDQ is een vragenlijst die bestaat uit 25 vragen die betrekking hebben op emotionele problemen, gedragsproblemen, problemen met leeftijdgenoten, hyperactiviteit en prosociaal gedrag. Op basis van de SDQ heeft 5 een duidelijke indicatie voor het bestaan van psychosociale problemen en 11 zit in een grensgebied, hetgeen te beschouwen is als een verhoogd risico. Percentage met een duidelijk indicatie voor psychosociale problemen (= verhoogde SDQ) school NL Naast de SDQ is een enkelvoudige vraag gesteld over sombere gevoelens. Daaruit blijkt dat 13 van de zich in de voorgaande twee weken een groot deel van de tijd in de put of somber heeft gevoeld. Logischerwijs is er een duidelijke samenhang tussen somberheid, lager score op geluk en psychosociale problemen. Ook is er een samenhang met pesten en lage weerbaarheid. Hulp zoeken bij problemen Als met een probleem zitten dat ze niet zelf kunnen oplossen dan zoeken de meesten informatie of hulp bij familie of vrienden: ouders/verzorgers (79) vriend(in) (71) broer/zus(31) andere familieleden (11) Maar ook de school wordt regelmatig genoemd: leerlingbegeleider/mentor (15) leraar/docent (8) vertrouwenspersoon op school (7). 5

8 Voeding, bewegen en gewicht Ontbijt, groente en fruit Ontbijten en het dagelijks eten van groente en fruit hoort bij een gezond voedingspatroon. Toch blijkt het voor velen moeilijk om daaraan iedere dag te voldoen. Een aanzienlijk deel komt niet verder dan hooguit vier keer per week: 11 ontbijt minder dan vijf keer per week, 7 eet minder dan vijf keer per week groente en 38 minder dan vijf keer per week fruit. Groente- en fruitconsumptie, naar leerjaar en niveau Eet minder dan vijf keer per week groente school NL Eet minder dan vijf keer per week fruit school NL Suikerhoudende dranken en energydrank Door het drinken van suikerhoudende drankjes krijgen jongeren ongemerkt veel suiker binnen. Niet alleen de bekende frisdranken bevatten veel suiker, maar ook dranken als limonadesiroop, vruchtensap, multivitaminen, sportdrankjes, chocolademelk, yoghurtdrink en energiedrankjes. Van de op uw school drinkt 9 gemiddeld drie glazen suikerhoudende drankjes per dag en 6 drinkt vier of meer glazen per dag. Aantal suikerhoudende drankjes per dag 2 per dag 16 3 per dag 9 4 of meer p.d. 5 minder dan 1 p.d 30 1 per dag 40 Energiedrankjes (zoals Red Bull) bevatten niet alleen veel suiker, maar ook nog andere stoffen zoals cafeïne en taurine. Deze stoffen zijn met name schadelijk als er meerdere blikjes van per dag gedronken worden. Een kleine groep 2 drinkt gemiddeld twee of meer blikjes energydrank per dag. 6

9 Bewegen Volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen zou een jongere dagelijks een uur matig intensief moeten bewegen. Dat blijkt in de praktijk niet goed te lukken. Slechts 15 beweegt elke dag uur. Als Op hoeveel dagen sporten bij club, vereniging of sportschool? meerdere dagen p.w. 50 Sport wekelijks bij club of sportschool nooit 25 1 dag p.w. 22 minder dan 1 dag p.w. 3 we de lat iets lager leggen bij vijf dagen per week, dan voldoet 46 van de hieraan. Zeker voor die wat verder van school wonen draagt het dagelijks fietsen naar school in belangrijke mate bij aan het totale beweegpatroon. De meeste (80) komen elke dag op de fiets (of lopend) naar school. Daarnaast levert sporten een belangrijke bijdrage. Van de op uw school sport 72 wekelijks bij een club, vereniging of sportschool. In Nederland ligt dat gemiddeld op 76. school NL Gezond gewicht Om betrouwbare gegevens te krijgen over het lichaamsgewicht hebben we gebruik gemaakt van de meetgegevens van de afdeling Jeugdgezondheidszorg. Zij meten en wegen jaarlijks de in klas 1 of 2 van het voortgezet onderwijs. Daaruit blijkt dat op het Karel de Grote College 27 (iets) te licht is (ondergewicht) en 7 heeft matig of zwaar overgewicht (meisjes: 7; jongens 6). school Gelderland-Zuid gezond gewicht 66 overgewicht 7 gezond gewicht 74 overgewicht 13 ondergewicht 27 Wat vinden van hun eigen gewicht? Op de vraag wat zelf van hun eigen gewicht vinden is een groot verschil tussen jongens en meisjes. Van de jongens vindt 15 zichzelf te zwaar, bij de meisjes is dat 29. Veel meiden vinden zich te zwaar, terwijl ze dat op basis van de meetgegevens van de Jeugdgezondheidszorg niet zijn jongens vindt zichzelf te zwaar ondergewicht 13 Vindt zichzelf te zwaar versus werkelijk overgewicht (o.b.v. meetgegevens) meisjes heeft overgewicht (JGZ) 7

10 Alcohol Wat betreft alcoholgebruik door de jeugd is er de laatste jaren veel in beweging. De acceptatie en het daadwerkelijk gebruik van alcohol daalt en in 2014 is de leeftijdsgrens om alcohol te mogen kopen verhoogd van 16 naar 18 jaar. Dat wil echter nog niet zeggen dat er helemaal niet meer gedronken wordt door de van klas 2 of 4: 30 heeft wel eens minstens een heel glas alcohol gedronken en 17 heeft dat ook in de afgelopen vier weken gedronken. Logischerwijs is er een duidelijk verschil in alcoholgebruik tussen van leerjaar 2 en 4. Ooit alcohol gedronken? nee 46 een heel glas of meer 30 alleen een paar slokjes 24 Alcoholgebruik in voorafgaande vier weken Heeft recent alcohol gedronken school Gelderl.Zuid Heeft recent 5 of meer glazen gedronken school Gelderl.Zuid Binge-drinken Het meest schadelijk is het als jongeren vijf of meer glazen per gelegenheid drinken, dat wordt binge-drinken genoemd. Net als het algemeen alcoholgebruik is ook dit binge-drinken sinds 2003 sterk gedaald Binge-drinken in voorgaande 4 wkn (5 of meer glazen per keer) De cijfers in de tabel laten zien dat een deel van de jongeren die drinken, ook die grens van vijf glazen per keer over gaan Nederland Gelderland-Zuid school De landelijke trend is dat een groeiende groep jongeren (nog) niet drinkt, maar dat degene die wel drinken nog steeds relatief veel drinken. Het binge-drinken door van het Karel de Grote College ligt duidelijk lager dan landelijk en in de regio Gelderland-Zuid. 8

11 Roken, blowen en andere drugs Roken De meeste rokers beginnen ermee in hun middelbare schooltijd. Goed nieuws is dat er zowel regionaal als landelijk een dalende trend te zien is. Om het roken verder terug te dringen is op 1 januari 2014 de verkoopleeftijd van tabak verhoogd van 16 naar 18 jaar Rookt wekelijks Op het Karel de Grote College rookt 3 dagelijks en 2 rookt minstens een keer per week. Deze worden samen gerekend tot de wekelijkse rokers Nederland Gelderland-Zuid school Rookt wekelijks school NL Rooklocatie Ondanks dat roken in en rond scholen steeds verder wordt teruggedrongen, blijft de school een belangrijke plek voor jongeren om te (beginnen met) roken. De meest genoemde rooklocaties zijn: op straat, buiten 6 op schoolplein/ bij school 3 discotheek 3 bij anderen thuis 3 Wiet/hasj en andere drugs Van de in klas 2 en 4 heeft 25 wel eens wiet of hasj aangeboden gekregen. Bij 6 vond dat plaats op school. Wat betreft het gebruik van wiet of hasj geeft 16 aan dat ze het ooit wel eens gebruikt hebben en 11 heeft het in de voorgaande vier weken gebruikt. In onderstaande tabel is te zien dat het gebruik bij klas 2 nog een stuk lager ligt dan bij de vierde klassers. Heeft in de voorgaande vier weken wiet of hasj gebruikt school NL

12 Het gebruik van andere drugs zoals XTC, cocaïne, paddo s, amfetamine, LSD, GHB, heroïne of lachgas licht een stuk lager: 4 heeft ooit wel eens een van deze middelen gebruikt en 1 heeft het de laatste vier weken gebruikt. Sociale media, gamen en sexting Sociale media en gamen De meeste jongeren (80) zijn vrijwel dagelijks actief op sociale media zoals WhatsApp, Snapchat, Facebook, Twitter en Forums). Maar wanneer is het teveel? Dat is niet zozeer uit te drukken in het aantal uren per dag, maar meer in de mate waarin jongeren er op een dwangmatige wijze mee bezig zijn. Om dat te achterhalen is aan de jongeren een vragenset voorgelegd met zeven vragen. Zo geeft 5 aan dat ze vaak hun huiswerk afraffelen en 7 komt vaak slaap te kort vanwege sociale media. Daarnaast zegt 4 dat ze liever op sociale media actief zijn, dan dat ze werkelijk tijd doorbrengen met vrienden of familie. Op basis van die vragenset blijkt dat 6 van de een indicatie geeft voor problematisch gebruik van sociale media. Gamen is veel meer een jongens-activiteit : 39 van de jongens speelt dagelijks games, tegen 13 van de meisjes. Van de jongens heeft 7 een indicatie voor problematisch gamen. Landelijk is dat ook 7. Sexting en andere (negatieve) ervaringen op internet Steeds meer jongeren hebben er ervaring mee dat er tegen hun zin vervelende foto s of filmpjes over hen zijn verspreid. Van de op het Karel de Grote College heeft 19 hiermee te maken Er zijn vervelende foto's of filmpjes van mij verspreid Gelderland-Zuid school gehad. Dat is een duidelijke toename ten opzichte van Daarnaast is gevraagd of jongeren zelf wel eens via webcam of smartphone borsten, geslachtsdelen of billen hebben laten zien, of iets seksueels hebben gedaan. Dat blijkt door 5 te zijn gedaan. Bij 2 was dit voor iemand die men alleen via internet kende. In de andere gevallen voor een vriend/vriendin die ze ook persoonlijk kennen. 10

13 Seksualiteit In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste seksuele ervaring met anderen. Voor veel jongeren gaat dat lange tijd niet verder dan zoenen. Een klein deel heeft al verdergaande seksuele ervaring. Het is bij al deze ervaringen belangrijk dat jongeren leren met respect met elkaar om te gaan en elkaars grenzen te respecteren. En in het geval het seksueel contact verder gaat is het essentieel om goed beschermd te zijn tegen zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA). De school heeft een belangrijke rol in het bespreken en bespreekbaar maken van deze onderwerpen. Hoe verschillend de ervaring van de ook kan zijn. Seksuele ervaring (zoenen, geslachtsgemeenschap) Van de heeft 34 aangegeven wel eens met een ander te hebben gezoend en 7 heeft ervaring met geslachtsgemeenschap. Heeft wel eens geslachtsgemeenschap met iemand gehad school NL Op uw school is het aantal (in klas 2 en 4) dat al seksuele ervaringen heeft vrij klein. Daarom kunnen we geen betrouwbare uitspraken doen over anticonceptie en bescherming tegen SOA. Om toch een beeld te schetsen van de risico s die jongeren op seksueel gebied lopen, zijn hieronder de cijfers weergegeven van alle jongeren in de hele regio Gelderland-Zuid. Anticonceptie (jongeren in heel Gelderland-Zuid) De jongeren die seks hebben gehad, gebruiken in meerderheid anticonceptie (vooral pil en/of condoom), maar zeker niet in alle gevallen. Zo heeft 7 van de seksueel actieve bij de eerste keer seks, risico op zwangerschap gelopen. Bescherming tegen SOA (jongeren in heel Gelderland Zuid) Behalve zwangerschap is er bij seks natuurlijk ook het risico op het oplopen van een SOA (Seksueel Overdraagbare Aandoening). De beste bescherming tegen SOA is het gebruik van een condoom. Daarnaast is er in principe geen kans op SOA als beide seksuele partners nog nooit eerder seks hebben gehad of als beiden een gunstige SOA-test hebben gehad en sindsdien een monogame relatie hebben. Bij de eerste keer seks heeft 17 risico op SOA gelopen. Bij de laatste keer seks was dit

14 Seksuele diversiteit In de puberteit gaan jongeren op zoek naar hun identiteit en ontdekken ze ook hun seksuele geaardheid. Jongeren die homo- of biseksuele gevoelens bij zichzelf ontdekken, moeten vaak vele drempels overwinnen om voor die geaardheid uit te komen. Een negatieve houding bij leeftijdsgenoten verhoogt die drempels. Daarom is aan de een aantal vragen voorgelegd over houding en acceptatie van homoseksualiteit. Houding Op de vraag wat de leerling ervan vindt als twee meisjes/vrouwen of twee jongens/ mannen op elkaar verliefd zijn, zegt maar liefst 98 dat ze dat normaal of een beetje raar vinden. Een heel laag percentage noemt het erg raar (1) of verkeerd (1). Hiermee is de houding ten opzichte van homoseksualiteit op het Karel de Grote College beduidend positiever dan in de rest van Gelderland-Zuid Negatieve houding homoseksualiteit (vindt het erg raar of verkeerd) Gelderland-Zuid school Openheid op school en acceptatie bij klasgenoten De veiligheid op school omtrent homoseksualiteit is nagevraagd met de volgende vraag: 'Stel dat iemand op jouw school homoseksueel zou zijn, zou diegene dat op school eerlijk kunnen vertellen?'. Op school eerlijk vertellen over homoseksualiteit Op uw school zegt 6 van niet en 15 zegt dat ze het niet weten. ja, alleen tegen vrienden 37 ja, tegen iedereen op school 42 nee 6 dat weet ik niet 15 Er is een verschil tussen een oordeel over homoseksualiteit als algemeen verschijnsel enerzijds en de dagelijkse praktijk anderzijds. Dat blijkt uit de uitkomsten van de vragenset over de 'sociale afstand' 1. Van 10 van de kan gezegd worden dat ze veel afstand (zouden) bewaren tot een homoseksuele/lesbische klasgenoot. Voor jongens is dat 19, voor meisjes 4. 1 Aan meisjes is gevraagd hoe ze staan ten opzichte van een lesbische klasgenoot en aan jongens hoe ze staan ten opzichte van een homoseksuele klasgenoot. De vragenset bestaat uit drie stellingen, zoals "Ik zou rustig vriendschap met hem/haar sluiten" en "Ik zou liever in de pauze naast iemand anders gaan zitten". De vragenset is ontwikkeld door de Rutgers Nisso groep. 12

15 Tot slot is over dit onderwerp de vraag gesteld in hoeverre denken dat homoseksualiteit geaccepteerd wordt door hun omgeving. Leerlingen konden via een rapportcijfer aangeven hoe hoog of hoe laag zij de acceptatie inschatten bij hun klasgenoten, bij hun vrienden en bij hun ouders. Daaruit blijkt dat de acceptatie het laagst schatten bij hun klasgenoten, wat hoger bij hun vrienden en relatief het hoogst bij hun ouders Inschatting van de acceptatie homoseksualiteit door... klasgenoten vrienden ouders laag matig goed 13

16 Samengevat In voorgaande pagina s is veel informatie voorbij gekomen. In de bijlage: E-MOVO in cijfers staat nog veel meer informatie. Hieronder staan kort samengevat de belangrijkste uitkomsten voor het Karel de Grote College. N.B. Het vergelijken van de uitkomsten van deze school met de cijfers van heel regio Gelderland-Zuid en NL moet voorzichtig gebeuren, omdat in de cijfers van heel regio Gelderland-Zuid en NL de cijfers van het gehele vmbo zijn meegeteld. Dit kan zorgen voor vertekening. Vergelijking met landelijk of regionaal Gunstig: In leerjaar 4 wordt nauwelijks gepest. Duidelijk meer zijn lid van een zang-, muziek- of toneelvereniging. Duidelijk gunstiger qua voeding: ontbijten, groente en fruit, suikerhoudende drankjes. Duidelijk meer hebben een gezond gewicht. Duidelijk minder overgewicht. Duidelijk minder alcoholgebruik en binge-drinken. Houding t.o.v. homoseksualiteit veel positiever. Ongunstig: Duidelijk meer vmbo in leerjaar 2 gepest op school. Minder geven aan genoeg vrienden te hebben. Minder ervaren hun gezondheid als (zeer) goed. Meer vmbo in leerjaar 2 hebben een duidelijke indicatie voor psychosociale problemen en meer in het grensgebied. Minder ervaren geluk door in leerjaar 4. Wat minder sporten wekelijks of zijn lid van een sportvereniging. Duidelijk meer ondergewicht. Duidelijk meer cannabisgebruik in leerjaar 4. Verschuivingen t.o.v Gunstige trend: Minder roken. Ongunstige trend: Wat minder schoolplezier. Meer spijbelen door vmbo in leerjaar 4. 14