BEZINNING OP DE TWEEDE DIENST

Transcriptie

1 BEZINNING OP DE TWEEDE DIENST definitief v.3 januari 2015 CIE Werkgroep Invulling Middagdiensten

2 Aanleiding Beleid De kerkenraad van de wijkgemeente Meentkerk heeft zich bezonnen op de invulling van de middagdiensten. Deze bezinning heeft plaatsgevonden als onderdeel van het beleidstraject, waarbinnen het onderwerp zondag en eredienst een belangrijke plaats inneemt. Naast de liturgische vormgeving van de ochtenddienst is het onderdeel andere activiteiten op de zondag van belang. Vanwege een tweetal redenen is besloten om de invulling van de middagdiensten daar als apart onderdeel uit te halen: 1. Vanuit de Algemene kerkenraad kwam er een voorstel (dat ook een voorgeschiedenis heeft) voor het samenvoegen van tweede diensten binnen de Hervormde Gemeente Huizen. 2. Het heeft op dit moment niet de prioriteit om een volledige commissie andere activiteiten op de zondag te laten samenstellen voor zowel de middagdienst als de andere activiteiten op de zondag. Bezinning Daarnaast erkent de wijkgemeente de noodzaak tot bezinning van binnen uit. Er is een duidelijke afname van het kerkbezoek. In de tweede diensten is dat sterker dan in de eerste diensten. In de tweede diensten is het aantal kerkbezoekers gewoonweg laag. De oorzaken van de afname liggen op verschillend terrein: 1. Gemeenteleden (her)kennen de waarde van de 2e dienst niet (meer) en baseren hun keuze voor het al dan niet bijwonen van de tweede dienst er dus niet op. Het is de gemeente aan te rekenen dat gewoontegetrouw verward is met trouw. En er onvoldoende aandacht is geweest voor doel en specifieke inhoud van de tweede dienst. Hoewel er alle reden is om twee diensten te bezoeken met een identiek karakter, zijn er ook goede redenen aan te geven om het eigen karakter van een tweede dienst duidelijker te positioneren. 2. Door de druk in de week kiezen mensen voor rust/sociale contacten op de zondag en dat betekent regelmatig ook dat ze de tweede dienst niet bijwonen. 3. Gemeenteleden kijken verder dan de eigen (wijk)gemeente, bijvoorbeeld in het buitenland en zien en ervaren daar (de waarde van) andere tradities waarin slechts één dienst centraal staat. 4. Gemeenteleden nemen deel aan andere christelijke bijeenkomsten zoals bijbelstudiegroep, zangdienst e.d. en beschouwen deelname hieraan als alternatief voor de tweede dienst.

3 De afname van het bezoek aan tweede diensten is onderdeel van de secularisering. Kerkgang is niet langer een algemeen goede gewoonte van een grote groep gelovigen. Maar meer en meer een private keuze van het individu die zonder (groeps)druk kiest tussen een tweede dienst en andere bestedingen van de zondagmiddag. Wij beschouwen dit als geestelijke achteruitgang in zijn algemeen, zonder daarmee een uitspraak te doen over de afwegingen van individuen om wel of niet de tweede dienst bij te wonen.

4 Visie op de tweede dienst Zondag De zondag is de rustdag die staat in het teken van de ontmoeting met God. Zo lang als dat maatschappelijk mogelijk is, hechten we eraan de dag als geheel een bijzondere plaats te geven als geheiligde dag in het geheel van de week. Als dag van geestelijke rust. Rust van ons eigen werk en met de mogelijkheid om God op ons in te laten werken. Door samen te komen met de gemeente, zo Gods Woord te horen, Heilig Avondmaal te vieren en de Heilige Doop te bedienen. Ook anderen, buiten de gemeente, de mogelijkheid te geven tot uitrusten van het doordeweekse werk. Eredienst Als wijkgemeente zien we op de rustdag een bijzondere positie weggelegd voor de erediensten. Deze bijzondere positie kan als volgt worden weergegeven: Een eredienst is de centrale plaats waar God Zijn gemeente ontmoet. In de eredienst gebeurt het heilige. Een eredienst is niet te vergelijken met welke andere samenkomst van mensen dan ook. Liturgie komt van het Griekse werkwoord leitourgein of leitourgia, dat is een samenstelling van de zelfstandige naamwoorden ergon (=werk) en laos (=volk). Het betekent letterlijk werk voor het volk. De Griekse term geeft daarmee méér aan dan een gemeente die beziggehouden wordt door een voorganger het is niet de voorganger die het werk doet maar de gemeente doet het gemeenschappelijk met hulp van de voorganger, in Woord en antwoord (dialogisch). De term geeft ook de verbinding aan tussen de samenkomsten en de dagelijkse levenswandel. Liturgie stopt niet bij de uitgang van de kerk, maar krijgt gestalte door de week in het loven en prijzen van God (persoonlijk, in je huis (gezin), met andere gemeenteleden), het onderlinge pastoraat en de (diaconale) dienst aan anderen en de samenleving als geheel. Het centrum van de eredienst is de dienst der verzoening, de prediking van het Evangelie. De voorganger verkondigt in de Naam van God het heil, opent de Bijbel en vertolkt namens de sprekende God de woorden van God, legt de zegen op de gemeente en deelt de tekenen van het heil uit. Aan het samenkomen van de gemeente gaat de openbaring van God vooraf. Hij is de Initiatiefnemer. Het antwoord in de dialoog komt van de gemeente. Zij reageert door schuldbelijdenis, aanbidding, lofprijzing, gebed, lied, deelname aan sacramenten, gemeenschap en collecte (offerande) en (pastoraal en diaconaal) dienstbetoon in en buiten de samenkomst. Liturgie kunnen we samenvatten als de ordening en vormgeving van de samenkomst van de gemeente. Het ambtelijk karakter van de eredienst geeft aan dat de ambtsdragers in de dienst Christus vertegenwoordigen. De prediking is niet alleen uitleg van de Schrift, maar

5 ook verkondiging van Gods Woord. Het is niet zo dat we samen erachter proberen te komen, wat de Bijbel zegt (zoals bij andere bijeenkomsten), maar het Woord dat gepreekt wordt, is Woord van God. Zie in dit verband 1 Timotheüs 4: waar de koppeling wordt gelegd tussen de verkondiging (voorlezen, vermanen en onderwijzen) en de handoplegging door de raad van de ouderlingen. De prediking is in die zin een gestalte van het Woord Gods. Bij Gods Woord denken wij meestal aan de Bijbel. Naast de Bijbel als Woord Gods, wordt echter ook Jezus zelf het Woord genoemd (Johannes 1: ). Verder kan de prediking worden aangeduid als het levende Woord van God. Natuurlijk zijn Christus, de Bijbel en de prediking alle drie op hun eigen manier gestalte van Gods Woord. Het is bijvoorbeeld niet zo dat er geen kritiek mag zijn op de prediking omdat het Gods Woord is, maar het is wel het principiële uitgangspunt, dat in de prediking door de werking van de Heilige Geest de woordverkondiging Gods levende Woord is. Vergelijk in dit verband 1 Korinthe 14: 26-31, waar wordt opgeroepen om het Woord te laten klinken tot opbouw en dat samen te beoordelen. Door de prediking geschiedt het Woord van God. In de prediking wordt niet over verzoening gepraat, maar de verzoening wordt van Godswege bediend tijdens de prediking (bediening der verzoening: 2 Korinthe 5: 18). Zonder de ambtsdragers heeft het woord/woord dat gesproken wordt een ander gezag. De aanwezigheid van ambtsdragers geeft het 'tegenover aan van Gods aanwezigheid. Hij is niet alleen aanwezig in de gelovigen door Zijn Geest, maar ook als tegenover: in de bediening van het Woord, onder de verantwoordelijkheid van de ambtsdragers. In het formulier voor de bevestiging van ambtsdragers gaat het dan ook uitgebreid om de betrokkenheid van ambtsdragers op de prediking: zij dienen te waken dat inderdaad de Bijbelse leer wordt gepreekt en geen dwaalleer. Die taak is in het klassieke formulier belangrijker dan de pastorale taak, die vaak voorop wordt gezet. In deze zin past de eredienst bij uitstek bij de zondag, de opstandingsdag. Niet wij doen iets voor God, maar wij ontvangen wat God geeft. Dat maakt de eredienst anders dan alle andere bijeenkomsten, ook op de zondag. Onze dienst aan Hem van de week die voor ons ligt, begint met Zijn dienst aan ons.

6 Tweede dienst In de traditie van de Hervormde Gemeente kennen wij vanuit ons verleden de tweede dienst op de zondag. Het houden van deze diensten stamt uit de begintijd van de reformatie in Nederland in de 16e eeuw. Via de later opgestelde kerkorde is tweede dienst in de daarop volgende eeuwen in heel Nederland ingevoerd. Het specifieke doel van de tweede dienst lag in het leren van de gemeente, onderwijs krijgen. Daarbij werd de Heidelbergse Catechismus (=onderricht) gebruikt als leidraad voor de invulling van de preek tijdens de tweede dienst. In de Bijbel zijn geen duidelijke richtlijnen te vinden voor het houden van twee diensten op de rustdag. Dat betekent echter niet automatisch dat tweede diensten niet-bijbels of onjuist zouden zijn. Als wijkgemeente hechten we sterk aan de tweede eredienst op de zondag. Hiervoor zijn de volgende redenen te geven: 1. De tweede dienst biedt een goede mogelijkheid om verdiepend en lerend bezig te zijn in het verband van een eredienst. 2. De twee erediensten onderstrepen het zicht op de zondag als dag die staat in het teken van de ontmoeting met God. 3. De twee diensten op zondag kaderen op een goede manier de zondag als apart gezette dag voor God. 1. verdiepen en leren De tweede dienst biedt een goede mogelijkheid om verdiepend en lerend bezig te zijn in het verband van een eredienst. Om het geloof van de gemeenteleden te versterken, te verdiepen en te groeien in kennis. En zo te bouwen aan de gemeente. Er zijn redenen om aan te nemen dat juist kennis ook brengt tot bekering: Romeinen 12:2 (de NBG heeft terecht denken i.p.v. gezindheid ) en Efeze 4:18. En dat het gebrek aan kennis leidt tot afbraak van de gemeente (Hosea 4:6). Overigens gaat het dan wel om kennis mét liefde (1 Korinthe 13:2) 2. dag van ontmoeting met God De twee erediensten onderstrepen het zicht op de zondag als dag die staat in het teken van de ontmoeting met God. Zo lang als dat maatschappelijk mogelijk is, hechten we eraan de dag als geheel een bijzondere plaats te geven in het geheel van de week als geheiligde dag. We zien het als verarming als de tweede dienst wegvalt en erkennen het gevaar dat er in plaats van de dag die wordt geheiligd, alleen een dienst is op de zondagochtend. Waarna een ieder vervolgens vrij is om de dag op zijn/haar wijze door te brengen zonder de door de Schepper bedoelde rust te ervaren. Dat laatste is overigens een leerpunt voor alle kerkgangers, net zo goed voor degenen die de tweede dienst bijwonen. 3. zondag als een geheel De twee diensten op zondag kaderen op een goede manier de zondag als apart gezette dag voor God. Er kan niet gesteld worden dat er rechtstreeks uit de Bijbel

7 richtlijnen te halen zijn voor het invullen van de zondag. Er staan zelfs aanwijzingen in het Nieuwe Testament om elkaar niet weer onder een nieuw juk te brengen. Dat het houden van de zondag of de sabbat een nieuwe wet wordt, die belangrijker is dan het leven onder Christus heerschappij (Kolossenzen 2:16). Het is wel een Bijbelse lijn om te stellen dat het goed is als de dienst aan God geordend wordt en als zodanig structuur geeft aan het leven. In dit verband kan gewezen worden op de structuur die we zien in de omgang van het volk Israël met God in de Bijbel, zoals bijvoorbeeld in het morgen- en het avondoffer: Gegevens uit het Oude Testament maken reeds melding van twee bijeenkomsten van Israël in de tabernakel en in de (eerste) tempel. Het gaat dan om het brengen van het morgen- en het avondoffer. (Exodus 29:36-42; Numeri 28:2-9; 2 Koningen 16:15). Hierbij was de gemeente aanwezig, zie daarvoor Lukas 1:5-23 waar het aanwezige volk vergeefs wachtte op de zegen van de met stomheid geslagen priester Zacharias. (Prof. Verboom, Hulde aan de Heidelberger) Een aantal opmerkingen bij de bovengenoemde redenen: a. Op deze manier nemen we dus niet als uitgangspunt dat je elke gelegenheid, bijvoorbeeld drie keer op een dag, móet aangrijpen die zich aandient om onder het Woord te zijn. b. Hiermee is dus niet zo veel gezegd over de aanvangstijden van de diensten. Gezien de samenstelling van de gemeente (vb.: geen mensen die zo lang moeten rijden dat twee keer ondoenlijk is), is het logisch om begin en eind van de dag als uitgangspunt te nemen. c. Het ordenen van de dienst aan God roept de vraag op, of dat alleen op zondag moet gebeuren. Dat is niet het geval. Het zou goed zijn als we ons ook zouden bezinnen op orde in de dienst aan God van de gemeente als geheel, van gezinnen, van groepen en van individuen door de week. (zie bijvoorbeeld: G. Voetius, de praktijk der godzaligheid voor een voorbeeld uit de 17e eeuw. Of de Heidelbergse Catechismus, zondag 38. In dit document wordt daar nu verder niet op ingegaan.)

8 Tweede dienst als leerdienst Hoewel het mogelijk zou zijn om twee diensten op een zondag te houden, die wat betreft vorm en inhoud ongeveer gelijk zijn, zijn er redenen om de tweede dienst duidelijk te onderscheiden van de eerste: 1. De tweede dienst op zondag is bij uitstek een gelegenheid om het leren in de gemeente aandacht te geven. Dat geldt vandaag de dag misschien wel meer dan ooit, omdat het leren op andere momenten niet gebeurt. 2. De tweede dienst heeft vanuit het verleden als leerdienst een eigen karakter. 3. Ten derde heeft een eigensoortig karakter van de tweede dienst de voorkeur voor de beleving van mensen. De tweede dienst gelijksoortig aan de eerste dienst kan het gevoel van herhaling geven en daarmee de ervaring van too much voor één dag, omdat beide diensten ook inhoudelijk gevuld zijn. Twee preken kunnen beleefd worden als eenzijdig of te veel. Het eigensoortige karakter van de tweede dienst zou op verschillende manieren vorm gegeven kunnen worden (bijvoorbeeld nadruk op lofprijzing, gebed, gemeenschap). Historisch gezien is het echter vooral de leer geweest die in de tweede dienst naar voren kwam. Hiervoor zijn dieper liggende, Bijbelse redenen aan te geven. In het Oude Testament neemt het overdragen van de leer een duidelijke plaats in en dat geldt zeker ook voor de Joodse traditie. In het Nieuwe Testament heeft de aandacht voor de juiste leer een duidelijke plaats (belang van de leer: Handelingen 2: 42; Efeze. 4: 14). De jonge christelijke kerk kende ook de functie van leraar (Handelingen 13:1; 1 Korinthe 12:28; Efeze 4:11). Het belang van de leer in de pastorale brieven (1 Timotheüs 4: 6; 4:16; 5:17; 2 Timotheüs 4:3).

9 Invulling van de tweede dienst Keuzes De wijkgemeente Meentkerk kiest voor het houden van een tweede eredienst op de zondag. In deze dienst dient het karakter als leerdienst meer profiel en inhoud te krijgen. De redenen om voor de leerdienst te kiezen zijn: 1. Het Bijbelse belang van het bewaren van de gemeente bij de goede leer. 2. Het gevaar van het gebrek aan kennis in deze tijd. 3. Het toerusten van de gemeente (in geloofsgesprek, missionaire roeping, richting in ethische kwesties etc.). Het gaat om learn by hart - leren met je hart. 4. Het systematisch behandelen van de leer van het geloof ( s morgens wordt er natuurlijk ook in de erediensten geleerd, maar dat is geen systematische behandeling). 5. In de leerdienst komt duidelijk de bediening van de verzoening tot uiting. De verkondiging vanuit de leer geeft van Godswege verandering (bekering) van denken en zo van heel het leven. 6. In de huidige ochtenddienst als gezinsdienst, is de leer en verdieping minder aanwezig, waardoor de tweede eredienst hiervoor uitermate geschikt is. Verlangen We verlangen dat de tweede dienst een nieuwe impuls krijgt. Dat meer mensen zich bij de tweede dienst betrokken voelen en het beseft groeit van de inhoudelijke impact van deze diensten op het geloofsleven. Om de betrokkenheid op, en de meelevendheid bij de tweede dienst te vergroten is het goed om gemeenteleden te betrekken bij de inhoud van deze leerdiensten. Het is van belang om gemeenteleden mee te nemen in dit verlangen door inhoudelijk uitleg te geven aan de hoge waarde van ambtelijke diensten en de onmisbaarheid van leren en verdiepen voor het geloofsleven en vormgeving daaraan in het dagelijks leven. Op deze wijze voldoen zowel de eerste als de tweede eredienst aan het belang van voeding op de zondag.