Thuiskopiespecial: Geschiedenis en toekomst van het thuiskopiestelsel. NORMA-seminar Billijke vergoeding groot succes

Transcriptie

1 Magazine voor musici en acteurs In dit nummer (november 2011) Thuiskopiespecial: Geschiedenis en toekomst van het thuiskopiestelsel NORMA-seminar Billijke vergoeding groot succes

2 November 2011 NORMA Nieuws Magazine voor musici en acteurs inhoud colofon Regering wil af van thuiskopiestelsel 5 Geschiedenis van de thuiskopie 8 Alternatieven huidige huiskopieregeling 12 De toekomst van het thuiskopiestelsel 16 Thuiskopiestelsels in Europa 18 NORMA-seminar Billijke vergoeding groot succes 22 De jarenlange strijd voor de thuiskopieheffing 28 NORMA - naburige rechten musici en acteurs Louise Wentstraat MS Amsterdam Postbus CZ Amsterdam T E info@stichtingnorma.nl Redactie Wisso Wissing (hoofdredacteur) Maaike Boomstra, Marjan Feiken, Betty Harsveld (eindredactie) en Olga Meijer Met medewerking van Marco Caspers, Joey Cramer, Caspar de Kiefte en Charlotte Stricker Vormgeving Robert Swart Druk Boeijinga, Apeldoorn 2 Omslag: Jack Wouterse beeld: Jan Willem de Blok

3 3 Voorwoord De regering heeft onlangs in haar reactie op de Speerpuntenbrief bevestigd dat ze de thuiskopievergoeding wil afschaffen. NORMA zou NORMA niet zijn als we niet zouden proberen dat te verhinderen. Daarom is dit nummer van NORMA Nieuws een thuiskopiespecial waar alle informatie en standpunten in te vinden zijn. De plannen tot afschaffing zullen op 30 november a.s. in de Tweede Kamer worden besproken. Tot die tijd zijn wij bezig met een grote lobby om de Tweede Kamerleden te overtuigen van de onredelijkheid van deze plannen. Waarom zou Nederland een model dat in bijna alle andere Europese landen goed werkt willen afschaffen? NORMA heeft een groot aantal bekende musici, acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers gemobiliseerd. Zij zetten zich op verschillende manieren in als ambassadeur van het thuiskopiestelsel. Om te beginnen hebben we met hen een promotiefilm gemaakt. Daarnaast zijn zij ook ingezet om gesprekken te voeren met Tweede Kamerleden en pers. In september jl. heeft NORMA haar model voor een toekomstige thuiskopieregeling al aan staatssecretaris van Justitie, Fred Teeven, toegelicht. Het model neemt de nieuwe regeling zoals deze in België bestaat als uitgangspunt. Daar wordt een heffing over vele (digitale) dragers en apparaten verspreid, waardoor de heffing op een ipod nog maar een paar euro bedraagt. Daarnaast heeft NORMA zich hard gemaakt voor een overgangsregeling omdat rechthebbenden in Nederland niet gecompenseerd worden voor de kopieën die worden gemaakt op o.a. ipods en settopboxen met harde schijf. In juli jl. is het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht naar de Raad van State gezonden en naar wij vernomen hebben zal het advies van de Raad van State een dezer dagen bekend worden gemaakt. Ook daarover kan dan de discussie met de Tweede Kamer beginnen. Afgaande op het persbericht van het kabinet is met name de filmrechtregeling nog verre van ideaal. Nu is het moment om de huidige onvrede over het ontbreken van een billijke vergoeding voor wijdverspreid gebruik van het werk van audiovisuele makers eindelijk weg te nemen met een goede wettelijke regeling. Vaststaat dat de lobby niet eenvoudig is, omdat de filmproducenten en omroepen extreme standpunten innemen ten aanzien van de overdracht. De onderhandelingen tussen het rechtencollectief (Buma/Stemra, Agicoa, Sena, NORMA, Lira, Vevam, Sekam en Pictoright) en het Rechtenoverleg voor Distributie van Audiovisuele Producties (RoDAP) zijn nog niet ver gevorderd. Alhoewel de vertegenwoordigers van de publieke en commerciële omroepen (zoals RTL en SBS), producenten (zoals Endemol en Eyeworks) en distributeurs (zoals Ziggo en UPC) hebben aangegeven niet onwelwillend te staan tegenover het maken van collectieve afspraken voor het gebruik van audiovisuele werken, is dat in de praktijk nog niet gebleken. Al met al is het een hete herfst, maar wij gaan ervan uit dat die veel goeds voor onze aangeslotenen zal brengen. Amsterdam, november 2011 Wisso Wissing, Directeur NORMA

4 Cas Jansen, Bob Fosko, Eric Vloeimans, Victor Löw, Jack Wouterse en Frank Houtappels

5 5 Regering wil af van thuiskopiestelsel De regering heeft op 7 oktober jl. in haar reactie op de Speerpuntenbrief van staatssecretaris Teeven bevestigd dat ze de thuiskopievergoeding wil afschaffen. Deze afschaffing zal tot inkomensverlies leiden voor makers en uitvoerende kunstenaars. Dat mag niet gebeuren! Tekst: Wisso Wissing Beeld Jan Willem de Blok Het is schrijnend dat de regering volhardt in haar voornemen de thuiskopieregeling de nek om te draaien. Een downloadverbod dat daarvoor in de plaats zou komen, is voor uitvoerende kunstenaars geen alternatief. De thuiskopieregeling is al twintig jaar juist een mooi voorbeeld van hoe makers en uitvoerende kunstenaars een vergoeding kunnen ontvangen voor de exploitatie van hun werk. Vanaf het begin van deze regeling in 1991 tot ultimo 2010 is een bedrag van 256 miljoen euro verdeeld onder alle rechthebbenden. Het voornemen van de regering is ook al niet te rijmen met haar bedoeling om via het auteurscontractenrecht de positie van deze groep rechthebbenden te versterken. Elders in dit nummer wordt ingegaan op de voornemens van Teeven en worden deze stuk voor stuk weerlegd. Maar de belangrijkste argumenten tegen afschaffing zijn: 1 Het thuiskopiestelsel is niet bedoeld om de schade als gevolg van illegaal downloaden te compenseren. Ten tijde van de invoering van het thuiskopiestelsel bestond nog geen internet en dus geen illegaal downloaden. Het thuiskopiestelsel was dus duidelijk bedoeld ter compensatie van schade door legale kopieën. Denk aan hele muziekcollecties die van vrienden of familie worden gekopieerd van ipods naar andermans computers. Dit betekent dat de muziek niet meer wordt gekocht of gestreamd. Dit levert dus schade op! 2 Er wordt nu méér gekopieerd dan ooit (in de afgelopen drie jaar is het kopieer volume verzesvoudigd), maar nu hoeft er volgens de regering geen vergoeding te komen, omdat er sprake is van minimale schade. Dit is een enorme tegenstelling. 3 Teeven suggereert dat uitsluitend van het internet wordt gekopieerd. Dat is helemaal niet waar! Uit onderzoek blijkt dat de helft van de liedjes op een ipod niet van het internet afkomstig is. Bij een harddisk-

6 6 Monic Hendrickx Gijs Scholten van Aschat Bob Fosko Jon van Eerd en Loes Luca Nadja Hupscher en Oren Schrijver

7 7 recorder is zelfs bijna 80% niet afkomstig van het internet, maar bijvoorbeeld van de televisie. 4 In vrijwel alle landen in Europa is er wel een thuiskopievergoeding, inclusief een heffing op nieuwe dragers zoals ipods en smartphones. In een aantal gevallen bestaat daarnaast overigens ook nog eens een downloadverbod. 5 Het feit dat in ons land geen heffing op mp3-spelers en harddiskrecorders is ingevoerd, betekent een schade voor de rechthebbenden van 109 miljoen euro. 6 Juridisch gezien kan wat Teeven voorstelt in strijd zijn met de Europese Richtlijn en we zijn ervan overtuigd dat de rechter dat uiteindelijk ook zal zeggen. Het is opvallend dat door verschillende fracties in de Tweede Kamer kritische vragen zijn gesteld over de afschaffing van het thuiskopiestelsel, waar de regering in haar reactie niet of nauwelijks op in is gegaan. Alternatieven? Er zijn er twee. Een plan van de Consumentenbond en de vakbonden Ntb en FNV KIEM, alsmede het voorstel van NORMA om het Belgische model over te nemen. Beide worden in dit nummer beschreven. Het plan tot afschaffing zal op 30 november aanstaande in de Tweede Kamer worden besproken. Tot die tijd willen wij een grote lobby opzetten om de Tweede Kamerleden te overtuigen van de onredelijkheid van het voornemen van de regering en hen trachten te winnen voor de alternatieven die er zijn. Centraal in deze lobby staan onze aangeslotenen. Wij hebben een aantal bekende musici, acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers gemobiliseerd. Zij zetten zich op verschillende manieren in als ambassadeurs van het thuiskopiestelsel. Om te beginnen hebben we een promotiefilm met hen gemaakt waarin genoemde makers en uitvoerenden een pleidooi houden voor het voortbestaan van het thuiskopiestelsel. Ook is een aantal van hen ingezet voor gesprekken met Kamerleden en pers. Onze strijd voor behoud en vernieuwing van het thuiskopiestelsel begon vijf jaar geleden en die strijd gaat voorlopig door. Onze argumenten zijn sterk en we zijn ervan overtuigd dat we de Tweede Kamerleden daarvan zullen doordringen. Wij willen graag de volgende collega s bedanken voor het meewerken aan de promotiefilm. Bartho Braat Bob Fosko Carine Crutzen Cas Jansen Christine van Stralen Dick Maas Edwin de Vries Eric Vloeimans Esmé Lammers Frank Houtappels Gijs Scholten van Aschat Hadewych Minis Hans Dagelet Hugo Konings Jack Wouterse Jean van de Velde Jon van Eerd Loek Peters Loes Luca Maarten Treurniet Marcel Musters Margien van Doesen Marian Mudder Monic Hendrickx Nadja Hupscher Oren Schrijver Peggy Vrijens Ricky Koole Robert Alberdingk Thijm Victor Löw Vincent van Ommen Waldemar Torenstra Wimie Wilhelm Tientallen andere acteurs en musici konden wegens werkverplichtingen niet op de draaidagen aanwezig zijn, maar zij hebben hun steun betuigd door ons op verschillende manieren te helpen. Ook hen willen we bedanken.

8 8 Geschiedenis van de thuiskopie De komst van opnameapparatuur voor de consumentenmarkt vroeg om een regeling die de belangen van rechthebbenden beschermde. Het regeringsbeleid heeft echter geen gelijke tred gehouden met de technische ontwikkelingen in audio- en videoland. Tekst: Joey Cramer Illustratie: Jan Maarten Buissant Kopie In den beginne Sinds de invoering van de Auteurswet (1912) bestaat er al een uitzondering voor het kopiëren van werken voor eigen oefening, studie of gebruik. Destijds werd met kopiëren met name gedoeld op overschrijven en naschilderen. Vanaf de jaren 50 ontwikkelde de technologie zich in hoog tempo en met de komst van de magnetofoon (die later bandrecorder zou worden genoemd) ontstond voor consumenten de mogelijkheid om ook audiokopieën te maken. De schaal waarop dit werd gedaan groeide gestaag naarmate de jaren verstreken en de vraag rees of er niet een (te grote) inbreuk op de rechten van muziekschrijvers e.d. ontstond. Zo beschikte in % van de Nederlandse huishoudens over minimaal één audiorecorder. Dit percentage was in 1987 al gegroeid naar 99%. In juni 1984 wisselde een groep deskundigen op initiatief van de World Intellectual Property Organization (WIPO) en Unesco van gedachten over het kopiëren van grammofoonplaten, omroepprogramma s en gedrukte stukken. De belangrijkste conclusie van deze vergadering was dat de grote schaal waarop op dat moment privékopieën van beeld en geluid werden gemaakt, afbreuk deed aan de wettelijke belangen van de auteurs. Waarom is het thuiskopiestelsel in onze wet opgenomen? De Nederlandse regering kon zich vinden in de conclusies van WIPO en Unesco. Zij vond dat het thuiskopiëren een dusdanige omvang had aangenomen dat de rechthebbenden daarmee te veel geld misliepen en dus schade leden. Tegelijkertijd was de regering van mening dat het gebruik van de moderne technologie niet belemmerd moest worden en hechtte zij waarde aan een zekere vrijstelling voor privégebruik. Het idee om een verbodsrecht te koppelen aan het maken van kopieën werd al snel als praktisch onuitvoerbaar bestempeld. De consument zou dan toestemming moeten hebben van de auteurs voordat hij iets kopieert, wat in de praktijk inderdaad ondoenlijk is. Bovendien dient het auteursrecht zich slechts beperkt te bemoeien met het handelen van individuele consumenten en de handhaving van een dergelijk verbod zou juist een intensieve bemoeienis met zich meebrengen. Een en ander in aanmerking nemend, stelde de regering een systeem voor waarmee het verbodsrecht werd ingeruild voor een vergoedingsrecht. Er zou naar o.a. Duits en Frans voorbeeld een heffing worden gehanteerd op lege dragers, waarmee de rechthebbenden zouden kunnen worden gecompenseerd. Hiermee ontstond de thuiskopieregeling zoals die tot op heden nog steeds in grote mate geldt. Op lege dragers (in die tijd met name cassettebandjes) werd een kleine heffing gehanteerd, betaald door fabrikanten van blanco dragers. Hiermee werden de rechthebbenden gecompenseerd voor de kopieën. Naburige rechten In 1993 trad de Wet op de naburige rechten in werking, waarmee ook uitvoerende kunstenaars (naast tal van andere rechten) recht kregen op een thuiskopievergoeding. In de loop van de jaren zijn de tarieven telkens bijgesteld en met de komst van nieuwe (digitale) dragers is de heffing uitgebreid naar o.a. lege cd-roms, dvd s en minidisks. Uitbreiding naar mp3-speler e.d. komt dichtbij De voor de hand liggende heffing op mp3- spelers en harddiskrecorders blijft echter uit. Als bevoegd bewindspersoon laat minister van Justitie Donner weten de onderhandelingen binnen SONT af te wachten. SONT is de Stichting Onderhandelingen

9 9 esc E T U I O P S H K

10 Auteurswet treedt in werking Met de komst van het cassettebandje en andere dragers ontstaat voor de consument de mogelijkheid om audiokopieën te maken % van de Nederlandse huishoudens bezit één of meer opnameapparaten WIPO en Unesco vergaderen over thuiskopiëren en eventuele schade voor rechthebbenden die daaruit voortvloeit % van de Nederlandse huishoudens bezit één of meer opnameapparaten. De Nederlandse overheid zet de eerste stappen naar de thuiskopieheffing Rechthebbenden (dan nog enkel auteurs) krijgen recht op een billijke vergoeding voor schade die zij lijden door thuiskopiëren De Wet op de naburige rechten treedt in werking. Hierdoor krijgen ook uitvoerende kunstenaars (naast vele andere rechten) recht op een billijke vergoeding voor thuiskopiëren. 2005/2006 De onderhandelingen over uitbreiding van de thuiskopieheffing binnen SONT lopen vast De thuiskopieheffing wordt bevroren tot 1 januari NORMA dagvaardt de staat in een kort geding De bevriezing van de thuiskopieheffing wordt verlengd tot 1 januari NORMA start bodemprocedure tegen de staat De bevriezing van de thuiskopieheffing wordt verlengd tot 1 januari NORMA verliest bodemprocedure tegen de staat. Zij gaat in hoger beroep Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Fred Teeven is voornemens de thuiskopievergoeding af te schaffen. Het hoger beroep vindt plaats op 30 januari 2012.

11 11 Thuiskopievergoeding. In deze stichting zijn de rechthebbenden en de fabrikanten en importeurs vertegenwoordigd. Zij dienen in onderling overleg de hoogte van de thuiskopievergoedingen vast te stellen, alsook op welke apparaten een heffing wordt gehanteerd. Die onderhandelingen zitten echter muurvast; de partijen zijn al vier jaar aan het onderhandelen, maar een akkoord is nog ver weg. Waar de rechthebbenden vóór uitbreiding van de thuiskopieheffing stemmen, stemmen de fabrikanten en de importeurs consequent tegen. Blijkens de statuten van SONT heeft de voorzitter, op dat moment de heer Vonhoff, in dergelijke gevallen de finale stem. Aangezien hij een uitgesproken voorstander is van uitbreiding van de heffing, lijkt niets deze dan nog in de weg te staan. Door een sterke lobby van de fabrikanten en importeurs verklaart de minister uiteindelijk toch een keuze van SONT vóór uitbreiding van de heffing tegen te zullen houden. 2007/2008: Bevriezing van het thuiskopiesysteem NORMA dagvaardt de staat Eind 2007 hakt de minister de knoop door: hij bevriest de heffing tot 1 januari Uitbreiding van de heffing lijkt daardoor voorlopig van de baan en de schade van de rechthebbenden zal enkel oplopen. NORMA zit echter niet stil, voor haar is de maat vol. Samen met FNV KIEM, de Ntb en de De partijen zijn al vier jaar aan het onderhandelen, maar een akkoord is nog ver weg. individuele aangeslotenen Peter Blok, Caroline De Bruijn, Ricky Koole en Carel Kraayenhof dagvaardt NORMA de Staat der Nederlanden in een kort geding. Door verdeelproblemen bij Stichting de Thuiskopie is de rechter echter in twee instanties (zowel in het kort geding als in hoger beroep) van mening dat een verruiming van de heffing niet aan de orde kan zijn. Bovendien vindt de rechter, om onbegrijpelijke redenen, dat niet is hardgemaakt dat de vergoeding op blanco dragers alleen niet als billijk kan worden aangemerkt. In het hoger beroep heeft de rechter daar echter bij opgemerkt dat die situatie vanaf 1 januari 2009 wel onredelijk zou kunnen worden. Dit bood perspectieven voor ná de bevriezing, die immers tot 1 januari 2009 zou gelden. Wanneer deze overweging door de minister zou worden overgenomen, was een uitbreiding van de heffing geen ondenkbaar scenario. Voor NORMA was dit echter geen aanleiding om het erbij te laten zitten. NORMA startte daarom in juni 2008 een bodemprocedure tegen de staat. Helaas heeft de rechter in januari 2010 (na het meermaals te hebben uitgesteld) de vorderingen van NORMA afgewezen. Opnieuw was hij niet overtuigd van het feit dat de huidige heffing te weinig opbrengt om als billijk te worden bestempeld. NORMA is inmiddels in hoger beroep gegaan tegen het vonnis, waarbij ze zich gesteund voelt door een uitspraak van een Europese rechter die in haar voordeel spreekt. De zitting van het hoger beroep is op 30 januari Onlangs heeft staatssecretaris Teeven zijn visie op het thuiskopiestelsel gegeven. Naar aanleiding hiervan heeft NORMA in juli een gesprek met hem gehad.

12 12 Alternatieven huidige thuiskopieregeling Zoals al meermaals in dit themanummer aan bod is gekomen, staat ook NORMA een modernisering van het thuiskopiestelsel voor. De modernisering die het kabinet heeft voorgesteld volledige afschaffing van de thuiskopievergoeding is echter onrechtvaardig voor rechthebbenden. Er zijn twee alternatieven: het voorstel van NORMA; een thuiskopiestelsel volgens het Belgisch model en het stelsel zoals de Consumentenbond en de bonden voor ogen heeft. Interim-regeling Zolang er niets besloten is over een nieuwe thuiskopiestelsel, zou een interim-regeling voor een tijdelijke oplossing kunnen zorgen. Doordat de thuiskopieregeling niet is uitgebreid met de nieuwe apparaten, lopen rechthebbenden vergoedingen mis. Dit is te merken aan de enorme daling van de thuiskopie-incasseringen sinds Waar destijds nog 26,1 miljoen euro werd geïncasseerd, was dat in 2010 nog maar 10,8 miljoen euro en is de prognose voor 2012 slechts 5,9 miljoen euro. Van een billijke vergoeding voor het thuiskopiëren, zoals de wet die voorschrijft, lijkt daarom allang geen sprake meer. Naast een nieuw heffingensysteem lijkt een interim-regeling die de misgelopen baten van de rechthebbenden compenseert daarom op haar plaats. Incassobedragen thuiskopievergoeding van 2005 tot en met 2010 en de daaruit geëxtrapoleerde schatting van de te incasseren bedragen voor 2011 en 2012 (gegevens van Stichting de Thuiskopie) miljoenen miljoenen Jaarlijks tekort t.o.v Incasso Jaarlijks tekort t.o.v Incasso

13 13 Stichting de Thuiskopie wordt door de bevriezing van het thuiskopiestelsel en in afwachting van mogelijke nieuwe wetgeving geconfronteerd met een grote daling in haar inkomsten Het rapport van de werkgroep Auteursrecht d.d. 16 juni 2009 bevatte een vergelijkbaar voorstel tot afschaffing van het thuiskopiestelsel. Na publicatie is in een brief d.d. 24 februari 2010 door de toenmalige voorzitter van voornoemde werkgroep en SP-Kamerlid Arda Gerkens erkend dat totdat een eventuele nieuwe regeling van kracht is, een enorm gat aan inkomsten zal ontstaan voor rechthebbenden. Om die reden achtte zij het opportuun om in de tussentijd een interim-regeling overeen te komen, zodat rechthebbenden zo min mogelijk hinder ondervinden van de daling van inkomsten. De werkgroep Auteursrecht heeft in bovengenoemde brief het kabinet als volgt geadviseerd: Wel is de werkgroep van mening dat zolang er geen alternatief is in de vorm van goede businessmodellen, de artiesten per definitie de dupe zijn van deze periode van windstilte. De werkgroep wil het kabinet dan ook adviseren om voor de tussenliggende periode een oplossing te zoeken. Mogelijkerwijs kan voor de periode van drie jaar een afspraak gemaakt worden tussen rechthebbenden en de producenten van dragers. Wisso Wissing en Erwin Angad-Gaur foto: Jan Willem de Blok De door de werkgroep Auteursrecht voorgestelde interim-regeling zou in ieder geval betrekking dienen te hebben op de periode dat het thuiskopiestelsel is bevroren (in de huidige situatie tot ). Een voorstel is om een bepaald incassojaar van Stichting de Thuiskopie als minimum te nemen. In 2005 werd het thuiskopiestelsel op een normale wijze uitgeoefend, waarbij de meest relevante voorwerpen waarop werd thuisgekopieerd, ook daadwerkelijk werden belast. Toen incasseerde Thuiskopie meer dan 26 miljoen euro. Sinds die tijd zijn er geen nieuwe voorwerpen meer aangewezen dan wel nieuwe tarieven vastgesteld, wat heeft geleid tot een incasso van nog maar 10,8 miljoen in Dit betekent een daling van bijna 60%. Als gevolg van de grote daling van de thuiskopievergoeding raken de rechthebbenden ernstig gedupeerd en staat de vraag ter discussie

14 14 HD-recorder GB - 3,30 MP3-speler - 2 GB - 1,00 CD-rom - 0,5 GB - 0,12 Geheugenkaart - 2 GB - 0,15 iphone - 16 GB - 2,50 Externe harde schijf - 1 TB - 6,75 MP4-speler - 32 GB - 3,00 USB-stick - 16 GB - 0,50

15 15 in hoeverre er nu nog sprake kan zijn van een billijke vergoeding in de zin van artikel 16c lid 2 Auteurswet. Voor de vaststelling van de interim-regeling aan de hand van de hoogte van het tekort zijn er twee berekeningen: 87,2 miljoen euro, wanneer wordt gerekend vanaf 2006 (met 2005 als uitgangspunt, het laatste jaar waarin de thuiskopietarieven zijn aangepast); 39,6 miljoen euro, wanneer wordt gerekend vanaf 2008 (met 2007 als uitgangspunt, het jaar net vóór de bevriezing). Voorstel NORMA: Belgisch model Een voorbeeld van een gemoderniseerd thuiskopiesysteem dat de rechthebbenden wel compenseert voor de geleden schade, is te vinden bij onze zuiderburen. In België is sedert januari 2010 namelijk een nieuw thuiskopiesysteem van kracht. De thuiskopieheffing is destijds uitgebreid naar een breed scala aan moderne apparaten, zoals mp3-spelers, dvd-recorders, usb-sticks en mp4-spelers. Op die apparaten wordt een lage heffing gehanteerd. Hierdoor voelt de consument de maatregel niet bij elke aanschaf direct in zijn portemonnee (zo geldt er op de meest verkochte iphone een heffing van slechts 1,50), terwijl al die kleine heffingen tezamen genoeg opbrengen om de rechthebbenden te compenseren voor de schade die zij lijden. De meest gebruikte dragers met de bijbehorende heffing, zijn hieronder weergegeven. Overigens geldt in België naast de thuiskopieregeling óók een verbod op downloaden, hetgeen andermaal bewijst dat beide naast elkaar kunnen bestaan. Dit in tegenstelling tot wat staatssecretaris Teeven beweert. Voorstel bonden Een alternatief voor de huidige regeling is het door de Consumentenbond, Ntb en FNV KIEM (hierna: de bonden) gedane voorstel om de heffing eerst over te hevelen naar andere apparaten, om uiteindelijk op een internetvergoeding over te gaan. De Consumentenbond en bonden zijn tegen het downloadverbod, omdat het niet te handhaven is (en de politiek wil het ook niet handhaven). Daarnaast criminaliseert het de consumenten en wordt niet de garantie gegeven dat in Nederland geen voorbeelden zullen worden gesteld door lukraak enkele downloaders juridisch extreem zwaar aan te pakken en hen torenhoge boetes op te leggen, zoals dat in andere landen gebeurt. De industrie zegt dat ze het op de consument gerichte downloadverbod nodig heeft om de internet service providers (ISP s) te kunnen dwingen Pirate Bayachtige websites te blokkeren. In dat geval: pleit dan voor een regeling die zich enkel richt op de ISP s. Het voorstel van de bonden bestaat uit twee stappen. Stap 1 Het voorstel komt erop neer dat up- en downloaden voor (niet-commercieel) privégebruik wordt gelegaliseerd. Door het in stand houden van de thuiskopieregeling en het verleggen van de heffing van langzamerhand in onbruik rakende blanco cd s en dvd s naar de apparatuur waarop consumenten hun muziek en films nu opnemen en afspelen, blijft gewaarborgd dat zowel de industrie áls de makers en uitvoerende kunstenaars een redelijke vergoeding ontvangen voor dit gebruik. Wanneer de thuiskopieheffing met de vastgestelde verdeling komt te vervallen, en acteurs en musici moeten meeprofiteren van de businessmodellen in de markt, zal hun aandeel in de opbrengst afhangen van de contracten die acteurs en musici met producenten en platenmaatschappijen hebben afgesloten en kunnen afsluiten en we weten allemaal hoe goed dat lukt. Zo verdwijnen de inkomsten naar de grote spelers. Stap 2 Verder bepleiten de bonden dat de entertainmentindustrie moet komen met voldoende hoogwaardig kwalitatief aanbod van muziek en films dat aansluit op de wensen en behoeften van consumenten. Wanneer, in dit voorstel, bijna 80% van de thuiskopieën afkomstig is van internet, ligt het voor de hand om van de thuiskopieregeling over te stappen op een algemene internetvergoeding. Een klein deel van het maandelijkse internetabonnement zal dan doorbetaald worden aan de betreffende rechtenorganisaties die dat geld verdelen onder de auteurs, uitvoerende kunstenaars en producenten. Een logische stap, want de consument gebruikt het internet op dat moment als essentiële bron en schakel in de wijze waarop hij of zij muziek en films beluistert en bekijkt op meerdere (mobiele) apparaten. Het commercieel aanbieden en commercieel faciliteren van P2P-gebruik zal onder het verbodsrecht moeten blijven vallen. Toestemming van de rechthebbenden blijft nodig.

16 16 De toekomst van het thuiskopiestelsel Onze regering wil af van de thuiskopieregeling. Welke redenen heeft ze daarvoor? We zetten de argumenten van het kabinet op een rijtje en laten vervolgens zien waarom die ondeugdelijk zijn. Tekst: Maaike Boomstra en Olga Meijer Illustratie: Jan Maarten Buissant Zoals in het vorige nummer van NORMA Nieuws (mei 2011) al is beschreven, heeft staatssecretaris Teeven in zijn Speerpuntenbrief van 11 april jl. zijn plannen met het thuiskopiestelsel uiteengezet. Teeven stelde voor om het thuiskopiestelsel geleidelijk af te schaffen en tegelijkertijd het downloaden te verbieden. Een downloadverbod zou een thuiskopiestelsel overbodig maken. Immers, de meeste thuiskopieën worden gemaakt door het downloaden van bestanden op de harde schijf van de privécomputer, zo redeneerde Teeven. Verschillende fracties hebben kritische vragen gesteld over deze speerpunten en de regering heeft op 7 oktober jl. op die vragen gereageerd in een uitgebreid verslag. Helaas blijkt uit dit verslag dat het kabinet instemt met het voorstel om het huidige thuiskopiestelsel af te schaffen. Dit zou dan kunnen worden vervangen door een beperkter stelsel, waarin bepaalde vormen van thuiskopiëren zijn toegestaan, maar zonder dat daar een vergoeding voor rechthebbenden tegenover staat. Waarom afschaffing? Illegaal downloaden valt nu onder de thuiskopie-exceptie, aangezien bij het downloaden muziek of film wordt vastgelegd op de harde schijf van je (thuis)computer. De regering stelt nu voor om het illegaal downloaden te verbieden, waardoor er minder zal worden thuisgekopieerd. Een thuiskopiestelsel zou dan niet meer nodig zijn. Door digitalisering zou de thuiskopieregeling sterk onder druk komen te staan. Als gevolg van de komst van steeds meer informatiedragers die ook bedoeld zijn voor ander gebruik dan thuiskopiëren, en omdat de geheugencapaciteit van die dragers steeds groter wordt, zou het steeds lastiger zijn om te bepalen aan welke dragers de vergoeding moet worden gekoppeld en hoe hoog die vergoeding zou moeten zijn. Kortom: door de voortschrijdende techniek wordt het te ingewikkeld. De regering stelt daarom een beperkte thuiskopie-exceptie voor. Voor (offline) time shifting en format shifting (bijv. het opnemen van film en muziek om die later te bekijken resp. te beluisteren of het omzetten van cd- naar mp3-bestanden) is in dat geval nog steeds geen toestemming van rechthebbenden nodig. Alleen, in ruil daarvoor krijgen rechthebbenden dan geen vergoeding! Volgens de regering zou dat mogen volgens internationale wetgeving, zoals de auteursrechtrichtlijn en een uitspraak van de Europese rechter. Daarnaast wordt verwezen naar het rapport van de Britse professor Hargreaves, die in zijn onderzoek tot de conclusie kwam dat er geen duidelijke bewijzen bestaan van schade voor rechthebbenden als gevolg van privékopiëren in beperkte vorm. Ook zou de vergoeding voor het privékopiëren al zijn meegenomen in de aanschafprijs. Dit werd bijvoorbeeld voorheen bij itunes toegepast, waarbij slechts vijfmaal een itunes-download mocht worden gekopieerd. Derhalve zou een beperkte thuiskopie-exceptie ingevoerd kunnen worden, zonder de noodzaak van invoering van een heffingenstelsel. De regering verwacht dat het maken van kopietjes van geleende cd s en dvd s in de toekomst minder vaak zal voorkomen, omdat het onlinegebruik de overhand zou krijgen. De vergoeding voor de overblijvende (offline)thuiskopieën zou dan verwerkt kunnen worden in een licentie bij de aanschafprijs van muziek of film. Het voorstel van de vakbonden en de consumentenbond om niet-commercieel up- en downloaden te legaliseren in ruil voor een internetvergoeding wordt van de hand gewezen, omdat het juridisch niet houdbaar zou zijn volgens internationale regelgeving. De regering vindt vrijwillige afspraken tussen marktpartijen niet voor de hand liggen, omdat zij ingaan tegen het belang dat marktpartijen hebben om legaal aanbod te bevorderen en het onwaarschijnlijk zou zijn dat buitenlandse rechthebbenden dit voorstel steunen. Waarom mag dit niet gebeuren? De thuiskopievergoeding is nu de enige zekere bron van inkomsten uit naburige rechten voor acteurs. Afschaffing leidt tot groot inkomstenverlies.

17 17 Het lijkt erop dat het thuiskopiestelsel wordt ingeruild voor een downloadverbod. In alle landen geldt echter een downloadverbod in combinatie met een thuiskopiestelsel. Het recht van de acteur wordt met behoud van de thuiskopie-exceptie, zonder daar een vergoeding tegenover te stellen, volledig uitgehold. De voorgestelde regeling zou in strijd zijn met Europese wetgeving. Er is namelijk een verplichting om bij een thuiskopie-exceptie te voorzien in een billijke vergoeding ter compensatie van de gederfde licentievergoeding van rechthebbenden. Wanneer zonder toestemming kopieën worden gemaakt van acteerprestaties, berokkent dat de acteur schade. Het is een onjuiste weergave van de regering dat bij een downloadverbod alleen privékopiëren in beperkte vorm zou overblijven en dat daardoor slechts sprake zou zijn van minimale schade. Marktonderzoek heeft aangetoond dat het kopiëren (zoals het opnemen van films en series van de televisie) voor bijna 80% buiten het internet om gebeurt. Dat is niet minimaal te noemen. Het voorstel van de regering om de thuiskopievergoeding af te schaffen en in plaats daarvan de aanschafprijs van films en muziek te verhogen, is niet reëel. Prijzen zullen niet verhoogd worden omdat dat concurrentienadeel (bijvoorbeeld in vergelijking met het buitenland) oplevert. Bovendien is het maar de vraag wat de acteur uiteindelijk terugziet van zo n prijsverhoging. Nederland zal bij afschaffing volledig uit de pas lopen met Europa. In 22 Europese landen geldt immers een thuiskopiestelsel. Bovendien is net een initiatief genomen om de manier waarop het thuiskopiestelsel wordt vormgegeven, gelijk te trekken voor alle Europese landen.

18 18 land zonder thuiskopiestelsel land met thuiskopiestelsel

19 19 Thuiskopiestelsels in Europa Is Nederland eigenlijk een vreemde eend in de bijt, omdat het een systeem kent van heffingen op blanco dragers in combinatie met een thuiskopie-exceptie? Dit is zeker niet het geval. Tekst: Marco Caspers Een Europese richtlijn uit 2001 staat lidstaten toe om een aparte regeling te treffen voor het kopiëren in de privésfeer van muziek en films. Daarbij dient ook een systeem te worden ingevoerd voor de vergoeding van het nadeel dat rechthebbenden hierdoor lijden. Zodoende kennen de meeste EU-lidstaten een dergelijke thuiskopieregeling met een daarbij behorend vergoedingsstelsel. In een latere uitspraak van het Europese Hof van Justitie werd deze vergoedingsplicht nogmaals benadrukt. Duitsland kende al lang vóór deze richtlijn een thuiskopiestelsel. In 1964 besloot een rechter van het Bundesgerichtshof dat een verbod op thuiskopieerhandelingen niet te handhaven was, waarop de wetgever in 1965 een heffingensysteem introduceerde in de Duitse auteurswet. Zodoende werd Duitsland het eerste land met een thuiskopiestelsel, onder het motto van de toenmalige minister van Justitie: Protection, where you can protect. Remuneration, where you can t protect. Inmiddels heeft het overgrote deel van de lidstaten een dergelijk stelsel, maar liefst 22 van de 27 staten! Hieronder een overzicht van de EU-landen die een thuiskopiestelsel hebben. 3,0 2,5 Gemiddelde heffing per inwoner in 2009 Oostenrijk België Kroatië Tsjechië Denemarken Estland Finland Frankrijk Duitsland Griekenland Hongarije IJsland Italië Letland Litouwen Nederland Noorwegen Polen Portugal Romanië Slowakije Slovenië Spanje Zweden Zwitserland 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

20 20 blanco dragers mp3-spelers printers pc s België - Bulgarije - Denemarken Duitsland Estland - - Finland - - Frankrijk - Griekenland - Hongarije - Italië - Letland - - Litouwen Nederland Noorwegen Oostenrijk - Polen - Portugal Roemenië - Slovenië - Slowakije - Spanje - Tsjechië Zweden - - Zwitserland - - Teeven wil een zeer gangbare regeling afschaffen Zoals uit de grafiek blijkt, zit Nederland in 2009 met 0,90 per inwoner aan de lage kant, zeker als men dit vergelijkt met andere economisch ontwikkelde landen als Frankrijk, Zweden en Duitsland. Inmiddels is dit enorm gedaald. In 2011 is nog slechts 7,8 miljoen geïncasseerd en dat betekent een halvering van het bedrag per inwoner naar 0,47. Hiermee zit ons land in de laagste categorie (tot 0,50 per inwoner), waar ook landen als Slovenië, Roemenië, Polen, Griekenland en de Baltische staten deel van uitmaken. In Nederland zijn de thuiskopiegelden sinds 2005 enorm gedaald. Terwijl we in Nederland alleen op blanco dragers zijn blijven heffen, zijn ze in het buitenland met hun tijd meegegaan. Veel thuiskopiehandelingen vinden namelijk niet meer plaats op blanco dragers, maar op harddiskrecorders, settopboxen en mp3-spelers. In veel EU-landen wordt dan ook op deze en andere apparaten geheven, zoals in het volgende overzicht is weer gegeven. Maar ook aan de andere kant van de oceaan is een thuiskopiestelsel niet vreemd. De Verenigde Staten en Canada kennen beide een exceptie voor privékopieerhandelingen in hun copyrightwetgeving waar een heffingenof royaltyregeling tegenover staat. Dit betekent overigens niet dat de andere EU-landen geen thuiskopie-exceptie kennen. Het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld kent wel een uitzondering voor privékopiëren in zijn Copyright Act, maar de wetgever heeft het hier kennelijk niet nodig gevonden de rechthebbenden hiervoor te compenseren. Gelukkig begrijpt de meerderheid van de Europese landen dat een vergoeding voor de rechthebbenden een rechtvaardige compensatie is voor deze uitzondering. De omvang van de geïncasseerde thuiskopiegelden varieert enorm van land tot land. Aan de grafiek ( zie pag. 19) is af te lezen hoeveel er per EU-lidstaat gemiddeld per inwoner aan thuiskopieheffingen wordt geïnd. Fred Teeven wil dus een regeling afschaffen die in de EU, maar ook daarbuiten, een zeer gangbare oplossing is geworden voor het probleem van de beperkte handhavingsmogelijkheid waar het gaat om het kopiëren in de privésfeer. Als je de Nederlandse heffingen vergelijkt met die in andere lidstaten zou ons systeem eerder moeten worden uitgebreid dan worden opgedoekt.

21 21 cd-productiefonds Tekst: Charlotte Stricker Het cd-productiefonds is in april 2008 door NORMA opgericht om artiesten die in eigen beheer een cd willen produceren financieel te ondersteunen. Het fonds kan daarvoor maximaal 4.500,- beschikbaar stellen. Als basisregel geldt dat twee derde van het beschikbaar gestelde bedrag een renteloze lening is en de rest een gift. Op deze wijze kan het fonds met betrekkelijk weinig middelen in stand gehouden worden. De lening dient binnen twee jaar terugbetaald te worden en mag alleen worden aangewend voor de daadwerkelijke productiekosten van de cd, zoals opname- en masteringkosten en de vormgeving van de cd. Om in aanmerking te komen voor een lening van het cd-productiefonds, kunt u bij NORMA een aanvraag indienen met informatie over het cd-project; denk hierbij aan een opname- en exploitatieplan, een band/ artiestontwikkelplan, een cd-releaseplan, een speellijst, promotiemateriaal en een begroting met financiële verantwoording. Ook een demo moet onderdeel zijn van de aanvraag. Bij de honorering wordt door de commissie die beslist over toekenning wel gekeken naar de reële kans dat het bedrag uit muziekinkomsten kan worden terugbetaald. In de afgelopen drie jaar hebben de volgende artiesten al gebruikgemaakt van een lening bij het cd-productiefonds: Chef s Special Ricky Koole Rick Treffers Speelman & Speelman Heist Renske Taminiau The Death Letters I am Oak Ook in 2012 kunnen weer aanvragen bij het cd-productiefonds worden ingediend. U moet er dan rekening mee houden dat wij op twee momenten in het jaar aanvragen beoordelen en u zult uw aanvraag dan ook voor 1 april of voor 1 oktober in moeten dienen. Meer informatie en de criteria voor een aanvraag kunt u vinden op onze website onder het kopje NORMA fonds/cd-productiefonds. NORMA krijgt cbo-keurmerk Zoals al eerder is bericht, is NORMA lid van VOI E, de branchevereniging waarin zeventien collectieve beheersorganisaties zijn verenigd. Om de kwaliteit en transparantie van de cbo s te waarborgen, heeft VOI E criteria opgesteld waaraan een cbo zou moeten voldoen. Als cbo s hieraan voldoen dit wordt vastgesteld door het onafhankelijke Keurmerkinstituut dan ontvangen ze een zogenoemd cbo-keurmerk. Op 6 september jl. is NORMA bezocht door een auditor van het Keurmerkinstituut, die heeft getoetst of NORMA aan de door VOI E opgestelde keurmerkcriteria voldoet. Onlangs ontving NORMA het heugelijke bericht dat het Keurmerkinstituut heeft geadviseerd om aan NORMA het cbo-keurmerk toe te kennen.

22 22 NORMA-seminar Billijke vergoeding groot succes Op 3 oktober jl. heeft het door NORMA georganiseerde seminar De billijke vergoeding voor makers en uitvoerende kunstenaars in de audiovisuele sector plaatsgevonden. Tekst: Maaike Boomstra en Olga Meijer beeld: Jan Willem de Blok In Nederland ontvangen de makers en uitvoerende kunstenaars weinig tot geen vergoeding als hun bijdrage aan een film wordt geëxploiteerd, ondanks het feit dat de wet aan hen een billijke vergoeding toekent voor iedere exploitatie. Daarom was de inzet van het seminar de vraag hoe de billijke vergoeding in andere Europese landen is geregeld en of dat wellicht aanknopingspunten biedt voor de voorgenomen wijziging van de Nederlandse Auteurswet, het nieuwe wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. Daartoe werd in het ochtendprogramma door buitenlandse sprekers een aantal Europese

23 23 stelsels toegelicht, waarna s middags, na een algemene uiteenzetting door professor Bernt Hugenholtz, over het Nederlandse systeem werd gediscussieerd. Het seminar werd druk bezocht door professionals uit de audiovisuele sector zoals advocaten, producenten, medewerkers van cbo s en natuurlijk de rechthebbenden zelf. Daarnaast waren ook politici aanwezig. Het Spaanse model Jose Maria Montes van NORMA s zusterorganisatie AISGE lichtte toe dat aan de Spaanse uitvoerende kunstenaars en makers een onvervreemdbaar vergoedingsrecht wordt toegekend. Weliswaar worden de exploitatierechten van de betrokkenen verondersteld te zijn overgedragen aan de audiovisuele producent, mits schriftelijk bevestigd, maar dat neemt niet weg dat de rechthebbenden altijd een aanspraak houden op een billijke vergoeding als de audiovisuele productie openbaar wordt gemaakt (bijv. vertoond in de bioscoop of verspreid via het internet) of verhuurd. De billijke vergoeding wordt betaald door de (eind)gebruikers van films e.d., waarbij de wet bepaalt dat die vergoeding altijd door een collectieve beheersorganisatie zal worden geïncasseerd en zal worden verdeeld onder rechthebbenden. De collectieve beheersorganisatie bepaalt dus ook de hoogte van de te betalen billijke vergoeding en houdt daarbij rekening met de economische waarde van het product voor de gebruiker, de tarieven van andere collectieve beheersorganisaties en uiteraard de omvang van het gebruik. Om een voorbeeld te noemen: voor het verspreiden van films via het internet wordt een tarief van minimaal 0,056 per verspreide titel gehanteerd. De Spaanse collectieve beheersorganisaties die de billijke vergoeding incasseren worden, mits ze voldoen aan strenge eisen, aangewezen door de minister en staan onder toezicht van de Spaanse mededingingsautoriteit. Deense producenten en rechthebbenden in harmonie In Denemarken geldt, net als in de meeste Scandinavische landen, het systeem van Extended Collective Licensing (ECL), zo vertelde Mikael Waldorff van Filmex (de Deense NORMA). In dat wettelijke systeem wordt de toestemming van de collectieve beheersorganisaties uitgebreid ( extended ) naar alle rechthebbenden, dus ook de rechthebbenden die niet bij de betreffende cbo zijn aangesloten. De wet biedt op die manier aan de gebruikers van audiovisuele werken een volledige dekking, waardoor gebruikers geen rekening hoeven te houden met mogelijke overige aanspraken. Voor een aantal exploitatievormen is ECL verplicht, zoals kopieën voor onderwijsdoeleinden en het ter beschikking stellen van archieven. Ook maakt de Deense wet het mogelijk dat gebruikers en collectieve beheersorganisaties zelf hun overeenkomst uitbreiden naar niet aangesloten rechthebbenden, zij verklaren ECL dan van toepassing op hun overeenkomst. Volgens Waldorff functioneert het ECL-systeem zeer goed in Denemarken en wordt op die wijze een billijke vergoeding voor audiovisuele makers gegarandeerd. Hierbij maakte hij de kanttekening dat in Denemarken de verhouding tussen producenten, gebruikers en creatieven goed is, wat een voorwaarde is voor het welslagen van een ECL-systeem. In Denemarken geldt geen vermoeden van overdracht van de rechten van de maker of performer aan de filmproducent, hetgeen in veel andere landen (waaronder Nederland) wél geldt. De Denen gaan ervan uit dat de producent het recht moet hebben om het audiovisuele werk te exploiteren, maar daarvoor

24 24 José Maria Montes, Andy Prodger en Ernst Brem Xavier Blanc Mikael Waldorff

25 25 niet noodzakelijkerwijs over de rechten hoeft te beschikken. Opvallend is verder dat in Denemarken de cbo s ondersteund worden door de vakbonden. De Engelsen, Frankrijk en Zwitserland Uit de lezing van Andy Prodger, van de Britse performers-cbo British Equity Collecting Society (BECS), kon worden afgeleid dat in Engeland de acteursvakbond (Equity) eveneens een grote rol speelt. BECS is door Equity opgericht en bij het collectief onderhandelen over vergoedingen voor acteurs neemt Equity het voortouw. In Engeland is geen sprake van een wettelijk benoemd recht op billijke vergoeding voor audiovisuele makers, met uitzondering van een vergoeding voor leen en verhuur, maar worden vergoedingen aan audiovisuele makers en performers voldaan middels zogenoemde residuals, royalty s en collectieve overeenkomsten. Residuals (een percentage van de oorspronkelijke verdiensten) worden uitonderhandeld door de vakbond met de omroepen en worden betaald voor de uitzending van audiovisuele producties op televisie, de daaropvolgende herhalingen en de doorgifte via satelliet en kabel. De exploitatie van video en dvd wordt aan de audiovisuele maker en performer vergoed op basis van een royalty (een aandeel in de opbrengst), waarbij 17% van de verkoopprijs als uitgangspunt geldt. Ten slotte ontvangen performers ook een vergoeding voor Video on Demand van de cbo, ingevolge collectieve overeenkomsten die deze sluit met bijvoorbeeld de BBC en ITV. Xavier Blanc (AEPO ARTIS) zette uiteen dat de Franse wet uitgaat van een vermoeden van overdracht van de rechten van de audiovisuele maker/performer aan de audiovisuele producent, mits dit schriftelijk wordt overeengekomen en mits de maker/uitvoerende een vergoeding ontvangt. De Franse wet kent echter geen recht op een billijke vergoeding, de vergoedingen die de audiovisuele makers en uitvoerenden ontvangen zijn dus gebaseerd op hun exclusieve rechten. Desondanks ontvangen acteurs wel vergoedingen, bijvoorbeeld een percentage van het honorarium voor herhaalde uitzendingen op tv en een percentage van de opbrengst van dvd s en bioscoopvertoning. Opvallend is dat in het Zwitserse vergoedingssysteem acteurs en muzikanten in beginsel dezelfde rechten genieten, aldus Ernst Brem van Swissperform. Performers hebben over het algemeen recht op een vergoeding voor het gebruik van de fysieke vastlegging van hun prestatie, vergelijkbaar met de in Nederland voor musici geldende Sena-vergoeding. Hiervan worden de terbeschikkingstellingrechten (waaronder de internetrechten kunnen worden verstaan) uitgezonderd; de Zwitserse wet bepaalt dat deze rechten van de acteurs kunnen worden uitgeoefend door filmproducenten. In Zwitserland zijn de betrokken partijen bij de audiovisuele sector (performers, producenten en omroepen) verenigd in één cbo, Swissperform, die bepaalde audiovisuele rechten beheert, waaronder de kabelrechten. De hoogte van de door deze cbo te incasseren vergoeding wordt bepaald door specifieke parameters die in de Zwitserse wet zijn opgenomen en vervolgens moet een tarief worden voorgelegd aan een copyright tribunal. Voorts bepaalt deze wet dat maximaal 10% van de opbrengsten uit gebruik aan de auteursrechthebbenden kan toekomen en maximaal 3% aan de naburige rechthebbenden. Nederland In Nederland is een wetswijziging van de Auteurswet ophanden die beoogt de positie van auteurs- en naburige rechthebbenden te verbeteren, het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. Professor Bernt Hugenholtz vermoedt dat het nieuwe wetsvoorstel een algemeen recht op een billijke vergoeding bevat, waarvan de hoogte kan worden vastgesteld door het ministerie van OCW, op voorstel van de verenigingen van makers en exploitanten. Hugenholtz bestrijdt de stellingen van de tegenstanders van de billijke vergoeding door te verwijzen naar de structureel zwakke onderhandelingspositie van de auteur, die overigens niets te maken heeft met de hoeveelheid auteurs in Nederland. In onze sociale verzorgingsstaat zouden auteurs bescherming moeten genieten, evenals bijvoorbeeld huurders. Bovendien zijn de inkomsten van de exploitanten alleen maar gestegen, door de toegenomen digitale exploitatiemogelijkheden. De rechtenkoek, waarmee de inkomsten uit auteurs- en naburig recht vaak worden verbeeld, is daarom nog lang niet op en moet eerlijk worden verdeeld tussen exploitanten en rechthebbenden. De vaak door tegenstanders aangehaalde mislukking van het al in 2002 in Duitsland geïntroduceerde recht op billijke vergoeding, is veeleer te wijten aan het ontbreken van de juiste voorwaarden voor het welslagen van het systeem, waarmee nog niet is gezegd dat een dergelijk systeem in Nederland niet zou kunnen werken. Ten aanzien van het filmrecht vermoedt Hugenholtz dat de wetgever een proportionele vergoeding voor de belangrijkste makers zal introduceren. De vragen bij de uitwerking van deze proportionele vergoeding zullen zijn hoe deze vergoeding zal moeten worden bere-

26 26 audiovisuele werk, en bij de eindexploitant, die immers het meeste aan de productie verdient, zal kunnen worden geïncasseerd. Gesuggereerd wordt dat de inning van de vergoeding dan aan de cbo s zou kunnen worden opgedragen, waartegen wordt aangevoerd dat de cbo s dan eigenlijk de rol van de producent zouden overnemen. kend, welke rechthebbenden als belangrijk worden aangemerkt, en wie de inning zal verzorgen. Daarnaast speelt bij de uitwerking van de proportionele vergoeding ook de zogenoemde RoDap-discussie een rol, waarbij een kartel van omroepen, producenten en distributeurs van mening is dat de rechten van audiovisuele makers en acteurs bij dit kartel zouden moeten berusten. Voorts moet de wetgever rekening houden met de uitkomst van een juridische procedure bij het Europese Hof over de billijke vergoeding en de overdracht aan de filmproducent, de Luksan -zaak, waarin binnenkort uitspraak verwacht kan worden. Ten slotte wil Hugenholtz benadrukken dat de aanbevelingen uit de IVIR-studie van 2004 door de wetgever gevolgd zouden moeten worden. Dit rapport was immers de aanleiding tot het voornemen van de wetgever om de positie van de auteurs te verbeteren. Discussie Naar aanleiding van de uiteenzetting van de Nederlandse problematiek rond de billijke vergoeding in de audiovisuele sector en de mogelijk buitenlandse oplossingen, ontstaat een levendige discussie tussen de deelnemers van het seminar. Aan de orde komt uiteraard de vraag wanneer een vergoeding als billijk kan worden aangemerkt en wie dat bepaalt. Geopperd wordt dat het huidige systeem van een eenmalige afkoop van de vergoeding wel degelijk billijk is, de rechthebbenden dragen immers niet het ondernemersrisico. Daartegenover wordt gesteld dat de rechthebbenden recht hebben op een vergoeding die gerelateerd is aan de opbrengst van het betreffende Uiteraard leidt de discussie niet tot een eenduidige oplossing, maar geeft ze wel een goed beeld van de meningen van de betrokken partijen. Een geslaagde dag dus, waarbij NORMA veel complimenten heeft mogen ontvangen over haar initiatief. Immers, voor het eerst in tien jaar is in Nederland weer eens een internationaal (naburige-)rechtenseminar georganiseerd! Aangezien artikel 45 d van de Auteurswet aan acteurs praktisch geen bescherming biedt, is er juist grote behoefte aan wettelijke versterking. Nederland kan in dat opzicht leren van de praktijk in een aantal van bovengenoemde landen, waar acteurs wél een vergoeding ontvangen als hun programma s worden herhaald of te zien zijn via on demand services. Met name het Spaanse systeem van een nietoverdraagbaar vergoedingsrecht voor de acteur kan als voorbeeld dienen, omdat het tegemoet komt aan zowel het belang van de audiovisuele producenten bij de ongestoorde exploitatie van het filmwerk, als aan het belang van de acteurs bij een billijke vergoeding voor deze exploitatie. Een leerzame en geslaagde dag dus, waarbij NORMA veel complimenten heeft mogen ontvangen over haar initiatief. Immers, voor het eerst in 10 jaar is in Nederland weer eens een internationaal (naburige) rechtenseminar georganiseerd!