Transcriptie

1

2 1 (Digitaal) Geluid Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 1

3 2 Audacity 2.1 Wat is Audacity? Audacity is een Open Source programma. Dit houdt niet alleen in dat het vrij gebruikt kan worden zonder licentie, maar ook dat het door gebruikers aangepast en verbeterd kan worden. Audacity is de beste gratis editor om muziek mee te bewerken. Geluidsbewerking wordt heel eenvoudig met dit toch erg uitgebreide en overzichtelijke programma. Je kunt MP3's, WAV- en Ogg- Vorbis-bestanden bewerken en Audacity biedt de mogelijkheid om audio direct op te nemen van microfoon, geluidskaart, cd, cassette, lp Met Audacity kan je zo makkelijk knippen en plakken in geluidsbestanden en je eigen mix maken. Meerdere sporen bewerken, diverse geluidseffecten toepassen (wahwah, echo, fade, achterstevoren afspelen ), volume, snelheid en toonhoogte aanpassen en nog veel meer behoort tot de mogelijkheden! 2.2 Installatie Audacity Downloaden Audacity is te downloaden van de website Hier staan altijd meerdere versies. Niet alleen voor de verschillende platformen waarvoor het is ontwikkeld (Windows, Mac OS en Linux), maar ook een stabiele versie en een testversie (bèta). Wij raden aan om de stabiele versie (stable version) te downloaden Installeren Nadat je het installatiebestand gedownload hebt, dubbelklik je op dit bestand. (Wij gebruiken het bestand op de cd-rom, in de map Programma s, Audacity: audacity-win exe ). De installatie verloopt heel eenvoudig, enkele klikken op Next, Install en Finish, het accepteren van de overeenkomst en Audacity is klaar voor gebruik. Het installeren gebeurt in het Engels, maar geen zorgen. Tijdens de installatie neemt Audacity de instellingen van de standaardtaal (Nederlands) van je Windowssysteem over Optimaliseren Toch nog één belangrijke aanvulling. Geluidsbestanden zijn meestal in MP3-formaat. Dit bestand is kleiner gemaakt doordat de geluiden die voor een mens niet hoorbaar zijn er uitgefilterd zijn. Om bijvoorbeeld de downloadtijd van een muziekstuk zo kort mogelijk te houden, wordt dus vrijwel altijd gekozen voor deze standaard. De technieken om een MP3 te maken zijn tot 2010 gepatenteerd door de bedenkers (Fraunhofer instituut). Zij hebben dan ook verschillende rechten op het encoderen naar een MP3-bestand. Audacity kan MP3-bestanden importeren, maar niet standaard exporteren. Daar is een aparte MP3- encoder voor nodig, genaamd LAME. Omdat er dus rechten betaald moeten worden voor MP3- software, heeft Audacity dit niet standaard in zich en moet dit mogelijk worden gemaakt door een extra plug-in LAME. Door LAME en Audacity te koppelen aan elkaar, is het mogelijk te exporteren naar MP3 in Audacity. Hoe doe je dit? - Voor specialisten: Download de LAME-plugin via Unzip dit bestand in een aparte map. Kopieer het bestand lame_enc.dll naar de installatiemap van Audacity. - De eenvoudigste weg: Start Windows Verkenner en blader naar de REN-cd-rom. In de map Programma s, Audacity vind je het bestandje lame_enc.dll (***). Klik erop met je rechtermuisknop en kies voor Kopiëren. Blader dan naar de map C:\Program Files\Audacity en plak daar via de rechtermuisknop het gekopieerde bestand. (***) Indien je het bestand lame_enc.dll niet te zien krijgt, dan dien je in Windows Verkenner te kiezen voor Extra, Mapopties, tabblad Weergave. Het vinkje voor Extensies voor bekende bestandstypes verbergen moet je verwijderen en wat verder moet je kiezen voor Verborgen bestanden en mappen weergeven. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 2

4 - Rest ons nu nog een laatste aanpassing aan Audacity zelf. Start Audacity. Kies voor Bewerken, Voorkeuren, tabblad Bestandsformaten. Klik onder MP3-export instellingen op de knop Bibliotheek instellen. In het popup-venster klik je op Ja. Blader naar de map C:\Program Files\Audacity en klik lame_enc.dll aan om te openen. Nogmaals OK klikken en Audacity is er helemaal klaar voor (en hopelijk jij ook ) 2.3 De gereedschapskist van Audacity Standaard zijn de 4 gereedschapsbalken aanwezig. Je kan ze verplaatsen door ze met de muis helemaal vooraan op te nemen en te verslepen. Je kan ook werken via het menu Beeld om de werkbalken zowel vast als los te maken Bedieningsbalk Selectiegereedschap Met dit belangrijk gereedschap kun je audio selecteren in sporen om alleen dit te beluisteren of te bewerken. Klik in een spoor, houd de muis ingedrukt en sleep om een gedeelte naar wens te selecteren. Als je van het ene naar het andere spoor sleept, is het mogelijk om een gedeelte van meerdere sporen te selecteren. Afspelen gebeurt altijd vanaf het punt waar de cursor staat. Als een gedeelte is geselecteerd, zal alleen dat stuk afgespeeld worden. Wanneer je ergens op een spoor klikt zonder een selectie te maken, dan wordt alles afgespeeld vanaf dit punt tot het eind. Je kan een selectie naar rechts of links uitbreiden door SHIFT ingedrukt te houden en te klikken op het spoor. Dit kan ook door op de rand van de selectie te staan, zodat de cursor wijzigt in een wijzende vinger. Verloopgereedschap Met de verlooptool kun je sporen gemakkelijk het volume aanpassen. Zodra de verlooptool is geselecteerd, verschijnt er boven en onder ieder spoor een blauwe lijn. Deze is te verslepen, zodat het volume van het volledige spoor gedempt wordt. Het is mogelijk om meerdere controlepunten toe te voegen door te dubbelklikken op het spoor. Versleep een punt naar de gewenste plaats. Om een punt te verwijderen sleep je het buiten het spoor. Tekengereedschap Hiermee kan je tekenen in de golfvorm van het geluidsbestand zelf. Dit wordt meestal gebruikt om storende korte geluiden, klikjes weg te nemen. Met ALT ingedrukt verzacht je een klein gebied. Hou er wel rekening mee dat je heel sterk moet inzoomen om dit gereedschap te kunnen gebruiken! Zoomgereedschap Hiermee kun je op sommige delen van je spoor in- of uitzoomen. Dit doe je door in het spoor te klikken. Uitzoomen doe je door met de shifttoets ingedrukt te klikken. Het is ook mogelijk om met de zoomtool een bepaald gebied van een spoor te selecteren. Dit gedeelte wordt dan vergroot. Tijd-verschuiven-gereedschap Met deze tool kun je de verschillende sporen ten opzichte van elkaar verplaatsen. Klik in een spoor en sleep het naar links of rechts. Wanneer een spoor bijvoorbeeld te ver naar links verschoven wordt (en er dus een deel niet zal afgespeeld worden), krijg je kleine witte pijltjes die aanduiden dat er een deel verdwenen is. Combinatie-gereedschap Laat je bovenstaand gereedschap gebruiken in combinatie met een toetscombinatie. Laten we hier buiten beschouwing. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 3

5 Spring naar het begin Deze knop brengt de cursor precies naar het begin van het geluidsspoor. Wanneer je de SHIFT-toets ingerukt houdt tijdens het klikken op deze knop, wordt alles vanaf de plaats waar de cursor staat tot het begin van het spoor geselecteerd. Afspelen Druk op de afspeelknop als je een spoor wilt beluisteren. Afspelen begint altijd op het punt waar de cursor staat. Als een gedeelte van een spoor is geselecteerd, dan zal alleen de betreffende selectie afgespeeld worden. Indien er meerdere sporen zijn, dan worden die automatisch gemixt. Je kan ook op de spatiebalk drukken om het afspelen te starten of te stoppen. Loop Wanneer je de SHIFT-toets ingerukt houdt, verandert de knop Afspelen in de knop Loop. Zo kan je de selectie herhaardelijk laten afspelen. Opnemen Deze knop start een opname in een nieuw spoor. Stel in de voorkeuren de opnamemogelijkheden in. Als je hebt ingesteld dat je in stereo opneemt, zullen er bij een opname twee sporen verschijnen. De opname start op de plaats waar de cursor zich bevindt. Ga dus eventueel eerst naar het begin van het geluidsspoor. Pauzeren Deze knop pauzeert een opname of het afspelen. Druk nogmaals om de opname om het afspelen te hervatten. Stoppen Deze knop stopt een opname of het afspelen. Spring naar het einde Deze knop brengt de cursor precies naar het einde van het geluidsspoor. Wanneer je de SHIFT-toets ingerukt houdt tijdens het klikken op deze knop, wordt alles vanaf de plaats waar de cursor staat tot het eind van het spoor geselecteerd Mixerbalk Deze biedt drie mogelijkheden: - Het afspeelvolume instellen - Het opnamevolume instellen - De bron (input) selecteren (afhankelijk van je geluidskaart en aangesloten apparaten) Gebruik eventueel de Meterbalk om het correcte volume in te stellen. Het veranderen van de waarden in de Mixerbalk heeft geen effect op de audiogegevens in je project, als je dus iets exporteert of bewaart blijft het resultaat ongewijzigd. Merk op: bij sommige geluidskaarten werkt de mixerbalk niet. Dan ben je verplicht om de instellingen aan te passen met het mixer-programma dat bij die geluidskaart hoort Bewerkingsbalk Knippen Verwijdert een selectie en plaatst het in het plakboek. Let op: er kan maar één object in het plakboek staan, maar dit object kan wel soms over meerdere sporen verdeeld zijn. Kopiëren Kopieert een selectie naar het plakboek zonder het te verwijderen uit het spoor. Plakken Deze knop plaatst alles wat in het plakboek zit op de plaats van de cursor. Wanneer er een deel geselecteerd was, dan wordt dit overplakt. Alles buiten de selectie wegknippen Verwijdert alles buiten de selectie, het zogeheten trimmen. Stilte Maakt van een selectie een volledige stilte. Herstellen Herstelt de laatste uitgevoerde actie. Audacity onthoudt alle acties, waardoor je iedere gedane actie kunt herstellen sinds het openen van het document. Opnieuw De laatste actie wordt opnieuw uitgevoerd. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 4

6 Inzoomen Uitzoomen Alleen de selectie weergeven Zoomt in op een selectie, zodat die in het venster past. Het gehele project weergeven Zoomt uit zodat het hele project zichtbaar is in het venster Meterbalk Deze balk wordt gebruikt om zowel het volume van de weergave (groen) als de opname (rood) te regelen. Wanneer je de balk loskoppelt, dan is het mogelijk om een verticale lay-out te verkrijgen. Meestal zijn de meters enkel actief wanneer er iets opgenomen of afgespeeld wordt. Je kan echter wel het opnameniveau bekijken zonder op te nemen, om bijvoorbeeld eerst even te testen of het nieveau goed ingesteld is alvorens op te nemen. Dit doe je door bij de opnamemeter in het rolmenu te kiezen voor Ingang monitoren. Het lichtere deel van de balken toont het gemiddeld niveau, het donkere deel het piekniveau. De piekhouder (rode of groene streepje) toont het maximum bereikt niveau tijdens de laatste 3 seconden. Wanneer je het maximumniveau bereikt tijdens een opname, is het beter het opnamevolume te verlagen, anders krijg je een vervorming van de opname. Bereik je het maximumniveau tijdens een weergave, dan pas je best het volume wat aan in het controlepaneel van het geluid zelf. We spreken hier van clipping : de geluidsgolf is te hoog en wordt afgesneden. 2.4 Opties in de menubalk (Voor de hand liggende onderwerpen, zoals knippen, kopiëren of onderdelen voor sterk gevorderd gebruik worden hier niet besproken.) Menu Bestand Nieuw Je verkrijgt een nieuw leeg programmavenster. Openen Opent een gekozen geluidsbestand in een nieuw programmavenster, tenzij het huidige venster leeg was. Deze formaten worden ondersteund: WAV, MP3, Ogg Vorbis, AIFF, NeXT/AU, IRCAM, MIDI. Wil je een geluidsbestand toevoegen aan het programmavenster, dan moet je in het menu Project kiezen voor Import. Sluiten Sluit het venster, er wordt gevraagd of je de wijzigingen wil bewaren. Project opslaan (als) Bewaart alles in het programmavenster in een speciaal Audacityformaat, zodat je later kan verder werken aan het project. Een Audacityproject bestaat uit een projectbestand, bijvoorbeeld RENmuziek.aup en een projectmap, bijvoorbeeld RENmuziek_data. Projecten zijn niet uitwisselbaar met andere programma s, je dient een Exportcommando te gebruiken. Recente bestanden Laat je toe om een recent geopend geluidsbestand snel opnieuw te openen. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 5

7 Exporteren als WAV Selectie exporteren als WAV Exporteren als MP3 Selectie exporteren als MP3 Exporteren als Ogg Vorbids Selectie exporteren Ogg Vorbis Exporteren betekent dat alle audio in het programmavenster zal omgezet worden naar het gekozen formaat. Meer dan één spoor? Dan wordt alles gemixt. Selectie exporteren als doet hetzelfde, maar enkel het deel wat geselecteerd is. WELK FORMAAT KIEZEN? WAV De eerste techniek is gewoon opslaan wat er wordt opgenomen. Alle informatie die wordt gewonnen uit het samplen van het geluidssignaal wordt bewaard. Dit is het zogenaamde PCM formaat: Pulse Code Modulation. Het meest bekende formaat hiervan is.wav. Deze formaten vragen zeer veel opslagcapaciteit, maar vragen weinig rekenwerk aan de computer. Op een audio-cd is het geluid ook opgeslagen op een dergelijke manier. Het vraagt zeer veel plaats, maar het is snel. Dit maakt het mogelijk om op een computer tegelijk meerdere geluidsbanden ('sporen') te mixen, zelfs tot meer dan 30 tegelijk. MP3 en Ogg Vorbis Een tweede techniek is het comprimeren van geluid. Dit meestal met verlies van gegevens, maar bestudeerd op de manier waarop een mens geluid hoort. Men gaat ervan uit: wat een mens niét hoort, moet niet opgeslagen worden. De bekendste is MP3, dit staat voor Moving Picture Experts Group Level-2 Layer-3. Deze gebruikt verschillende technieken tegelijk om het geluid kleiner te krijgen. Om te starten gooit het alle geluid weg wat een gemiddelde persoon niet kan horen. Op een cd zet men geluid tot 22 khz, de meeste mensen horen echter maar tot zo'n 15 khz. Bovendien zijn er weinig, zoniet geen, liedjes die tot deze erg hoge tonen gaan. Als tweede kan MP3 het bestand nog eens halveren door het geluid Mono op te slaan. Zeer veel liedjes gebruiken geen Stereo, waardoor dit overbodig is. Verder gaat MP3 de frequentie verlagen waarin het geluid wordt opgeslagen. Minder keren per seconde dus informatie. Ook dit maakt heel wat, terwijl dit meestal niet hoorbaar is. Als laatste belangrijke stap gaat men ook nog de hoeveelheid bits verlagen dat men opslaat. Men kapt automatisch al af tot 15 khz, maar voor liedjes die minder gebruiken hoeft dit niet zo hoog te blijven. Bovendien heeft MP3 de mogelijkheid om het bereik dynamisch aan te passen. Indien er in een liedje maar enkele keren een hoog stuk in voorkomt, is er geen reden waarom al de andere tijd meer informatie moet worden opgeslagen dan nodig is. MP3 bestanden zijn ongeveer 10 keer kleiner dan een WAV-bestand. Ogg Vorbis-bestanden zijn nog iets kleiner én dit formaat is vrij van licenties. Wordt echter niet zoveel gebruikt. Meervoudig exporteren Maakt het mogelijk om een project op te slaan in verschillende bestanden, één voor elk spoor. Pagina-instelling en Afdrukken Laat je toe om het hoofdvenster af te drukken met de sporen en de geluidsgolven Menu Bewerken Uitknippen Enkel de selectie blijft behouden, de rest (links en rechts) wordt verwijderd. Verwijderen Verwijdert de data, zonder te kopiëren naar het klembord. Stil maken De data wordt vervangen door een stilte, de ingenomen ruimte wordt dus niet weggehaald zoals bij Verwijderen. Afsplitsen Het geselecteerd gebied wordt verplaats naar een nieuw spoor en vervangen door een gebied met stilte. Dupliceren Het geselecteerd gebied wordt gekopieerd naar een nieuw spoor. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 6

8 Selecteren De drie mogelijkheden Alles, Van begin tot cursor en Van cursor tot einde spreken voor zich. Nulpunten zoeken Verplaatst de cursor of de selectie naar het dichtstbijzijnde punt waar er geen geluid is (zero-point). Zo kan je stukken geluid beter kopiëren en plakken zonder dat er een klikgeluid te horen valt. Selectie opslaan Bewaart de huidige selectie (of cursorpositie), zodat je deze opnieuw kan oproepen met het commando Selectie herstellen. Cursor verplaatsen Laat je toe om de cursor opnieuw heel exact te plaatsen. Raster Wanneer je dit activeert, kan je de cursor en de selectie enkel op de seconde juist plaatsen. Kan handig zijn als je project afhankelijk is van een externe tijdscode bijvoorbeeld. De status van het raster kan je ook onderaan in de statusbalk aflezen Voorkeuren - Tabblad Audio I/O (Input/Output) Kies hier eventueel het correcte apparaat om af te spelen of op te nemen. Enkel nodig als je meer dan één geluidskaart in je pc zitten hebt of gebruik maakt van externe apparaten. Eventueel het aantal kanalen naar 2 (stereo) plaatsen indien mogelijk. De mogelijkheid Bij het opnemen van een spoor, tegelijkertijd de andere sporen afspelen laat je toe om naar het reeds opgenomen bestand te luisteren, terwijl je een nieuw aanmaakt. Zo kan je je werk synchroniseren (meestal is er wel nog een aanpassing nodig met het Tijdverschuifgereedschap). - Tabblad Kwaliteit : De standaard samplefrequentie staat op Hz, en dit is ook nodig om een volwaardig audiobestand aan te leveren dat als audiobestand op een audio-cd kan gebrand worden. Lees je ook af in de statusbalk onderaan. - Tabblad Bestandsformaten : De instellingen die Audacity voorstelt zijn tevens de beste. - Tabblad Bediening biedt een aantal interessante aanpassingsmogelijkheden, je kan er ook verdwenen werkbalken terug actief maken. - Tabbladen Toetsenbord en Muis zijn voor de meer gevorderde Audacityfanaat Menu Beeld Inzoomen en Uitzoomen Werkt op dezelfde manier als het zoomgereedschap. Normale weergave Ongeveer 2,5 cm per seconde Horizontaal passen Het volledige project past in het venster. Vertikaal passen Verdeelt alle sporen in de hoogte over het scherm. Selectieformaat instellen Laat je toe om het weergaveformaat te kiezen, ook onderaan op de statusbalk te zien. Geschiedenis Toont alle uitgevoerde handelingen en de ruimte die dit inneemt op de harde schijf. Je kan dit gebruiken om naar een bepaalde stap terug te gaan Menu Project Audio importeren Hiermee importeer je audiobestanden in je project. Meestal wordt dit gebruikt als je reeds één of meerdere sporen in je project hebt en er één wil aan toevoegen, bijvoorbeeld om te mixen. Je kan geen Audacityproject op deze manier openen. Om twee projecten aan elkaar te koppelen moet je ze in een apart venster openen en de sporen kopiëren. MIDI importeren Let wel, je kan deze bestanden wel importeren, maar momenteel nog niet afspelen, bewerken of bewaren. Raw data importeren Kan je gebruiken om een bestand op te halen dat je niet kan importeren. Audacity zal alles analyseren en proberen het bestandsformaat te achterhalen en zo toch de data te importeren. Meestal een ruis in het begin Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 7

9 (ophalen bestandsinformatie), wat je makkelijk kan verwijderen. ID-3 tags bewerken In dit dialoogvenster kan je de ID3-tag van een MP3-bestand aanpassen, handig als je een project naar MP3 exporteert. In een ID3-tag wordt de titel, artiest, auteur van het muziekstuk bewaard. Kies best voor het ID3v2 formaat, omdat deze de gegevens in het begin van het nummer bewaart. Bij afspelen ziet men dan sneller dat het wel degelijk dit nummer is. Snelle mix Hiermee kan je alle geselecteerde sporen mixen tot één of twee sporen. Wanneer je stereosporen, of sporen die gemerkt zijn als linker- of rechterkanaal mixt, zal het resultaat een stereospoor zijn. Andere resulteren in een mono spoor. Let op als je erg luide sporen mixt, de kans op clipping (pops, klikken, storing) is dan erg groot. Verminder dus eerst het volume van de sporen. Nieuw audiospoor of Nieuw stereospoor - Geeft je een nieuw leeg spoor (mono of stereo). Wordt weinig gebruikt, want je krijgt steeds een nieuw spoor als je audio importeert, opneemt of mixt. Gebruik je meestal om een geknipt of gekopieerd deel van een geluid te plakken in een leeg spoor. Sporen verwijderen Verwijdert het volledige spoor. Sporen uitlijnen Op deze manier kan je snel je sporen laten uitlijnen, de mogelijkheden spreken voor zich. Let wel: dit geldt voor alle sporen in het venster, niet alleen op de selectie. Cursor uitlijnen en verplaatsen Werkt zoals Sporen uitlijnen, maar de cursor verplaatst zich met de sporen mee. Label toevoegen bij selectie Het is mogelijk om aan een selectie een label toe te kennen, zodat je makkelijker een bepaald onderdeel of een selectie kunt terugvinden. Label toevoegen bij afspeelpositie Dit kan je enkel toepassen in de afspeelmodus. Luister en klik op dit menu op het gepaste moment. Klik nadien in het Labelspoor op het label zelf om een tekst toe te voegen Menu Genereren Hier kan je een aantal audio-effecten genereren. Deze worden tussengevoegd (de rest van het spoor schuift op), maar als je eerst een deel selecteert, zal het gegenereerde object die plaats innemen. Je krijgt telkens nog een dialoogvenster zodat je de duur van de stilte, de toon, de witte ruis en eventueel nog enkele andere effecten, verder kan aanpassen. De mogelijkheden onder de lijn zijn plug-ins (uit andere programma s, uit je geluidskaart) en werken niet altijd correct Menu Effect Deze menu-items werken enkel als je audio geselecteerd hebt! Audacity heeft geen real-time-effecten: je moet dus eerst selecteren, het effect toepassen en dan het resultaat beluisteren. De meeste effecten hebben wel een Voorbeeld -knop waarbij je 3 seconden luistertijd hebt. Zo kan je nog wat parameters bijregelen vooraleer je het effect toepast. Bovenaan bevindt zich het laatst toegepaste effect. Zo kan je snel meerdere malen hetzelfde effect toepassen op verschillende delen van een bestand. Enkele interessante mogelijkheden zijn vooral: - Click verwijderen - Compressor: zorgt ervoor dat luidere stukken wat gedempt worden, terwijl het volume van de stillere stukken behouden blijft. Kan ook gebruikt worden om een volledig audiobestand luider in te stellen. - Echo: dit effect verandert wel de lengte van het bestand niet. Voeg dus eerst eventueel wat stilte toe aan het eind. - Fade-in en Fade-out - Herhalen: creëer je eigen loops - Normaliseren: Zo kan je verscheidene sporen op hetzelfde niveau brengen, vooraleer te mixen bijvoorbeeld. - Omkeren Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 8

10 - Ruis verwijderen: werkt uiteraard het best als het audiosignaal heel wat sterker is dan de ruis. Het dialoogvenster legt duidelijk uit hoe je te werk moet gaan om de ruis te herkennen en nadien te verwijderen. - Snelheid en Tempo wijzigen: wijzigt tevens de lengte van de selectie. De toonhoogte (pitch) wordt bij snelheid wijzigen ook aangepast, niet bij tempowijziging. - Spiegelen Spiegelt de geluidsgolf vertikaal. - Toonhoogte wijzigen en Toonregeling Het tempo wijzigt niet. - Versterken: wijzigt het volume van het geselecteerde deel. Je laat best Oversturing niet toe, anders verkrijg je de storende clipping. Standaard probeert Audacity het luidste deel van de selectie zo luid mogelijk af te spelen en de rest daarop af te stemmen. - Wahwah: effect zoals de gitaren uit de jaren 70 Onder de lijn vind je nog een aantal extra effecten, bepaald door de geïnstalleerde plugins. Op de website van Audacity vind je er nog een aantal. Om nieuwe plugins te installeren, plaats je ze na het downloaen in de map Plug-Iins in de Audacity installatiemap. Op Windows computers is dit meestal onder "Program Files." Hou er wel rekening mee dat deze weleens je project de mist in doen gaan, dus zeker tijdig alles bewaren. 2.5 Opties in het controlepaneel Spoor In het controlepaneel zelf lees je de naam van het spoor, of het stereo of mono is, de frequentie en het sampleformaat. Klikken op het paneel selecteert het volledige spoor. Je kan de sporen hier ook verslepen om te ordenen. Klikken op het kruisje in de linkerbovenhoek verwijdert het spoor. Met de knop Stil laat je dit spoor niet afspelen, terwijl de knop Solo enkel dit spoor afspeelt. Je kan hier tevens het volume van het spoor regelen (verspringt per 2 Db, tenzij je de SHIFT-toets indrukt bij het verslepen). Je vindt er ook een verticale geluidsmeter. Alles boven 1 en -1 zal een vervormd geluid opleveren. Wanneer je het rolmenu opent, verkrijg je een aantal mogelijkheden: - De naam van het spoor wijzigen. - De verschillende sporen ordenen. - De weergave aanpassen: Standaard wordt een golfvorm getoond. Je kan die ook laten weergeven op een Decibelschaal. - Je kan hier tevens een stereospoor splitsen, omzetten naar mono en een stereospoor maken. Bij dit laatste wordt het spoor onder het geselecteerde spoor samengevoegd. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 9

11 3 Aan de slag met deze extra tips 3.1 Bestaande audiobestanden importeren Je bent meestal geneigd om in Audacity te kiezen voor Bestand, Openen, maar dat is niet altijd correct. Hiermee kan je enkel bestaande Audacity-projecten opnieuw openen. Om een geluidsbestand te importeren kies je voor Project, Audio importeren. Blader dan naar de correcte map (of cd-rom, USB-stick ) om het geluid binnen te brengen in Audacity. 3.2 Audio opnemen Eerst de correcte instellingen! Vooraleer je opneemt, dien je enkele instellingen na te gaan. In Windows Xp Ga naar Start, Bureau-accessoires, Entertainment, Volumeregeling. Ook bereikbaar via Start, Configuratiescherm, Geluiden en audioapparaten, Tabblad Volume, Geavanceerd. Eventueel ook via een icoontje (luidsprekertje) rechts onderaan op de taakbalk. In het dialoogvenster Volumeregeling of Hoofdvolume klik je op Opties, Eigenschappen. Klik Opnemen aan en vink de mogelijkheden aan die je wil gebruiken. Zeker Microfoon, Lijningang, cd-audio, Aux, Stereo-Mix, maar indien mogelijk: vink ze allemaal aan. Kies nu met welk apparaat je wil opnemen. Indien mogelijk vink je ze allemaal aan, maar meestal kan er maar één tegelijkertijd actief zijn. Sluit dit venster. Je pc is nu klaar om op te nemen via de geselecteerde bron. In Audacity Ga naar Bewerken, Voorkeuren en maak daar de correcte instellingen. Tabblad I/O: Selecteer het correcte apparaat voor zowel opnemen als weergeven. Belangrijk: kies hier voor mono of stereo! Tabblad kwaliteit: Selecteer Hz en 32 bit. In het programmavenster bekijk je de mixerbalk en ga je na of het correcte apparaat is geselecteerd als invoerapparaat. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 10

12 3.2.2 Opnemen via Microfoon Kies als invoerapparaat voor Microfoon. Stop de microfoon in de correcte ingang van je pc, meestal rood of roze gekleurd. Laptops hebben meestal ook een ingebouwde microfoon. Microfoons nemen steeds op in mono. Wil je toch een stereospoor verkrijgen (met tweemaal hetzelfde uiteraard), pas dit dan aan in het dialoogvenster Audacity voorkeuren. Sommige headsets met microfoon hebben een aansluiting via USB in plaats van de gewone pin-aansluiting. Je dient dus je instellingen aan te passen, wat geen probleem mag geven Opnemen van een LP, cassetteband, minidisc, televisie, radio... Kies als invoerapparaat voor Lijningang. Stop het ene einde van een stereokabel in de Line Out of Koptelefoon ingang op je cassetterecorder, minidiscspeler of stereosysteem. Steek het andere uiteinde in de Line In connector van uw computer. Kies Line In als bron op de gereedschapsbalk van Audacity, en druk op de knop Opnemen. Terwijl Audacity opneemt, start u uw band of disc of... Als je de hele opname hebt gedaan, druk je op de knop Stoppen. Zorg dat je in stereo opneemt (dialoogvenster Audacity voorkeuren ). Steek geen stereo-apparatuur in de microfooningang van je computer. Deze is alleen geschikt voor signalen met een laag voltage ( microfoon-niveau ). Gebruik liever de ingang "Line In". Sluit geen platenspeler rechtstreeks aan op je computer. Het signaal van een platenspeler is vervormd; het moet gecorrigeerd worden door een voorversterker of door het door een ontvanger met een grammofooningang te sturen. Een aantal belangrijke kabeltjes en hulpstukken bij het opnemen: Tweemaal Cinch-stekker (of Tulpstekker) en 3,5mm Jack. 2. Adapter 2 x Cinch naar 3,5mm Jack (in combinatie met 4 of 5). 3. Scart (TV) naar 2 x Cinch (beeld is niet nodig, dus S-video of gele Cinch niet gebruiken). 4. Driemaal cinch. De gele is niet nodig (beeld). Gebruiken in combinatie met adapter (2). 5. Tweemaal cinch, gebruiken in combinatie met adapter (2). Let wel: bij tv (dus ook dvd, video ): enkel audio (dus rood en wit, of rood en zwart) heb je nodig! Hiernaast het schema voor kabel 1. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 11

13 3.2.4 Opnemen van geluiden die de computer afspeelt Bij de meeste audio-apparaten onder Windows is het mogelijk elk geluid op te nemen dat de computer op dat moment afspeelt, ook internet-radio streams, een audio-cd, een kort muziekje vanop een website In het uitrolmenu op de gereedschapsbalk van de mixer van Audacity, kies je Wave of Stereo Mix als bron. (De precieze naam is misschien anders, afhankelijk van de geluidsdrivers, die op je pc geïnstalleerd zijn.) Als je drukt op de knop Opnemen, zal Audacity opnemen wat op dat moment door de computerluidsprekers wordt afgespeeld. (Als dit op je pc niet werkt, kun je altijd de Line Out (luidspreker) poort verbinden met Line In poort, en Audacity gebruiken om op te nemen van Line In.) Tijdens het opnemen van de geluiden door de computer geproduceerd, kan je het opnameniveau nog verder aanpassen, wanneer je merkt dat alles te luid of te stil wordt opgenomen. 3.3 Importeren van een audio-cd (via CDex) Audacity kan geen sporen rechtstreeks van een audio-cd importeren. Je hebt een ander programma nodig, zoals CDex of itunes om de cd-sporen te rippen in een formaat, dat door Audacity gelezen kan worden, zoals bijvoorbeeld WAV of MP3. We maken gebruik van CDex. Installeer eerst het programma (vanop cd-rom of via ). Om het programma Nederlandstalig te maken, kopieer je het bestandje nederlands.cdex.lang naar de installatiemap van CDex (C:\Program files\cdex_170b2\lang). Start CDex op. Eerst gaan we het programma configureren. Klik op Opties, Taal kiezen en kies uiteraard voor Nederlands. Klik op Opties, Instellingen. Klik op het tabblad Bestandsnamen : kijk waar de bestanden bewaard zullen worden en pas eventueel de maplocatie aan. Je kan hier ook aangeven hoe de bestandsnaam zal gevormd worden. Klik op het tabblad Remote CDDB en vul daar je adres in. Zo zorg je ervoor de CDex een database op internet raadpleegt om de gegevens van de cd automatisch te laten invullen. Bespaart je heel wat tikwerk. De mogelijkheden: De volledige audio-cd rippen naar WAV-bestanden. De volledige audio-cd rippen naar gecodeerde bestanden: MP3. Een deel van de audio-cd rippen naar WAV of MP3-bestanden. WAV-bestanden omzetten naar MP3. MP3-bestanden omzetten naar WAV. Albuminformatie van Remote CDDB inlezen Configuratiescherm oproepen Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 12

14 3.4 Resultaten op een audio-cd branden Volg deze stappen om je werk op te slaan op een audio-cd, nadat je een opname hebt gemaakt of een bestand in Audacity hebt bewerkt. Gebruik de opdracht Exporteren als WAV in het menu Bestand om uw Audacity-opname in een geluidsbestand te bewaren. Gebruik elke cd-opname software (bijvoorbeeld, itunes of Nero) om dit bestand te branden op een cd. Om een schijf te maken, die je op een normale cd-speler kunt afspelen, zorg je dat je een muziek-cd of audio-cd aanmaakt (geen data -cd). Gebruik cd-r schijven, omdat sommige spelers geen cd-rw schijven kunnen lezen. Sommige cd-software kan alleen stereo-geluidsbestanden branden van 16-bit en 44,1 KHz. Als je cd-opnamesoftware je geluidsbestand niet wil openen, exporteer je het bestand opnieuw, nadat je de volgende instellingen in Audacity kiest: Onderaan het venster van Audacity stel je de Projectfrequentie in op Hz. In Voorkeuren, tabblad Bestandsformaten kies je WAV (16-bit...). Als jouw project nog geen stereospoor bevat, kies je Nieuw stereospoor in het menu Project. (Hierdoor exporteert Audacity jouw opname als een stereobestand.) 3.5 Een lange opname splitsen in meerdere bestanden Volg deze stappen om een apart bestand aan te maken voor elk lied of segment van een lange opname. Dit is vooral nuttig als je bijvoorbeeld een cd samenstelt, aangezien elk bestand verschijnt als een apart spoor op de cd. Klik om de cursor aan het begin van het eerste lied te plaatsen. Kies "Label toevoegen bij selectie" in het menu Project. Als je wilt, kun je de naam van het lied hier typen. Herhaal stap 1 en 2 voor elk lied. Als je klaar bent, kies je Meervoudig exporteren in het menu Bestand. Als je de knop "Exporteren" aanklikt, slaat Audacity elk lied op als een apart bestand, met het formaat en de locatie die jij daarvoor kiest. 3.6 Twee bestanden samenvoegen tot één lang bestand Volg deze stappen om twee bestanden achter elkaar te zetten: Importeer beide bestanden in Audacity. Selecteer de tweede door te klikken op het label (dat is het gebied rond de knoppen stilte/solo). Kies "Knippen" in het menu Bewerken. Plaats de cursor aan het einde van de audio door in het eerste spoor te klikken. Kies "Plakken" in het menu Bewerken. Je kunt op de knop Afspelen drukken om het resultaat te horen, en de opdracht "Exporteren" (in het menu Bestand) gebruiken om de audio op te slaan als geluidsbestand. Een tweede manier: Importeer beide bestanden in Audacity. Gebruik de verschuiftool om één spoor te verslepen zodat het pas na het andere afgespeeld wordt. 3.7 Een spoor afspelen en tegelijkertijd opnemen Dit heet meersporenopname. Hierdoor is het mogelijk 'harmonies' zelf op te nemen, of nieuwe instrumenten of vocalen toe te voegen aan een bestaande opname. Om dit in Audacity te doen, volg je de volgende stappen: Importeer het eerste spoor of neem het op. Open de tab Audio I/O van Voorkeuren... in Audacity, en vink Bij het opnemen van een spoor, tegelijkertijd de andere sporen afspelen aan. Sluit Voorkeuren... en druk op de knop Opnemen om het tweede spoor op te nemen. Als u een meersporenopname maakt, is er een onvoorspelbare vertraging tussen afspelen en opnemen. Audacity probeert dit automatisch te corrigeren, maar dit werkt nog niet op alle pc's. Als een nieuw spoor niet gesynchroniseerd wordt met de andere, kan je inzoomen en het gereedschap Tijd verschuiven gebruiken om het naar de juiste locatie te slepen. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 13

15 3.8 De zangstem verwijderen uit een opname (lukt soms) Dit is alleen voor bepaalde stereosporen mogelijk. Als de stemaudio op beide stereokanalen identiek is, kun je deze verwijderen door het ene kanaal van het andere af te trekken. Dit werkt met studio-opnames, waar het stemspoor exact in het midden is gemixt. Om dit bereiken met Audacity: Importeer het stereobestand in Audacity. Open het spoormenu (klik met de pijl naast de titel van het spoor) en kies Stereospoor Splitsen Selecteer het onderste spoor (het rechterkanaal) door te klikken buiten de knoppen stil/solo. Kies Spiegelen in het menu Effect. Met behulp van de spoormenu s wijzig je elk spoor in "Mono". Druk op de knop Afspelen om het resultaat te horen. Met een beetje geluk zal de stem weg zijn en de meeste andere instrumenten zullen intact zijn, net als bij een karaokespoor. Je kan de opdracht voor Exporteren in het menu Bestand gebruiken om het resultaat op te slaan. Wanneer de zangstem maar door één kanaal wordt weergegeven, kan je uiteraard dit kanaal gewoon verwijderen, zo is de stem (en wellicht ook enkele instrumenten) verdwenen 3.9 WMA-bestanden omzetten naar MP3 Heel wat muziek wordt momenteel niet onder de vorm van MP3 aangeboden, maar als WMA-bestand (Window Media Audio), meestal een iets kleiner bestand dan MP3. Audacity kan geen WMA importeren, dus dienen we deze bestanden eerst om te zetten naar MP3. We gebruiken daarvoor het programma FreeConverter. Installeer eerst het programma. Tijdens de installatie wordt voorgesteld om online ook de WMA-codec te downloaden en te installeren, anders werkt het programma niet correct. Duid eerst de uitvoermap aan, door het vinkje voor Save in the file s directory af te vinken en op de knop te drukken bij Output Path. Blader naar de map van jouw keuze. Open de te converteren bestanden door op het knopje rechtsboven te klikken en naar de bestanden te bladeren. Kies het gewenste uitvoerformaat. Druk op Convert en het converteren start. Met het programma FreeConverter installeer je tevens het programma Free CD Ripper. Ongeveer identiek als CDex, maar maakt sneller fouten. Misschien toch even uitproberen? 3.10 De opname automatisch stoppen na een zekere tijd Dit kan handig zijn als je bijvoorbeeld een programma van de radio opneemt en na een uurtje de opname wil stoppen (en je dan misschien niet meer voor de pc zit om de opname stop te zetten). In Voorkeuren... vink je onder de tab "Audio I/O" aan: Bij het opnemen van een spoor, tegelijkertijd de andere sporen afspelen. Kies Nieuw audiospoor in het menu Project. Indien nodig, uitzoomen, en klik en sleep dan om de hoeveelheid tijd, die u wilt opnemen, te selecteren. Start nu de werkelijke opname. Audacity maakt een nieuw spoor aan voor deze opname en stopt de opname automatisch als het einde van het geselecteerde gebied bereikt is. Muziek opnemen en bewerken met de computer. Eekhoutcentrum Gino Vanherweghe 14