Onderzoek luchtkwaliteit. GZG-terrein te s-hertogenbosch

Transcriptie

1 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein te s-hertogenbosch Opdrachtgever : Breijn B.V., Stedelijke Infra Postbus CB VUGHT Projectnummer : Status rapport / versie nr. : Definitief / D01 Datum : 4 januari 2011 Opgesteld door Gecontroleerd door : ing. F.H. Henrichs : C.J.M. Machielsen Voor akkoord : drs. ing. M.G.A. van den Brink Paraaf : Versie nr. Datum Omschrijving Opgesteld door Gecontroleerd door C Onderzoek luchtkwaliteit FH JW D Wijziging verkeerscijfers, bijdrage parkeergarages FH CM Postbus 4156 t.(0162) CD Oosterhout f.(0162) Hoevestein 20b info@ageladviseurs.nl 4903 SC Oosterhout

2 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 1 INHOUD blz. 1 INLEIDING 3 2 PLANONTWIKKELING 4 3 TOETSINGSKADER Wet milieubeheer Tijdelijk verhoogde grenswaarden (derogatie) Uitvoeringsregels Besluit Niet in betekenende mate bijdragen (NIBM) Regeling beoordeling luchtkwaliteit Projectsaldering Besluit gevoelige bestemmingen NSL Toepasbaarheid en blootstelling 7 4 EFFECT OP DE LUCHTKWALITEIT IN DE OMGEVING Onderzoeksgebied Relevante zichtjaren Verkeerscijfers Concentratieberekeningen Rekenmodel Invoergegevens Berekeningsresultaten Beoordeling berekeningsresultaten 22 5 LUCHTKWALITEIT TER PLAATSE VAN DE ONTWIKKELING Bijdrage als gevolg van verkeer op de lokale wegen Bijdrage als gevolg van overige lokale emissiebronnen Inventarisatie overige emissiebronnen Emissieschatting Rekenmodel Invoergegevens Berekeningsresultaten Beoordeling berekeningsresultaten 26 6 SAMENVATTING EN CONCLUSIE 27 AGEL adviseurs bv 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorgaande toestemming van AGEL adviseurs, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

3 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 2 BIJLAGEN 1. Situatiekaart rekenmodel 2. Verkeerscijfers 3. Berekeningsinvoer concentraties langs wegen (CAR) 4. Berekeningsresultaten concentraties langs wegen (CAR) 5. Berekeningsinvoer bijdrage lokale bronnen (STACKS+) 6. Berekeningsresultaten bijdrage lokale bronnen (STACKS+) AGEL adviseurs bv 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorgaande toestemming van AGEL adviseurs, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

4 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 3 1 INLEIDING In opdracht van Breijn B.V., Stedelijke Infra, is door AGEL adviseurs een onderzoek luchtkwaliteit uitgevoerd voor de ontwikkeling van het GZG-terrein, gelegen aan de Tolbrugstraat in het centrum van s-hertogenbosch. Het Groot Ziekengasthuisterrein (GZG-terrein) maakt deel uit van één van de locaties van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. In verband met de bouw van een nieuw ziekenhuis aan de westzijde van de stad komt de locatie beschikbaar voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Het terrein heeft een oppervlak van circa 5 hectare. De ontwikkeling zal worden gerealiseerd door VOF GZG, een samenwerkingsverband van Heijmans Vastgoed en BAM Vastgoed. In het kader van de planologische procedure dient te worden aangetoond dat voldaan wordt aan de wettelijke normen voor wat betreft luchtkwaliteit. Op grond van de Wet luchtkwaliteit dient bij ruimtelijke ontwikkelingen primair te worden nagegaan of de luchtkwaliteit door de extra verkeersstromen of door wijzigingen in de bestaande verkeersstructuur, als gevolg van de ontwikkeling, negatief wordt beïnvloed en dat daardoor grenswaarden worden overschreden. Een ontwikkeling kan in principe een bijdrage leveren aan een verslechtering van de luchtkwaliteit, vooral door de verkeersproductie van deze ontwikkeling. Doel van het onderzoek is het bepalen van het effect op de luchtkwaliteit in de omgeving waar als gevolg van de ontwikkeling de verkeerssituatie zal wijzigen alsmede het toetsen van de concentraties aan de grenswaarden uit de Wet luchtkwaliteit. Omdat de luchtkwaliteit in principe moet worden getoetst op alle locaties waar aan de grenswaarden moet worden voldaan dient daarnaast ook een toetsing ter plaatse van de ontwikkeling plaats te vinden. Het onderzoek is gebaseerd op het masterplan Groot Ziekengasthuisterrein, een groene binnenstad / stedenbouwkundig ontwerp en openbare ruimte d.d. 9 juni 2009.

5 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 4 2 PLANONTWIKKELING De ontwikkelingslocatie is gelegen in het centrum van s-hertogenbosch. Aan de noordzijde grenst de locatie aan de Zuid-Willemsvaart en aan de west- en zuidzijde aan de Tolbrugstraat en aan de oostzijde aan de Nieuwstraat. Het ontwerp betreft een stedenbouwkundige herontwikkeling van een deel van de binnenstad en omvat de realisatie van winkels, horeca, een bibliotheek/mediatheek, een hotel en woningbouw en tevens een nieuwe parkeergarage, ondermeer ter vervanging van de bestaande parkeergarage Q-park Tolbrug. Ook zullen twee bushalten deel uitmaken van de ontwikkeling. De ontwikkeling zal aansluiten op de bestaande binnenstedelijke structuur waarbij meerdere monumenten zullen worden herbestemd. De ontwikkeling omvat 22 bouwblokken waarvan het aantal bouwlagen varieert van 1 tot maximaal 6 aan de zijde van de Zuid-Willemsvaart. Uitgaande van de indicatieve planning zal met de ontwikkeling in 2014 een aanvang worden genomen met het zwerfgebied 1 en in 2020 zijn gerealiseerd. In figuur 2.1 is de situering van de planlocatie in haar omgeving weergegeven. Figuur 2.1: Situering planlocatie (rood omkaderd), bron Google Maps. 1 Binnen het plan verspreid gesitueerde ontwikkelingslocaties.

6 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 5 3 TOETSINGSKADER 3.1 Wet milieubeheer De beoordeling van de luchtkwaliteit vindt plaats op grond van de Wet milieubeheer. De basis is te vinden in hoofdstuk 5, titel 2, van de Wet milieubeheer en in bijlage 2 van deze wet waarin de verschillende grens- en richtwaarden zijn opgenomen, ook wel aangeduid met Wet luchtkwaliteit. De grenswaarden in bijlage 2 zijn afkomstig uit de Europese richtlijnen voor luchtkwaliteit en gelden voor de buitenlucht. Het gaat om de volgende stoffen: zwaveldioxide, stikstofdioxide, stikstofoxiden, zwevende deeltjes (PM 10 en vanaf 2015 PM 2,5 ), lood, koolmonoxide, benzeen, ozon, arseen, cadmium, kwik, nikkel en PAK s. Voor luchtkwaliteit zijn stikstofdioxide (NO 2 ) en fijn stof (PM 10 ) de maatgevende stoffen. Andere stoffen uit het Wet luchtkwaliteit hebben slechts een beperkte invloed op de luchtkwaliteit en worden daarom in het voorliggend onderzoek buiten beschouwing gelaten. De onderstaande tabel 3.1 geeft de luchtkwaliteitseisen weer voor NO 2 en PM 10. Tabel 3.1: Luchtkwaliteitseisen voor NO 2 en PM 10. Stof Type norm Eis NO 2 PM 10 Grenswaarde (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m3) Plandrempel voor zeer drukke verkeerssituaties (uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden overschreden) Grenswaarde (jaargemiddelde in µg/m3) Plandrempel (jaargemiddelde in µg/m3) Grenswaarde (jaargemiddelde in µg/m3) Grenswaarde (24 uurgemiddelde dat 35 keer per jaar mag worden overschreden in µg/m3) Van kracht vanaf Tijdelijk verhoogde grenswaarden (derogatie) De EU heeft Nederland in april 2009 (grotendeels) derogatie verleend, waardoor de bovengenoemde grenswaarden voor PM 10 en NO 2 pas in respectievelijk 2011 en 2015 van kracht zullen gaan worden. Tot 2015 geldt er voor NO 2 een verhoogde grenswaarde van 60 µg/m 3 (jaargemiddelde), resp. 300 µg/m 3 (uurgemiddelde). Voor PM 10 gold er tot 2011 een verhoogde grenswaarde van 48 µg/m 3 (jaargemiddelde) en 75 µg/m 3 (24 uurgemiddelde, maximaal 35 dagen per jaar te overschrijden). De betekenis van de tijdelijk verhoogde grenswaarden bij besluitvorming is beperkt omdat ze steeds in samenhang dient te worden gezien met de verplichting om in 2011 respectievelijk 2015 de grenswaarden te bereiken. Wel dient te worden gewaarborgd dat in de derogatieperiode, als gevolg van de ontwikkeling, de tijdelijke grenswaarden niet zal worden overschreden. 3.3 Uitvoeringsregels Bij de Wet milieubeheer hoort een aantal uitvoeringsregels. Deze uitvoeringsregels zijn vastgelegd in algemene maatregelen van bestuur (AMvB) en ministeriële regelingen (mr). Dit zijn:

7 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 6 - Besluit niet in betekenende mate bijdragen (Besluit NIBM) (Stb. 2007, 440); - Regeling niet in betekende mate bijdragen (Stcrt. 2007, 218); - Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Stcrt. 2007, 220); - Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007 (Stcrt. 2007, 218). - Het Besluit gevoelige bestemming (luchtkwaliteitseisen) (Stb. 2009, 14) Besluit Niet in betekenende mate bijdragen (NIBM) Als sprake is van een beperkte toename van de luchtverontreiniging die niet in betekenende mate bijdraagt aan de concentratie NO 2 of PM 10 in de buitenlucht (NIBM), hoeft een project niet langer meer getoetst te worden, ongeacht of in de huidige situatie al sprake is van een overschrijding van grenswaarden. Dit volgt uit artikel 5.16, lid 1, sub c, van de Wet milieubeheer. In de algemene maatregel van bestuur Niet in betekenende mate (Besluit NIBM) en de ministeriële regeling NIBM (Regeling NIBM) zijn de uitvoeringsregels vastgelegd die betrekking hebben op het begrip NIBM. Een project wordt als NIBM beschouwd als aannemelijk is, dat het project niet leidt tot een toename van de concentraties van NO 2 of PM 10 van meer dan 3% (1,2 µg/m 3 ). De NIBM-regeling van 3% is gekoppeld aan de vaststelling van het NSL (Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit). De toetsing aan grenswaarden blijft bij de beoordeling van NIBM achterwege, ongeacht of in de huidige situatie al sprake is van een overschrijding van grenswaarden. Bij de NIBM toets gaat het om de toename van de luchtverontreiniging in de omgeving als gevolg van de ontwikkeling, afgezet tegen de autonome ontwikkeling. Dit staat los van de heersende luchtkwaliteit ter plaatse van de ontwikkeling Regeling beoordeling luchtkwaliteit De Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Rbl 2007) bevat voorschriften over metingen en berekeningen om de concentratie en depositie van luchtverontreinigende stoffen vast te stellen. Als gevolg van artikel 35, zesde lid van de Rbl 2007 mogen concentraties die zich van nature in de lucht bevinden en die niet schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens in de beoordeling van luchtkwaliteit voor zwevende deeltjes buiten beschouwing worden gelaten. De zeezoutcorrectie mag toegepast worden vanwege het aandeel van het relatief ongevaarlijke zeezout aan de concentratie PM 10. Gemiddeld over heel Nederland leidt het aandeel zeezout in de PM 10 concentratie tot 6 extra dagen per jaar dat de 24-uurgemiddelde concentratie PM 10 hoger is dan de grenswaarde van 50 µg/m 3. De zeezoutcorrectie voor de jaargemiddelde concentratie dient te gebeuren door aftrek van een plaatsafhankelijke waarde conform de tabel zoals die is opgenomen in bijlage 4 van de Rbl Voor de gemeente s-hertogenbosch bedraagt de plaatsafhankelijke waarde 4 µg/m Projectsaldering De Wet luchtkwaliteit voorziet in de mogelijkheid van saldering. Met saldering wordt in het algemeen bedoeld dat een verslechtering van de kwaliteit van het milieu op een bepaalde locatie, wordt gecompenseerd door een verbetering op een andere locatie. Artikel 5.16, lid 1b onder 1 van de Wm spreekt over de luchtkwaliteit per saldo verbetert of ten minste gelijk blijft. Bij het toepassen van saldering moet worden voldaan aan de eisen gesteld in artikel 5.16, lid 5 Wm en de Regeling projectsaldering luchtkwaliteit Voor de onderhavige ontwikkeling zijn er geen mogelijkheden voor projectsaldering.

8 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad Besluit gevoelige bestemmingen Op 16 januari 2009 is het Besluit gevoelige bestemmingen in werking getreden. Met deze Amvb wordt de vestiging van zogeheten gevoelige bestemmingen in de nabijheid van provinciale en rijkswegen beperkt. Aangemerkt als gevoelige bestemming zijn: - gebouwen met de bijbehorende terreinen van scholen, - kinderdagverblijven en - verzorgings-, verpleeg- en bejaardentehuizen. Het besluit is gericht op bescherming van mensen met een verhoogde gevoeligheid voor fijn stof en stikstofdioxide, met name kinderen, ouderen en zieken. Daartoe voorziet het besluit in zones waarbinnen luchtkwaliteitonderzoek nodig is: 300 meter aan weerszijden van rijkswegen en 50 meter langs provinciale wegen, gemeten vanaf de rand van de weg. Met betrekking tot de bestemmingen binnen de onderhavige ontwikkeling is het Besluit gevoelige bestemmingen niet van toepassing NSL De wet voorziet in het zogenaamde Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Het NSL is een nationaal programma als bedoeld in artikel 5.12 van de Wet milieubeheer. Binnen het NSL werken het rijk, de provincies en gemeenten samen om de Europese eisen voor luchtkwaliteit te realiseren. Het NSL is een bundeling van regionale plannen en omvat alle geplande maatregelen en grote projecten die zonder maatregelen tot een overschrijding van de grenswaarden kunnen leiden. De in het NSL vermelde projecten kunnen na inwerkingtreding van het NSL zonder individuele toets aan de grenswaarden uitgevoerd worden. Met ingang van 1 augustus 2009 is het NSL in werking getreden en heeft een looptijd van vijf jaar. Na vaststelling van het NSL zijn tussentijdse wijzigingen mogelijk welke aan de jaarlijkse monitoringsronde zijn gekoppeld. Deze nieuwe ruimtelijke ontwikkeling is niet in het NSL opgenomen. 3.4 Toepasbaarheid en blootstelling De luchtkwaliteit moet worden getoetst op de dichtstbijzijnde locaties waar aan de grenswaarden moet worden voldaan. In de Wet milieubeheer is hiervoor in artikel 5.19 lid 2 het toepasbaarheidsbeginsel opgenomen. Het gaat daarin voornamelijk om de toegankelijkheid van plaatsen. De luchtkwaliteit hoeft niet beoordeeld te worden op: a. locaties die zich bevinden in gebieden waartoe leden van het publiek geen toegang hebben en waar geen vaste bewoning is, en/of; b. terreinen waarop een of meer inrichtingen zijn gelegen, waar bepalingen betreffende gezondheid en veiligheid op arbeidsplaatsen als bedoeld in artikel 5.6, tweede lid, van toepassing zijn, en/of; c. de rijbaan van wegen en de middenberm van wegen, tenzij voetgangers normaliter toegang tot de middenberm hebben. Voor de beoordeling van de luchtkwaliteit bij wegen geeft de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Rbl 2007) in artikel 22 en artikel 70 aanvullende voorschriften met betrekking tot het toepasbaarheidsbeginsel en het blootstellingscriterium. Hierdoor worden meet- en rekenpunten in micromilieus voorkomen. In dat artikel wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende stoffen. Voor NO 2 en PM 10 geldt dat een meet- of rekenpunt: 1. representatief moet zijn voor een straatsegment met een lengte van minimaal 100 meter; 2. ligt op maximaal 10 meter van de wegrand; 3. wanneer binnen 10 meter geen representatief punt voor een straatsegment van 100 meter verkregen kan worden, mag het meet- of rekenpunt op grotere afstand liggen dan 10 meter van de wegrand, zodanig dat wél een representatief punt wordt verkregen.

9 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 8 4 EFFECT OP DE LUCHTKWALITEIT IN DE OMGEVING Het effect op de luchtkwaliteit in de omgeving wordt bepaald door wijzigingen in de verkeerssituatie als gevolg van de ontwikkeling. Dit houdt in dat deze wijzigingen inzichtelijk dienen te worden gemaakt. Met de omgeving wordt bedoeld het gebied direct langs wegen waar in principe blootstelling plaats kan vinden. 4.1 Onderzoeksgebied In de Rbl 2007 is bepaald dat de luchtkwaliteit moet worden berekend voor die plaatsen waar de bevolking naar redelijke verwachting kan worden blootgesteld aan luchtverontreiniging. Om een kwantitatieve inschatting van de lokale luchtkwaliteit te maken is gebruik gemaakt van de voorgeschreven hulpmiddelen uit de Rbl 2007 te weten: - de etmaalintensiteit van de betreffende wegen; - het percentage vrachtverkeer van de totale verkeersstroom; - het snelheidsregime; - de afstand rooilijn woningen tot weg; - de afstand trottoir tot weg; - de dichtheid van de bebouwing langs de weg. Op basis van deze kwantitatieve inschatting zijn de meest relevante wegen bepaald. Bij de begrenzing van het onderzoeksgebied is aangehaakt op de redenering dat de grootste gevolgen voor de luchtkwaliteit merkbaar zullen zijn in en rond het plangebied. Als onderzoeksgebied zijn de volgende wegen, c.q. wegvakken, geselecteerd (zie figuur 4.1): a. Zuid-Willemsvaart en Buitenhaven, tussen het Brugplein en de Citadellaan; b. Zuid-Willemsvaart, tussen de Citadellaan en de Van Berckelstraat; c. Zuid-Willemsvaart, tussen de Van Berckelstraat en de kruising met de Hekellaan; d. Citadellaan, tussen de kruising met de Orthenseweg en de Zuid-Willemsvaart; e. Tolbrugstraat; f. Van Berckelstraat, tussen de Zuid-Willemsvaart en de Van der Weeghensingel; g. Kardinaal van Rossumplein / Sint Josephstraat; h. Bloemenkamp. d a h e b f Ontwikkeling g c Figuur 4.1: Situering wegvakken onderzoeksgebied.

10 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad Relevante zichtjaren Als relevante zichtjaren worden gehanteerd 2011 (grenswaarde voor PM 10 van kracht en tevens de huidige situatie), 2015 (grenswaarde voor NO 2 van kracht) en 2020 (realisatie van de ontwikkeling). 4.3 Verkeerscijfers Verkeersintensiteiten Met betrekking tot de te onderscheiden verkeerssituaties is uitgegaan van door de gemeente s-hertogenbosch aangeleverde verkeerscijfers voor de plansituatie en de autonome situatie. De cijfers zijn gebaseerd op het Basismodel Binnenstad 2009 en 2020-Beleidsarm. Met betrekking tot de plansituatie is de verkeersvariant beschouwd met 30 km/uur voor alleen de Zuid-Willemsvaart. Uit het akoestisch onderzoek wegverkeerslawaai wordt deze maatregelvariant als meest realistisch aangemerkt. Voor de autonome verkeerssituatie wordt, in verband met de geringe toename, voor het zichtjaar 2011 de cijfers van 2009 aangehouden. De verkeersintensiteiten voor het jaar 2015 in de plansituatie zijn herleid uit de intensiteiten van 2020 uitgaan de van een autonomen groei van het verkeer van 1% per jaar. In onderstaande tabel 4.1 zijn de verkeersintensiteiten per gemiddelde werkdag weergegeven. In tabel 4.2 zijn de intensiteiten per gemiddelde weekdag weergegeven. Voor de omrekenfactor is het CROW kental van 0,90 aangehouden. Figuur 4.2 geeft een overzicht van de wegvakken. Tabel 4.1: Verkeersintensiteiten autonome- en plansituatie gemiddelde werkdag. Wegvak Autonoom Plan Zuid Willemsvaart (O v Nieuwstraat) Zuid Willemsvaart (W v Citadellaan) Citadellaan Kardinaal van Rossumplein / Sint Josephstraat Van Berckelstraat Tolbrugstraat Zuid Willemsvaart (Tolbrugstraat - Toegang GZG Oost) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG Oost K.v.Rossumpl.) Zuid Willemsvaart (Citadellaan - Toegang GZG West) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG West - Tolbrugstraat) Model 2009 (met huidig GZG en opengestelde Boombrug), doorgaand verkeer (geen relatie met binnenstad) * 1,06 3 Model 2009 (met huidig GZG en opengestelde Boombrug), doorgaand verkeer (geen relatie met binnenstad) * 1,12 4 Variant alleen 30 km Zuid Willemsvaart (met nieuw GZG, afgesloten Boombrug, maatregelen sluipverkeer en knip Van Berckelstraat), doorgaand verkeer (geen relatie met binnenstad) * 1,10

11 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 10 Tabel 4.2: Verkeersintensiteiten autonome- en plansituatie gemiddelde weekdag. Wegvak Autonoom Plan Zuid Willemsvaart (O v Nieuwstraat) Zuid Willemsvaart (W v Citadellaan) Citadellaan Kardinaal van Rossumplein / Sint Josephstraat Van Berckelstraat Tolbrugstraat Zuid Willemsvaart (Tolbrugstraat - Toegang GZG Oost) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG Oost K.v.Rossumpl.) Zuid Willemsvaart (Citadellaan - Toegang GZG West) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG West - Tolbrugstraat) Figuur 4.2: Overzicht wegvakken tabellen 4.1 en 4.2. Met betrekking tot de Bloemenkamp is in de huidige situatie, over een afstand van 20 meter, sprake van beperkt wegverkeer tussen de Zuid-Willemsvaart en de onderdoorgang naar het parkeerterrein aan de Carolushof. Het overige gedeelte van de Bloemenkamp is afgesloten voor verkeer. Het parkeerterrein beschikt over 150 plaatsen zodat, uitgaande van een turnover van 1,5 voor bewoners in een binnenstadsituatie, sprake is van ca. 450 mvt per etmaal. In de plansituatie zal de stallinggarage van woonblok 1, naast de Tolbrugstraat, ook via de Bloemenkamp worden ontsloten. Uitgaande van 110 plaatsen en een verdeling waarbij 2/3 van het verkeer via de Bloemenkamp zal rijden, zal de ophoging van de verkeersintensiteit uitkomen

12 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 11 op 220 mvt per etmaal, bij. De verkeersintensiteit komt voor de eerste 20 meter uit op 670 mvt per etmaal en voor het overige gedeelte (ook 20 meter) op 220 mvt per etmaal. Met betrekking tot het aantal bussen wordt uitgegaan van de door de gemeente s-hertogenbosch aangeleverde cijfers welke in tabel 4.3 zijn weergegeven. Tabel 4.3: Intensiteiten busverkeer autonome- en plansituatie (gemiddelde weekdag). Wegvak Autonoom Plan Zuid Willemsvaart (O v Nieuwstraat) Zuid Willemsvaart (W v Citadellaan) Citadellaan Kardinaal van Rossumplein / Sint Josephstraat Van Berckelstraat Tolbrugstraat Zuid Willemsvaart (Tolbrugstraat - Toegang GZG Oost) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG Oost K.v.Rossumpl.) Zuid Willemsvaart (Citadellaan - Toegang GZG West) Zuid Willemsvaart (Toegang GZG West - Tolbrugstraat) Etmaal en voertuigverdeling Voor de etmaal- en voertuigverdeling wordt uitgegaan van de door de gemeente s-hertogenbosch aangeleverde cijfers van de Citadellaan, de Van Berckelstraat en de Zuid-Willemsvaart, welke zijn gebaseerd op het verkeers- en milieumodel Promil. Voor de Zuid-Willemsvaart ten westen van de Citadellaan, de Buitenhaven en de Tolbrugstraat wordt de verdeling van de Zuid-Willemsvaart aangehouden. Met betrekking tot de Bloemenkamp en de Kardinaal van Rossumplein/Sint Josephstraat wordt uitgegaan van kentallen uit bijlage III van de Handreiking omgevingslawaai van VROM voor het wegtype 30 km-zones. In de onderstaande tabellen zijn de verkeerscijfers samengevat voor de autonome situatie. In bijlage 2 is de herleiding van de cijfers opgenomen. Tabel 4.4: Prognose gemiddelde weekdag 2011 bij een autonome ontwikkeling. Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 01 Zuid-Willemsvaart Van Berckelstraat - Hekellaan Zuid-Willemsvaart/ Buitenhaven Brugplein - Citadellaan Citadellaan Orthenseweg - Zuid-Willemsvaart Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat Zuid-Willemsvaart - Hinthamerstraat Van Berckelstraat Zuid-Willemsvaart - Van der Weeghensingel Tolbrugstraat Zuid-Willemsvaart - P-garage Arena

13 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 12 Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 08 Zuid-Willemsvaart Tolbrugstraat - toegang Oost Zuid-Willemsvaart Toegang GZG Oost - K.v.Rossumplein Zuid-Willemsvaart Citadellaan - Toegang GZG West Zuid-Willemsvaart Toegang GZG West - Tolbrugstraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Tabel 4.5: Prognose gemiddelde weekdag 2015 bij een autonome ontwikkeling. Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 01 Zuid-Willemsvaart Van Berckelstraat - Hekellaan Zuid-Willemsvaart/ Buitenhaven Brugplein - Citadellaan Citadellaan Orthenseweg - Zuid-Willemsvaart Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat Zuid-Willemsvaart - Hinthamerstraat Van Berckelstraat Zuid-Willemsvaart - Van der Weeghensingel Tolbrugstraat Zuid-Willemsvaart - P-garage Arena Zuid-Willemsvaart Tolbrugstraat - toegang Oost Zuid-Willemsvaart Toegang GZG Oost - K.v.Rossumplein Zuid-Willemsvaart Citadellaan - Toegang GZG West Zuid-Willemsvaart Toegang GZG West - Tolbrugstraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Tabel 4.6: Prognose gemiddelde weekdag 2020 bij een autonome ontwikkeling. Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 01 Zuid-Willemsvaart Van Berckelstraat - Hekellaan Zuid-Willemsvaart/ Buitenhaven Brugplein - Citadellaan Citadellaan Orthenseweg - Zuid-Willemsvaart Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat Zuid-Willemsvaart - Hinthamerstraat

14 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 13 Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 06 Van Berckelstraat Zuid-Willemsvaart - Van der Weeghensingel Tolbrugstraat Zuid-Willemsvaart - P-garage Arena Zuid-Willemsvaart Tolbrugstraat - toegang Oost Zuid-Willemsvaart Toegang GZG Oost - K.v.Rossumplein Zuid-Willemsvaart Citadellaan - Toegang GZG West Zuid-Willemsvaart Toegang GZG West - Tolbrugstraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Tabel 4.7: Prognose gemiddelde weekdag 2015 plansituatie. Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 01 Zuid-Willemsvaart Van Berckelstraat - Hekellaan Zuid-Willemsvaart/ Buitenhaven Brugplein - Citadellaan Citadellaan Orthenseweg - Zuid-Willemsvaart Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat Zuid-Willemsvaart - Hinthamerstraat Van Berckelstraat Zuid-Willemsvaart - Van der Weeghensingel Tolbrugstraat Zuid-Willemsvaart - P-garage Arena Zuid-Willemsvaart Tolbrugstraat - toegang Oost Zuid-Willemsvaart Toegang GZG Oost - K.v.Rossumplein Zuid-Willemsvaart Citadellaan - Toegang GZG West Zuid-Willemsvaart Toegang GZG West - Tolbrugstraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat

15 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 14 Tabel 4.8: Prognose gemiddelde weekdag 2020 plansituatie. Nr. Wegvak Lichte mvt Etmaal aantallen Etmaalintensiteit Middelzware mvt Zware mvt Bussen 01 Zuid-Willemsvaart Van Berckelstraat - Hekellaan Zuid-Willemsvaart/ Buitenhaven Brugplein - Citadellaan Citadellaan Orthenseweg - Zuid-Willemsvaart Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat Zuid-Willemsvaart - Hinthamerstraat Van Berckelstraat Zuid-Willemsvaart - Van der Weeghensingel Tolbrugstraat Zuid-Willemsvaart - P-garage Arena Zuid-Willemsvaart Tolbrugstraat - toegang Oost Zuid-Willemsvaart Toegang GZG Oost - K.v.Rossumplein Zuid-Willemsvaart Citadellaan - Toegang GZG West Zuid-Willemsvaart Toegang GZG West - Tolbrugstraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Bloemenkamp Zuid-Willemsvaart Mathildastraat Concentratieberekeningen Rekenmodel De concentraties PM 10 en NO 2 zijn berekend met het rekenmodel CAR II welke is opgesteld door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in opdracht van Directoraatgeneraal Milieubeheer, Directie Lucht en Energie. Deze rekenmethode betreft een implementatie van de Standaard Rekenmethode 1 (SRM1) van de Rbl De wegen binnen het onderzoeksgebied vallen allen binnen het toepassingsbereik van deze methode waarvoor de volgende voorwaarden gelden: a. de weg ligt in een stedelijke omgeving; b. de maximale rekenafstand is de afstand tot de bebouwing, met een maximum van 30 of 60 meter ten opzichte van de wegas, afhankelijk van het straattype; c. er is niet of nauwelijks sprake van een hoogteverschil tussen de weg en de omgeving; d. langs de weg bevinden zich geen afschermende constructies. Voor de berekening is gebruik gemaakt van het softwarepakket Geoair versie Het Geoair software pakket is een uitgebreid modelleringsprogramma, waarmee de luchtkwaliteit als gevolg van binnenstedelijk wegverkeer wordt berekend en betreft een 1-op-1 implementatie van SRM 1 met CAR II (versie 9) als referentie. In de rekenmethode CAR II is de invloed van de hoogte van de bebouwing verwerkt in de verschillende wegtypes die in het programma ingevoerd kunnen worden. De achtergrondconcentraties worden op basis van RD-coördinaten bepaald. De berekende concentraties gelden voor een hoogte van 1,5 m boven het maaiveld.

16 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad Invoergegevens Verkeersintensiteiten en voertuigverdeling: De verkeersintensiteiten en de voertuigverdelingen zijn gebaseerd op de uitgangspunten uit paragraaf 4.3. Rekenafstand: CAR II hanteert als rekenafstand de afstand vanaf het beoordelingspunt tot de wegas. In verband met de stedelijke situatie worden de concentraties bepaald voor een beoordelingslocatie op 5 meter uit de wegrand. De CAR rekenafstand betreft de afstand van de wegas tot het beoordelingspunt op 5 meter uit de wegrand. In het geval dat een gevel van een woning op een kortere afstand is gelegen bedraagt de rekenafstand de afstand van de wegas tot de gevel van de woning. De gehanteerde rekenafstanden zijn opgenomen in tabel 4.9. Wegtypen: De volgende wegtypen worden in CARII onderscheiden: 1. weg door open terrein, incidenteel gebouwen of bomen binnen een straal van 100 meter; 2. basistype, wegen in een stedelijke omgeving anders dan type 1, 3a, 3b of 4; 3a. aan beide zijden van de weg min of meer aaneengesloten bebouwing op een afstand van maximaal 60 meter van de wegas, waarbij de afstand tussen wegas en gevel kleiner is dan drie maal de hoogte van de bebouwing, maar groter is dan 1,5 maal de hoogte van de bebouwing; 3b. aan beide zijden van de weg min of meer aaneengesloten bebouwing op een afstand van maximaal 60 meter van de weg, waarbij de afstand tussen wegas en gevel kleiner is dan 1,5 maal de hoogte van de bebouwing (street canyon); 4. aan één zijde min of meer aaneengesloten bebouwing op een afstand van maximaal 60 meter van de wegas, waarbij de afstand tussen wegas en gevel kleiner is dan 3 maal de hoogte van de bebouwing. De van toepassing zijnde wegtypen zijn opgenomen in tabel 4.9. Snelheidstypen: In CAR worden de volgende snelheidstypen onderscheiden: A. snelweg algemeen ; typisch snelwegverkeer, een gemiddelde snelheid van ongeveer 65 km/uur, gemiddeld ca. 0,2 stops per afgelegde kilometer; B. buitenweg algemeen ; typisch buitenwegverkeer, een gemiddelde snelheid van ongeveer 60 km/uur, gemiddeld ca. 0,2 stops per afgelegde kilometer; C. normaal stadsverkeer ; typisch stadsverkeer met een redelijke mate van congestie, een gemiddelde snelheid tussen de 15 en 30 km/uur, gemiddeld ca. 2 stops per afgelegde kilometer; D. stagnerend stadsverkeer ; stadsverkeer met een grote mate van congestie, een gemiddelde snelheid kleiner dan 15 km/uur, gemiddeld ca. 10 stops per afgelegde kilometer; E. stadsverkeer met minder congestie ; stadsverkeer met een relatief groter aandeel free-flow rijgedrag, een gemiddelde snelheid tussen de 30 en 45 km/uur, gemiddeld ca. 1,5 stop per afgelegde kilometer. De van toepassing zijnde snelheidstypen zijn opgenomen in tabel 4.9.

17 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 16 Bomenfactor: De bomenfactor is een maat voor de aanwezigheid van bomen. Er worden drie bomenfactoren onderscheiden: 1 hier en daar bomen of in het geheel niet; 1,25 één of meer rijen bomen met een onderlinge afstand van minder dan 15 meter met openingen tussen de kronen; 1,5 de kronen raken elkaar en overspannen minstens een derde gedeelte van de straatbreedte. Een bomenfactor hoger dan 1 mag slechts worden gebruikt indien er langs de gehele weg, aan tenminste één zijde bomen aanwezig zijn binnen 30 meter van de wegas, en met een onderlinge afstand van minder dan 15 meter. De van toepassing zijnde bomenfactor is opgenomen in tabel 4.9. Fractie stagnatie: De fractie stagnatie betreft het gedeelte van de verkeersintensiteit die stagnerend is. Voor de Zuid-Willemsvaart wordt uitgegaan van een stagnatiefractie van 10%. Dit komt overeen met een stagnatie van gemiddeld 10 uur per week Voor de Citadellaan, de Van Berckelstraat, de Tolbrugstraat en het Kardinaal van Rossumplein wordt uitgegaan van een stagnatiefractie van 5%. Bovengenoemde stagnatiefracties worden zowel voor de autonome als voor de plansituatie gehanteerd. De fractie stagnatie is per wegvak opgenomen in tabel 4.9. Milieuzone: Met betrekking tot het vrachtverkeer hanteert de gemeente s-hertogenbosch een milieuzone. Binnen de milieuzone gelden toegangsbeperkingen voor oudere, vervuilende vrachtauto s. De milieuzone in s-hertogenbosch geldt voor het hele gebied binnen het centrum, het Zand tot de spoorlijn en het gebied tussen de Aa en de Zuid-Willemsvaart (zie figuur 4.3). Binnen een milieuzone worden voor de snelheidstypes stagnerend, normaal en met minder congestie, alternatieve emissiefactoren gebruikt voor middelzware en zware motorvoertuigen. In tabel 4.9 is per wegvak vermeld of een milieuzone van toepassing is. GZG-terrein Figuur 4.3: Milieuzone s-hertogenbosch. In de onderstaande tabel 4.9 zijn de gehanteerde invoergegevens weergegeven De berekeningsinvoer is opgenomen in bijlage 3.

18 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 17 Tabel 4.9: Invoergegevens wegvakken onderzoeksgebied. Wegvak Fractie stagnatie Rekenafstand Wegtype Snelheidstypering Bomenfactor Milieuzone 1 2 en 3 4a 4b Zuid-Willemsvaart (Van Berckelstraat-Hekellaan) Zuid-Willemsvaart/Buitenhaven (Brugplein-Citadellaan) Citadellaan (Orthenseweg Van der Weeghenlaan) Citadellaan (V. d. Weeghenlaan - Zuid-Willemsvaart) 6,00 4 C 1,25 10% ja 5,00 4 C 1,25 10% ja 10,00 4 C 1 5% nee 10,00 4 C 1 5% ja 5 Kard. van Rossumplein/St. Josephstraat 5,50 3b C 1 5% ja 6 Van Berckelstraat 4,50 3b C 1 5% ja 7 Tolbrugstraat 7,00 3b C 1 5% ja Zuid Willemsvaart (Tolbrugstraat - Toegang Oost) Zuid Willemsvaart (Toegang Oost - K. van Rossumplein) Zuid Willemsvaart (Citadellaan - Toegang West) Zuid Willemsvaart (Toegang West - Tolbrugstraat) 15,00 4 C 1,5 10% ja 15,00 4 C 1,5 10% ja 12,00 4 C 1,5 10% ja 12,00 4 C 1,5 10% ja 14 en 15 Bloemenkamp 5,00 3b C 1 0% ja Berekeningsresultaten De berekeningsresultaten zijn opgenomen in bijlage 4 en in de onderstaande tabellen samengevat. Tabel 4.10: Berekeningsresultaten NO 2 zichtjaar2011. Zichtjaar Wegvak Situatie 2011 NO 2 (µg/m 3 ) Jaargem. achtergrond Jaargemiddelde Grenswaarde Berekend 1 Zuid-Willemsvaart (v.berckelstr.-hekellaan) autonoom 26,0 39, Buitenhaven autonoom 24,5 32, Zuid-Willemsvaart (Buitenhaven-Citadellaan) autonoom 26,0 34, a Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 26,0 32, b Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 26,0 32, Kardinaal van Rossumplein / St. Josephstraat autonoom 26,0 31, Van Berckelstraat autonoom 26,0 33, Tolbrugstraat autonoom 26,0 32, Zuid-Willemsvaart (Tolbrugstr. - toegang Oost autonoom 26,0 37, Zuid-Willemsvaart (toegang Oost - KvRoss.pl) autonoom 26,0 37, Zuid-Willemsvaart (Citadelln - toegang West) autonoom 26,0 38, Zuid-Willemsvaart (toegang West - Tolbrgstr) autonoom 26,0 38, Bloemenkamp autonoom 26,0 26,4 60

19 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 18 Tabel 4.11 Berekeningsresultaten NO 2 zichtjaar2015. NO 2 (µg/m 3 ) Zichtjaar Wegvak Situatie Jaargem. Jaargemiddelde achtergronwaarde Grens- Berekend 1 Zuid-Willemsvaart (v.berckelstr.-hekellaan) autonoom 23,6 34,9 40 plan 34,1 toename -0,7 2 Buitenhaven autonoom 22,3 29,4 40 plan 24,1 toename -5,3 3 Zuid-Willemsvaart (Buitenhaven-Citadellaan) autonoom 23,6 30,6 40 plan 25,4 toename -5,2 04a Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 23,6 28,8 40 plan 29,6 toename 0,8 04b Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 23,6 28,9 40 plan 29,7 toename 0,8 5 Kardinaal van Rossumplein / St. Josephstraat autonoom 23,6 27,7 40 plan 26,7 toename -1,0 6 Van Berckelstraat autonoom 23,6 30, plan 26,6 toename -3,5 7 Tolbrugstraat autonoom 23,6 29,2 40 plan 26,9 toename -2,3 8 Zuid-Willemsvaart (Tolbrugstr. - toegang Oost autonoom 23,6 33,4 40 plan 29,3 toename -4,2 9 Zuid-Willemsvaart (toegang Oost - KvRossumpl) autonoom 23,6 33,4 40 plan 30,7 toename -2,7 10 Zuid-Willemsvaart (Citadelln - toegang West) autonoom 23,6 34,9 40 plan 33,3 toename -1,6 11 Zuid-Willemsvaart (toegang West - Tolbrugstr) autonoom 23,6 34,9 40 plan 30,6 toename -4,2 14 Bloemenkamp autonoom 23,6 23,9 40 plan 24,1 toename 0,1 15 Bloemenkamp autonoom 23,6 23,6 40 plan 23,8 toename 0,1

20 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 19 Tabel 4.12: Berekeningsresultaten NO 2 zichtjaar2020. NO 2 (µg/m 3 ) Zichtjaar Wegvak Situatie Jaargem. Jaargemiddelde achtergronwaarde Grens- Berekend 1 Zuid-Willemsvaart (v.berckelstr.-hekellaan) autonoom 19,2 27,0 40 plan 27,3 toename 0,3 2 Buitenhaven autonoom 18,2 24,2 40 plan 21,1 toename -3,1 3 Zuid-Willemsvaart (Buitenhaven-Citadellaan) autonoom 19,2 25,1 40 plan 22,1 toename -3,0 04a Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 19,2 22,7 40 plan 23,5 toename 0,8 04b Citadellaan (Orthenseweg-Zuid-Willemsvaart) autonoom 19,2 22,8 40 plan 23,6 toename 0,8 5 Kardinaal van Rossumplein / St. Josephstraat autonoom 19,2 20,7 40 plan 20,7 toename -0,1 6 Van Berckelstraat autonoom 19,2 24, plan 22,3 toename -2,0 7 Tolbrugstraat autonoom 19,2 22,3 40 plan 21,2 toename -1,0 8 Zuid-Willemsvaart (Tolbrugstr. - toegang Oost autonoom 19,2 26,0 40 plan 24,0 toename -2,1 9 Zuid-Willemsvaart (toegang Oost - KvRossumpl) autonoom 19,2 26,0 40 plan 25,0 toename -1,0 10 Zuid-Willemsvaart (Citadelln - toegang West) autonoom 19,2 27,1 40 plan 27,1 toename 0,0 11 Zuid-Willemsvaart (toegang West - Tolbrugstr) autonoom 19,2 27,1 40 plan 25,1 toename -2,0 14 Bloemenkamp autonoom 19,2 19,4 40 plan 19,5 toename 0,1 15 Bloemenkamp autonoom 19,2 19,2 40 plan 19,3 toename 0,1

21 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 20 Tabel 4.13: Berekeningsresultaten PM 10 zichtjaar2011. Zichtjaar Wegvak Situatie PM 10 (µg/m 3 ) Jaargemiddelde Aantal overschrijdingen 24-uurs norm Jaargem. achtergrond Berekend Grenswaardwaarde Grens- Berekend 1 Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 25, Buitenhaven autonoom 22,4 23, Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 24, a Citadellaan autonoom 22,8 24, b Citadellaan autonoom 22,8 24, K. v. Rossumplein autonoom 22,8 23, Van Berckelstraat autonoom 22,8 24, Tolbrugstraat autonoom 22,8 23, Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 24, Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 24, Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 25, Zuid-Willemsvaart autonoom 22,8 25, Bloemenkamp autonoom 22,8 22, Tabel 4.14: Berekeningsresultaten PM 10 zichtjaar2015. Zichtjaar Wegvak Situatie PM 10 (µg/m 3 ) Jaargemiddelde Aantal overschrijdingen 24-uurs norm Jaargem. achtergrond Berekend Grenswaardwaarde Grens- Berekend 1 Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 23, plan 23,8 17 toename 0,0 0 2 Buitenhaven autonoom 21,4 22, plan 21,7 11 toename -0,9-3 3 Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 22, plan 22,1 12 toename -0,9-3 04a Citadellaan autonoom 21,8 22, plan 23,1 15 toename 0,2 1 04b Citadellaan autonoom 21,8 22, plan 23,1 15 toename 0, K. v. Rossumplein autonoom 21,8 22, plan 22,3 13 toename -0,1 0 6 Van Berckelstraat autonoom 21,8 23, plan 22,4 13 toename -0,7-2 7 Tolbrugstraat autonoom 21,8 22, plan 22,3 13 toename -0,4-1 8 Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 23, plan 22,8 14 toename -0,7-2 9 Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 23, plan 23,1 15 toename -0,4-1

22 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 21 Zichtjaar Wegvak Situatie PM 10 (µg/m 3 ) Jaargemiddelde Aantal overschrijdingen 24-uurs norm Jaargem. achtergrond Berekend Grenswaardwaarde Grens- Berekend 10 Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 23, plan 23,6 17 toename -0, Zuid-Willemsvaart autonoom 21,8 23, plan 23, toename -0, Bloemenkamp autonoom 21,8 21, plan 21,9 12 toename 0, Bloemenkamp autonoom 21,8 21, plan 21,8 12 toename 0,0 0 Tabel 4.15: Berekeningsresultaten PM 10 zichtjaar2020. Zichtjaar Wegvak Situatie PM 10 (µg/m 3 ) Jaargemiddelde Aantal overschrijdingen 24-uurs norm Jaargem. achtergrond Berekend Grenswaardwaarde Grens- Berekend 1 Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 22, plan 22,5 13 toename 0,1 0 2 Buitenhaven autonoom 20,1 21, plan 20,7 9 toename -0,8-2 3 Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 21, plan 21,1 10 toename -0,8-2 04a Citadellaan autonoom 20,5 21, plan 21,7 11 toename 0,3 0 04b Citadellaan autonoom 20,5 21, plan 21,8 11 toename 0,3 0 5 K. v. Rossumplein autonoom 20,5 20, plan 20,8 9 toename 0,0 0 6 Van Berckelstraat autonoom 20,5 21, plan 21,2 10 toename -0,6-2 7 Tolbrugstraat autonoom 20,5 21, plan 21,0 10 toename -0,3 0 8 Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 22, plan 21,6 11 toename -0,5-1 9 Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 22, plan 21,8 12 toename -0, Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 22, plan 22,4 13 toename 0,0 0

23 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 22 Zichtjaar Wegvak Situatie PM 10 (µg/m 3 ) Jaargemiddelde Aantal overschrijdingen 24-uurs norm Jaargem. achtergrond Berekend Grenswaardwaarde Grens- Berekend 11 Zuid-Willemsvaart autonoom 20,5 22, plan 21,9 12 toename -0, Bloemenkamp autonoom 20,5 20, plan 20,6 9 toename 0, Bloemenkamp autonoom 20,5 20, plan 20,5 9 toename 0, Beoordeling berekeningsresultaten NO 2 : Met betrekking tot NO 2 blijkt dat in geen van de zichtjaren de wettelijke grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie zal worden overschreden. De hoogste waarde is berekend op 39 µg/m 3 in 2011 voor het wegvak langs de Zuid-Willemsvaart vanaf de Citadellaan tot aan de Hekellaan (wegvak 1, 10 en 11). De hoogst berekende concentratie daalt tot 34 µg/m 3 in 2015 en tot 27 µg/m 3 in Met betrekking tot de concentraties ter plaatse van de woningen van de ontwikkeling (langs wegvak 8 11) wordt de hoogste waarde voor de plansituatie berekend voor de Zuid- Willemsvaart, wegvak Citadellaan - toegang West (wegvak 10). Deze waarde bedraagt 33,3 µg/m 3 in 2015 en 27,1 µg/m 3 in PM 10 : Met betrekking tot PM 10 blijkt dat in geen van de zichtjaren de wettelijke grenswaarde van de jaargemiddelde concentratie zal worden overschreden. Ook vindt geen overschrijding plaats van het aantal maal per jaar dat de 24-uurgemiddelde concentratie PM 10 hoger is dan de grenswaarde van 50 µg/m 3. De hoogste waarde is berekend op 25 µg/m 3 in 2011 voor de Zuid-Willemsvaart vanaf de Citadellaan tot aan de Hekellaan (wegvak 1 en 8 11). De hoogst berekende concentratie daalt tot 24 µg/m 3 in 2015 en tot 22 µg/m 3 in Met betrekking tot de concentraties ter plaatse van de woningen van de ontwikkeling wordt de hoogste waarde voor de plansituatie berekend voor de Zuid-Willemsvaart, wegvak Citadellaan - toegang West (wegvak 10). Deze waarde bedraagt 23,6 µg/m 3 in 2015 en 22,4 µg/m 3 in Samengevat blijkt dat langs de wegen binnen het onderzoeksgebied, in alle zichtjaren, in zowel de autonome als in de plansituatie, door wijzigingen in de verkeerssituatie als gevolg van de planontwikkeling, voldaan wordt aan de grenswaarden voor NO 2 en PM 10.

24 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 23 5 LUCHTKWALITEIT TER PLAATSE VAN DE ONTWIKKELING In de Rbl 2007 is bepaald dat de luchtkwaliteit moet worden berekend voor die plaatsen waar de bevolking naar redelijke verwachting kan worden blootgesteld aan luchtverontreiniging. Naast een toetsing langs wegen waarbij als gevolg van de ontwikkeling de luchtkwaliteit zal wijzigen, zal daarom ook de luchtkwaliteit ter plaatse van de ontwikkeling dienen te worden getoetst aan de grenswaarden uit de Wet luchtkwaliteit. De luchtkwaliteit ter plaatse van de ontwikkeling wordt bepaald door: - de heersende achtergrondconcentratie, - verkeer op de lokale wegen, - overige lokale emissiebronnen. 5.1 Bijdrage als gevolg van verkeer op de lokale wegen Met betrekking tot de lokale wegen zijn voor de ontwikkeling de Zuid-Willemsvaart, de Tolbrugstraat, het Kardinaal van Rossumplein en de Bloemenkamp relevant. In verband met de hoogte van de in paragraaf 4.4 berekende concentraties wordt de Zuid-Willemsvaart voor de toetsing als maatgevend beschouwd. 5.2 Bijdrage als gevolg van overige lokale emissiebronnen Inventarisatie overige emissiebronnen Uitgaande van de situering van de ontwikkeling zijn de navolgende overige emissiebronnen te onderscheiden: 1. Scheepvaartverkeer op de Zuid-Willemsvaart; 2. Ventilatievoorzieningen van de geprojecteerde en de bestaande parkeergarage. Scheepvaartverkeer op de Zuid-Willemsvaart: De beroepsvaart op de Zuid-Willemsvaart geeft nu nog een extra belasting. In het kader van de omlegging is daarnaar onderzoek gedaan. De omlegging van de Zuid-Willemsvaart zal eind 2014 gereed zijn. Voor het peiljaar 2015 zijn de NO 2 concentraties berekend op 0,4 tot 0,8 µg/m 3 ter plaatse van de gevels van de woningen van de ontwikkeling. Voor wat betreft fijn stof zijn de concentraties berekend op 0,1 en 0,3 µg/m 3. Deze bron is in de berekeningen niet meegenomen omdat de beroepsvaart op de Zuid-Willemsvaart per 2015 zal zijn verdwenen. Ventilatievoorzieningen van de geprojecteerde en bestaande parkeergarages: Binnen het plangebied is er sprake twee ondergrondse parkeergarages. Een geprojecteerde parkeergarage aan de Zuid-Willemsvaart en de bestaande parkeergarage Arena aan de Tolbrugstraat. In de praktijk zijn de emissies vanuit een parkeergarage beperkt, wanneer de parkeergarage is ontworpen conform NEN 2443 "Parkeren en stallen van personenauto's op terreinen en in garages" en indien de maatregelen zijn uitgevoerd die beschreven staan in het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (Activiteitenbesluit) en de Regeling algemene regels voor inrichtingen milieubeheer. Deze maatregelen luiden als volgt: Bij een mechanische ventilatie in een parkeergarage met tenminste 20 parkeerplaatsen, die deel uitmaakt van de inrichting: 1. zijn de aanzuigopeningen ten behoeve van de ventilatie aangebracht: a. in een verkeersluwe omgeving of, indien dat niet mogelijk is, op tenminste 5 meter boven het straatniveau, en b. buiten de beïnvloeding van de uitblaasopeningen;

25 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad wordt de uit de parkeergarage afgezogen lucht verticaal uitgeblazen op ten minste 5 meter boven het straatniveau of, indien binnen 25 meter van de uitblaasopening een gebouw is gelegen met een hoogste daklijn die meer dan 5 meter boven het straatniveau is gelegen, ten minste één meter boven de hoogste daklijn van dat gebouw en bedraagt de snelheid van de uitgeblazen lucht, gemeten bij de rand van de uitblaasopening, ten minste 10 m/s. Omdat uit te berekeningsresultaten blijkt dat langs de Zuid-Willemsvaart de NO 2 concentratie het meest relevant is, zal voor deze stof de bijdrage als gevolg van de parkeergarages inzichtelijk dienen te worden gemaakt. Met betrekking tot de overige relevante stoffen PM 10 en benzeen kan worden gesteld dat indien bovenstaande maatregelen zijn toegepast, een uitgebreide toetsing van de emissies vanuit de parkeergarage (inrichting) in eerste instantie niet noodzakelijk is Emissieschatting De emissies als gevolg van rijdende auto s in de parkeergarages zijn bepaald op basis van de meest recente emissiefactoren voor voertuigen en de gemiddeld af te leggen afstand van de voertuigen in de parkeergarage. Voor de emissiefactor wordt uitgegaan van het snelheidstype stagnerend verkeer. Omdat in 2015 aan de grenswaarde voor NO 2 moet worden voldaan wordt uitgegaan van de emissiefactoren voor De emissiefactor bedraagt 0,37 g/km voor NO x en 0,14 g/km voor NO 2. De fractie NO 2 in NO x bedraagt derhalve 38%. Ventilatievoorzieningen parkeergarage Zuid-Willemsvaart: Als gemiddeld af te leggen afstand binnen de parkeergarage wordt uitgegaan van een schatting van 750 meter per voertuig. Op basis van de aangeleverde gegevens van de gemeente s-hertogenbosch bedraagt het aantal verkeersbewegingen mvt/etmaal. De emissievracht NO x komt op 0,750 km x mvt x 0,37 g/km/mvt = 1804 g/etmaal. Dit komt overeen met 0, kg/s. De garage beschikt over twee emissiepunten. Per emissiepunt komt de emissievracht op 0, kg/s. De situering van de emissiepunten is nog niet bepaald. Uitgegaan wordt van 2 hooggeplaatste ventilatiekanalen (1 meter boven het plaatselijke dak) ter hoogte van de noordgevel van blok 8 en ter hoogte van de zuidgevel van blok 3B. De bedoelde locaties zijn weergegeven in figuur 5.1. Ventilatievoorzieningen parkeergarage Arena: Als gemiddeld af te leggen afstand binnen de parkeergarage wordt uitgegaan van een schatting van 500 meter per voertuig. Op basis van de aangeleverde gegevens van de gemeente s-hertogenbosch bedraagt het aantal verkeersbewegingen mvt/etmaal. De emissievracht NO x komt op 0,500 km x mvt x 0,37 g/km/mvt = 500 g/etmaal. Dit komt overeen met 0, kg/s. De garage beschikt over twee emissiepunten. Per emissiepunt komt de emissievracht op 0, kg/s. De parkeergarage Arena beschikt over 2 emissiepunten op een hoogte van circa 18,5 meter. De locaties zijn weergegeven in figuur 5.1.

26 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad 25 Figuur 5.1: Situering emissiepunten Rekenmodel Voor het berekenen van de gevolgen voor de luchtkwaliteit als gevolg van punt- of oppervlaktebronnen is in Nederland Standaardrekenmethode 3 (SRM3) voorgeschreven. SRM3 is gebaseerd op de afspraken die zijn gemaakt in het kader van het Nieuw Nationaal Model (NNM). Er zijn twee implementaties van NNM beschikbaar: PluimPlus (ontwikkeld door TNO) en STACKS (Short Term Air-pollutant Concentrations Kema modelling System ontwikkeld door KEMA). STACKS+ is door KEMA geschikt gemaakt voor het doorrekenen van wegverkeer. Voor de berekening van de concentraties NO 2 is gebruik gemaakt van het rekenprogramma Geomilieu v1.71 met de module STACKS+ van KEMA. De rekenmethode STACKS+ van KEMA, versie , is door VROM goedgekeurd (1 april 2009) voor SM1, SRM2 en SRM3 berekeningen. Geomilieu v1.71 betreft een 1-op-1 implementatie en behoeft in principe geen goedkeuring van VROM Invoergegevens Voor de modellering zijn alle bronnen ingevoerd met een lage uittrede snelheid, immers de impuls van de emissies is niet significant. Er is gerekend zonder warmte inhoud. De verspreidingscondities zonder warmte inhoud zijn slechter dan wanneer warmte inhoud wordt toegepast. Dit past binnen een worst-case benadering. De bedrijfstijden van de puntbronnen zijn in de emissiegegevens verwerkt zodat voor de emissieduur is uitgegaan van 1 jaar (8760 uur). Voor het percentage NO 2 in NO x wordt een waarde van 38% aangehouden (zie emissieschatting). De concentraties NO 2 zijn berekend voor het gebied van de ontwikkeling. Daarnaast zijn langs de Zuid-Willemsvaart 8 afzonderlijke beoordelingspunten geplaatst. De berekeningsinvoer is opgenomen in bijlage 5.

27 AGEL adviseurs D01 Onderzoek luchtkwaliteit GZG-terrein 4 januari 2011 te s-hertogenbosch blad Berekeningsresultaten De bijdrage van de ventilatiekanalen van de parkeergarages ter plaatse van de Zuid- Willemsvaart is opgenomen in onderstaande tabel 5.1. De bijdrage bedraagt ten hoogste 0,24 µg/m 3. De berekeningsresultaten zijn opgenomen in bijlage 6. Tabel 5.1: Bronbijdrage NO 2 langs de Zuid-Willemsvaart. Toetspunt Omschrijving Bronbijdrage [µg/m³] 1 Zuid-Willemsvaart 0,13 2 Zuid-Willemsvaart 0,15 3 Zuid-Willemsvaart 0,17 4 Zuid-Willemsvaart 0,18 5 Zuid-Willemsvaart 0,17 6 Zuid-Willemsvaart 0,17 7 Zuid-Willemsvaart 0,17 8 Zuid-Willemsvaart 0,15 De contouren van de bijdrage van de van de ventilatiekanalen van de parkeergarages zijn weergegeven in figuur 5.2. Figuur 5.2: Contouren bijdrage NO 2-concentratie als gevolg van de parkeergarages Beoordeling berekeningsresultaten De hoogste waarde van de jaargemiddelde concentratie NO 2 langs de Zuid-Willemsvaart als gevolg van het wegverkeer is voor het jaar 2015 berekend op 33,3 µg/m 3 voor wegvak 10, Citadellaan - Toegang GZG West (zie tabel 4.11). Deze concentratie is inclusief de heersende achtergrondconcentratie. Inclusief de bijdrage van de ventilatiekanalen van de parkeergarages komt de totale jaargemiddelde concentratie uit op 33,5 µg/m 3 als hoogste waarde ter plaatse van de ontwikkeling. De toetsingswaarde van 40 µg/m 3 voor NO 2 wordt daarbij niet overschreden.