Ketenanalyse Groenafval

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING ALGEMEEN DOEL AFBAKENING KETENANALYSE PROFESSIONEEL BECOMMENTARIEERD BESCHRIJVING KETEN KEUZE KETENONDERWERP PROCESBESCHRIJVING KETENPARTNERS GROENAFVAL DEFINITIE CATEGORIEËN LADDER VAN LANSINK KWANTIFICERING VAN CO 2 -EMISSIES HOEVEELHEID GROENAFVAL TRANSPORT GROENAFVAL VERWERKING GROENAFVAL CO 2 -REDUCTIEMOGELIJKHEDEN INLEIDING REDUCTIEDOELSTELLING DOELSTELLINGEN UITVOERING MAATREGELEN PLAN VAN AANPAK BRONNEN... 11

3 1. Inleiding 1.1 Algemeen Een ketenanalyse gaat over de waardeketen van een bedrijf: van de grondstoffen die het bedrijf inkoopt tot en met de verwerking van het afval aan het einde van de levensduur van het geleverde product of de dienst. Naast CO 2-reductie geeft de ketenanalyse ook inspiratie voor duurzame innovaties en handvatten om de keten efficiënter in te richten. De ketenanalyse Groenafval is gericht op het reduceren van de CO 2-emissie, hierbij richten we ons op zowel het transport als de verwerking van het groenafval. 1.2 Doel Het belangrijkste doel van de ketenanalyse is om meer inzicht te krijgen in de procesketen van het afvoeren en verwerken van het groenafval en op basis daarvan bepalen waar er binnen de keten mogelijkheden voor CO 2-reductie bestaan. 1.3 Afbakening De ketenanalyse omvat het transport van al het vrijkomende groenafval van werkzaamheden uitgevoerd door Verheij Integrale groenzorg (Verheij) op de diverse projecten en de verwerking van dit groenafval. De gegevens van 2013 gelden als nuljaar, uitgaande van de CO 2-uitstoot van 2013 worden reducties gerealiseerd. 1.4 Ketenanalyse professioneel becommentarieerd Voor eis 4.A.3 dient de ene overblijvende ketenanalyse professioneel ondersteund of becommentarieerd door een ter zake als bekwaam erkend en onafhankelijk kennisinstituut te zijn. De ketenanalyse is becommentarieerd door een kennisinstituut, de voorgestelde aanpassingen zijn in dit document verwerkt.

4 2 Beschrijving keten 2.1 Keuze ketenonderwerp In de Rapportage CO 2-Prestatieladder niveau 4 zijn de meest materiële scope 3 emissies in kaart gebracht. Vervolgens zijn deze emissies gekwantificeerd met behulp van de criteria uit het GHG protocol Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard. De hieruit volgende rangorde geeft aan voor welke emissies in scope 3 het voor de hand ligt om een reductieaanpak te ontwikkelen. Op basis hiervan is er gekozen om een ketenanalyse uit te voeren gericht op het afvoeren en verwerken van het groenafval. Het afvoeren en verwerken van het groenafval beslaat 38% van de scope 3 emissies en heeft hiermee de grootste bijdrage aan de CO 2-emissie van deze scope. Het is voor Verheij een aanvulling op de bestaande (gepubliceerde) kennis en inzichten in de sector. De CO 2-emissie van diverse voertuigen is bekend in de sector, dit geldt ook voor verschillende vormen van verwerking. Vaak geldt voor afval dat gekeken wordt of de hoeveelheid gereduceerd kan worden, dit is voor Verheij geen mogelijkheid. In theorie kunnen we stellen dat een toename van groenafval gewenst is, omdat dit een toename van werk inhoudt. De mogelijkheden liggen vooral in het wel of niet vervoeren van het groenafval, de wijze van transport en de wijze van verwerking. De aanvulling zit hem in goede keuzes maken, een juiste combinatie van de mogelijkheden, waardoor CO 2-reductie haalbaar is. Een vernieuwde aanpak, die afwijkt van groenafval regulier afvoeren en verwerken. 2.2 Procesbeschrijving De keten bestaat uit de volgende processen en stappen. Vrijkomend groenafval Transport groenafval Verwerking groenafval groenafval vanuit werkzaamheden uitgevoerd door eigen medewerkers vervoer door bedrijfswagens van de locatie naar bedrijfslocatie Verheij verwerking/hergebruik groenafval op locatie groenafval vanuit werkzaamheden uitgevoerd door onderaannemers vervoer door bedrijfswagens van de locatie naar de verwerker verschillende (nuttige) toepassingen bij de verwerker (zwaar) vervoer door externe partij vanaf de locatie naar bedrijfslocatie Verheij toepassen als brandstof voor de houtkachel (bedrijfspand) (zwaar) vervoer door externe partij vanaf bedrijfslocatie Verheij naar een verwerker geen transport van vrijkomend groenafval 2.3 Ketenpartners Voor de uitvoering van dit project hebben we te maken met een aantal ketenpartners. Opdrachtgevers Onderaannemers Transporteurs Verwerkers hebben eisen (wijze van en keuze voor transport, keuze verwerker, wijze verwerking) wijze van afvoer en keuze verwerker type vrachtauto, rijgedrag manier van verwerking bespreken mogelijkheden voor aanpassen huidig proces vervoer door bedrijfsbussen van de locatie naar een verwerker planning route Bij het opstellen van de ketenanalyse is gebruik gemaakt van de input van een opdrachtgever en een transporteur. Met de opdrachtgever zijn andere manieren van verwijdering van groenafval besproken. De opdrachtgever gaf hierin aan open te staan voor andere mogelijkheden, als het uiteindelijke beeld maar voldoet aan de eisen. Onze ideeën van transport zijn besproken met de transporteur. Door zijn input weten we wat haalbaar is en kunnen we hierop voortborduren.

5 3 Groenafval 3.1 Definitie Landelijk Afvalbeheerplan Materiaal dat vrijkomt bij aanleg en onderhoud van openbaar groen, bos- en natuurterreinen. Tevens vergelijkbaar afval, bijvoorbeeld grof tuinafval, berm- en slootmaaisel, afval van hoveniersbedrijven, agrarisch afval etc. Tenslotte ook gescheiden ingezameld grof tuinafval van huishoudens. 3.2 Categorieën Het groenafval wordt onderverdeeld in de volgende categorieën. Snoeihout Gras Slootmaaisel Blad Stamhout Boomstobben Groenafval Houtchips 3.3 Ladder van Lansink Het voormalige Tweede Kamerlid Lansink diende in 1979 een motie in over de gewenste verwerking van afval. De Ladder van Lansink geeft in een rangorde de meest milieuvriendelijke manieren van afvalverwerking aan. Hoe hoger op de tredes van de Ladder van Lansink, hoe milieuvriendelijker de vorm van afvalverwerking. Preventie heeft de hoogste prioriteit, gevolgd door (een zo hoogwaardig mogelijk) hergebruik. Als dit niet mogelijk is, moet gestreefd worden naar verbranding van afval, bij voorkeur met energieopwekking. De minst gewenste oplossingen zijn storten en lozen. A. Preventie: kwantitatieve en kwalitatieve preventie Het ontstaan van afvalstoffen wordt voorkomen of beperkt. Bij het vervaardigen van stoffen, preparaten of andere producten wordt gebruikgemaakt van stoffen en materialen die na gebruik van het product geen of zo min mogelijk nadelige gevolgen voor het milieu veroorzaken. B. Hergebruik: nuttige toepassing door producthergebruik Stoffen, preparaten, of andere producten worden na gebruik als zodanig opnieuw gebruikt. C. Recycling: nuttige toepassing door materiaal hergebruik Stoffen en materialen waaruit een product bestaat worden na gebruik van het product opnieuw gebruikt. D. Energie: nuttige toepassing als brandstof Afvalstoffen worden toegepast met een hoofdgebruik als brandstof of voor een andere wijze van energieopwekking. E. Verbranden: verbranden als vorm van verwijdering Afvalstoffen worden verwijderd door deze te verbranden volgens wettelijke richtlijnen. F. Storten Afvalstoffen worden gestort.

6 Hier volgt de toelichting per trede van de Ladder van Lansink, zoals het ingevuld wordt bij Verheij. Preventie Uitgaande van de Ladder van Lansink is de eerste stap preventie. Als groenvoorzieningsbedrijf is het beperken van het ontstaan van het groenafval echter geen optie. Het ontstaan van groenafval kun je in verband zien met de hoeveelheid werk. In theorie kunnen we stellen dat een toename van groenafval gewenst is, omdat dit een toename van werk inhoudt. Hierin kunnen we wel een adviserende rol aannemen richting de opdrachtgever, de opdrachtgever heeft hierin wel de beslissende stem. Hergebruik en Recycling Groenafval kan nuttig worden toegepast als grondstof voor bijvoorbeeld een bodemverbeteraar. Bodemverbeteraars worden gebruikt om de grondstructuur van de bodem te verbeteren en de vruchtbaarheid te verhogen. Afhankelijk van de categorie groenafval kan het als grondstof voor diverse producten worden toegepast. Een andere mogelijkheid is het toepassen van groenafval op de projectlocatie waar het vrijkomt. Door het groenafval op dezelfde locatie toe te passen (bijvoorbeeld als bodemverbeteraar of verwerken in een bosplantsoen), is het niet nodig het groenafval te transporteren. Hierdoor wordt CO 2-reductie gerealiseerd. Groenafval toepassen op de projectlocatie is niet altijd mogelijk. Waar mogelijk zal dit in het voortraject worden besproken met de opdrachtgever. Op het project moet echter een geschikte locatie zijn om het groenafval toe te passen. Energie Hierbij gaat het om het toepassen van het groenafval als brandstof. Deze optie wordt het meeste benut. Het grootste deel van het groenafval wordt bij de verwerker nuttig toegepast. Veelal gaat het om biomassa, wat wordt gebruikt voor energieopwekking. Het is een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen. Geschikte stromen worden geselecteerd middels nauwkeurig gecontroleerde inzameling. Het snoeihout wordt gescheiden van de andere groene stromen en vrijgemaakt van verontreinigingen. Vervolgens wordt het snoeihout gechipt of verkleind in diverse fracties. Daarnaast zal een deel van het groenafval binnen het eigen bedrijf verwerkt worden tot chips, die in de aan te schaffen houtkachel gestookt zullen worden. Deze houtkachel wordt gebruikt voor het verwarmen van de bedrijfspanden. Verbranden en Storten Niet al het groenafval dat wordt aangeleverd bij de verwerker is geschikt voor een nuttige toepassing. Daarnaast blijft er bij sommige toepassingen ook een restproduct achter. In deze gevallen wordt toch gebruik gemaakt van de minst goede opties van de ladder, namelijk verbranden of storten van het product.

7 4 Kwantificering van CO 2 -emissies 4.1 Hoeveelheid groenafval In 2013 is de volgende hoeveelheid aan groenafval vrijgekomen vanaf de diverse projectlocaties. De volledige hoeveelheid aan groenafval is aangeboden aan verwerkers. Er heeft nog geen verwerking plaatsgevonden op de bedrijfslocatie. Groenafval totaal: ton product 4.2 Transport groenafval Het vrijkomend groenafval van de diverse projecten wordt in de meeste gevallen vanaf de projectlocatie getransporteerd naar de verwerker. Dit transport wordt op diverse manieren uitgevoerd. Wijze van aanvoer (bulk) Belading (ton) CO 2-emissie* (g CO 2) *Voor de CO 2- emissie van het Bedrijfswagen diesel per liter brandstof transport, is Vrachtauto < 20 ton 295 per ton km gebruik gemaakt Vrachtauto > 20 ton 110 per ton km van de gegevens Trekker met oplegger - 80 per ton km uit Handboek 2.2. De hierboven opgenomen conversiefactoren houden rekening met de volgende uitgangspunten: inclusief energieverbruik en emissies t.g.v. winning en raffinage van brandstoffen de vervoerketen van deur tot deur, bestaande uit zowel voortransport, hoofdvervoerwijze als natransport vervoer met algemeen gebruikelijke middelen van goederenvervoer: gemiddelde waarden voor beladingsgraad en aandeel productieve kilometers vervoer per vrachtwagen met een gemiddeld realistisch ritpatroon (stadswegen, snelwegen) en rijgedrag, de gehele reis van deur tot deur met de vrachtwagen Vanuit de ketenanalyse willen we een CO 2-reductie realiseren op het transport. Dit kan door een andere invulling te geven aan de uitvoering hiervan, maar het meest effectief is het niet transporteren van het groenafval. Waar mogelijk willen we dit groenafval hergebruiken en direct op de projectlocatie nuttig toepassen. Soort transport CO 2-emissie (g CO 2/ton km) Ton CO 2 Eigen vervoer van projectlocatie naar de bedrijfslocatie Niet voldoende inzicht Niet bekend Eigen vervoer van projectlocatie naar de verwerker Niet voldoende inzicht Niet bekend Extern vervoer van de bedrijfslocatie naar de verwerker ,47 Geen transport (toepassen op projectlocatie) 0 0 Er is niet voldoende inzicht in de afstanden die afgelegd worden door eigen vervoer van de projectlocatie naar de bedrijfslocatie en van de projectlocatie naar de verwerker. Deze gegevens vallen onder scope 1. Het extern vervoer van de bedrijfslocatie naar de verwerker is als volgt berekend. De afstanden die de transporteurs afleggen zijn vermenigvuldigd met de CO 2-emissie van het gebruikte vervoersmiddel (< of > 20 ton). Hieruit volgt de hoeveelheid ton CO 2 die hierdoor uitgestoten is. 4.3 Verwerking groenafval Het nuttig toepassen van groenafval voor verwerking is een belangrijk element voor CO 2-reductie. Hier zijn meerdere mogelijkheden voor. Het groenafval kan nuttig toegepast worden als bodemverbeteraar (compostproducten, substraat, bomenvoeding), bodembedekker en biomassa. In toenemende mate bestaat de behoefte om de duurzaamheid van verschillende benuttingsopties voor organische reststromen meetbaar en vergelijkbaar te maken. Jaarlijks ontvangen we een reductiecertificaat van het groenafval dat we aangeboden hebben voor nuttige toepassing, hierdoor maken we onze CO 2-reductie inzichtelijk. Deze reductie is gerealiseerd over de gehele keten van inzameling tot en met het eindgebruik van de biomassa binnen de NTA 8080: Duurzaamheidscriteria voor biomassa ten behoeve van energiedoeleinden. De gerealiseerde hoeveelheid CO 2-reductie is gebaseerd op de CO 2-tool rekenmethode zoals ontwikkeld door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), met als referentie de Europese parameters voor elektriciteit- en warmte opwekking met fossiele brandstoffen. In de huidige situatie is sprake van een nuttige toepassing van het groenafval als biomassa door de verwerker. De overige mogelijkheden zijn wenselijk en zullen, naar aanleiding van de ketenanalyse, in de toekomst worden toegepast. De verwerking van het groenafval in 2013, heeft geleidt tot onderstaande gegevens. Ton product Ton CO 2 Percentage Groenafval totaal ,2 100% Groenafval nuttig toegepast (CO 2-reductie) ,6 95% Uiteindelijk verbruik voor verwerking ,6 5% De 137 ton groenafval die overblijft, is uiteindelijk niet nuttig toegepast. Dit komt bijvoorbeeld doordat het groenafval niet geschikt is voor hergebruik (toepassing biomassa).

8 5 CO 2 -reductiemogelijkheden 5.1 Inleiding Zoals aangegeven in het eerste hoofdstuk, willen we met deze ketenanalyse meer inzicht krijgen in de procesketen van het afvoeren en verwerken van het groenafval. Op basis hiervan kunnen we bepalen waar er binnen de keten mogelijkheden voor CO 2-reductie bestaan. De huidige wijze van transport en verwerking van groenafval, is bekend. Voor een deel hebben we hier ook gegevens van, deze zijn opgenomen in hoofdstuk 3. Door deze ketenanalyse verwachten we meer inzicht te krijgen. We denken, door het transport en de verwerking anders uit te (laten) voeren, een aanzienlijke CO 2-reductie te kunnen realiseren. 5.2 Reductiedoelstelling In het Handboek is opgenomen dat kleine bedrijven moeten voldoen aan de eis om één ketenanalyse en één CO 2- reductiedoelstelling op te stellen. De omvang van de reductiedoelstelling, in het licht van de uitgangssituatie, is dermate veelzeggend dat in redelijkheid van een serieuze uitdaging gesproken kan worden. Met betrekking tot deze ketenanalyse is de volgende reductiedoelstelling geformuleerd. Reductiedoelstelling Reduceren van de CO 2-emissie in 2018 door 98% van het groenafval, uitgaande van de huidige 95% in 2013, door deze nuttig toe te passen voor verwerking (zowel op de bedrijfslocatie als bij externe verwerkers). 5.3 Doelstellingen Naast het opstellen van een reductiedoelstelling, richten we ons ook op CO 2-reductie door middel van andere mogelijkheden voor het transport van het groenafval. Er is gekozen deze mogelijkheden te vertalen in doelstellingen, geen reductiedoelstellingen, omdat deze niet direct in CO 2-emissie zijn te vertalen. Indirect leveren ze wel een reductie op. Hiermee willen we wel de intentie aangeven die we hebben om hiermee serieus aan de slag te gaan. Mogelijk kunnen deze doelstellingen in de toekomst, als er meer informatie aanwezig is om dit concreter te maken, omgezet worden in reductiedoelstellingen. Doelstelling I In 2017 wordt 70% van het vrijgekomen groenafval, dat door externe transporteurs wordt getransporteerd, aangeboden voor verwerking bij groenverwerkers binnen een straal van 40 km van de betreffende projectlocatie. Doelstelling II Per projectlocatie zal beoordeeld worden of er mogelijkheden zijn om het groenafval op de betreffende projectlocatie toe te passen, zodat transport van dit groenafval niet nodig is. 5.4 Uitvoering Om de reductiedoelstelling voor deze ketenanalyse te realiseren, zullen verschillende stappen ondernomen worden. Stappenplan 1. Vormen ketengroep Er zal een ketengroep gevormd worden, die zich bezig gaat houden met deze ketenanalyse. 2. Inzicht in huidig proces Inzicht in het huidig proces is de basis van waaruit deze ketenanalyse aangepakt wordt. 3. Verzamelen gegevens De gegevens van het huidige proces, zijn de nulsituatie voor de ketenanalyse. Op basis van deze gegevens gaan we een reductie van CO 2-emissie realiseren. 4. Bespreken mogelijkheden Bespreken mogelijkheden voor CO 2-reductie met de ketengroep, gebaseerd op het huidige proces en de daarbij behorende gegevens. 5. Mogelijkheden onderzoeken De mogelijkheden die vanuit de groep worden geopperd, worden verder onderzocht op haalbaarheid, inzetbaarheid en kosten. 6. Contact met ketenpartners De ketenpartners zullen benaderd worden om de mogelijkheden waar zij invloed op hebben te bespreken. 7. Bespreken uitkomsten De uitkomsten van het onderzoek naar de mogelijkheden zullen besproken worden binnen de ketengroep. 8. Bepalen nieuw proces Aan de hand van de mogelijkheden, zal er een keuze gemaakt worden voor een nieuw proces. 9. Verzamelen gegevens Vanuit dit nieuwe proces zullen gegevens verzameld worden. 10. Voortgangsanalyse Analyseren van de gegevens.

9 11. Eventueel bijsturen Afhankelijk van de uitkomst van de analyse zal er bijgestuurd moeten worden op het nieuwe proces, of deze kan worden voortgezet. 12. Verzamelen gegevens Het verzamelen van de gegevens is een continue stap. 13. Voortgangsanalyse Analyseren van de gegevens. In hoofdstuk 5 is het plan van aanpak opgenomen. Hierin wordt aan de hand van de Deming-cirkel het plan beschreven. 5.5 Maatregelen Om de reductiedoelstellingen te realiseren zullen een aantal maatregelen genomen moeten worden. Gedurende de looptijd van de ketenanalyse is het mogelijk dat bepaalde maatregelen niet uitgevoerd gaan worden en dat er mogelijk nieuwe maatregelen worden ingezet. Maatregel Houtgestookte installatie Toelichting Om nuttig gebruik te maken van een deel van het eigen verkregen groenafval, wordt gekeken naar de mogelijkheden om een houtkachel aan te schaffen. Daarnaast past de aanschaf van een houtkachel goed bij het imago van het bedrijf. Houtige biomassa kan na bewerking worden ingezet als brandstof in de houtgestookte installatie voor het verwarmen van het bedrijfspand. Bepaalde houtstammen worden verwerkt tot chips. De inzet van chips als brandstof vervangt fossiele brandstof, en leidt daarmee tot CO 2-emissiereductie. Bepalend bij de besparing zijn de karakteristieken van de houtige biomassa (vochtgehalte, asgehalte, stukgrootte), de gemiddelde calorische waarde en het thermisch rendement van de verbrandingsinstallatie. Inzicht in transport groenafval Verwerking groenafval Huidige wijze van transport van groenafval en de bijbehorende CO 2-emissie wordt verder inzichtelijk gemaakt. Groenafval bij de verwerkers aanbieden voor nuttige toepassing, wat leidt tot een optimale CO 2-emissiereductie van de totale hoeveelheid groenafval.

10 6 Plan van aanpak Het gehele proces van de ketenanalyse verloopt via de Demingcirkel, volgens het principe van Plan, Do, Check en Act. Aan de hand hiervan is het plan van aanpak opgesteld. Dit plan van aanpak is beknopter dan het stappenplan in paragraaf 4.3. Acties in 2014 Beschrijving uitvoering Kwartaal Keuze Bepalen welke scope 3 emissie, vanuit de rangorde, in de ketenanalyse wordt 1 ketenonderwerp behandeld. Opstellen Opstellen van een ketenanalyse; beschrijving van het onderwerp en de keten, de 1 ketenanalyse reductiedoelstellingen en maatregelen en een plan van aanpak Gegevens Benodigde gegevens verzamelen en verwerken. 1 verzamelen Contact In overleg gaan met ketenpartners die in eerste instantie relevant zijn voor het 1 ketenpartners behalen van de reductiedoelstellingen van de ketenanalyse. Voortgangsanalyse Analyseren van de gegevens 2 Eventueel Naar aanleiding van de tussenevaluatie eventueel bijsturen op de voortgang en 3 bijsturen nieuwe maatregelen inzetten. Gegevens Benodigde gegevens verzamelen en verwerken. 3 verzamelen Voortgangsanalyse Analyseren van de gegevens 4 Plan van aanpak Opstellen plan van aanpak voor

11 7 Bronnen CO 2-effecten van het opwerken van groenafval en van daarmee vergelijkbare reststromen Achtergrond document bij de BVOR CO2-rekentool, versie 1.1 Link: HANDBOEK CO₂-PRESTATIELADDER 2.2, Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO) Link: Het model achter de Milieubarometer, Stichting Stimular Link: Informatie categorieën groenafval, Den Ouden Link: Diverse informatie van Verheij Integrale groenzorg Gegevens van leveranciers en onderaannemers