Beknopte geschiedenis van de domeincollectie

Transcriptie

1 Frans Beknopte geschiedenis van de domeincollectie De collectie is een afspiegeling van het onderwijs en onderzoek bij de opleiding, momenteel Franse taal en cultuur geheten en voorheen aangeduid als Franse taal- en letterkunde. De studie Frans in Leiden is nog altijd een zelfstandige opleiding. De opleiding beschikt al sinds lange tijd over een leerstoel voor taalkunde en een leerstoel voor letterkunde. Taal- en letterkunde zijn de twee peilers van de opleiding, waarbinnen ook aandacht is voor de Franse cultuur(geschiedenis). Al geruime tijd is er geen leerstoel Middeleeuwen meer. In het verleden werd de collectie in de UB, in navolging van de studie, aangeduid als Frans/Provençaals, later als Franse taal- en letterkunde. De collectie omvat voornamelijk publicaties op het terrein van de Franse taal- en letterkunde. Er is een uitgebreid collectieprofiel opgesteld in 1975, waarbij tellingen zijn gedaan uitgesplitst naar jaar van uitgave vanaf 1500 en onderwerp. Tevens is er een beknopte collectiebeschrijving over de periode Uit de gegevens valt op te maken dat de collectievorming na 1962 snel toenam, gemiddeld met 800 titels per jaar. Van 1963 tot 1975 groeide de collectie jaarlijks 2 tot bijna 3 x zo snel als in de veertig jaar daarvoor. Volgens het collectieprofiel van 1975 omvatte de collectie Frans in het bezit van de UB in 1963 ruim titels. Het overgrote deel van de collectie (86%) was niet ouder dan 100 jaar. In 1994 omvatte de collectie Frans bijna titels. In 1980 bedroeg het totale budget ca , in Vanaf 1995 t/m 2006 bleef het budget vrijwel ongewijzigd, gemiddeld ruim In 2007 bedroeg het budget De bibliotheekcommisie van Letteren kende van 2001 t/m 2004 enkele aanvragen toe om lacunes op te vullen, variërend van 650 tot Het accent in de collectie ligt van oudsher bij de letterkunde. Van de oudere perioden schafte men geen oorspronkelijke uitgaven aan maar men heeft wel, soms met reprints, de belangrijkste tekstkritische uitgaven verzameld. Over de periode tot 1975 betrof een derde deel van de collectie de letterkunde van de 20e eeuw, een kwart de letterkunde van de 19e eeuw en 8 % de Franse taalkunde. Deze verdeling is ook nu nog van toepassing, zoals blijkt uit tellingen over de aanwas van 2003 en Sinds 1975 is de aandacht verschoven van de Middeleeuwen - Oud- en Middelfrans, teksten - naar de Renaissance en de hedendaagse letterkunde, onder andere de letterkunde buiten Frankrijk (Maghreb en Caraïben). De omvangrijke collectie Occitaans (Provençaals) wordt niet meer aangevuld. Er is meer aandacht gekomen voor specialistische onderwerpen van de taalkunde. De Franse cultuur is tegenwoordig iets beter vertegenwoordigd met publicaties over het Franse intellectuele leven en het Franse cultuurbeleid. Actuele omvang Tijdschriften Papier: 75 abonnementen Elektronisch: 8 abonnementen Naslagwerken: Papier: ca banden op studiezaal (schatting) Elektronisch: 10 bestanden (schatting) Monografieën: Papier: banden (schatting) Elektronisch: 10 bestanden (schatting) Overige materialen:

2 Audiovisuele materialen: enkele cassettes en cd s verschenen als bijlagen bij tijdschrift, dvd met interviews (1) E-corpus: Frantext (aangeboden via de Digitale Bibliotheek) Afbakening gebied en raakvlakken met andere domeincollecties UL De collectievorming richt zich op relevante publicaties over de Franse taal en de Franse letterkunde. Ter ondersteuning van het onderwijs is er een kleine (naslag)collectie op het gebied van de Franse cultuur. De UB beschikt over een aparte studiezaalcollectie Romaans met ca. 550 banden, 18 papieren tijdschriftabonnementen en 5 elektronische tijdschriften. Dit betreft veelal taalkundige werken: het Frans in relatie tot het Spaans, Italiaans en overige Romaanse talen, maar ook de letterkunde. Publicaties op dit terrein worden bekostigd van het budget Letteren algemeen (600), evenals publicaties die naast de Franse letterkunde ook andere taalgebieden betreffen. Traditiegetrouw is er bij de collectievorming voor Geschiedenis en Filosofie veel aandacht uitgegaan naar Frankrijk. De literatuurbenaderingen bij de opleiding Literatuurwetenschap baseren zich deels op de Franse filosofische traditie. De onderzoekers bij de opleiding maken voor de theoretische onderbouwing gebruik van de domeincollecties Literatuurwetenschap en Taalwetenschap. Relaties tot externe bibliotheken/collecties In Leiden schaft het Afrika Studiecentrum Franstalige letterkunde uit Afrika aan, en het KITLV Franstalige letterkunde uit de Caraïben. De UB schaft materiaal aan van en over schrijvers uit de betreffende regio s die voornamelijk als Frans schrijver worden beschouwd, bijvoorbeeld omdat zij in Frankrijk worden uitgegeven. Tevens schaft de UB publicaties aan over francofone literatuur uit beide regio s. Bij de collectievorming wordt tevens rekening gehouden met overige collecties Frans in het land. In het verleden bood de KB een belangrijke aanvulling op de collectie. Collectievorming op het gebied van de Franse taal- en letterkunde beperkt zich momenteel tot enkele lopende reeksen (o.a. van Honoré Champion en Droz) en het Koopman fonds (bibliofiele uitgaven van Franse letterkunde uit het begin van de 20e eeuw). Bij de UB Amsterdam zijn de laatste jaren de BGW-gelden voor Frans besteed. UB en LB Groningen beheren een belangrijke collectie op het gebied van de Canadese Franstalige literatuur. Het Maison Descartes in Amsterdam heeft een mediatheek met veel aandacht voor moderne letterkunde, taalverwerving, jeugdliteratuur, vertalingen van Nederlandse teksten in het Frans en een grote collectie films op dvd. De opleiding Frans heeft lange tijd een eigen Centre de Documentation gehad, dat beheerd werd door medewerkers van de Franse Ambassade, in samenwerking met studenten. Deze collectie, die bestaat uit giften van de Franse Ambassade, omvat een beperkt aantal literaire teksten en woordenboeken, naslagwerken over de geschiedenis van Frankrijk en een uitgebreide collectie teksten op het gebied van de Sociale Wetenschappen. Het overgrote deel van de titels is ook aanwezig in de UB. Er is een onvolledige kaartcatalogus van de collectie. De literaire teksten zijn opgenomen in een elektronische catalogus. De collectie is een aantal jaar geleden verplaatst naar een afgesloten ruimte waar geen beheer aanwezig is. Algemene relatie met onderwijs en onderzoek De collectie richt zich op de docenten en studenten van de opleiding Franse taal en cultuur. Daarnaast ondersteunt zij het interdisciplinaire taalkundig en letterkundig onderwijs en onderzoek bij de Faculteit der Letteren. De opleiding maakt deel uit van het Gerard

3 Tuningonderwijsinstituut. Docenten participeren in de researchmasters Literature en Linguistics. Zij zijn verbonden aan Pallas en ULCL. Tevens zijn zij betrokken bij de landelijke onderzoeksscholen OSL en LOT. Doelgroepen buiten UL en (inter)nationaal belang De opleidingen Franse taal en cultuur van de UvA, de VU, de UU en Leiden hebben een gezamenlijk masterprogramma, waardoor ook studenten van buiten Leiden gebruik maken van de collectie. Zwaartepunten Letterkunde (NBC-code 18.25) Zwaartepunten van oudsher in de collectie letterkunde zijn de Middeleeuwen, de Renaissance en de moderne letterkunde (19e en vooral 20e eeuw). Van alle periodes zijn minimaal de belangrijkste teksten in standaardedities en studies over belangrijke schrijvers aanwezig. Momenteel zijn de Middeleeuwen geen zwaartepunt meer in het onderwijs en onderzoek bij de opleiding Frans. Er wordt evenwel naar gestreefd de basiscollectie tekstedities op peil te houden, mede ten behoeve van het onderwijs en onderzoek bij andere letterenopleidingen. De Renaissance is een interdisciplinair onderzoeksgebied bij de Faculteit der Letteren en de collectie is vooral op het gebied van Rabelais, Montaigne en La Fontaine zeer uitgebreid. Sinds een aantal jaren is er meer aandacht gekomen voor de 17e eeuw. De 18e eeuw is goed vertegenwoordigd, met name wat betreft Diderot, Voltaire en Madame de Charrière. De collectievorming voor de 19e eeuw richt zich vooral op de grote romanciers (Flaubert, Balzac en Stendhal) en dichters (Baudelaire, Verlaine, Rimbaud). De romantiek en het realisme zijn minder van belang. Met betrekking tot de 20e eeuw ligt de nadruk op de vernieuwende literatuur. In de periode vóór 1950 is van oudsher veel belangstelling voor modernisme, surrealisme en avant-garde literatuur. Van het modernisme is Proust zeer goed vertegenwoordigd. Voorheen was ook Valéry een zwaartepunt. Van de tweede helft van de 20e eeuw ligt de nadruk op de experimentele literatuur van Queneau, Perec, de Nouveau Roman (Simon, Robbe-Grillet, Duras) en de 2e generatie Minuitschrijvers. Beckett is vrijwel compleet vertegenwoordigd, mede dankzij de aanschaf vanuit het collectiedomein Engels. Van de Francofone literatuur (bcl 18.26) gaat de aandacht nu vooral uit naar Afrikaanse en Caribische literatuur. De gehanteerde literatuurbenaderingen baseren zich op de Franse filosofische traditie. Structuralisme (Barthes), psychoanalyse (Lacan) en deconstructie (Derrida, Deleuze) zijn dan ook goed vertegenwoordigd in de collectie. Taalkunde (NBC-code 18.24) Het taalkundig onderzoek betreft vooral synchrone taalkunde maar in het onderwijs wordt wel aandacht besteed aan diachrone taalkunde en het oud-frans. Op deze terreinen wordt een basiscollectie op peil gehouden. Voorheen waren lexicologie en pragmatiek zwaartepunten in de collectie. Momenteel is er vooral aandacht voor syntaxis en semantiek. De syntactische structuren van het Frans en hun betekenissen worden bestudeerd onder andere in relatie tot de overige Romaanse talen en in vergelijking met het Nederlands. Publicaties op het gebied van de fonologie (fonetiek), morfologie en lexicologie dienen daarbij ter ondersteuning. Ook op deze terreinen wordt een representatieve collectie overzichts- en naslagwerken aangeschaft. Uiteraard wordt ook de collectie woordenboeken op peil gehouden. Er wordt nauwelijks aangeschaft op het gebied van sociolinguïstiek, tekstlinguïstiek, taalverwerving en toegepaste taalwetenschap.

4 De theorievorming (generatieve grammatica) valt terug op de collectie van Algemene Taalwetenschap. Het aanbod van taalkundige monografieën is beduidend kleiner dan het aanbod van letterkundige monografieën. In Frankrijk zelf verschijnen bovendien relatief weinig taalkundige studies die van belang zijn voor het onderwijs en onderzoek in Leiden. Het aandeel taalkundige titels in de collectie is dan ook veel kleiner dan het aandeel letterkundige studies. Voor de taalkunde spelen tijdschriften een grotere rol in de wetenschappelijke communicatie dan voor de letterkunde. Collectievormingsprofiel Actuele relatie met onderwijs en onderzoek Collectievorming wordt in de eerste plaats afgestemd op het onderwijs en onderzoek bij de Opleiding Franse taal en cultuur. De medewerkers van de opleiding zijn tevens betrokken bij LUCL en Pallas en het onderwijs voor de researchmasters van deze instituten (Linguistics, Literature). De opleiding omvat: 1 hoogleraar taalkunde, 1 hoogleraar letterkunde 5 universitair (hoofd)docenten 11 MA-studenten 113 BA-studenten 42 1 e -jaarsstudenten in 2007 Het masterprogramma van de opleiding Frans maakt deel uit van een samenwerkingsverband met de opleidingen Frans van de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit en de Universiteit Utrecht (het Sectorplan). Dr. J. Doetjes van de opleiding Frans leidt het NWO-Vidiproject Degrees across categories. Met ingang van 2008 is het budget Frans ook belast met de collectievorming voor Romaans algemeen. Deze collectie wordt in de eerste plaats gebruikt door studenten en medewerkers van de opleidingen Frans, Spaans en Italiaans maar ondersteunt tevens het overige taalkundig en letterkundig onderzoek en onderwijs van de Faculteit der Letteren. Aankoop en -methodiek Monografieën worden besteld via de boekhandel (veelal Erasmus Parijs). Bij deze boekhandel zijn ook de meeste standing orders geplaatst. Selectie vindt plaats door het raadplegen van elektronische attendering van boekhandels en uitgevers, overzichten op onderwerp van de Franse Nationale Bibliografie, boekbesprekingen (in gedrukte en digitale media) en op verzoek van de medewerkers van de opleiding. Selectiecriteria De collectievorming voor Frans is overeenkomstig de Nederlandse basisclassificatie te onderscheiden in een taalkundig (18.24 : Franse taalkunde) en een letterkundig deel (18.25 : Franse letterkunde). Beide disciplines onderscheiden zich wat betreft publicatieaanbod en - aanschaf. Een aantal publicaties betreft zowel Franse taal- en letterkunde (18.23). Bij de taalkunde ligt de nadruk op tijdschriften. Van het totale aantal monografieën dat van het budget Frans wordt aangeschaft, beslaat de taalkunde ca. 5 %. Deze verhouding is ook terug te vinden in het aanbod. De nadruk ligt op syntaxis en semantiek. Voor het taalkundig onderzoek bij de opleiding Frans wordt veel gebruik gemaakt van de collectie Taalwetenschap.

5 Letterkundige monografieën beslaan ca. 90% van de totale aanschaf. Van alle periodes worden teksten van en studies over de belangrijkste auteurs gekocht. De nadruk ligt op de 16 e en de 20 e eeuw. Wat betreft de Renaissance staan schrijvers als Montaigne, Rabelais en La Fontaine centraal. Met betrekking tot de grote schrijvers van de 17 e en 18 e eeuw wordt onder andere de receptie in en de relatie met de Nederlandse cultuur bestudeerd. De collectie is sterk op het gebied van de hedendaagse, vernieuwende letterkunde, zowel wat betreft romans als studies. Voor de collectievorming op het terrein van de Franse letterkunde buiten Frankrijk (18.26), zie Regio. De collectievorming voor Romaans algemeen (18.22) betreft publicaties op het gebied van de romanistiek : de taalkunde en de letterkunde van de Romaanse talen in vergelijkend perspectief. Zie verder onderstaande tabel. Regio De letterkunde van Frankrijk omvat tevens de Franstalige letterkunde van België, Zwitserland en Canada. Op het terrein van de Franstalige letterkunde buiten Frankrijk wordt de collectievorming afgestemd op de collecties van het KITLV (Antillen, Caraibisch gebied) en het Afrika Studiecentrum. Publicaties over meerdere van deze regio s en schrijvers die meer als Franse dan als Francofone schrijvers worden beschouwd, bijvoorbeeld omdat ze overwegend door Franse uitgevers worden uitgegeven, worden wel in de collectie opgenomen. Op het gebied van de taalkunde is er speciale aandacht voor de (historische) overeenkomsten en verschillen tussen de Romaanse talen. Taalvariatie (waaronder het Frans buiten Frankrijk) wordt alleen op onderwijsniveau aangeschaft (met inbegrip van woordenboeken). Er wordt niet meer aangeschaft op het gebied van het Occitaans en Provençaals. Bretons (Keltisch) en Baskisch vallen onder het collectievormingsprofiel Diverse Talen. De collectievorming Romaans heeft betrekking op publicaties over twee of meer Romaanse talen of culturen. Oud/nieuw materiaal In principe wordt alleen nieuw materiaal aangeschaft van maximaal 2 jaar oud. Incidenteel wordt ook ouder materiaal aangeschaft, naar aanleiding van een recensie of ten behoeve van het onderwijs. Taal 85 % van de collectievorming voor Frans betreft publicaties in het Frans, 10% in het Engels en 5 % overig (Duits, Italiaans en Spaans). Letterkunde wordt in het Frans aangeschaft. Incidenteel worden vertalingen aangeschaft, ten behoeve van het onderwijs, of vanwege de literaire status van de vertaler. In het laatste geval worden de titels dan veelal aangeschaft door de MNL. Veel publicaties in de collectie Romaans zijn meertalig (Engels en/of Duits en/of Frans en/of Italiaans en/of Spaans). Uitgeverijen Het materiaal wordt betrokken van wetenschappelijke uitgeverijen in Frankrijk en daarbuiten. Naast de universitaire uitgeverijen zijn er enkele gespecialiseerde uitgeverijen (Honoré Champion, Droz, Rodopi) actief op wetenschappelijk niveau. Zij publiceren een aantal relevante series en reeksen.

6 Er zijn veel Duitse uitgevers actief in de Romanistiek. Zie voor het overige de collectievormingsprofielen van de afzonderlijke Romaanse talen, Taalwetenschap en Literatuurwetenschap. Materiaal Gemiddeld wordt bijna de helft van de beschikbare middelen besteed aan monografieën en een derde deel aan tijdschriftabonnementen. De UB heeft ca. 75 lopende abonnementen op het gebied van de Franse taal en cultuur, waarvan momenteel 7 elektronisch. Er zijn 16 lopende abonnementen op het gebied van de Romaanse taal- en/of letterkunde, waarvan 4 (ook) elektronisch. Elektronisch/gedrukt Bij de tijdschriften gaat de voorkeur in principe uit naar elektronische abonnementen, maar het aanbod is gering. Het aanbod aan (pakketten) e-books is op dit moment te beperkt en te kostbaar om een goed alternatief te bieden voor de gedrukte collectie. Er zijn 16 cd-roms opgenomen in de collectie met naslagwerken en tekstuitgaven. De voorkeur gaat uit naar online bestanden. Er is op dit moment een abonnement op een (literair) tekstcorpus dat vooral voor taalkundige doeleinden wordt gebruikt (Frantext). Niveau De collectievorming vindt plaats op wetenschappelijk niveau. In beperkte mate worden ook populair wetenschappelijke publicaties of leermiddelen gekocht. Er wordt gepoogd een representatieve collectie primaire literatuur in stand te houden. NBC Vakgebied Onderwerp Opmerkingen Taal- en letterkunde Feest- en congresbundels Niveau collectievorming Gewenst Huidig Taalkunde Algemeen Naslagwerken, feest- en congresbundels 5 3 Diachronie Oudfrans Filologie Komt met name ter sprake in het onderwijs, bijv. Middeleeuwen (B) en Rom. talen (M) 5 6 Fonologie 2 2 Morfologie Alleen in relatie tot één van andere onderwerpen Syntaxis Semantiek Bijv. werkwoorden, relatie graadexpressies en categorieën Bijv. in samenhang met onderzoek naar grammaticale categorieën Vidiproject: Degrees across categorie (Doetjes) ; generatieve grammatica ; o.a. tempus, mode, aspect, catégorie, negatie, kwantificatie, généricité, accord, prédication, adverbe 8 7 Lexicologie/lexicografie Woordenboeken Lexicologie is geen onderzoeksterrein meer. 2 4 Taalvariatie Taalinstructie Theorie 2e taalverwerving Letterkunde Algemeen Taalgeografie (Francofonie); sociolinguistiek (argot, verlan etc.) 5 4 Leermiddelen (grammatica's, idioom, etc.); juridisch/economisch Frans 3 3 Franstalige literatuur over theorie 2e taalverwerving ; L2 Niet FLE (Français Langue Etrangère 7 3 Bibliografieën; literatuurgeschiedenis 6 6

7 /08. etc Literaire genres Literatuurtheorie en literatuurkritiek Middeleeuwse letterkunde Renaissance 17e-18e eeuw 19e eeuw 20e eeuw Poëzie, toneel, proza ; studies, bloemlezingen Bronteksten (Barthes, Deleuze, Derrida, Genette, Bayard, ) voor zover het Franse letterkunde betreft Bronnen (tekstuitgaven) Belangrijke auteurs (Rabelais, La Fontaine, Montaigne), werk en receptie (ook in NL), retorica, fabel, embleem Receptie (in NL), reisverhalen in relatie met Holland (Hollandse schilders), belangrijke auteurs (Voltaire, Diderot, Charrière); beschouwend proza Belangrijke romanciers (Stendhal, Balzac, Flaubert) en dichters (Baudelaire, Mallarmé, Verlaine, Rimbaud) Nadruk op roman bij voorkeur ook in Engels (budget Literatuurwetenschap) Reeksen van Droz, Champion. Geen provençaals/occitaans. Studies in beperkte mate Renaissance in Europees perspectief ; Montaigne blijft belangrijk zwaartepunt Veni-project Receptie Middeleeuwen niet langer verbonden aan UL Romantiek, Realisme geen aandachtsvelden * voor 1940 Modernisme (Proust, Roussel) Voorheen ook Dada en Valéry * na 1940 Beckett, 'Nouveaux Romanciers', (Simon, Duras, Robbe-Grillet, Ponge), hedendaagse 'experimentele' roman (o.a. Echenoz, Ollier, Le Clézio, Camus) Franse letterkunde buiten Frankrijk Maghreb, Afrika, Caraïbisch gebied Voorheen ook Queneau Zwitserland, Belgie en Canada worden tot letterkunde Frankrijk gerekend. Cultuurkunde Civilisation, Franse intellectuelen Séminaire Cultuurpolitiek; taalvaardigheidsonderwijs Romaans Algemeen Taalkunde Romaanse talen in vergelijkend perspectief; oorsprong Romaanse talen (Latijn) Letterkunde Romaanse talen in vergelijkend perspectief Veel tijdschriften, weinig monografieën Enkele tijdschriften Beschikbare middelen Het budget bedraagt in waarvan is gereserveerd voor tijdschriften en voor monografieën. Een bedrag van wordt in 2008 overgeheveld van budget Letteren algemeen naar het budget voor Frans ten behoeve van de aanschaf voor Romaanse talen. Hiervan dient ter compensatie van overgenomen tijdschriftabonnementen en 400 voor nieuwe monografieën. Aanwas anders dan door koop: schenkingen, bruiklenen De UB ontvangt zo nu en dan schenkingen van Pro Helvetia en publicaties van het Franse ministerie van cultuur via het Maison Descartes. (Oud-)medewerkers van de opleiding stoten ook weleens materiaal af. Op de aanbiedingen van schenkingen door particulieren die de UB met enige regelmaat ontvangt, wordt zelden ingegaan omdat de ervaring heeft geleerd dat het meeste materiaal al in het bezit van de UB is. Deselectie

8 In het verleden is slechts zelden een dubbel exemplaar in de collectie opgenomen. Voor het overige zijn er, anders dan op individuele titel, geen specifieke collectiedelen aan te wijzen waar men over zou kunnen gaan tot deselectie. Door de afspraken in UKB-verband over het deselectiebeleid bij tijdschriften, is het ook niet mogelijk om papieren exemplaren van elektronische tijdschriften te deselecteren.