Economische impact studie. Escher Museum Hotel

Transcriptie

1 Economische impact studie Escher Museum Hotel november 2015

2 Inhoud Samenvatting 2 1. Economische impact: de methodiek Inleiding Input-output analyse: hoe werkt het? Berekening toegevoegde waarde 5 2. Resultaten 8 3. Uitstralingseffecten Totale economische impact 13 Appendices 14 Berekening attributie hotelexploitatie 15 Berekening multipliers 16 Referenties en bronverwijzing 17 De economische impact van het Escher Museum Hotel 1

3 Samenvatting De Amerikaanse ambassade verhuist naar verwachting in 2017 van het Lange Voorhout naar een nieuwe locatie in de gemeente Wassenaar. Het huidige gebouw van de ambassade komt op dat moment vrij. De gemeente oriënteert zich op mogelijke nieuwe bestemmingen voor het gebouw en verkent op dit moment twee varianten: 1) een hotelontwikkeling en 2) een hotel in combinatie met een culturele voorziening. Het initiatief dat het Gemeentemuseum recent heeft genomen past in de tweede variant, inclusief de toevoeging van een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout. Met de gestage groeicijfers in bezoekersaantallen van de collectie Escher in het Paleis, per jaar -, betekent dit dat de collectie over twee jaar tegen de grenzen van de mogelijkheden in het Paleis Lange Voorhout aanloopt. Om een gedegen beslissing te kunnen nemen, heeft de gemeente Den Haag aan Deloitte gevraagd om de verwachte economische impact voor de stad in kaart te brengen voor beide varianten. Hierbij is tevens een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout meegenomen. Het Escher Museum Hotel gaat naar verwachting bezoekers per jaar trekken. De nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout zorgt naar verwachting voor bezoekers. Gezamenlijk zorgt dit voor een jaarlijkse economische impact van 15,9 miljoen en 253 FTE. Om te waken voor een over- of onderschatting van de economische impact door hogere of lagere bezoekersaantallen in de komende jaren, is een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. Hiermee is berekend dat bij een tegenvallende exploitatie van het Escher Museum Hotel de economische impact 10,3 miljoen en 161 FTE bedraagt. Bij een exploitatie boven de verwachtingen wordt de economische impact geraamd op 24,4 miljoen en 392 FTE. Van de totale economische impact van Het Escher Museum Hotel van 15,9 miljoen is 11,0 miljoen toe te schrijven aan het museumdeel van het Escher Museum Hotel. Het hoteldeel voegt 2,3 miljoen toe. De nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout levert naar schatting een toegevoegde waarde van 2,6 miljoen op. Wanneer het gebouw van de Amerikaanse ambassade enkel gebruikt gaat worden voor hotelexploitatie, bedraagt de economische impact 3,5 miljoen en 82 FTE. Door het unieke karakter van het Escher Museum Hotel als bijzonder hotelconcept, alsook het openen van een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout, wordt de Historische Kern van de binnenstad in Den Haag versterkt. Hierdoor kunnen neveneffecten optreden die in een standaard input-output analyse niet worden meegenomen: zogeheten uitstralingseffecten. Het valt bijvoorbeeld te verwachten dat er meer (nieuwe) bezoekers naar de binnenstad worden getrokken vanwege de uitbreiding van het museale cluster. De economische impact hiervan wordt geschat op 2,9 miljoen en 47 FTE. Naast de toestroom van bezoekers is ook gekeken naar de waardeontwikkeling van woningen rondom het Escher Museum Hotel. Naar verwachting levert deze waardeontwikkeling 2,0 miljoen per jaar op. Alles overwegend lijkt de keuze voor een museum-hotelcombinatie te leiden tot significante en substantiële versterking van de lokale en regionale economie. Bovendien is het plausibel dat de omgeving profiteert door de uitstraling van een sterker museaal cluster in de stad Den Haag. De economische impact van het Escher Museum Hotel 2

4 1. Economische impact: de methodiek 1.1 Inleiding De Amerikaanse Ambassade verhuist naar verwachting in 2017 van het Lange Voorhout in Den Haag naar een nieuwe locatie in de gemeente Wassenaar. Het huidige gebouw van de ambassade komt op dat moment vrij. De gemeente oriënteert zich op mogelijke nieuwe bestemmingen voor het gebouw en verkent op dit moment twee varianten: 1) een hotelontwikkeling en 2) een hotel in combinatie met een culturele voorziening. Het initiatief dat het Gemeentemuseum recent heeft genomen, de ontwikkeling van een Escher museumhotel, past in de tweede variant. Bovendien heeft het Gemeentemuseum de ambitie om een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout onder te brengen. Voor de afweging die het gemeentebestuur straks zal maken voor een van beide varianten, is inzicht in de verwachte economische impact voor de stad gewenst. Dit vormt de belangrijkste aanleiding voor de onderzoeksvraag aan Deloitte. Om te zien welke effecten gepaard kunnen gaan met het openen van een Escher Museum Hotel heeft de gemeente Den Haag aan Deloitte gevraagd om een economische impactstudie uit te voeren. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een wetenschappelijk gerenommeerde methodiek: inputoutputanalyse. Deze analyse wordt veelvuldig ingezet om economische impactanalyses van investeringen of een economische activiteit (bijvoorbeeld toerisme) uit te voeren. De analyse veronderstelt een wederzijdse, doch niet evenredige, afhankelijkheid van sectoren, waarin de output van iedere sector afhankelijk is van input van andere sectoren. Naast de economische impact die samenhangt met activiteiten in en rondom het Escher Museum Hotel zijn er verschillende uitstralingseffecten te verwachten die gepaard gaan met deze versterking van het cultureel historisch cluster inde Historische Kern van de binnenstad. Hierbij valt te denken aan de versterking van het imago van de stad waardoor er meer toeristen komen, een verbeterd vestigingsklimaat voor bedrijven en een waardevermeerdering van het vastgoed. In dit hoofdstuk wordt de gevolgde methodiek beschreven en een toelichting gegeven op de aannames die tijdens de berekeningen zijn gehanteerd. 1.2 Input-output analyse: hoe werkt het? De basis voor een input-output analyse is een zogeheten input-output tabel, waarin de vraag- en aanbodrelatie tussen de verschillende sectoren wordt weergegeven. Deze tabel wordt door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gemaakt en is gebaseerd op de feitelijke bestedingen tussen sectoren in een heel kalenderjaar (CBS 2012). Een input-output tabel is een reële weergave van de cumulatieve transacties tussen sectoren in Nederland. Voorbeeld van samenhang tussen sectoren Een inwoner van Den Haag heeft nieuwe kleding nodig en besluit op een zaterdagmiddag hiervoor naar de binnenstad te gaan. Na een aantal winkels bezocht te hebben vind hij precies de kleding die hij zocht en besloot daarnaast nog een extra paar schoenen mee te nemen. Door zijn kleding en schoenen bij de kassa af te rekenen genereert de inwoner van Den Haag directe economische activiteit bij de winkelier. Om zijn klanten van kleding te kunnen voorzien heeft de winkelier onder andere een pand, personeel, meubilair en natuurlijk kleding nodig. De vraag naar kleding levert hiermee dus indirect vraag op naar producten en diensten van de leveranciers van de winkelier. De leveranciers van de winkelier kopen op hun beurt ook weer in bij hun eigen leveranciers en genereren hiermee afgeleide vraag. Daarnaast neemt het afgeleide effect ook de bestedingen mee van het personeel van directe, indirecte en afgeleide leveranciers. De economische impact van het Escher Museum Hotel 3

5 1.2.1 Input voor de analyse: economische activiteit Economische activiteit omzet is het belangrijkste uitgangspunt voor de economische impactanalyse. Hierbij wordt alleen die omzet meegenomen die te relateren is aan het onderwerp van de studie. In dit onderzoek is gekeken naar de omzet die samenhangt met het Escher Museum Hotel. Het gaat hierbij niet uitsluitend om de omzet die door het Escher Museum Hotel zelf wordt gegenereerd. Wanneer bezoekers voor- of na hun bezoek ook nog uitgaven doen in Den Haag of omgeving, worden deze ook meegenomen. Tegelijkertijd met het openen van een Escher Museum Hotel in het huidige gebouw van de Amerikaanse ambassade, wordt een nieuwe museale collectie geopend in het vrijkomende Paleis Lange Voorhout. Om een volledig beeld te krijgen van de economische impact van het openen van het Escher Museum Hotel, wordt tevens het effect meegenomen dat wordt gegenereerd door een nieuwe culturele invulling van het Paleis Lange Voorhout. Om te berekenen wat een euro omzet oplevert aan toegevoegde waarde wordt de input-output tabel via een wiskundige techniek omgevormd tot zogeheten multipliers. Een multiplier geeft aan hoeveel vraag er in alle sectoren gegenereerd wordt, als de vraag in een sector met 1 toeneemt. In de onderstaande toelichting wordt een verduidelijking gegeven van het begrip multipliers. Toelichting multipliers Doordat de inwoner kleding koopt bij de winkelier, heeft de winkelier onder andere een pand, personeel, meubilair en kleding nodig. Maar ook de leveranciers van de winkelier hebben weer huisvesting, apparatuur en katoen en arbeid nodig om bijvoorbeeld de kleding te kunnen leveren. Door het gebruik van de input-output tabel kan in euro s worden uitgedrukt hoeveel invloed de vraag naar een setje kleding op alle sectoren in totaal heeft. Stel: de toerist moet 150,- afrekenen voor zijn setje kleding en paar schoenen. Via de input-output tabel hebben we een multiplier van 2,5 berekend voor de sector detailhandel. Door de 150,- te vermenigvuldigen met de multiplier van 2,5 komen we op een totaal effect van 375,-. De vraag naar een setje kleding en een paar schoenen ter waarde van 150,-, leidt tot een de totale vraag in alle sectoren met een waarde van 375,-. Dat lijkt op eerste oogopslag niet realistisch, maar niets is minder waar. De winkelier mag dan aan omzet slechts 150,- genereren, de toegevoegde waarde is voor het grootste deel in de keten ervoor (groothandel, logistiek, textielverwerker) gegenereerd Output van de analyse: toegevoegde waarde De uitkomst van de voorliggende input-output analyse is (1) de toegevoegde waarde van het Escher Museum Hotel in euro s en (2) de werkgelegenheid die hierdoor gegenereerd wordt in fulltime equivalent (fte). Toegevoegde waarde is de omzet min de kosten gemaakt door inkoop in andere sectoren. De totale toegevoegde waarde en gegenereerde werkgelegenheid is opgebouwd uit drie deeleffecten: een direct effect, een indirect effect en een afgeleid effect. In het onderstaande kader worden deze effecten toegelicht. Toelichting effecten Direct effect Een directe effect is het gevolg van omzet die gegenereerd wordt in het Escher Museum Hotel dan wel in sectoren daar buiten door bezoekers van het Escher Museum Hotel. Indirect effect Een indirect effect is het gevolg van uitgaven door leveranciers aan organisaties die onderhavig zijn aan het hierboven genoemde directe effect. Afgeleid effect Het afgeleide effect is het gevolg van uitgaven door leveranciers in de tweede lijn aan organisaties die onderhavig zijn aan het hierboven genoemde indirecte effect. Daarnaast wordt in het afgeleide effect de bestedingen meegenomen van het personeel van directe, indirecte en afgeleide leveranciers. De economische impact van het Escher Museum Hotel 4

6 De effecten worden berekend met eerder genoemde multipliers. Voor iedere sector worden dus drie multipliers berekend; één voor ieder effect. Om de omzet van het Escher Museum Hotel te kunnen gebruiken voor de berekening van de toegevoegde waarde, wordt per sector het aandeel toegevoegde waarde ten opzichte van de totale omzet in die sector bepaald in de input-output tabel. Door de omzet van het Escher Museum Hotel te vermenigvuldigen met het aandeel toegevoegde waarde in de sector kunst en cultuur, kunnen vervolgens de drie effecten worden berekend. Om naast de toegevoegde waarde ook inzicht te krijgen in de gegenereerde werkgelegenheid, wordt voor elke sector bepaald hoeveel omzet er wordt gegenereerd per baan. Door de omzet van het Escher Museum Hotel vervolgens te delen door de omzet per baan in de sector kunst en cultuur, wordt de verwachte werkgelegenheid van het Escher Museum Hotel berekend. Door het aantal banen te delen door een vaste banen-fte ratio van 1² / ³ kunnen ook de drie effecten voor de werkgelegenheid worden bepaald. 1.3 Berekening toegevoegde waarde Om de toegevoegde waarde van het Escher Museum Hotel te berekenen volgens de in paragraaf 1.2 beschreven methodiek is een aantal stappen doorlopen Stap 1: bepalen van de omzet Het startpunt van de berekening is de geschatte omzet die aan het Escher Museum Hotel toegerekend kan worden. In het onderstaande overzicht wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende bezoekerssegmenten. Bezoekerssegmenten (1) Bezoekers komen primair voor het Escher Museum Hotel of het Paleis Lange Voorhout en doen geen verdere uitgaven in Den Haag en omgeving Entrée Café Shop (2) Bezoekers komen voor het Escher Museum Hotel of het Paleis Lange Voorhout naar Den Haag en geven ook in de omgeving geld uit Entrée Café Shop Vervoer Overnachting Horeca Winkelen Overig In het eerste segment genereren bezoekers uitsluitend omzet in het Escher Museum Hotel zelf: 1. Omzet uit entreegelden 2. Omzet uit verkoop in de Shop 3. Omzet uit verkoop in het Café In het tweede segment wordt naast de omzet in het Escher Museum Hotel, door bezoekers ook geld uitgegeven in Den Haag en omgeving. Hierbij valt te denken aan lunch of diner, reiskosten, een hotelovernachting of het kopen van kleding. Om een realistisch beeld te krijgen van de economische impact van het Escher Museum Hotel moeten ook deze externe uitgaven meegenomen worden. De economische impact van het Escher Museum Hotel 5

7 Om de uitgaven van Escher Museum Hotel-bezoekers in de omgeving van Den Haag in kaart te brengen, zijn bezoekers ingedeeld in vier groepen: 1. Dag-bezoekers uit Nederland 2. Verblijfsbezoekers uit Nederland 3. Dag-bezoekers uit het buitenland (BU) 4. Verblijfsbezoekers uit het buitenland (BU) Voor iedere groep zijn de gemiddelde uitgaven van de Escher Museum Hotel-bezoekers in Den Haag en omgeving bepaald (BEA 2013). Deze zijn exclusief de uitgaven in het Escher Museum Hotel zelf. Een belangrijk aandachtspunt bij dit type onderzoek, waar naast interne ook externe uitgaven worden meegenomen, is overschatting van het uiteindelijke effect doordat de externe bestedingen in te grote mate worden toegerekend. Vanuit die optiek is er zeer terughoudend omgegaan met het bepalen van de externe uitgaven per bezoeker. NL BU Dag-bezoeker Verblijfsbezoeker Nadat de bestedingen van Escher Museum Hotel-bezoekers zowel binnen als buiten het Escher Museum Hotel in kaart zijn gebracht, moet antwoord gegeven worden op de vraag in welke mate deze bestedingen aan het Escher Museum Hotel toe te rekenen zijn. Sommige bezoekers komen primair voor het Escher Museum Hotel en lunchen na afloop van hun bezoek in de stad, andere bezoekers kiezen voor een dagje Den Haag en gaan en passant ook even langs het Escher Museum Hotel. Door alle bestedingen in de omgeving van Den Haag voor de volle 100% toe te rekenen aan het Escher Museum Hotel zou een forse overschatting van de toegevoegde waarde van het Escher Museum Hotel ontstaan. Om een realistisch en eerlijk beeld te krijgen is daarom per bezoekersgroep een zogeheten attributiepercentage bepaald. Dit attributiepercentage geeft dát aandeel van de uitgaven weer, dat per bezoekersgroep aan het Escher Museum Hotel kan worden toegeschreven. Het attributiepercentage is voor ieder type bezoeker vastgesteld op 24%. Dit attributiepercentage ligt in lijn met het aandeel van culturele bezoekers in Den Haag dat het Escher Museum Hotel verwacht te trekken. Vanwege het unieke karakter van het Escher Museum Hotel waarbij bezoekers tevens kunnen overnachten, is het attributiepercentage voor een deel van de verblijfsbezoekers aangepast naar 45% 1. De economische activiteit van de overnachting valt voor deze groep namelijk binnen het Escher Museum Hotel zelf en niet ergens in Den Haag. Hierdoor is voor deze overnachtende bezoekers een hoger attributiepercentage gerechtvaardigd om onderschatting van de totale economische impact te voorkomen. Door het optellen van de omzet van het Escher Museum Hotel en de bestedingen van Escher Museum Hotel-bezoekers in Den Haag en omgeving worden de totale bestedingen voor de berekening van de toegevoegde waarde in kaart gebracht. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met de exploitatie van het Paleis Lange Voorhout met een nieuwe culturele invulling. 1 Zie appendix Berekening attributie hotelexploitatie voor een toelichting op dit percentage De economische impact van het Escher Museum Hotel 6

8 1.3.1 Stap 2: toerekenen omzet over sectoren In deze stap van de analyse worden de omzet en de bestedingen toegerekend aan de sectoren waar de economische impact daadwerkelijk plaatsvindt. Doordat per sector de berekende multipliers verschillen, hangt de totale economische impact sterk samen met de toerekenen van de omzet aan de sectoren. Vanzelfsprekend komt een groot deel van de omzet van het Escher Museum Hotel terecht in de sector kunst en cultuur. Voor de economische impactanalyse van het Escher Museum Hotel zijn zowel de uitgaven binnen en buiten het Escher Museum Hotel als de uitgaven binnen en buiten het Paleis Lange Voorhout aan de volgende sectoren toegerekend: Kunst en cultuur Detailhandel Restaurants en cafés Logiesverstrekkingen Vervoer over land Na het verdelen van de totale bestedingen over bovenstaande vijf sectoren, kan met behulp van het aandeel toegevoegde waarde per sector en de drie multipliers - voor het directe, indirecte en afgeleide effect de toegevoegde waarde van het Escher Museum Hotel berekend worden. De economische impact van het Escher Museum Hotel 7

9 2. Resultaten 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van dit onderzoek besproken. Hierbij wordt aandacht besteed aan een drietal scenario s waarvoor de economische impact is doorgerekend. 2.1 Resultaten: structurele economische impact Het Escher Museum Hotel gaat naar verwachting bezoekers per jaar trekken. De nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout zorgt naar verwachting voor bezoekers. Gezamenlijk zorgt dit voor een jaarlijkse economische impact van 15,9 miljoen en 253 FTE. In onderstaande figuren is de opbouw van de totale economische impact en de werkgelegenheid uitgesplitst in het directe, indirecte en afgeleid effect. De economische impact van het Escher Museum Hotel in miljoenen euro's 15,9 De impact van het Escher Museum Hotel op de werkgelegenheid in fte 253 7,06 3,50 5,36 Totaal effect Direct Indirect Afgeleid Totaal effect Direct Indirect Afgeleid 2.2 Resultaten: de toegevoegde waarde uitgesplitst De berekende economische impact van 15,9 miljoen en 253 FTE is toe te wijzen aan drie economische activiteiten: 1. De exploitatie van het museumdeel van het Escher Museum Hotel 2. De exploitatie van het hoteldeel van het Escher Museum Hotel 3. De exploitatie van de nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout In onderstaande figuur is te zien dat de exploitatie van het museumdeel van het Escher Museum een economische impact heeft van 11,0 miljoen en 174 FTE per jaar. De exploitatie van het hotel voegt hier nog 2,3 miljoen en 39 FTE aan toe. De nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout zorgt naar verwachting voor een economische impact van 2,6 miljoen en 40 FTE. De economische impact van het Escher Museum Hotel in miljoenen euro's De economische impact van het Escher Museum Hotel in fte 15, ,0 174 Totaal effect Escher Museum 2,3 Escher Hotel 2,6 Paleis Totaal effect Escher Museum 39 Escher Hotel 40 Paleis De economische impact van het Escher Museum Hotel 8

10 2.3 Resultaten: de toegevoegde waarde van hotelexploitatie Wanneer het gebouw van de Amerikaanse ambassade enkel wordt ingezet voor hotelexploitatie, wordt een toegevoegde waarde van 3,5 miljoen en 82 FTE werkgelegenheid gegenereerd. Hierbij wordt uitgegaan van een exploitatie van 120 kamers die gemiddeld 106 per nacht kosten en voor 67,8% bezet zijn (ANP 2014, Hospitality Management 2014). Doordat in de voorgaande optie synergie optreedt tussen de exploitatie van het museum en het hotel, ligt de toegevoegde waarde ervan ten opzichte van enkel een hotelexploitatie aanzienlijk hoger. De economische impact van puur hotelexploitatie in miljoenen euro's 3,5 1,7 0,8 1,1 Totaal effect Direct Indirect Afgeleid De impact van puur werkgelegenheid op de werkgelegenheid in fte Totaal effect Direct Indirect Afgeleid In bovenstaande figuren is de opbouw van de totale economische impact en de werkgelegenheid uitgesplitst in het directe, indirecte en afgeleide effect. Doordat het lastig is om een correcte inschatting te maken van de bezettingsgraad zijn twee aanvullende scenario s doorgerekend. Bij een tegenvallende bezettingsgraad van 62,5% is de economische impact 3,2 miljoen en 75 FTE werkgelegenheid. Bij een meevallende bezettingsgraad van 70% bedraagt de economische impact 3,6 miljoen en 84 FTE werkgelegenheid. De economische impact van het Escher Museum Hotel 9

11 2.3 Gevoeligheidsanalyse: een drietal scenario s Om te waken voor een over- of onderschatting van de economische impact door hogere of lagere bezoekersaantallen in de komende jaren, is een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. In de gevoeligheidsanalyse zijn op drie parameters gevoeligheden toegepast, namelijk de bezoekersaantallen van het Escher Museum Hotel en het Paleis Lange Voorhout, de verhouding tussen Nederlandse en buitenlandse bezoekers, de gemiddelde bezettingsgraad van het hoteldeel van het Escher Museum Hotel, de attributiepercentages van de uitgaven in Den Haag en het gemiddeld aantal personen per nacht in het Escher Museum Hotel. In totaal zijn drie scenario s onderzocht. In onderstaand overzicht is een toelichting te vinden op de drie doorgerekende scenario s die zijn onderzocht (Escher Museum Hotel 2015, Deloitte 2015). Toelichting scenario s Scenario 1 Pessimistisch Scenario 2 Verwacht Scenario 3 Optimistisch Bezoekers Escher Museum Bezoekers het Paleis Lange Voorhout Bezettingsgraad Escher Hotel 62,5% 67,8% 70% Aandeel bezoekers uit het buitenland 40% 50% 60% Attributiepercentage Escher Museum / het Paleis Lange Voorhout 16% / 8% 24% / 12% 32% / 16% Aantal personen per overnachting per kamer 1 1,5 2 Toegevoegde waarde 10,3 miljoen 15,9 miljoen 161 FTE 253 FTE 24,4 miljoen 392 FTE De economische impact van het Escher Museum Hotel 10

12 3. Uitstralingseffecten 3.1 Inleiding Naast (in)directe en afgeleide economische impact die door economische activiteiten worden gegenereerd treden er bij investeringen in culturele voorzieningen regelmatig uitstralingseffecten op. Dergelijke effecten treden op als gevolg van uitstraling op de omgeving, direct en indirect. Een uitstralingseffect kan optreden in diverse vormen. Internationaal onderzoek van Frost-Kumpf (1998) laat zien dat de impact van culturele clusters op een achttal manieren tot uiting kan komen: 1. Een meer bruisende stad 2. Een toename van werkgelegenheid 3. Het aantrekken van toeristen 4. Toename van economische activiteit in de omgeving 5. Het verhogen van de vastgoedwaarde in de omgeving 6. Het verhogen van belastinginkomsten 7. Het aantrekken van hoogopgeleide medewerkers 8. Het bijdragen aan een creatieve en innovatieve omgeving Door het unieke karakter van het Escher Museum Hotel, alsook het openen van een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout, wordt het cultureel-historisch cluster in het gebied versterkt. Dit biedt kansen om het gebied ook internationaal te branden als een Museumkwartier. Een economische impactstudie houdt in principe rekening met een gelijkblijvende totale bezoekersstroom naar een stad Bij een gelijkblijvend toeristisch aanbod. Met andere woorden, er komen geen bezoekers speciaal naar Den Haag voor de bestaande collectie Escher in het Paleis. De praktijk leert echter dat nieuw toeristisch aanbod, in dit geval cultureel aanbod ertoe leidt dat de totale bezoekersstroom naar een stad toeneemt en bovendien, dat bestaande instellingen hiervan tevens profiteren. Dit is wat we een uitstralingseffect noemen. Naast het omschreven bezoekerseffect is er in verschillende studies aangetoond dat culturele instellingen, meer specifiek musea, een positief uitstralingseffect hebben op de waarde van woningen in de nabijheid. Tot slot kan worden vermeld dat musea een positief effect hebben op de aantrekkelijkheid als vestigingsplaats voor bedrijven van internationaal allure en hoger opgeleiden. 3.2 Uitstralingseffect 1: meer bezoekers door versterken cluster Door de combinatie van de unieke belevenis in het Escher Museum Hotel en het openen van een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout krijgt de cultuurexpositie in de binnenstad van Den Haag een substantiële opleving. Door een extra museale collectie toe te voegen en de vestiging van een Escher Museum Hotel, trekt Den Haag meer cultuurliefhebbers (hoger bezoekersaantal). Dit is een netto-groei van de bezoekersgroep, met andere woorden, deze bezoekers zouden anders niet naar Den Haag gekomen zijn. Daarnaast is het ook mogelijk dat de bezoekers die toch al naar Den Haag kwamen, nu meer tijd en geld besteden in de sector kunst en cultuur. Hiermee wordt het segment bezoekers dus hoger. Met behulp van de input-output tabel is het mogelijk de economische impact van bovenstaande effecten door te rekenen. Ook hier is een drietal scenario s doorgerekend. In onderstaande tabel is te zien dat in het meest verwachte scenario het bezoekersaantal stijgt met cultuurliefhebbers. De hiermee gepaard gaande economische impact bedraagt 2,9 miljoen en 47 FTE per jaar. In het pessimistische scenario wordt een toegevoegde waarde gecreëerd. Van 0,7 miljoen en 12 FTE per jaar. In het optimistische scenario waarin meer bezoekers de binnenstad van Den Haag bezoeken, wordt een economische impact verwacht van 5,8 miljoen en 96 FTE. Hiernaast blijkt uit onderzoek wat momenteel in opdracht van de gemeente Den Haag wordt verricht dat bijzondere hotelconcepten kunnen leiden tot grotere penetratiegraden van de betreffende hotels binnen hun concurrerende markten. Ook leiden bijzondere hotelconcepten tot overnachtingen van De economische impact van het Escher Museum Hotel 11

13 gasten die zonder de aanwezigheid van die hotels de plaatsen waarin die hotels zijn gelegen niet zouden hebben aangedaan. In beide gevallen heeft dit een positieve uitwerking op de bezettingsgraden van die hotels als gevolg (Gemeente Den Haag, 2015). Toelichting scenario s Scenario 1 Pessimistisch Scenario 2 Verwacht Scenario 3 Optimistisch Extra bezoekers Aandeel bezoekers uit het buitenland 50% 50% 60% Toegevoegde waarde 0,7 miljoen 12 FTE 2,9 miljoen 47 FTE 5,8 miljoen 96 FTE 3.3 Uitstralingseffect 2: positief effect op woningwaarde Naast het aantrekken van meer bezoekers uit een hoger segment, is het ook mogelijk dat de gemiddelde waarde van het vastgoed in de nabije omgeving van het Escher Museum Hotel toeneemt. In een recente maatschappelijke kosten en baten analyse (MKBA) voor de versterking van het Cultuurforum Spui is uitgegaan van een gemiddelde stijging van de woningwaarde van 1,7% van alle huizen binnen 1 kilometer van het Spui (Decisio, 2010). In een straal van 1 kilometer van het gebouw van de Amerikaanse ambassade liggen woningen met een gemiddelde waarde van (Den Haag 2015). Rekenend met een conservatieve gemiddelde waardestijging van 1,0% zorgt dit voor een gemiddelde waardevermeerdering van bijna en 28,1 miljoen euro in totaal. Uitgaande van een periode van 10 jaar waarin deze waardevermeerdering opgebouwd wordt, is dit 2,8 miljoen per jaar. Wanneer de waardevermeerdering netto contact gemaakt wordt is de waardevermeerdering gemiddeld 2,0 miljoen per jaar. Een deel hiervan zal via de WOZ-belasting ook bij de gemeente Den Haag terecht komen. 3.4 Uitstralingseffect 3: Verbetering vestigingsklimaat Het lijkt plausibel dat de versterking van het museale cluster in de Historische Kern van de binnenstad zorgt voor een verbetering van het vestigingsklimaat, voor internationale bedrijven, detailhandel en horeca en hoger opgeleiden. Het onderzoek van Frost-Kumpf (1998) laat zien dat dit één van de manieren is waarop uitstralingseffecten zich manifesteren. Onderzoek binnen Nederland biedt aanknopingspunten voor het bestaan van deze relatie tussen culturele activiteit en bovenstaande uitstralingseffecten, maar laat tevens zien dat deze relatie niet eenduidig is (Marlet & Poort, 2005). De economische impact van het Escher Museum Hotel 12

14 4. Totale economische impact De economische impact van het Escher Museum Hotel bedraagt jaarlijkse 15,9 miljoen euro aan toegevoegde waarde en verzorgt een werkgelegenheid van 253 FTE. Hieraan ligt de exploitatie van het Escher museum, het Escher hotel en een nieuwe museale collectie in het Paleis Lange Voorhout ten grondslag. Wanneer het gebouw van de Amerikaanse ambassade enkel wordt ingezet als museum voor de Escher collectie, is de toegevoegde waarde 11,0 miljoen per jaar met een werkgelegenheid van 174 FTE. Wanneer tevens in het Paleis Lange Voorhout een nieuwe museale collectie wordt geopend, leidt dit tot een toename van de toegevoegde waarde met 2,6 miljoen en 40 FTE. De hotelexploitatie voegt hier jaarlijks nog eens 2,3 miljoen en 39 FTE aan toe. Wanneer wordt gekozen voor enkel hotelexploitatie bedraagt de toegevoegde waarde jaarlijks 3,5 miljoen en 82 FTE. Naast (in)directe en afgeleide economische impact die door economische activiteiten worden gegenereerd treden er bij investeringen in culturele voorzieningen regelmatig uitstralingseffecten op. Het eerste uitstalingseffect in voorliggend onderzoek is het aantrekken van meer bezoekers. De economische activiteit die hiermee gepaard gaat wordt geschat op 2,9 miljoen aan toegevoegde waarde en 47 FTE per jaar. Het tweede uitstralingseffect is een positieve invloed op de waarde van het vastgoed in de omgeving van het Escher Museum Hotel. De economische activiteit die hiermee gepaard gaat wordt geschat op 2,0 miljoen per jaar. Alles overwegend lijkt de keuze voor een museum-hotelcombinatie te leiden tot significante en substantiële versterking van de lokale en regionale economie. Bovendien is het plausibel dat de omgeving profiteert door de uitstraling van een sterker museaal cluster in de stad Den Haag. Een investering in toerisme is goed voor de stad Den Haag, en wel in de volle breedte. De economische impact van het Escher Museum Hotel 13

15 Appendices Berekening attributie hotelexploitatie Berekening multipliers De economische impact van het Escher Museum Hotel 14

16 Berekening attributie hotelexploitatie Het Escher Museum Hotel heeft een unieke combinatie van een cultuurervaring met een Escher tentoonstelling en een hotelervaring in dito stijl in de binnenstad van Den Haag. Om naast de museumfunctie ook de effecten van de hotelexploitatie mee te nemen de economische impactanalyse van het Escher Museum Hotel zijn de volgende stappen gehanteerd. 1. Het Escher Museum Hotel krijgt naar verwachting 113 kamers bestemd voor overnachting 2. Met een gemiddeld bezettingspercentage van hotels in Den Haag van 67,8% komt dit neer op bijna overnachtingen per jaar, uitgaande van 1 persoon per kamer (Hospitality Management 2014) Van deze personen wordt de aanname gedaan dat zij 1 nacht specifiek voor het Escher Museum Hotel komen, resulterend in een attributiepercentage van 100% van deze overnachting. De overige uitgaven tijdens het verblijf worden niet aan het Escher Museum Hotel toegerekend Uitgaande van een gemiddelde verblijfsduur van 2,2 dagen per verblijfsbezoeker (BEA 2013), komt het gemiddelde attributiepercentage van deze bezoekers op 45% (= 1 / 2,2). Voor een deel van de verblijfsbezoekers wordt het attributiepercentage dus verhoogd naar 45%, als gevolg van de combinatie van museum en hotel. Hiermee wordt vervolgens de economische impact van het Escher Museum Hotel bepaald. 2 In dit onderzoek worden meerdere scenario s doorgerekend, hierbij worden naast een bezetting van 67,8% ook de bezettingspercentages van 62,5% en 70% aangehouden 3 Hierbij wordt uitgegaan van 1 persoon per kamer per nacht, waarbij in de scenario-analyse ook de effecten van 1,5 en 2 personen per kamer per nacht worden doorgerekend. De economische impact van het Escher Museum Hotel 15

17 Berekening multipliers Deze input output analyse is een lineair model om vraag- en aanbodrelaties tussen sectoren in kaart te brengen. De belangrijkste achterliggende gedachte is dat de groei in een sector de vraag in andere sectoren doet toenemen en daarmee groei realiseert. Deze groei veroorzaakt zelf ook weer voor een toename van de vraag in andere sectoren. Dit effect is niet oneindig, maar neemt af gradueel af tot nul. Input-output analyses worden voornamelijk ingezet om de economische impact te berekenen van (publieke) investeringen. Daarnaast wordt het gebruikt om key en focus industrieën te identificeren. Variabelen A: Input-output matrix: de rijen vertegenwoordigen het aanbod van goederen en diensten en de kolommen vertegenwoordigen het gebruik. De kolommen zijn genormaliseerd door de waarden te delen door de totale productie. t: Vector die de totale productie per sector bevat y: Vector die het totale aanbod per sector bevat I: Eenheidsmatrix Formules Het aanbod van toeleveranciers (A t) plus het totale aanbod (y), resulteert in de totale productie (t) A t + y = t Deze functie kan herschreven worden tot: y = (I A) t (I - A) 1 y = t (I A) -1 wordt de zogeheten Leontif-inverse genoemd. Deze functie kan ook geschreven worden als een oneindige som. Conceptueel geeft deze oneindige som de stappen in de economie weer: (I A) 1 = I + A + A 2 + A 3 + Multipliers De sommatie van de cellen in een kolom van de Leontif-inverse resulteert in de output multipliers per sector. Deze kunnen worden vermenigvuldigd met de output van de industrie wat resulteert in de indirecte of afgeleide output: 1. De multiplier voor het indirecte effect kan worden berekend met alleen het aanbod van de toeleveranciers en de vraag van de sectoren 2. De multiplier voor het afgeleide effect kan worden berekend met het aanbod van toeleveranciers en de vraag van de sectoren, gecombineerd met salarissen en huishouduitgaven. Het bepalen van de multipliers voor de werkgelegenheid vraagt een extra stap. De werkgelegenheid per sector is genormaliseerd in een vector door de werkgelegenheid in een sector te delen door de totale output in die sector. Het vermenigvuldigen van deze vector met de Leontif-inverse geeft een tweede vector. Door beide vectoren op elkaar te delen kan de multiplier voor werkgelegenheid worden bepaald. Deze methode kan ook gebruikt worden voor het BBP of andere multipliers. De economische impact van het Escher Museum Hotel 16

18 Referenties en bronverwijzing 1. ANP, Prijs hotelovernachting Den Haag, zoals benaderd via 2. BEA, Kanskaart Toerisme Den Haag. Economisch belang, toekomstpotentie & effectoptimalisatieplan 3. CBS Statline, Input-outputtabel Decisio, MKBA Internationaal Cultuurforum Spui: Maatschappelijke kosten en baten in beeld. Eindrapport deel I: bevindingen en conclusies 5. Deloitte, Analyse toegevoegde waarde Escher Museum Hotel 6. Den Haag, Cijfers (financiële) administratie 2014 en Escher Museum Hotel, Cijfers financiële administratie 2014 en Frost-Kumpf, H. A., Cultural Districts: The Arts as a Strategy for Revitalizing our Cities. USA: Americans for the Arts 9. Marlet (Stichting Atlas voor gemeenten) & Poort (SEO Economisch onderzoek), Cultuur en creativiteit naar waarde geschat De economische impact van het Escher Museum Hotel 17

19 Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee ( DTTL ), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as Deloitte Global ) does not provide services to clients. Please see for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax and related services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories, Deloitte brings world-class capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte s more than 210,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the Deloitte network ) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. No entity in the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication Deloitte The Netherlands