Elementen. Gaston Bachelard ( ) Edmund Husserl De Crisis van de Europese Wetenschappen (1935)

Transcriptie

1 Edmund Husserl De Crisis van de Europese Wetenschappen (1935) Wetenschap & Literatuur Tweede Bijeenkomst 10 mei 2006 Gaston Bachelard ( ) Elementen Aarde Water Lucht Vuur Geborgenheid; opsluiting Diepte, monsters Hoogte, vrijheid, val Energie, zuivering 1

2 2

3 Icarus-Complex De explosie Natuurkunde Onzichtbare straling Geneeskunde De epidemie Wiskunde Het astronomisch getal Geologie De catastrofe Paleontologie Het paleontologische monster Moleculaire biologie Het genetisch gemodificeerde monster Archeologie De verdwenen beschaving Ichtyologie De reuzeninktvis Oceanografie De trog Sociologie De massa Informatica Het netwerk Astronomie Het oneindige niets; buitenaards leven Mechanica De giganteske machine 3

4 Habe nun, ach! Philosophie, Juristerei und Medizin, Und leider auch Theologie Durchaus studiert, mit heiβem Bemühn. Da steh ich nun, ich armer Tor! Und bin so klug als wie zuvor; Heiβe Magister, heiβe Doktor gar Und sehe, daβ wir nichts wissen können! Weh! Steck ich in dem Kerker noch? Verfluchtes dumpfes Mauerloch, Wo selbst das liebe Himmelslicht Trüb durch gemalte Scheiben bricht! Beschränkt mit diesem Bücherhauf. Etc. Jules Verne ( ) Jules Verne ( ) 4

5 Thema s Tijdgenoten Tolstoi & Ibsen Jules Verne ( ) Henrik Ibsen ( ) Leo Tolstoi ( ) 19 e eeuw Gouden Eeuw van de roman De psychologische roman Anna Karenina (1878) De vrouw van de zee (1888) 5

6 De vrouw van de zee (1888) Wetenschapsfilosofie Titel Jaar Wetenschapsgebied Wetenschapsgebied Cinq semaines en ballon Voyage au centre de la terre De la terre à la lune Voyages et aventures du capitaine Hatteras Les enfants du capitaine Grant Pneumatica (aërodynamica) Cryptologie Ballistiek Scheepsbouw Geografie Geografie Paleontologie, speleologie Selenografie Meteorologie Natuurlijke historie, antropologie Ballistiek Vingt mille lieues sous les mers 1869 Elektrofysica Zoölogie, archeologie Autour de la lune 1870 Ballistiek Selenografie Une ville flottante Aventures de trois Russes et de trois Anglais Une fantaisie du docteur Ox Le tour du monde en quatrevingts jours Les cinq cents millions de la Bégum Matthias Sandorf Psychologie Psychotherapie Geodesie Fysiologie Tijdmeting Wapenindustrie Criminologie Robur-le-Conquérant 1886 Aërodynamica Claudius Bombarnac 1892 Journalistiek Face au drapeau 1896 Wapenindustrie Le village aérien 1901 Ethologie Antropologie La chasse au météore 1908 Fysica Astronomie Le secret de Wilhelm Storitz 1910 Alchimie Selenografie Nautilus 6

7 Titel Jaar Wetenschapsgebied Wetenschapsgebied Cinq semaines en ballon Voyage au centre de la terre De la terre à la lune Voyages et aventures du capitaine Hatteras Les enfants du capitaine Grant Vingt mille lieues sous les mers Autour de la lune Une ville flottante Aventures de trois Russes et de trois Anglais Une fantaisie du docteur Ox Le tour du monde en quatrevingts jours Les cinq cents millions de la Bégum Matthias Sandorf Robur-le-Conquérant Claudius Bombarnac Face au drapeau Pneumatica (aërodynamica) Cryptologie, mineralogie Ballistiek Scheepsbouw Geografie Elektrofysica Ballistiek Psychologie Aërodynamica Geografie Paleontologie, speleologie Selenografie Meteorologie Natuurlijke historie, antropologie Zoölogie, archeologie Selenografie Psychotherapie Geodesie Fysiologie Tijdmeting Wapenindustrie Criminologie Journalistiek Wapenindustrie Le village aérien 1901 Ethologie Antropologie La chasse au météore 1908 Fysica Astronomie Le secret de Wilhelm Storitz 1910 Alchimie Titel Jaar Machine Experiment Experiment épreuve expérience tentative Proefneming Van welke reeks proefnemingen zijn wij genoodzaakt deel uit te maken?, verzuchten zij Cing semaines en ballon De la terre à la lune Voyages et aventures du capitaine Hatteras Vingt mille lieues sous les mers Une fantaisie du docteur Ox Le tour du monde en quatrevingts jours L île mystérieuse Les Indes noires L école des Robinsons L étoile du sud. Le pays des diamants Robur-le-Conquérant Sans dessus dessous L île à hélice L invasion de la mer La chasse au météore Les naufragés du "Jonathan" Luchtballon Superkanon, maanbolide Schip Onderzeeboot Netwerk Stoomtrein, stoomboot Luchtballon (Robinsonade) Mijnlamp Stoomboot (Robinsonade) [Hoofdstuk 8: De grote proef ] Superhelikopter Superkanon Varende stad Hydrotechniek Black box Natuurlijk experiment tentative, bezetting Ze brachten hun tijd met experimenteren door De Noordpool als openluchtlaboratorium Mobiel observatorium 2 experimenten (misleiding van proefpersonen) Tijdmeting Proefpersonen Psychologisch experiment Pedagogisch experiment Kunstmatige diamant Experimenten: Zwaarder dan lucht vs. Lichter dan lucht Follow-up Sociale psychologie Geografisch experiment Astronomie wordt experimentele wetenschap Politicologisch experiment 7

8 Luchtballon Nautilus Machine Machine 8

9 Maître du monde Chateau au Carpathes Machine als hoofdpersoon Machines ontsluiten nieuwe dimensies voor menselijke mobiliteit Machine als product en als mogelijkheidsvoorwaarde van wetenschap De wetenschapper als held Wetenschap en technologie veranderen de wereld Romans waarin de machine afwezig is Uiteindelijk blijft de natuur almachtig Landschap zonder machine Le pays des fourrures (1873) L île mystérieuse (1874) L archipel en feu (1884) Un drame en Livonie (1904) La phare au bout du monde (1905) Le volcan d or (1906) Les naufragés du "Jonathan" (1909) "une tentative scientifique sans précedent dans les annales de la science" 9

10 Ils passaient leur temps à faire des expériences Titel Cinq semaines en ballon De la terre à la lune Voyages et aventures du capitaine Hatteras Vingt mille lieues sous les mers Une fantaisie du docteur Ox Le tour du monde en quatrevingts jours L île mystérieuse Jaar Machine 1863 Luchtballon 1865 Superkanon, maanbolide [ épreuve, expérience ] 1866 Schip 1869 Onderzeeboot 1872 Netwerk Stoomtrein, stoomboot Luchtballon (Robinsonade) Experiment tentative, bezetting Ze brachten hun tijd met experimenteren door De Noordpool als openluchtlaboratorium Mobiel observatorium 2 experimenten (misleiding van proefpersonen) Tijdmeting Proefpersoon Les Indes noires 1877 Mijnlamp Psychologisch experiment L école des Robinsons 1882 Stoomboot (Robinsonade) Pedagogisch experiment L étoile du sud. Le pays des diamants 1884 [Hoofdstuk 8: De grote proef ] Kunstmatige diamant Robur-le-Conquérant Sans dessus dessous Superhelikopter Superkanon Experimenten: Zwaarder dan lucht vs. Lichter dan lucht Follow-up L île à hélice 1895 Varende stad Sociale psychologie L invasion de la mer La chasse au météore Les naufragés du "Jonathan" Hydrotechniek Black box Natuurlijk experiment Geografisch experiment Astronomie wordt experimentele wetenschap Politicologisch experiment Regressie Le Chancellor (1875) Michel Strogoff (1876) Kéraban-le-têtu (1883) 10

11 Titel Jaar Stad / Metropool Wildernis Cing semaines en ballon 1863 Londen Afrika Voyage au centre de la terre 1864 Hamburg IJsland De la terre à la lune Voyages et aventures du capitaine Hatteras Les enfants du capitaine Grant Baltimore Liverpool Glasgow Florida Noordpool Zuid-Amerika, Australië, N-Z Vingt mille lieues sous les mers 1869 New York Oceanen Une ville flottante Aventures de trois Russes et de trois Anglais Le tour du monde en quatre-vingt jours Liverpool Londen Londen Niagara Falls Zuidelijk Afrika India L île mystérieuse 1874 Richmond Stille Zuidzee Michel Strogoff 1876 Moskou Siberië Les Indes noires 1877 Edinburgh Onderaards gebied Cinq cents millions de la Bégum 1879 Brighton Noord-Amerika Aventures d un Chinois en Chine 1879 Kanton China L école des Robinsons 1882 San Fransisco Pacific Rayon vert 1882 Glasgow Schotse eilanden Robur-le-Conquérant 1886 Philadelphia Luchtruim Nord contre Sud 1887 Jacksonville Everglades Sphinx 1897 Zuidpool Mission Barsac 1919 Londen Sahara Mobiliteit & Opsluiting 11

12 Mobiliteit & Opsluiting Het niets Deze uitgestrekte woestijn maakte hem angstig. Hij was het middelpunt van een oneindig grote cirkel, dat is: niets! [Ballon] Kale vlakten, die nooit door enig levend wezen bezocht schenen te worden, strekten zich eindeloos ver uit [Hatteras] Het niets Binnen weinig dagen was het aanzien van Kaap Bathurst en haar omgeving geheel veranderd. Niets is verhevener dan die verovering door het winterseizoen, die inbezitname der hoognoordelijke streken door de winterkou. Het landschap was niet langer herkenbaar. De hele landstreek had een gedaantewisseling ondergaan, er was een nieuw land geboren, uitdrukking ener grootse treurigheid. Er was geen zee meer, geen grond meer, er restten slechts vage en verwarde omtrekken [Fourrures] Het niets Ze liepen nu door een verlaten vlakte waar geen boom en geen heuvel de eentonigheid brak [Strogoff] Geen enkel levend wezen bezielde deze uitgestrekte, dode eenzaamheid [Servadac] 12

13 Uitgever: Pierre Jules Hetzel De la terre à la lune L île à Helice 13

14 Jules Verne - Archetypen Algemeen: vaderarchetype, moederarchetype, etc. : de ontploffing Fysica: onzichtbare straling Mechanica: de gigantische machine Biologie: het monster Oceanografie: de afgrond Wiskunde: het astronomische getal Antropologie: missing link Archeologie: vergeten beschaving Wetenschapper: het gevaarlijke genie Filosofie: kalmte en zelfbeheersing Titel Jaar Wetenschap Archetype Drame dans les airs 1856 Pneumatica Afgrond Paris au XX siècle 1863 Machinestad Cinq semaines en ballon 1863 Pneumatica Moeder Voyage au centre de la terre 1864 Geologie Monster De la terre à la lune 1865 Ballistiek Moeder Vingt mille lieues sous les mers 1869 Diverse Monster, trog, vergeten beschaving, genie Autour de la lune 1870 Ballistiek Moeder Une ville flottante 1871 Machine Les Indes noires 1877 Mijnbouw Ontploffing; Labyrint, trog, afgrond Hector Servadac Les cinq cents millions de la Bégum Aventures Chinois en Chine Astronomie Filosofie Astronomische getal Ontploffing Matthias Sandorf 1885 Machine, hypnose Robur-le-Conquérant 1886 Machine Ile à hélice 1895 Machine Face au drapeau 1896 Ontploffing Le village aérien 1901 Antropologie Missing link Jean-Marie Cabidoulin 1901 Monster La chasse au météore 1908 Fysica Onzichtbare straling Le secret de Wilhelm Storitz 1910 Alchimie Homunculus Mission Barsac 1919 Ontploffing 14