SOLI DEO GLORIA. Oratoriumvereniging te Hoorn sinds 1919

Transcriptie

1 SOLI DEO GLORIA Oratoriumvereniging te Hoorn sinds e jaargang, nr. 1 maart 2015

2 Inhoudsopgave Van de voorzitter... 1 Bestuurszaken... 1 Kerstmarkt De column van Johan... 3 Johannes Passion... 5 Zingen is écht gezond... 6 Een wel heel korte biografie van Händel... 7 De Doorgeefpen Gedicht Het Orkest Zangkunst Het Liedboek van Johanna de Waanzinnige Agenda Lief- en leedpot Bibliotheek Opslagruimte kerstmarktspullen Mutaties ledenbestand Afzeggen voor een repetitie Op het Internet Colofon Redactie Engelenbak Dick Appel engelenbak@solideogloria-hoorn.nl Petra Tol engelenbak@solideogloria-hoorn.nl Johan de Vries engelenbak@solideogloria-hoorn.nl De Engelenbak verschijnt drie keer per jaar. Oplage 115. Het volgende nummer verschijnt 16 juni Als u kopij heeft, wilt u die dan insturen vóór 2 juni Graag per naar engelenbak@solideogloriahoorn.nl. De redactie behoudt zich het recht voor kopij in te korten of niet te plaatsen.

3 Van de voorzitter Beste koorleden, Op maandag 16 februari hebben we in de Oosterkerk afscheid genomen van ons koorlid Thea van der Linden. Zij was de dinsdag ervoor overleden in het verpleeghuis Het Hoge Hop. De laatste maanden kon ze al niet meer naar het koor komen. Door haar goede vriendin, onze secretaris Mia Faber, zijn warme woorden aan haar gewijd. Ook anderen, waaronder haar dochters, spraken met veel waardering over haar en gaven een inzicht in het leven van Thea. Veel koorleden waren bij deze bijeenkomst aanwezig. Ben en zijn beide dochters hebben dit zeer gewaardeerd. In de pauze liggen in de hal naast de koffietafel altijd wenskaarten uitgestald. Deze kaarten worden gemaakt door Agnes, de echtgenote van tenor Reinhard Höhne. Recentelijk heeft de penningmeester weer een bedrag van 100,00 ontvangen uit de verkoop van deze kaarten. Namens u allen dank ik Agnes voor haar activiteiten. Blijft u kaarten kopen, het komt goed terecht. Mededelingen van de secretaris Bestuurszaken Het bestuur heeft de geplande vergadering op maandag 24 november 2014 om gezondheidsredenen van de penningmeester moeten verzetten. Uiteindelijk is deze vergadering gehouden op donderdag 15 januari 2015 bij de voorzitter thuis. Jan Lodde Omdat er toch steeds geluiden te horen zijn dat de toegangskaarten redelijk duur zijn, is besloten om de prijzen te verlagen naar 22,00 voor vrije plaatsen en 27,00 voor besproken plaatsen. Jeugd tot 16 jaar halve prijs. De uitvoering van de Johannes Passion 2015 vindt plaats op Witte Donderdag 2 april a.s. Het is gebruikelijk dat de dinsdag er aan voorafgaand de jaarlijkse ledenvergadering wordt gehouden 1

4 omdat er dan niet wordt gerepeteerd en er om die reden hiervoor geen repetitie hoeft worden afgezegd. Maar omdat de gebruikelijke bestuursvergadering van medio februari nog moet worden ingepland en daarin ook altijd de concept jaarstukken worden besproken, is binnen het bestuur geopperd en besloten om de Ledenvergadering te houden op dinsdag 28 april Het bestuur vraagt hiervoor uw begrip! Statutair is dit verantwoord, de jaarvergadering moet hebben plaats gehad vóór 1 mei van betreffend jaar. Per bericht of per post wordt u geïnformeerd voor de definitieve datum voor de Jaar(leden)vergadering. Wel vindt er nog een korte bestuursvergadering plaats waarin het draaiboek voor de Johannes Passion zal worden besproken en verdere bestuurlijke aangelegenheden. Wanneer de volgende gewone bestuursvergadering wordt gehouden is op dit moment nog niet bekend. Een opkikker voor het koor is dat zich drie nieuwe tenoren hebben gemeld, in beginsel als projectkoorlid, but you never know! Mia Faber, secretaris Kerstmarkt 2014 Het is iedere keer weer de kunst om voor de Engelenbak een inspirerend stukje te schrijven over de kerstmarkt. Er valt natuurlijk heel veel over te schrijven, maar hoe breng je nou een beetje origineel en kort onder woorden wat een geweldige happening het weer was. Alweer ruim twee maanden geleden hielden we onze 19 de kerstmarkt. Nu ik dit stukje aan het schrijven ben komt het gevoel dat we tijdens de drie dagen hadden weer snel terug. Wat een spirit zit er toch in ons koor. Al die mensen die op welke manier dan ook meewerkten. Heel vanzelfsprekend. Al die hulp bij het sjouwen en opbouwen Partners en vrienden die meewerkten. De vrijdag waarop alle Crea-bea s zich weer van hun beste kant lieten zien, de prachtige tafels, het was weer een feest. En de zaterdag waar we dan vol verwachting en ook wel een beetje met spanning de bezoekers konden verwelkomen. Al die blije mensen die zo graag speciaal naar onze kerstmarkt komen. De sfeer was fantastisch, iedereen leek blij en vol vertrouwen. Wat een inzet, zowel van de drie meisjes van het OSG als de koorleden en de vrienden en familie van en niet te vergeten alle prettige hulp van de mensen van de Oosterkerk. Iedereen was er en deed enorm zijn of haar best. De prachtige muziek, die uit de hal kwam en van boven bij het orgel. Alle heerlijkheden die verkocht werden, de prachtige zelfgemaakte spullen en de krijgertjes de spullen die door koorleden zijn binnengebracht. Wat een bijzonder koor zijn we toch. Al die mensen die zich zo betrokken tonen en meedoen op welke manier 2

5 dan ook. Wat een inzet. Het geeft zo n gevoel van verbondenheid. Met elkaar ervoor gaan, iedereen op zijn of haar eigen wijze. En dan na al die inspanningen dat geweldige eindbedrag. Wat een opsteker voor ons koor. Jan zei het al tijdens zijn Nieuwjaarsspeech: we hebben het koor met zijn fijne repetities en de concerten en we hebben het koor met zijn kerstmarkt. En zo is het! We hebben alweer een nieuwe datum. De kerstmarkt 2015 zal op zaterdag 12 december zijn. Dat is de 20 ste kerstmarkt. Toch een soort jubileum. We denken na over hoe we daar nog wat extra aandacht aan zouden kunnen schenken. Voor leuke ideeën staan we natuurlijk open. Een hartelijke groet namens de kerstmarktgroep van Wil Eiting 20 C M B 15 De column van Johan We waren vroeg in het jaar een weekje naar Duitsland. Het weer werkte mee, we hadden een heerlijk zacht voorjaar. Niet dat je al zonder jas naar buiten kon, maar er waren al wel terrasjes buiten gezet waarop het goed toeven was. De bomen kregen ook al zin in de lente, een groene waas lag over hun takken. En op een dorpspleintje stond een bovenmaatse magnolia in bloei. Bij het binnenrijden van het dorpje Oberstein zien we hoog boven de huizen de Felsenkirche. Een kerkje dat halverwege een steenformatie in de rotsen is uitgehakt. Zo is het al van verre te zien. Via een steil paadje wandelen we er naar toe. Onderweg zeggen we hijgend tegen elkaar dat het misschien wel een mooie plek is voor een kerk, maar niet handig. Voor een zondagse kerkgang is het een hele klim. Maar het uitzicht boven is fantastisch en ook hoe het kerkje uit de rots 3

6 gehakt is. En dat in de 15 de eeuw, zonder modern gereedschap. In het kerkje zien we de rotswand nog zitten en lezen we het verhaal waarom het op die plek gebouwd is. In het midden van de elfde eeuw woonden twee broers in de burcht bovenop de rots. Beiden waren verliefd op het zelfde meisje. Toen de ene broer vertelde dat hij zich met haar had verloofd, wierp de ander zich uit het raam en viel te pletter op de steile rotsen. Geschrokken van deze reactie ging de eerste broer biechten en kreeg als penitentie de opdracht een kerk te bouwen op de plek waar zijn broer was omgekomen. Toen de kerk klaar was, ontsprong in de kerk een bron. Dat was het teken dat God hem vergeven had. De waterbron is nog steeds in een zijbeuk aanwezig. Als je erbij staat is het haast niet te geloven dat het water er zo al vele eeuwen door stroomt. Bij het verlaten van de kerk zien we op de deurpost een paar nog vage cijfers en letters die er met schoolkrijt opgeschreven zijn. En opeens vallen ons in het dorp nog veel meer deuren op met dezelfde tekst in krijt. Sommige zijn vaag en door weer en wind weggespoeld, andere zijn nog duidelijk te lezen. Er staat 20-C-M-B en15 vormen natuurlijk een jaartal, maar C-M-B hadden we niet meteen door. Iets met gemeentelijke belastingen of kinderen die langs geweest zijn met postzegels? Dat laatste is bijna goed. Er zijn inderdaad kinderen langs geweest, maar dan met Driekoningen. Kinderen trekken op 6 januari langs de deuren verkleed als Casper, Melchior en Balthasar en zingen een lied. De eerste letters van de namen vormen ook de afkorting C-M-B. Na het zingen ontvangen ze snoep, fruit en geld. Als dank zegenen ze het huis met gewijd water. Ze bevestigen dat door met schoolkrijt 20-C-M-B-15 op de deurpost te schrijven, de Latijnse afkorting voor Christus Mensiam Benedictat, Christus zegene dit huis in Een mooie gewoonte. De krijttekst moet het houden tot Pinksteren, maar is meestal al eerder weggeregend. En dat is maar goed ook. Volgend jaar moet er natuurlijk weer een reden zijn om zingend langs de deuren te gaan, snoep te ontvangen en om daarna 20-C-M-B-16 op de deurposten te kunnen krijten. Johan de Vries 4

7 Johannes Passion 5

8 Zingen is écht gezond In de neurowetenschappen is aangetoond dat tijdens het zingen onze neurotransmitters andere, nieuwe verbindingen aanmaken en onze rechter hersenkwab activeren, endorfine aanmaken die ons slimmer maken, gezonder, gelukkiger en creatiever. En het wordt nog veel mooier... Als we samen met anderen zingen is het effect vele malen groter! Recente studies onderzochten het gehalte van oxytocine (het hormoon dat verantwoordelijk is voor genot, liefde en verbinden) in een groep voor en na het zingen. En er was een duidelijke stijging meetbaar na het zingen. Zingen verbetert de bloedstroom, zingen bevordert aanmaak van zenuwverbindingen, zingen maakt endorfine vrij, zingen versterkt neuroplasticiteit, en zingen laat je auditieve cortex en je temporaalkwab gonzen. Zingen stimuleert de rechter hersenhelft. Door te zingen leer je makkelijker talen en andere vaardigheden. Zingen verhoogt de aanmaak van oxytocine en andere neurotransmitters. Zingen helpt de aanmaak van nieuwe zenuwbanen. Verder internationaal wetenschappelijk onderzoek toont aan dat koorzang enorme psychologische voordelen heeft. Ook helpt het bij het genezen van een hersenbloeding, spraakgebrek, en depressie. Als je samen meerstemmige harmonieën zingt, krijgen we kippenvel, rillingen en versterken we niet alleen elkaars klank en ademen we samen, maar... recentelijk onderzoek heeft aangetoond dat onze harten tegelijk gaan slaan. Zingen is een super-drug... het is gratis, voor iedereen beschikbaar, we hebben allemaal een stem. Andere theorieën denken dat onze hersenen zich ontwikkelden met muziek en zingen als een overlevingsmechanisme. Voordat er regeringen en naties waren, zongen en dansten groepen en stammen samen om loyaliteit op te bouwen, en vijanden af te schrikken. Wie goed kon zingen overleefde. Dussssssssss...zingen mensen! Ingezonden door Wil Eiting 6

9 Een wel heel korte biografie van Händel George Friedrich Händel, geboren te Halle (Duitsland) op 23 februari 1685 en overleden te Londen (Engeland) op 14 april Jeugd Over de jeugd van Händel gaan allerlei, wat overdreven, anekdotes over de listigheid, waarmee hij in stilte muziek studeerde, omdat zijn vader daar tegen was. Het nagaan van de levensloop van de maestro geeft ons reeds spoedig een staaltje van zijn ontroerende piëteit: toen in 1697 zijn vader stierf en zoveel naliet, dat het huisgezin onbezorgd kon leven en de zoon muziek kon studeren, maakte deze toch geen gebruik van zijn vrijheid. Hij volgde aanvankelijk de wil van de dode, door nog enige jaren lang colleges in de rechten te lopen. Gelukkig bleef er voldoende tijd over voor muziekstudie, onder leiding van de strenge Zachow, zodat de 17 jarige student reeds als kerkorganist hoog geprezen werd door niemand minder dan Telemann, die in zijn tijd veel beroemder was dan J. S. Bach. Hamburg In 1703 verliet hij echter plotseling zijn geboortestadje Halle en trok naar Hamburg, waar hij als violist en cimbalist aan de opera werkte. Uit deze tijd een staaltje van zijn beruchte opvliegendheid: toen Händel vanaf het klavecimbel de opera Cleopatra van Mattheson leidde, wilde de componist, die zelf de rol van Antonius speelde, het laatste half uur deze taak van hem overnemen, omdat hij toch niet meer behoefde op te treden. Händel weigerde. Er ontstond zo'n ruzie tussen hen, dat zij bij het uitgaan van de opera slaags raakten, wat gelukkig goed afliep, omdat de degen van Mattheson op een knoop van Händels jas brak. Italië Een Toscaanse prins, die de stad bezocht, wist Händel ervan te overtuigen, dat hij zijn studie in Italië moest gaan voltooien en zo trok hij naar Florence, Rome, Napels en Venetië, waar hij toen al beroemde componisten als Alessandro en Domenico Scarlatti, Benedetto Marcello en Arcangelo Corelli persoonlijk leerde kennen. Hofkapelmeester In 1710 werd Händel, onder invloed van de successen die hij als operacomponist in Venetië had geboekt, benoemd tot hofkapelmeester te 7

10 Hannover. Veel had hij er niet te doen en zo reisde hij vaak zonder verlof naar Londen, waar hij uiteindelijk bleef. Toen de keurvorst van Hannover in 1714 echter koning van Engeland werd en zich dus in Londen installeerde, retireerde Händel wijselijk en componeerde in stilte. Verzoening Door een list wist hij zich later met koning George te verzoenen: toen de vorst eens op de Theems ging spelevaren hoorde hij vanaf een andere boot prachtige muziek. Dat bleek The Water Music van Händel te zijn en door deze persoonlijk gedirigeerd. De koning was in een goede bui, liet Händel op zijn schip brengen, vergaf hem zijn desertie en verdubbelde zelfs het jaargeld van 200 pond, dat de componist van de gestorven koningin Anna had gekregen, na het succes van zijn Te Deum bij gelegenheid van de vrede van Utrecht in Opera In 1719 stichtte Händel de Royal Academy of Music, een groots opgezet Italiaans operahuis, waarvan hij met Bononcini en Ariosti directeur werd. Voor dit instituut schreef hij een reeks van ongeveer vijfendertig opera's op Italiaanse tekst. Jarenlang floreerde de instelling, maar het jaar 1728 was het begin van het einde: een zekere John Gay, een verdienstelijk auteur, die aan de opera verbonden was, voelde zich beledigd, omdat men hem benoemd had tot kamerheer van een prinses van maar twee jaar oud. Om zich te wreken, stelde hij een operaparodie samen, waarin de zedeloosheid van de hogere standen gehekeld werd: de Beggars opera. Die had een fenomenaal succes, omdat de muziek uit volksliederen bestond en daardoor de toenmalige Italiaanse opera's belachelijk maakte, zodat Händels instituut een klap kreeg. Terug naar Halle In 1729 bezocht Händel zijn moeder, die ernstig ziek was. Hier sprak hij Wilhelm Friedemann Bach, de oudste zoon van Johann Sebastian. Op diens uitnodiging tot een ontmoeting met de oude Bach ging Händel niet in, omdat hij er door de verlamming van zijn moeder niet voor in de stemming was. Oratoria Hoewel het operahuis in 1729 heropend werd, begon Händel zich reeds in deze tijd meer voor een andere kunstvorm te interesseren: het oratorium. Tot het jaar 1741 schreef hij zowel oratoria op Engelse teksten, als Italiaanse opera's. Daarna wijdde hij zich geheel aan het oratorium. Messiah In april 1737 kreeg hij een beroerte, zodat niet alleen zijn rechterzijde een tijd lang verlamd was, maar ook zijn geestelijke vermogens gestoord werden. Doch reeds in 1738 herstelde hij - na een kuur in Aken - geheel en werkte hij ijveriger dan ooit. Zo componeerde hij (The) Messiah in drie weken. De première van dit oratorium ging in Dublin en was ten bate van de bewoners van lerse gevangenissen en hospitalen. (Zie ook het artikel De Messiah in Dublin van Martin Ruyter. Red.) 8

11 Terug naar Londen Ondanks het reusachtige succes in Ierland had Händel het ook na zijn terugkeer in Londen niet makkelijk. De high society haatte de zelfbewuste componist, die er niet toe te brengen was de adellijke dames te vleien, en arrangeerde bals en gezellige avonden op dagen, dat Händel zijn werken liet uitvoeren. In korte tijd had Händel weer verloren wat hij in Ierland had opgebouwd. Pas met zijn oratorium Judas Maccabaeus (1746) zegevierde hij voorgoed over zijn Engelse vijanden. Blind Gedurende de arbeid aan het oratorium Jephta kreeg Händel last van zijn ogen. De autograaf van dit werk is hiervan een tragische getuigenis; in het tweede deel verliest het handschrift zijn gewone vastheid en bij het slotkoor staat de aantekening: Tot hiertoe, de 13e februari 1751, verhinderd, wegens het gezicht van mijn linkeroog. Met grote moeite en ongewoon langzaam voltooide de anders zo snelle schrijver het werk. Aan het eind van dat jaar werd hij aan één oog volkomen blind en in 1753 was ook het licht in zijn andere oog gedoofd. Maar na een tijd van grote neerslachtigheid won zijn energie het weer en begon Händel zijn orgelconcerten uit het hoofd te leren en te spelen. Later bepaalde hij zich nog slechts tot improviseren. Overlijden Het einde kwam plotseling en onverwacht. Een dag voor zijn dood zei hij nog: Ik zou op Goede Vrijdag willen sterven, in de hoop mij met mijn lieve God, mijn genadige Heer en Heiland op de dag van zijn opstanding te mogen verenigen. Hij stierf één dag na Goede Vrijdag, op zaterdag 14 april Händel werd begraven in Westminster Abbey in Londen, waar men zijn graf nu nog kan zien. 2015, De Nederlandse Händelvereniging 9

12 De Messiah in Dublin Op 22 augustus 1741 zette Georg Frederic Handel in zijn werkkamer in Brook Street, Londen, de eerste noten op papier van wat zijn beroemdste en meest grootse oratorium zou worden, de Messiah. Hij was 56 jaar. Zes dagen later, op 28 augustus sloot hij het eerste deel af, op 6 september het tweede en op 12 september het derde deel. Hij had er in totaal niet meer dan 22 dagen over gedaan. Over dit staaltje van vakmanschap heeft menige muziekhistoricus zich verbaasd. Maar in die dagen was die snelheid van muzieknotatie niet uitzonderlijk. (Men denke aan Bach, die in zijn tijd als cantor in Leipzig iedere week een cantate afleverde). Over andere grote oratoria: Samson, Saul, Esther, Israel in Egypte, deed Handel niet veel langer. Toen hij aan de Messiah begon had hij het libretto al geruime tijd in de la liggen. Het was van de hand van de excentrieke, schatrijke landeigenaar Charles Jennens, die op verzoek van Handel al eerder oratoria-libretti voor hem had geschreven. Ditmaal had Jennens echter op eigen initiatief gehandeld. Hij had uit het Oude en Nieuwe Testament en de psalmen teksten verzameld die tezamen het verhaal vertellen van de geboorte van Jezus, zijn lijden, dood, opstanding en hemelvaart. En het was zijn bedoeling, dat Handel, die krap bij kas was, deze teksten op muziek zou zetten om in Londen in de week voor Pasen 1741 uit te voeren en dat de opbrengst Handel ten goede zou komen. Jennnens was een liefhebber van de kunsten, goed thuis in de muziek en in de Schrift en niet ontevreden over zichzelf, zoals uit zijn brieven blijkt. Hij maakte bijvoorbeeld 'verbeterde' versies van drie toneelstukken van Shakespeare. Ook had de muziek die Handel voor de Messiah schreef niet zijn volle instemming. Hij had suggesties ter verbetering. Het zal Jennens koud op zijn dak zijn gevallen, dat Handel in de herfst van 1741, zonder hem daarvan op de hoogte te stellen, voor een aantal benefietconcerten naar Dublin vertrok en dat hij onder andere de partijen van de Messiah in zijn bagage had. Achteraf staat vast, dat Handel de Messiah had gecomponeerd met een uitvoering in Dublin in zijn hoofd. Daarvan had hij Jennens ook al onkundig gelaten. Handel was niet een van de communicatiefste. Toen hij in augustus aan de Messiah begon te schrijven had hij al een uitnodiging liggen van William Cavendish, 3e hertog van Devonshire, die Lord Lieutenant van Ierland was, een soort gouverneur namens de Engelse koning George ll. Cavendish vroeg Handel in de winter mee te werken aan een aantal liefdadigheidsconcerten in Dublin. Op 18 november kwam Handel in Dublin aan en alle kranten besteedden ruimschoots aandacht aan de beroemde Sakser. In december gaf hij orgelconcerten en concertante uitvoeringen van o.a de opera Imeneo en het 10

13 oratorium Esther. De premiére van de Messiah viel op 13 april 1742 voor een uitverkochte zaal in de nieuwe Fishamble Street Music Hall. De dames was gevraagd in verband met de plaatsruimte geen hoepelrokken aan te trekken en de heren om hun degens thuis te laten. Het was sowieso een bijzondere gebeurtenis want het was het debuut in Dublin van Susannah Maria Cibber, toen 27 jaar, die min of meer naar Ierland was gevlucht in de hoop dat zij daar aan haar verleden kon ontsnappen. Susannah was getrouwd met Theophilus Cibber, een Londense theaterproducent met een slechte reputatie en een onaangenaam karakter, die enorme schulden maakte, aan de drank was en prostituees frequenteerde. Hij bezorgde zijn vrouw twee kinderen, die jong stierven en een geslachtsziekte. Een van zijn schuldeisers was de jonge landedelman Willam Sloper. Cibber nodigde hem uit bij Susannah Cibber hem te komen wonen en dwong Susannah tot amoureuze betrekkingen met hem, om hem zo te kunnen chanteren. Maar Susannah en Sloper werden echt verliefd op elkaar en zij vluchtten samen naar het platteland. Susannah was actrice geweest in de theaters van haar echtgenoot en trad ook als zangeres op, hoewel zij geen noot kon lezen. Zij moest door theatermanagers worden gecoacht, zoals dat tegenwoordig heet, en die taak nam Handel in Dublin op zich. Susannah, een altmezzo, zong dus altijd alles uit het hoofd. Zij schijnt een aangrijpend mooie stem en een ontroerende voordracht te hebben gehad. Toen zij de aria He was despised had beëindigd sprong de kanselier van de St. Patrick s Kathedraal, Patrick Delany, op en riep: Vrouw, hiervoor zijn uw zonden u vergeven. Voor het concert waren 700 plaatsen verkocht. De Dublin Journal schreef de volgende dag dat de Messiah was uitgevoerd voor een zeer voornaam, beschaafd publiek en prachtig was vertolkt tot algemene tevredenheid van alle aanwezigen en dat het volgens de grootste deskundigen de mooiste muziekcompositie was die ooit te horen is geweest. De opbrengst van het concert was voor het Mercer Ziekenhuis, het Liefdadigheids Ziekenhuis en de Gevangenis van de schuldenaren. Elk van de instituten kreeg 127 pond. Dublin had de Messiah intussen in zijn hart gesloten. Twee jaar later begon de traditie van een jaarlijkse uitvoering. Tot op de dag van vandaag. Martin Ruijter 11

14 De Doorgeefpen Hallo allemaal, De doorgeefpen kreeg ik van Lida Paauw met wie ik samen met Corrie Koster om beurten naar het koor rijd. Ik ben Ineke Pauw- Imming, geboren en getogen in Amsterdam. In 1976 zijn mijn man en ik met onze dochter en zoon van Amsterdam naar het verre West-Friesland verhuisd en wel naar de Zuidermeer. Dat was natuurlijk een behoorlijke overgang, van heel veel mensen in een straat naar een smalle landweg met de eerste buren op 100 meter afstand. We hebben ons heel snel aangepast en in 1980 zijn we naar Wognum gegaan en wonen daar nog steeds. Mijn man en ik hadden een eigen bedrijf in verlichtingsartikelen en de kinderen deden heel veel aan sport op vrij hoog niveau dus was er weinig tijd voor onszelf, dat kwam later wel! Later kwam in 1996 toen ik me via een familielid bij een dameskoor aanmeldde, ik had nog nooit in een koor gezongen en vond het heel spannend. Na een test werd ik toegelaten en kreeg een boek vol met nummers met heel veel noten. Toen bleek dat de 5 jaar die ik op de Volksmuziekschool had gezeten in mijn jeugd niet helemaal voor niets waren geweest en dat de muziek me niet helemaal onbekend voorkwam. Toch ging mijn voorkeur uit naar een gemengd koor en ben naar Sentimental Journey gegaan waar Corrie al op zat. Na drie jaar kwam een nieuwe uitdaging, een heel groot koor, Uptight, onder leiding van de veel te vroeg overleden Feico de Leeuw. Daar zong ik bij de tenoren, er waren wel vijf vrouwen die de tenorpartijen meezongen. Feico stopte met Uptight en toen was het een beetje zoeken. Inmiddels had ik van Soli de uitvoering van de Johannes Passion gehoord en vond dat prachtig! Als je bij zo n koor kon zingen! Nou gewoon gaan, en nu zing ik al bijna 5 jaar met heel veel plezier bij Soli en hoop dat nog heel lang te kunnen doen. Zoals jullie lezen heb ik mijn muzikale periode samen met Corrie gedaan en het is maar een heel klein stapje om de pen hiermee aan haar door te geven. Bij deze Corrie. Ineke Pauw 12

15 Gedicht Een Sinterklaas rijm voor de Paasdagen Mijn paaswensen Mijn hartelijke oprecht gemeende Paaswensen aan alle lieve brave en andere mensen vergeving van uw fouten schulden van het verleden een nieuw hoopvol begin startend vanaf heden Ik wens u een schone propere lei met geluk en Godszegen er nog bij een nieuwe lente een nieuw seizoen in navolging van de natuur een herboren leven een superstart en dan opnieuw alles geven zoals de jonge verse blaadjes op de bomen zoals de Paaskuikentjes uit de Paaseieren komen zoals de Paaslammekes huppelen in de wei iedereen vrolijk gelukkig voldaan en blij met nieuwe hoop en vol vertrouwen zoals de vogeltjes hun nestje bouwen Zalig vrolijk gelukkig Pasen zoals in de oude tijd Alles nieuw alles vergeven alles proper zorgen kwijt dit zijn de wensen van een eenvoudig sterfelijk man die niet meer dan dit aan U Allen wensen kan N.N. Bron internet 13

16 Het Orkest De klarinet, een laatkomer De herkomst van de klarinet is in feite nogal onzeker. Muziekhistorici gaan ervan uit, dat het instrument misschien is ontwikkeld uit de middeleeuwse chalumeau ofwel schalmei. Het moet een pijp zijn geweest met klankgaten en volgens overgeleverde beschrijvingen had het de omvang van een octaaf. De bespeler kon er niet op overblazen, dat wil zeggen via lipstand en luchtstroom naar een hoger octaaf gaan. Het bereik was daardoor beperkt tot een octaaf. Of dit echt zo was weten we echter niet. Er is ons geen chalumeau overgeleverd. Uit deze chalumeau zou de Neurenbergs blokfluitbouwer Johann Christoph Denner rond 1690 de klarinet hebben ontwikkeld door er een overblaasklep op aan te brengen. Hij zou ook het mondstuk hebben veranderd, de boring (inwendige diameter) en de lengte hebben vergroot en aan het eind een trechtervormige beker hebben geplaatst, waardoor meer klank kon worden voortgebracht en het geluid aanzienlijk verbeterde. Nieuwe bronnen wijzen echter op zijn zoon Jakob als de uitvinder van de klarinet. Het bleef intussen een hele toer om op dit instrument zuiver te spelen. Het duurde nog bijna vijftig jaar voor J.C. Denner een klarinettist soms mocht aanschuiven bij een orkest en dan nog moest hij zich koest houden. Hij mocht alleen de tuttipassages wat bijkleuren. Mozart heeft veel voor de emancipatie van het instrument gedaan door er een klarinetkwintet en het beroemde concert in A-majeur voor te schrijven. Maar hij beschikte in de klarinettist Anton Stadler dan ook over een virtuoos, die wel weg wist met het instrument. De klarinet is een zogenaamd enkelriets-instrument. Het riet dat in trilling moet worden gebracht, zit onder het mondstuk en de speler brengt de toon voort door lucht tussen het riet en het mondstuk te persen. Martin Ruijter 14

17 Zangkunst Wij allen beoefenen als ijverige hobbyisten de Edele Zangkunst. Onder de bezielende leiding van Aukje worden we wekelijks voor gekneed om onze stem soepel te maken. Vervolgens neemt Marcel het stokje over en probeert er brood van te bakken om het maar oneerbiedig te zeggen. Dat valt soms mee en soms tegen. De ene keer zingen we als lijsters en de andere keer als kraaien. Hoe kan dat zo verschillen? Dat komt allereerst omdat we onze menselijke stem als instrument inzetten. We komen net van buiten, uit de kou en na een drukke dag willen we dan even ontspannen. Zingen! Maar zoals elk instrument moet ook onze stem even op temperatuur komen en niet alleen onze stem. Ook ons hoofd, onze geest moet even wennen aan de omstandigheden. Afstemmen op ons lijf, op elkaar én op Aukje en Marcel en de muziek. Bij de les gebracht worden zoals dat heet. Aukje doet dat met verve en zet al haar pedagogische talenten in. Want een zangleraar is bovenal een pedagoge. We leren niet zingen maar worden er in opgevoed wordt wel beweerd. De paar spiertjes (stembanden) in het strottenhoofd waar we mee werken zijn misschien een centimeter lang, maar werken als één orgelpijp op de blaasbalg van het lichaam. Alle klanken die nodig zijn komen uit dat ene kleine pijpje. Omdat we die spiertjes alleen kunnen ervaren en trainen door die balg op te pompen, naar lucht te happen om daarna klanken uit te stoten bedienen zangpedagogen zich soms van bizarre instructies. Deze zijn meestal ook nog gebaseerd op inbeelding: denken aan touwtjes die aan je hoofd zitten en die een beetje optrekken, aan een roos ruiken en diep inademen, de klank achterlangs via een punt op je voorhoofd richten, het middenrif uitrollen als een mat, enz. Voor mensen met een sterk inbeeldingsvermogen geen probleem. Voor de wat meer rationele denkers soms best lastig lijkt mij. Eeuwenlang is er gediscussieerd wat de beste aanpak is en zijn er talloze theorieën ontwikkeld of de klank door de hersenen of door het lijf tot stand komen. Of de spierspanning verantwoordelijk is of dat een mentale voorbereiding beter werkt. Niemand weet het, maar wat we wel weten is dat 15

18 een goede afstemming tussen het lijf en de geest belangrijk is. Wat we ook weten is dat de moderne technieken steeds beter inzicht verschaffen in wat er nu precies gebeurt in ons strottenhoofd bij het zingen. Maar feit blijft dat vooral wij, als amateurs, sterk beïnvloed worden door onze gewone dagelijkse gedoetjes. Heb je een drukke dag gehad, heb je je moeten haasten bij het eten, stond er een harde wind en kwam je kletsnat binnen? Je zet de knop niet meteen om maar dendert nog even door in het koor. Het gaat er feitelijk om dat je even een knip maakt met waar je mee bezig bent. Hoe maak je die knip? Wij zijn, toen de kinderen nog klein waren, begonnen met voor het eten even stil te zijn. Om te voorkomen dat de een al zit te eten terwijl de andere nog bezig is op te scheppen. Inmiddels is dat een gewoonte, die soms door gasten wordt opgevat als bidden. Maar dat is het niet. Het is even stil zijn met elkaar. Een kort moment van meditatie. Even de knop omzetten. Ik zou in het koor eigenlijk ook wel zo n moment van afstemming willen, voordat we beginnen. Zo n kort meditatief moment inlassen. Net zoals voor de uitvoering altijd even zo n bijzondere stilte voelbaar kan zijn. Samen de ruimte maken waarin de creatie gaat plaatsvinden. Landen op de plek waar je nu bent. Van de snelweg, op een mooie rustige parkeerplaats. Even de motor uit en genieten van de stilte, de ruimte. Elkaar. En dan zingen! Douwe Kamstra Het Liedboek van Johanna de Waanzinnige Hieronder is afgebeeld een deel uit het Cancionero De Juana La Loca oftewel het Liedboek van Johanna van Aragon ( ), later ook wel genoemd Johanna de Waanzinnige. Het is gemaakt in 1511 in Brugge, beslaat 60 bladzijden is slechts 9 bij 11 cm groot. In het boekje zijn de 24 favoriete liederen van Johanna samengebracht. De teksten zijn voornamelijk in het Latijn en het Frans, maar er is ook een aantal liederen in het Nederduits (oud-nederlands), waaronder dit: De tekst van het lied luidt als volgt: Ach, gheldeloos, ghij doet mij pijn, Ghij doet mijn vruecht verdrogen. Ic zou zo gerne vroijlic zijn, Mijn buerse wils niet ghedoghen. 16

19 Ic plach te zitten al upden banc, Waer es den tijt bevaren. Daer buten maeck ic mijnen ganc, Niet hebben doet wel sparen. In het boekje zijn maar twee coupletten opgenomen, het eigenlijke lied kent er tenminste acht. De zanger beklaagt zich over het feit dat hij geen geld meer heeft om van te leven. Voorheen vermaakte hij zich met de 'goey ghesellen' in de taveerne, maar nu durft hij zich aan hen niet meer te vertonen. Het lied is later ook vergeestelijkt : Och weerelt loos ghy doet my pijn. ghy doet mijn ziele dooghen. Johanna zat ongetwijfeld wel goed in haar slappe was, maar het liep toch slecht met haar af. Zij was getrouwd met Filips de Schone ( ). Reeds tijdens haar verblijf in de Nederlanden, toen zij haar echtgenoot Filips achterna gereisd was, vertoonde Johanna tekenen van onevenwichtig gedrag. Toen Filips in september 1506 stierf raakte zij verder verward. Zijn lijk werd gebalsemd en in een loden kist gelegd, die Johanna in haar slaapkamer liet plaatsen. Elke ochtend liet ze de kist openen in de hoop dat Filips tot leven zou zijn gekomen. Ook als zij op reis ging nam ze het lijk van haar echtgenoot met zich mee. Haar vader, Ferdinand, wist haar ervan te overtuigen dat Filips moest worden begraven. 17

20 Uiteindelijk werd Johanna krankzinnig verklaard en opgesloten in een kasteel te Tordesillas, waar zij ook verbleef tijdens het bewind van haar zoon Karel V (in Spanje Karel I). Hoe ernstig haar waanzin werkelijk is geweest valt niet meer vast te stellen. Gezegd moet worden dat de ambitieuze mannen in haar omgeving, haar vader, haar man en later haar zoon, belang hadden bij deze verklaring. Het maakte voor hen de weg vrij naar de Spaanse troon, die haar als opvolgster van haar moeder Isabel toekwam. Tijdens de opstand van de comunidades in Castilië in 1520 werd zij even door de steden als koningin erkend, maar toen de opstand nog hetzelfde jaar werd onderdrukt, bleef zij voorgoed in dezelfde vesting opgesloten. Zij leefde nog heel lang in totale afzondering, tot zij er in 1555 overleed. Officieel is ze steeds koningin van Castilië gebleven. Het praalgraf van Johanna en haar man bevindt zich in de Koninklijke Kapel naast de Kathedraal van Granada. Krankzinnig of niet, Johanna hield kennelijk van muziek. Bronnen: o.m. Wikipedia, Petrucci-Bibliotheek (IMSLP) en de Koninklijke Bibliotheek. Dick Appel 18

21 Agenda dinsdag 10 maart repetitie dinsdag 17 maart repetitie dinsdag 24 maart repetitie zaterdag 28 maart generale repetitie Johannes Passion dinsdag 31 maart géén repetitie donderdag 02 april uitvoering Johannes Passion dinsdag 07 april repetitie dinsdag 14 april repetitie dinsdag 21 april repetitie dinsdag 28 april ½ repetitie + jaarvergadering dinsdag 05 mei meivakantie van 02 mei t/m 10 mei dinsdag 12 mei repetitie + stekjesmarkt *) dinsdag 19 mei repetitie dinsdag 26 mei repetitie maandag 01 juni bestuursvergadering dinsdag 02 juni repetitie; inleveren kopij engelenbak dinsdag 09 juni repetitie dinsdag 16 juni repetitie dinsdag 23 juni repetitie dinsdag 30 juni laatste repetitie dinsdag 18 augustus eerste repetitie (wk 34) *) als altijd afhankelijk van de weersomstandigheden Lief- en leedpot Annet Zack beheert de lief- en leedpot. Telefoon Bibliotheek Marian Zuiver is onze bibliothecaresse. Telefoon Opslagruimte kerstmarktspullen De spullen voor de kerstmarkt kunnen worden opgeslagen bij Johan de Greeuw, Blokdijk 4, 1608 HH Wijdenes. Graag van tevoren even bellen: telefoon

22 Mutaties ledenbestand Nieuwe lid: Per 7 februari: Ingrid van Lare, sopraan. Welkom terug! En er heeft zich een aantal projectleden gemeld: sopraan: Mieke van der Meer-de Jong en Cilia Otten-Verberne, alt: Jelly Drijfhout tenor: Theunis Talsma, Sevé Thomas, Wim Maas en Hans Verbeek bas: Jan Tazelaar Hartelijk welkom! Het koor telt na deze mutaties 80 gewone leden en 8 projectleden. Afzeggen voor een repetitie Iedereen die niet kan komen wordt dringend verzocht dit zo spoedig mogelijk (en het liefst vooraf telefonisch) te melden bij Lieneke de Boer, tel: ; mailen kan ook (let op: ander adres): lienekeplaisier@gmail.com. Internetadres: Op het Internet adressen: Bestuur: Redactie De Engelenbak: Kerstmarkt: Sponsorcommissie: Websitebeheer: secretaris@solideogloria-hoorn.nl voorzitter@solideogloria-hoorn.nl engelenbak@solideogloria-hoorn.nl kerstmarkt@solideogloria-hoorn.nl sponsor@solideogloria-hoorn.nl webmaster@solideogloria-hoorn.nl 20

23 Bestuur Voorzitter Secretaris Jan Lodde Mia Faber Schoener 1 Waterkers CT Hoorn 1689 PK Hoorn tel: tel: mail: loddejbe@hotmail.com mail: wcmra.faber@planet.nl Penningmeester Bestuurslid Tammo Louissen Ria Davelaar Hanebalk 13 Molenweg TJ Wognum 1608 EE Wijdenes tel: tel mail: t.louissen@planet.nl mail: riadavelaar@planet.nl Bestuurslid Bestuurslid Henk van der Sluis Lida Paauw Dijkweg 20A Lindenlaan HA Andijk 1687 BJ Wognum tel: tel: henkvandersluis44@gmail.com mail: lidap15@planet.nl Bestuurslid Francine Habets Kruiswoud JE Oosthuizen tel mail: f.habets4@kpnplanet.nl Bankrekening NL06RABO (Rabobank) Directie en begeleiding Dirigent Marcel Joosen Matsmanveld 14 Dal SN Koog aan de Zaan 1621 HP Hoorn Repetitor/Zangpedagoge Aukje Broers tel: tel: mail: m.c.joosen@gmail.com mail: aukje.broers@quicknet.nl 21

24