e*l* &c*ffiw -K' h*hwnhr h*er B*wu* VrnENrcrNG van Jaargang j0, nr. 4, december 2007.ISSN nummer

Transcriptie

1 Jaargang j0, nr. 4, december 2007.ISSN nummer VrnENrcrNG van h*hwnhr h*er B*wu* &c*ffiw -K' il,iinsrn Mrr BRANDwoNDtN e*l* INF0CUS is het verenigingsbtad van de Vereniging van Mensen met Brandwonden

2 , ! door Hendiiit Wanders We[ littekens, maar geen haargroei? Kale plekken opje hoofd? Wenkbrauwen die weg zijn? Geen baardgroei meer?... Tot voor kort was het alleen mogetijk om stukken huid met haar over te zetten onder vorming van littekenweefsel op de ptaats waar het haar weggehaald werd. Arts/0nderzoeker Coen Gho heeft een nieuwe techniek ontwikketd waarbij op termijn een natuurtijker resultaat en geen littekens zowelin hetontvangstgebied ats op de donorptaats worden gezien. Tijdens de Brandwondend ag 2007 geeft hij uitteg over deze techniek, de HaarStamcel en de toepassingen. Samen zijn we van mening dat dit een item is voor in Infocus; hij nodigt me uit in zijn ktiniek om te hjken hoe het werk. Beter nog is om zelf de behandeting te ondergaan voor een uitgebreide verstagtegging. En zo komt het dat ik afgelopen zomer samen met jeugdreporter Anke Meijerin k vertrok naar Amsterdam. De voorbereiding Voordat de behandeling van start kan gaan, moet er eerst het nodige geregetd worden. Na overleg met mijn plastisch chirurg krijg ik een verwijzing voor een behandeling volgens de techniek van HaarStamcelTransptantatie@. Na wat toetichtingaat ook mijn zorgverzekering akkoord; het is een erkende behandeting voor een probleem dat ontstaan is door een brandwondenongevat. Indien zij niet betalen loopt het a[ snel in de papieren en mag rekeningehouden worden met een paar duizend euro. Door deze behandeting verties ik wel mijn NoCtaim. Het eerste consutt is een intakegesprek van ongeveer een uur. Dit ats kennismaking. "Hoe is het gebeurd?", oftewel, wat is de oorzaak van het niet meer hebben van haar. "Wat is er a[ gedaan?", zodat de artsen een inschatting kunnen maken over de medische handetingen die er a[ zijn geweest. Er is interesse je ervaringsverhaal en ondertussen hjken zeje aan om bijvoorbeetd te zien hoeje gelaatstrekken zijn en hoe je haarvatt. De mogetijkheden worden bekeken en toegeticht. Bedenktijd votgt. Het is niet iets wat je zomaar doet, hoewel het ook niet vergeteken mag worden met een operatie. Het is een behandeling die pijnloos wordt uitgevoerd onder ptaatselijke verdoving. 's Ochtends kom je na een goed ontbijt en aan het eind van de dag kun je op eigen kracht weer naar huis. Niks nuchter zijn of overnachten in het instituut. We[ is het zo dat alsje instemt en de overeenkomst hebt getekendatje dan nuchter moet zijn in de zin van gedurende een week geen alcohoi voordat de behandeting plaats vindt. Ook koffie, Cota, Aspirinen frisdranken staan op de'verboden' lijst. Dit zijn stoffen die de kans op btoedingen verhogen. En hoe snelter dat gebeurt, hoe minder snel er gewerkt kan worden tijdens de behandeting. Bij mij is een ktein stukje op mijn linker-staap kaai en verlittekendoor de verbranding ter grootte van +3*3*2cm. De kapster heeft mijn haar zodanig geknipt dat dit stukje bedekt is en voor anderen over het atgemeen niet opvalt. Als de behandeting goed gaat is dat over een tijd niet meer nodig. De behandeling Na een onrustige nacht met te weinig rust rijd ik met Anke rond 8 uur in Amsterdam. Het is even zoeken voor we vanuit de parkeergarage de voordeur van het Hair Science Institute hebben gevonden. Freek De centrale halvon het Hair Science Institute - Amsterdam verwetkomt ons in de lichte open ruimte; een kruising tussen een moderne huiskamer en een tandartspraktijk. We krijgen wat te drinken. spreken de laatste dingen door en Terugploatsen van de grafts is teomwerk. er is tijd ingeruimd om de resterende vragen te stelten. Het team heeft de hete dao alte zorg en aandacht voor ons. Dan gaan we naar een behandetkamer. 0m de'nul'-sjtuatie vast te leggen komt de fotocamera tevoorschijn. Daarna komt het spannende moment. Voor hen die standaard gemiltimeterd haar hebben. is er niets aan de hand. Voor mij getd dat niet. 0p het achterhoofd wordt een deel van mijn lange haar tot op enkete miltimeters kort gewiekt. Gevoetens van weteer komen terug. Destijds in het Brandwondencentrum is ook een deel van mijn haar afgeschoren en nu mag ik het weer ondergaan. Het is even sl.ikken ats ik zie hoeveel vierkante centimeters het donoroppervlak betreft; bijna 3 keer groter dan het ontvangstgebied! Even stikken. Anke spreekt bemoedigende woorden: "Wie mooi wil. zijn, moet gedutd hebben". Voetde ik me dan niet mooi? Tijd om hierbij stil te staan heb ik niet. Er komt een ptakker op het zojuist geschoren gebied. 0ok 66n op mijn hand. Die plakkers worden met elkaar verbonden aan een apparaatje waardoor de huid ptaatsetij k wordt verdoofd in 1.0 minuten. Mijn speeksel. begint een beetje metaalachtig te proeven. Ik krijg naar Smartiesmakende vitamines en antibiotica. Het verdoofde gebied op mijn achterhoofd wordt bijverdoofd met kteine doseringen verdoving, die voorzichtig in mijn huid worden gemasseerd. Ik voel me 'gesjeesd' en heb het gevoel atsof ik dadetijk het podium op moet voor een optreden. Dat komt door de Adrenaline die in de verdoving zit met ats doe[ om de doorbloeding de huid tijdelijk te remmen. In plaats van een optreden, moet (l') INF0CUS - december 2007

3 Het te behandelen gebied v66r de behandelina. ik stittiggen op mijn buik met mijn hoofd naar beneden. 0ndertussen maakt Miriam gaases in het donorgebied. Bij etke prik in mijn hoofdhujd haalt ze er een koker$e met een deel van het haarza$e met haartje uit, een zogenoemde'graft' (zie ook artikel van Anke Meijerink). Anke hel.pt mee. Zij tett met een apparaa!e het aantai goede grafts. Ik lig en wacht. De Adrenalinehk verdwijnt en maakt ptaats voor een duf gevoet. Hetaas ben ik niet duf genoeg om in slaap te vallen. Rest mij niets anders dan naar de muziek op de radio te luisteren. Ik had een DVD kunnen kijken of naar mijn eigen muziek kunnen luisteren. Daarvoor heb ik niet gekozen. Nu kan ik af en toe aan het gevoerde gesprek dee[nemen. Anke krijgt toel.ichting op wat er gebeurd. Voor de rest is het wachten "Anke, hoe ver zijn we?" vraag ik. "204" ! grafts geoogst. Ik mag weer overejnd komen. Het is tijd om even te ontsdannen te lunchen en die is LUXE. Na de heerlijke [unch, die inclusief is, worden de ontvan gstgebieden verdoofd. Wederom de stickers en bijverdoving, maar nu zonder Adrenatine. Dit is omdat de ontvan gstgebieden goed doorbtoed moeten btijven, wat bij littekens nog wel eens verminderd kan zijn. In dat geval kunnen de grafts ook minder dicht bij etkaar geplaatst worden. Ik mag op mijn zij, ontspannen in de stoel gaan liggen. Ik voel iets warms op mijn arm en in de ruimte is het ademtoosti[. 0p mijn hoofd voel ik druk. "Gewel"dig", zegt Coen en de eerste graft is gezet in het ontvangstgebied. Nog 299 te gaan. De tijd tih door. Coen rust nog steeds met zijn arm op mijn arm, hangend boven mijn oor. Dani6l.[e zit er ook met haar neus bovenop. Samenwerking op de vierkante millimeter. Coen maakt het gaa$e en Danidtle [aat een graft is het gemaakte Nd de behandeling met rond de 300 grofts getronsplanteerd. Het behandelde gebied no 2 maanden. gaa{e glijden. "Gewetdig", ktinkt het weer. Ats Coen een gaa{e prikt. ktinkt het in mijn hoofd alsof je met een priem een gaa$e in zacht kunststof prikt. Ik voel er niets van. De tijd tikt door totdat al"te 300 gaa{es zijn geprikt en de grafts daarin zijn gezet. Het zit erop, dan is het bijna 18 uur. Ik mag gaan zitten en wordt ontdaan van a[[erlej zaken ats haarknipjes, stikkers en tape. De camera komt weer tevoorschijn en ook deze toestand wordt vastgelegd. "In het donorgebied zijn de gaatjes atweer dicht ", meldt Coen. 0m hatf zeven vertrekken we richting auto. Ik bestuur die zetf, het gaat goed. Anke is super enthousiast en moe. Ik voel me alsof ik er zojuist een vlucht op heb zitten vanuit Amerika. We praten over wat we hebben meegemaakt en waar we zin in hebben om te eten; altebei witlen we een vette hap. De eerste week erna De dag na de behandeting ben ik weer gaan werken. Een Paracetamo[ is afdoende om de pijn dragetijk te maken. Mijn cotlega's zijn verbaasd dat ik er weer ben en vragen geinteresseerd hoe het ging/gaat. Drie keer daags stik ik een pil Antibioticum, dat levert wel extra lucht op in mijn darmen. Voor de rest gaat het goed die eerste dagen. Votgenschema mag ik elke dag weer wat meer. Zo mag ik na drie dagen eindetijk mijn haar uitspoelen onder de douche. Weliswaar alteen met water, maar de massage van de douchestraai is heertijk op mijn hoofd... want wat de meeste niet hebben, overkomt mij we[; na 3-4 dagen pijn in het donorgebied alsofjemand me een tik verkooot. Heb ik weer! 0f dat komt omdat ik lang haar heb en dat dat meer drukt op die kleine mi[[imeterhaarses dan kort haar, of dat het te warm wordt in dat gebied onder dje [ange haren... In ieder gevai zou ik het tiefst de hele dag onder de douche staan. Gel.ukkig hetpt het ook al.s ik mijn haar opsteek en ftink wat lucht bij het donorgebied laat komen. Dat vergt wel wat creativiteit, want ik wil er wel zo goed mogelijk uitzien. Ge[ukkig verdwijnt de hoofdpijn na een week. De haar[es zijn dan ook alweer zichtbaar wat langer gegroeid en de meeste korsdes zijn verdwenen. In het ontvangstgebied heb ik nergens last van. Geen pijn. niet rood. geen jeuk. Eh..., toch wel heel even,... als ik er per ongetijk Langstrijk. Dan gaat het kriebelen. En later in de week laten de kors{es [os. Het voett wel raar ineens die kteine stoppe$es daar op het litteken dat at die tijd een gtad stukje huid was, a[s eilandje tussen mijn haren. Na twee maanden Het is nu twee maanden later en ik ben ai haast vergeten dat er twee maanden geteden aan mijn hoofd is gefrunnikt. Het voett nu a[[emaa[ weer ats vanouds; in het donorgebied zijn de haren alweer 1,5 cm(l). Afgezien dat ze korter zijn dan de rest, voelt het'gewoon'. In het ontvangstgebied is het ietsje minder gtad, maar er is nog niet veel te zien... 0f toch wet, a[s ik eens beter in de spiegel kijk. Ats ik goed kijk zje ik dat er wel. degelijk groei is geweest. Er zitten weer haren. Raar. want ik had begrepen dat het eerst zou uitvallen. De haardes die in het haarza$e zitten verdwijnen eerst en vanuit de stamcel (zeg maar de basis/'het zaadje' onderin) groeit dan een nieuw haar{e en dat duurt dan een zestai maanden voordat die zichtbaar is (zie kader btz. 10). Het tijkt erop dat dat bij mij niet gebeurt en dat de getransplanteerde haren gewoon doorgroeien. Toch eens vragen aan Coen, ik bel hem gelijk even en krijg hem direct aan de [ijn. Hij zegt dat het soms voorkomt dat een deel van de haren doorgroeien in ptaats van eerst ujt te valten. Dit is gunstig en betekent dat het resultaat snelter zichtbaar zat ijn. Kortom: de dag van imptanteren was een lange [ig, de eerste week was zwaar en daarna... daarna voelt het weer'gewoon', maar ziet het er toch net even wat beter uit op die paar vierkante centimeter; natuurlijker. A[s ik nu terug hjk viet het wel mee en ben ik toch wel btii dat ik het heb laten doen. I INFOCUS - december 2007 (9)

4 HAARSTAMCE t TRAN SPTANTATI E door Anke Meijeink, jeugdreporter De HaarStamcet fransptantatie@, de techniek van arts/onderzoeker Coen Gho, zorgt er voor dat in het donorgebiede 'oude' haartjes kunnen doorgroeien, terwijt er in het ontvangstgebied nieuwe haartjes kunnen ontstaan. Bovendien is het, op dit moment, de enige methode die geschik is om in het gelaat toe te passen. tlyenkbrauwen, snor en baard kunnen goed behandeld worden, omdat door deze techniek de haartjes afzondertijk en onder een gewenste hoek in het ontvangstgebied zijn te ptaatsen. Dit teidt tot een natuurlijke richting van de haargroei. Bij de andere technieken tukt dit niet. Groft in medium om de haortjes en aanhangend weefsel'vers' en goed te houden om te kunnen transplonteren. Haartransplantatle Techniek Donorgebied na behandeling LlttekenYorming In donoryebied Pljnsensatle Resultaat Follicular Unit Extraction (FUE). Geen haar hergroei.. Donorgebied is niet meer beschikbaar voor een eventuete volgende behandeting. Vee[ verdoving, meestai nog pijntijk.. Kate plek en littekens in donorgebied.. AftanketUk van aangroei een natuurlijke look in ontvangstgebied.. Zowel in donorgebied als in ontvangstge- HaarStamcel Transpta ntatie@ (HsT) BUna totate haar hergroei. Donorgebied is beschikbaar voor een eventuete volgende behande[ing. Geen. Plaatsetijke verdoving.. Weinig bloedverties.. Geen hechtingen. bied haargroei met een natuurlijke look door de hoge dichtheid van het aantal getransplanteerde haren per cmz in h t ontvangstgebied.. Wonden zijn aan eind van de dag van behandeling ai dicht en genezen sne[,. Haar + huid is vottedig 'gestripf Traditionele Haartransptantatie waarbij een heel gebied met haar wordt'verplaatst'. en verplaatst; geen hergroei van haar in donorgebied.. Donorgebied is niet meer beschikbaar voor een eventuele vo[gende behandeling.. Hechtingen om de wond te. Veel verdoving nodig.. Veel btoedingen (=wonden).. Zeer pijntijk, zowel tijdens ats na de behandeting ten gevolge van de hechtingen. Soms ontstekingen in het donorgebied. Blijvend litteken in donorgebied. Soms maandenlang doof gevoel op het achterhoofd en in het ontvangstgebied. sluiten. Scatp Reductieventueel met tissue-expanding (opmerking deze toepassing is minder geschikt voor jongeren waarbij de natuurlijke haaruitvai nog ptaats mo t. Is weggesneden; bestaat niet meer. Ja Veel en veelvuldig doordat meerdere stappen genomen moeten worden. Een dunne haardos doordat het beschikbare haar als het ware is uitgerekt en de kate plek er tussen uit is gesneden. vinden). INFOCUS - december 2007

5 HaarStamcel (HST) is een geheei nieuwe techniek uitgevoerd door Coen Gho en zijn cottega's van het Hair Science Institute. Ik heb de kans gekregen om een dergelijke behandeting mee te maken. Als aanvutting op de persoontijke ervaring van HendriEt Wanders (zie vorig artiket), doe ik verstag van de technische kant van deze specifieke, retatief nieuwe haartransptantatie techniek. Ik was bij deze behandeting aanwezig om foto's te maken en me te verdiepen in deze techniek waarbij gebruik wordt gemaakt van stamcetlen uit maximaai drie fottiketsl). Ook zal. ik de verschilten toelichten tussen deze en twee andere technieken die ook zijn gebaseerd op sta mcetten en fol.ti kels. Pri ncipe haartransplantatie Het succes van haartransplantatie wordt bepaatdoor het feit, dat de getransptanteerde haarfol.tikel zich net 5 ch em oti sch m o d e I va n d e H o o 6ta m cel Tra n sp la ntoti e@ zo gedraagt, ats op de ptaats van herkomst (meestal de achterzijde van de hoofdhuid)' Zelfs in de meest gevorderde stadia van gewone mannelijke kaatheid btijft op deze plaats een hoefijzer-vormige rand van haar bestaan, wetke ongevoetig is voor het hormoon Dihydrotestosteron. Haarfott'ikels die van deze behaarde rand naar een kale pl.ek op het hoofd van dezetfde persoon zijn verptaatst, zutte nieuwe haren ontwikkelen. Er bestaan verschiltende technieken om dit te verrichten (zie tabet), het principe btijft echter hetzetfde. Verschi[ende technieken Bij Fotticular Unit Extraction (FUE) en de traditionete Haartransptantatie worden de gehete haarwortelza$es verplaatst. Atleen bij HaarStamcel Transptantatie@ maakt men gebruik van de kennis dat er slechts een paar haar stamcetlen2) nodig zijn om haren weer te laten groeien op andere ptaatsen in het eigen lichaam. Haarstamcetlen, zijn die cetten die de basisinformatie bevatten over hoe een haar moet groeien en er uit moet zien. Deze cetten zijn als het ware de zaadjes in een haarfotlikel van waaruit keer op keer een nieuwe haar groeit. Dit betekent niet automatisch dat de haarstamcellen aan de onderkant van de haarfottikel zitten; Coen Gho heeft aangetoond dat zij zich atteen aan de zijkant bevinden. Bij de techniek Follicutar Unit Extraction (FUE) is het probteem dat altes van de haarfoltikel wordt weggehaald. Er btijft niets achter, waardoor er in het gebied waar de haartjes worden weggehaatd (donorgebied) geen nieuwe haartjes kunnen groeien, omdat atle basisinformatie ook verplaatst is. Ook ontstaan er ptaatsetijk kteine tittekentjes. Bij deze techniek wordt zowel donor- ats ontvangstgebied door middel van naatden of hoge druk verdoofd. 0mdat de huid in dit gebied gespannen is kan dit zeer pijntijk zijn. Bij de Traditionete Haartransptantatie wordt een reep huid met haar uit het donorgebied verwijderd. Het donorgebied wordt gestoten door middel van hechtingen. De reep huid met haar wordt vervotgens in stu$es (grafts) gesneden en teruggeplaatst in het ontvangstgebied. Deze ingreep is zowel tijdens ats na de behandeting (ten gevolge van de hechtingen) zeer pijntijk en taat blijvende littekens na. Bij HaarStamcel Transptantatie@ (HST) wordt een haarfottikel in de lengte doorgesneden; de [inker of de rechterhetft van de fol.tiket wordt eruit genomen. Hierdoor btijft er in het donorgebied een deel achtet waaruit Fo[icuLr Unit Em.dion (tu ) oi.nder ci*et HST mm Verschil in grootte van de graft qua diameter en diepte uit de huid o INFOCUS - december 2007

6 Eigenlijk wilde dokter Gho kunstenoar worden. Het credren van een flinke, natuurlijk ogende haardos zonder pijn en littekens heeft hij nu tot kunstverheven. Drijvende kracht achter Hair Science Institute (HSI) is arts/onderzoeker Coen Gho (a0). Hij heeft zich gespecialiseerd in hoofd-, huid- en haarziekten en is aan vete nationaten internationate organisaties verbonden. Men beschouwt hem als een autoriteit. Hij schoke de medische weretd met zijn ontdekhng dat haarstamcelten zich op meerdere ptaatsen in het haarwortelzakje bevinden en dat ook een gedeelte hiervan votdoende is om een geheel nieuwe haartje uit te laten groeien. Een gepatenteerde l4iiom, 0ani6lle, Coen (links) en techniek, Frcek na een intensieve dag gebaseerd op deze kennis past hij in zijn instituut toe. Samen met Miriam, Danidlle, Katinka, Kristel en Freek vertegenwoordigen ze de ktiniek van Amsterdam-MC. Daarnaast is er sinds deze zomer een ktiniek in Maastricht. Meer info: of ?330. een haarle verder kan groeien. Dus zowel in het donorgebied ats in het ontvangstgebied groeien de haar{es verder. Andere voordeten zijn dat hetzelfde donorgebied bruikbaar is voor vervo[g behandetingen en er geen littekens ontstaan in zowel donora[s ontvangstgebied. De techniek van het transplanteren volgens HST Het donorgebied is een kaatgeschoren strookje op het achterhoofd. Het gebied is verdoofd (zowel een voorverdoving ats een ptaatsel.ijke). Er worden gaades gemaakt om de haartjes van het donorgebied heen met een soort holte naald. Ats de naald dan weer uit de huid wordt gehaatd komt er een 'koker{e' huid mee (diameter 0,6mm). Dit noemt men een 'graft' en die wordt in een door Coen Gho zelf samengesteld gepatenteerd medium getegd. Dat is nodig om de haartjes'vers'en goed te houden om te kunnen transplanteren (zie foto). Een graft bestaat uit een gedeelte van de fol.tikel van het haartje en het stukje weefsel er omheen, juist dat stukje fotl.iket zorgt er voor dat er in het ontvangstgebied nieuwe haar$es kunnen groeien. Als we het hebben over een graft, dan zijn dit eigentijk 2 of 3 in de [engte doorgesneden haartjes. Dit omdat over het algemeen haartjes in groepjes van meesta[ 2 of 3 zitten. H et gespteten stu kje haa rfoll.i kel. ontwi kkel.t zich bij de HST weer tot een hele foltikel inctusief haartje in zowel het donorgebied al.s in het ontvangstgebied. In beide gebieden ontstaan ook geen littekens. In het ontvangstgebied wordt dezetfde manier van verdoven toegepast a[s jn het donorgebied. Een anesthesist niet nodig, ook wordt er geen gebruik gemaakt van pijntijke naalden of hoge drukapparaten. Met microchirurgische pincetten worden er kteine gaatjes geprikt met een massjeve naatd met maximaai de diameter van de grafts. Edn voor 66n laten ze dan een graft in een gaa$e gtijden in het ontvangstgebied. Het hecht snel doordat de doorbtoeding binnen 66n dag is herstetd is. De kteine wondjes heten zeer snel en er ontstaan geen littekens. Dit zijn grote voordeten van deze behandeting. De kteine korsses valten gewoonlijk af na een week tot 10 dagen. Het donorgebied kan door het omrinqende haar worden afgedekt. Soms valten de'resthaartjes' eerst uit. waarna opnieuw een setje met haren groeit. Voor wie geschikt? De HaarStamcel Transptantatieo is, op dit moment, de meest natuurlijke en permanente vorm van haarherstet. Voor mensen met brandwonden is het een uitkomst. omdat de huid niet extra beschadigd wordt. Maar de HaarStamcel Transptantatie@ is een erg nieuwe techniek die etke dag verder ontwikkel,d wordt door weer nieuwe informatie. Vee[ artsen zijn nog niet helemaai bekend met deze techniek. 0ok heeft el.ke cli nt andere verwachtingen en daarom worden geinteresseerde clidnten geadviseerd om een adviesafspraak te maken met Coen Gho en zijn cotleg artsen van het Hair Science Institute3). Tijdens zo'n consutt geeft de arts persoonlijk advies van wat de clidnt kan gaan verwachten. 1) Haarfol.Likel. = haarzakje of medisch ook wel'folticutus piti' genoemd 2) Stamcel = primitieve cel van waaruit a[[er[ei andere type cetten kunnen ontstaan 3) HairScience Institute: www. hasci.com of t HAARCYCTUS EN TEVENSDUU R Een haar heeft een cyctus, welke bestaat uit drie fasen. De eerste fase is de groeiende fase. Deze fase kan variiren van een maand (wenkbrauwen) tot wel 12 jaar (hoofdhuid), afhanketijk van de locatie. Daarna votgt de overgangsfase. Het haar groeit niet meer in deze fase en begint af te sterven. Tenstotte betandt het haar in een rust fase. Deze fase duurt ongeveer 3 tot 6 maanden. Doordat deze fase zolang duurt. kan men hieruit verklaren dat haaruitva[ pas 3 tot 6 maanden ptaatsvindt nadat er een transplantatie is geweest. (u) 10 INF0CUS - december 2007

7 WENKBRAUWEN Wenkbrauwen hebben een betangrijke functie bij gezichtsuitdrukhngen; ze zijn nodig voor de expressie van onze gwoehns en hebben daarom een grotere taak dan veelal gedacht wordt. Eehalve als communicatie-instrument beschermen de wenkbrauwen ook de ogen. Ze fungeren onder andere als dakgoot voor het transpiratiwocht dat van het voorhoofd naar beneden sijpelt en als zonwering. Ook de vorm en de kteur van de wenkbrauwen rrcranderen met de mode mee. Als de wenkbrauwen om wat voor reden niet (meer) aanwezig zijn, dan zijn er verschittende mogetijkheden om daar wat aan te doen. De eenvoudigste methode is wenkbrauwen tekenen met potlood. De schoonheidsspeciatist kan hierbij hel.pen. Indien dit el.ke dag gewenst is, kan gekozen worden voor een techniek waarbij wenkbrauwen worden gemaakt van echt haar die met speciate huidtijm aangebracht worden. Het wenkbrauwhaar is in verschillende kleuren beschikbaar en de schoonheidsspecialist brengt ze aan. Meer informatie o.a. bij Als meer permanente wenkbrauwen gewenst zijn, dan bestaat er ook de mogetijkheid van cosmetische tatoeage of permanente make-up. Dit is niet zonder risico's. De GGD vindt het betangrijk om te wijzen op de risico's van deze huiddoorborende behande[ing omdat er kansen bestaan op infectieziekten indien niet hygienisch en kundi gewerkt wordt (er bestaan'hygienerichttijnen voor cosmetische tatoeagen permanent make-up'). Tijdens het aanbrengen van een cosmetische tatoeage of permanente make-up worden er met kleine naalden inkt- en pigmentstoffen onder de huid aangebracht. Over de houdbaarheid hiervan wordt verschiltend geschreven. Een huidtherapeute kan hierover meer informatie geven. Een mogetijkheid om op een natuurtijke manier een wenkbrauw te reconstrueren met eigen haar kan met de HaarStamcel (HST) bij het HairScience Institute. Deze techniek is zo geschikt omdat het geen littekens achtertaat, noch in het donor-, noch in het ontvangstgebied. Niet alleen wenkbrauwen hoofdhaar kunnen gereconstrueerd worden met deze techniek, maar iedere haar is over te zetten indien gewenst. Denk ook aan baarden, snorren of borsthaar, ook in littekens. Dit alles onder de voorwaarde dat er van het gewenste haar 'eigen voorraad' beschikbaar is. Meer informatie bij het HairScience Institute: of WORDT HET SCHADE RE door Caroli n e Vermaase* Het opl,open van letsel brengt behalve tichamelijk en psyrchische schade ook allerlei financiele consequenties met zich nee. Als je je letselschade kan verhahn op een ander, krijg Je meestal te maken met de aansprakelijkheidsverzekeraar van de veroorzaker. Venekeraars hebben in deze rol een slechte reputatie bij slachtoffers. Gechargeerd gezegd worden verzekeraars ervan beticht dat zij stachtoffers beschouwen als mensen die proberen een staatje te slaan uit de situatie. Verzekeraarc hebben daarom de natuurtijke neiging om geclaimde schadeposten af te wijzen en als ze er niet onderuit kunnen in etk gwal zo min mogetijk te betalen. 0ngetijke positie van partijen Kern van het probleem bij schade regeten btijft dat de verzekeraar de portemonnee heeft en dat het stachtoffer maar moet zien om daar iets uit te halen. Wetiswaar kan het slachtoffer een aantatjuridische wegen bewandeten en de hutp van de rechter inroepen, maar vaak hebben mensen te weinig getd en energie om zo'n strijd aan te gaan. Verzekeraars weten dat en misbruiken dit gegwen regetnatig om een schikking te treffen die ligt onder het bedrag waarop slachtoffun recht hebben. De partijen hebben in de praktijk dus geen getijke positie. ASP Vee[ gespeciatiseerde letselschadeadvocaten die voor slachtoffers optreden zijn verenigd in Advocaten voor Slachtoffurs van Personenschade (ASP). Enkete jaren geteden is ASP een tobby begonnen om de positie van het slachtoffur te verbeteren. ASP komt op voor de rechten van het slachtoffur in diverse overleggroepen. Ook heeft zij initiatieven genomen tot een proef met'no cure no paf voor advocaten. Votgens dit systeem betaatt de cti nt zijn advooat bij een gunstig resuttaat een afgesproken deelvan de verkregen schadevergoeding. Bij wetis het voor advocaten verboden om op deze basis te werken, omdat dit de onaftankelijkheid van de advocaat aantast. Schaderegelingbureaus die geen advooat zijn - waardoor de kwatiteit doorgaans minder gewaarborgd is - mogen echter w6[ op deze basis werken. De proef werd door de Minister persoonlijk verboden. We[ wordt nu gewerkt aan een variant. -O- INF0CUS - december 2007