Informatorium voor voeding en diëtetiek

Transcriptie

1

2 Informatorium voor voeding en diëtetiek

3 Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jolanda van Duinen Jacqueline Drenth (Redactie) Informatorium voor voeding en diëtetiek Supplement 89 - april 2015 Houten 2015

4 Onder redactie van Majorie Former Almere The Netherlands Gerdie van Asseldonk Delft The Netherlands Jolanda van Duinen Drachten The Netherlands Jacqueline Drenth Garrelsweer The Netherlands ISBN DOI / ISBN (ebook) 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 893 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

5 Redactioneel In dit supplement treft u een nieuw hoofdstuk aan over het beroep van diëtist; positie, beroepsuitoefening en taken. Dit hoofdstuk is geschreven door Majorie Former, hoofdredacteur van het Informatorium. Het werkterrein van diëtisten is zeer uiteenlopend: van de gezondheidszorgsector en het bedrijfsleven tot onderzoek en onderwijs. Zij werken zowel in de voedingsadvisering als in de dieetadvisering en productontwikkeling. Diëtisten hebben te maken met een toenemende veranderende zorgvraag en zullen nieuwe competenties moeten verwerven op het gebied van het omgaan met cliënten, multidisciplinaire samenwerking, onderzoek en het ontwikkelen van nieuwe interventies, zoals e-health. Ook marktwerking in de zorg speelt een belangrijke rol. Om de concurrentie met andere beroepsgroepen aan te gaan, zullen diëtisten zich meer moeten profileren en de kwaliteit van hun behandeling moeten kunnen aantonen. In toenemende mate vervullen diëtisten een positie buiten de directe patiëntenzorg en buiten de gezondheidszorg. Daarmee bewijzen zij hun meerwaarde als deskundige op het gebied van voeding én diëtetiek. De hoofdstukken die in het deel Voedingsleer zijn geactualiseerd, zijn: Motivational Interviewing voor diëtisten door mw. J.M. Vernooij, diëtist, zelfstandig trainer Motivational Interviewing (MINT) bij Corine Vernooij Mens & Motivatie en trainer voor HAN VDO, en F.J.M. Spikmans, hoofddocent Hogeschool van Arnhem & Nijmegen, opleiding Voeding & Diëtetiek, en trainer Motivational Interviewing (MINT). Methoden voor het vaststellen van de lichaamssamenstelling door prof. dr. ir. M. Visser, afdeling Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit, Amsterdam en afdeling Diëtetiek en Voedingswetenschappen, VU medisch centrum, Amsterdam. De inhoud van het hoofdstuk Voedingscoaching met NLP door mw. N. van Kaathoven, diëtist te Gemert, is nog steeds actueel. v

6 vi Redactioneel In het deel Dieetleer zijn de volgende hoofdstukken geactualiseerd: Multipele sclerose en voeding door mw. C.E. Helfrich-Smallegange, diëtist te Maurik/Eck en Wiel. Osteoporose en voeding door prof. dr. ir. G. Schaafsma, Schaafsma Advisory Services in food, health and safety, Scherpenzeel. Het betreft een uitgebreid aanbod van hoofdstukken, wat aantoont dat de diëtetiek een breed en boeiend vakgebied is. Majorie Former, hoofdredacteur Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

7 Inhoud Hoofdstuk 1 Het beroep van diëtist; positie, beroepsuitoefening en taken... 1 M. Former-Boon Hoofdstuk 2 Voedingscoaching met NLP N. van Kaathoven Hoofdstuk 3 Osteoporose en voeding Prof. dr. ir. G. Schaafsma Hoofdstuk 4 Motivational Interviewing voor diëtisten J.M. Vernooij en F.J.M. Spikmans Hoofdstuk 5 Multipele sclerose en voeding C.E. Helfrich-Smallegange Hoofdstuk 6 Methoden voor het vaststellen van de lichaamssamenstelling Prof. dr. ir. M. Visser vii

8 Hoofdstuk 1 Het beroep van diëtist; positie, beroepsuitoefening en taken M. Former-Boon April Inleiding De diëtist is de hbo-opgeleide specialist op het gebied van voeding en eetgedrag in relatie tot ziekte en gezondheid. Voeding is een primaire levensbehoefte en onderdeel van het dagelijks leven van mensen. Voeding is, samen met lichaamsbeweging, een van de belangrijkste leefstijlfactoren die direct en indirect van invloed zijn op de gezondheid. Voeding is ook belangrijk voor cliënten bij wie een ziekte is vastgesteld en/of bij wie sprake is van een verslechterde voedingstoestand. Het voedings- of dieetadvies van de diëtist kan een preventief of curatief doel hebben. De diëtist is dé deskundige op het gebied van voeding die een op de persoon gerichte behandeling geeft en rekening houdt met de wensen en gewoonten van elke cliënt ( Andere beroepsgroepen die actief zijn in de voedingsadvisering, zijn gewichtsconsulenten, (natuur)voedingskundigen, leefstijlcoaches enzovoort. Gewichtsconsulenten mogen cliënten met gewichtsproblemen begeleiden naar een gezond eet- en leefpatroon, maar zodra cliënten om medische redenen een voedingsadvies nodig hebben dat aan specifieke eisen moet voldoen, is doorverwijzing naar een diëtist noodzakelijk. Diëtisten kunnen werken in een zelfstandig gevestigde praktijk, maar ook in loondienst. Ze bekleden functies in ziekenhuizen en verpleeg- en verzorgingshuizen, maar ook bij cateringbedrijven en in de voedingsmiddelenindustrie. Daarnaast zijn diëtisten werkzaam in het onderzoek, onderwijs en bij (semi-)overheidsinstellingen (kader 1). Diëtisten hebben te maken met een toenemende en veranderende zorgvraag en zullen nieuwe competenties moeten verwerven op het gebied van het omgaan M. Former-Boon ( ) diëtist/journalist en hoofdredacteur van het Informatorium voor Voeding en Diëtetiek, Almere, The Netherlands m.former@nutritext.nl 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV M. Former et al. (red.), Informatorium voor voeding en diëtetiek, DOI / _1 1

9 2 M. Former-Boon met cliënten, multidisciplinaire samenwerking, onderzoek en het ontwikkelen van nieuwe interventies, zoals e-health. De Nederlandse Vereniging van Diëtisten, beroepsvereniging van diëtisten, heeft het beroepsprofiel opgesteld waarin dit is omschreven (NVD, 2013). Kader 1. Werkgebieden van de diëtist gezondheidszorg; voorlichtings- en adviesbureaus; scholen; bedrijfsgezondheidsdiensten; sportclubs en sportorganisaties; fitness- en wellness-instituten; voedingsindustrie en farmaceutische industrie; cateringindustrie; onderwijsinstituten; onderzoeksinstituten. In de verschillende werkgebieden oefenen diëtisten hun beroep uit als: klinisch diëtist; onderzoeksdiëtist; sportdiëtist; diëtist leefstijladviseur; schooldiëtist; bedrijfsdiëtist; diëtist productontwikkeling en voedselaanbod. Bron: NVD, Beroepsprofiel Wettelijk kader Op de beroepsuitoefening door diëtisten is verschillende wet- en regelgeving van toepassing. Deze paragraaf behandelt de Wet BIG, het Kwaliteitsregister Paramedici en de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Wet BIG Het beroep diëtist is sinds 1997 geregeld in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg: de wet BIG ( Diëtisten vallen onder artikel 34 AMvB van deze wet. De opleidingstitel diëtist is wettelijk beschermd via de Wet BIG. Alleen zorgprofessionals die een vierjarige hbo-opleiding Voeding

10 1 Het beroep van diëtist; positie, beroepsuitoefening en taken 3 en Diëtetiek hebben gevolgd én een paramedische stage hebben gevolgd, mogen deze titel hanteren. Studenten die geen paramedische stage hebben gevolgd, zijn voedingskundigen, maar geen diëtist. Beroepsbeoefenaren onder artikel 34 zijn niet geregistreerd in het BIG-register, maar in het Kwaliteitsregister voor paramedici. Daardoor is de beroepsuitoefening van de diëtist niet beschermd en valt deze niet onder het tuchtrecht ( overheid.nl). Kwaliteitsregister voor paramedici Het Kwaliteitsregister Paramedici is een onafhankelijk register, waar diëtisten zich vrijwillig kunnen registreren als zij de opleiding tot diëtist hebben afgerond en voldoen aan de kwaliteitseisen van het register. Het beroep voedingskundige is niet in de wet geregeld en heeft geen beschermde titel. Voedingskundigen kunnen zich dus niet inschrijven in het Kwaliteitsregister Paramedici (NVD, 2013). In het Kwaliteitsregister Paramedici wordt eenmalig geregistreerd of een paramedicus voldoet aan de opleidingseisen van de Wet BIG. Vervolgens is er periodieke (elke vijf jaar) herregistratie (kader 2). Alleen wanneer aan de door de beroepsgroep gestelde eisen wordt voldaan, behoudt de geregistreerde paramedicus zijn of haar kwaliteitsregistratie. Kader 2. Registratie Kwaliteitsregister Paramedici Om voor periodieke registratie in het Kwaliteitsregister in aanmerking te komen moet de geregistreerde in een periode van vijf jaar voldoen aan de volgende criteria. A. Werkervaring: 1600 uur cliënt/cliëntgebonden werkzaamheden per vijf jaar, behaald in minimaal 36 maanden. B. Deskundigheidsbevordering: 160 punten totaal in vijf jaar waarvan: minimaal 40 punten zijn behaald uit geaccrediteerde activiteiten; minimaal 40 punten zijn behaald uit het volgen van bij- en nascholingen (B.1.); minimaal 40 punten zijn behaald uit overige activiteiten (B.2.). Bron: NVD, Kwaliteitsregister, 2009 Het Kwaliteitsregister kan door iedereen van (potentiële) cliënten tot zorgverzekeraars en collega-behandelaars geraadpleegd worden. Hiervoor zijn het KPnummer (registratienummer) of de naam met de geboortedatum nodig. Het staat cliënten vrij om te informeren naar het KP-nummer van de zorgverlener of dit op te zoeken op de website van het Kwaliteitsregister Paramedici.

11 4 M. Former-Boon Diëtisten die zich aanmelden voor opname in het Kwaliteitsregister verklaren daarmee de, door de Nederlandse Vereniging van Diëtisten opgestelde, Beroepscode en Gedragsregels voor de Diëtist te onderschrijven. Hierin staat onder andere beschreven welke houding de diëtist aanneemt ten opzichte van cliënten en collega s en in relatie tot de samenleving, bijvoorbeeld dat het handelen van de diëtist is gericht op het verbeteren, bevorderen of handhaven van het welzijn van de bevolking. De diëtist is verplicht om een dossier aan te leggen en gegevens te registreren (NVD, 2009). Zorgverzekeraars zijn verplicht kwalitatief goede zorg in te kopen en werkgevers zijn verplicht er zorg voor te dragen dat vanuit hun organisatie kwalitatief goede zorg geboden wordt. Een paramedicus met een registratie in het Kwaliteitsregister Paramedici biedt randvoorwaarden om aantoonbaar kwalitatief goede zorg te kunnen leveren. Steeds meer zorgverzekeraars stellen kwaliteitsregistratie als voorwaarde bij het aangaan van een contract. Ook een toenemend aantal werkgevers stelt de eis dat werknemers kwaliteitgeregistreerd zijn. Paramedici die niet aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen, kunnen hierdoor belemmerd worden bij het uitoefenen van hun beroep. Het Kwaliteitsregister heeft voor de periode kwaliteitscriteria opgesteld. Deze omvatten het aantal uren werkervaring en het aantal punten afkomstig van deskundigheidsbevorderende activiteiten, zoals het volgen van bij- en nascholingen. Ook overige deskundigheidsbevorderende activiteiten, zoals stagebegeleiding, deelnemen aan een kwaliteitskring, visitatie, publiceren en presenteren zijn er onderdeel van. Geregistreerden hebben toegang tot een digitaal portfolio, waarin de uren werkervaring en punten voor deze activiteiten worden bijgehouden. Voor de kwaliteitscriteria in de periode zal de nadruk vooral op de competenties komen te liggen (NVD, 2013). Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) beschrijft de rechten en plichten van cliënten in de zorg. De wet is bedoeld om de positie te versterken van cliënten die medische zorg nodig hebben. De wet spitst zich toe op de behandelrelatie en het behandelcontact tussen zorgprofessional en cliënt. Voor de diëtist houdt dit in dat de cliënt voor de behandeling geïnformeerd moet worden over de behandeling en de te verwachten resultaten. Belangrijke verplichtingen van de hulpverlener zijn volgens de wet: goed hulpverlenerschap; het informeren van de cliënt over de aard en het doel van de behandeling; het vragen van toestemming voor de behandeling; de geheimhoudingsplicht; het bijhouden en bewaren van een medisch dossier (dossierplicht).