A. Inleiding. Laat u, voordat u gaat schilderen, dan ook goed informeren over het gebruik van de juiste verf, de samenstelling en aanverwante zaken.

Transcriptie

1 een uitgave van stadsbestuur HOOGSTRATEN - samenstelling milieudienst VERVEN A. Inleiding Verven beschermen en conserveren hout en andere materialen. Tevens zijn ze decoratief. Verven bestaan uit een oplosmiddel (om de verf vloeibaar te houden), een bindmiddel (om de pigmenten en de vulstoffen te binden aan de ondergrond en aan elkaar), vulstoffen en hulpstoffen, waaronder pigmenten. Sommige elementen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. Laat u, voordat u gaat schilderen, dan ook goed informeren over het gebruik van de juiste verf, de samenstelling en aanverwante zaken. B. Soorten verf Verven kunnen op verschillende manieren ingedeeld worden. We onderscheiden enerzijds de synthetische verven en anderzijds de natuurlijke verven. Deze twee categorieën kunnen verder onderverdeeld worden in solventgedragen en watergedragen verven. Het verschil tussen verfsoorten wordt voornamelijk bepaald door het soort bindmiddel, het soort oplosmiddel en de hoeveelheid van beide. B.1. Synthetische verf De grondstof van traditionele synthetische verf is aardolie. In de petrochemische industrie wordt de aardolie verwerkt tot giftige chemicaliën en synthetische stoffen die de basis vormen voor de gangbare verfproducten. Bij winning, productie, tijdens en na het gebruik veroorzaken synthetische oplosmiddelen de nodige milieuschade. Zo versterkt white spirit (of terpentine) het broeikaseffect en levert het een bijdrage aan de vorming van smog en zure regen. We onderscheiden 2 types van synthetische verf, namelijk: Synthetische verf op solventbasis * Alkydverf (of lakverf ): - Gebruikt voor toepassingen waarbij slijtvastheid en weerstand tegen mechanische belasting of tegen (extreme) weersomstandigheden belangrijk zijn. - Doordat ze vluchtige organische stoffen (VOS) van petrochemische oorsprong (terpentine, wasbenzine, thinner, ) bevatten, zijn ze de slechtste keuze voor het milieu. Tijdens het schilderen verdampen deze oplosmiddelen en zijn zo verantwoordelijk voor de typische verflucht. In deze verven kan 40 tot 60% oplosmiddel zitten. - Niet echt geschikt voor muren of plafonds (weinig waterdoorlatend).

2 * High solid alkydverf - Verschilt nauwelijks van de gewone alkydverf, maar bevat veel minder organische oplosmiddelen (slechts 15 tot 20%) en meer bindmiddelen en vulstoffen. - De belasting voor mens en milieu is heel wat lager. - Voornamelijk geschikt voor buitenschilderwerk. B.2. Natuurverf Natuurverf is gemaakt uit natuurlijke, bij voorkeur niet toxische, grondstoffen. Deze grondstoffen zijn van plantaardige of natuurlijke, organische en minerale oorsprong. Dat betekent o.a. dat ze met weinig middelen en energie ontgonnen kunnen worden. Daarnaast moeten de bestanddelen in de afvalfase goed afbreken. Synthetische verf op waterbasis * Acrylaatverf of acrylverf * Vinylverf * Acrylaatlak * Latex Waterverdunbare verf bevat minder organische oplosmiddelen dan traditionele alkydverf. Wel wordt een (schadelijk) conserveermiddel toegevoegd om te verhinderen dat de verf in de verpakking bederft. Oplosmiddelarm schilderwerk heeft minstens een even lange levensduur als schilderwerk met traditionele synthetische verven. Schadelijkheid In de klassieke verven, dit zijn de synthetische verven, worden vaak vluchtige organische oplosmiddelen van petrochemische oorsprong gebruikt die erg belastend zijn voor de gezondheid. Bij mensen die langdurig blootgesteld worden aan verf met oplosmiddelen, zoals schilders, kan het zenuwstelsel worden aangetast. De gezondheidsrisico s van watergedragen verven zijn niet per definitie kleiner geworden. Om terpentine te vervangen moeten een aantal stoffen worden toegevoegd. Bij het gebruik van watergedragen verf komen die stoffen vrij en dus blijft een goede ventilatie noodzakelijk. Ook waterverdunbare verf is milieubelastend! Er zitten namelijk schimmelwerende middelen en emulgatoren in die de kwaliteit van het grondwater aantasten en voor waterorganismen en de mens erg schadelijk zijn B.2.1. Ingrediënten - Pigmenten Er worden hoofdzakelijk natuurlijke pigmenten gebruikt. Plantaardige pigmenten zijn echter niet kleurvast. Daarom worden vooral aardepigmenten gebruikt. Bijvoorbeeld: voor de kleur wit wordt momenteel titaandioxide (titaanwit) gebruikt en voor de kleur blauw niet giftige synthetische organische pigmenten. - Oplosmiddelen Als oplosmiddel worden voornamelijk volgende producten gebruikt: water, citrusverdunners en gomterpentijn. Citrusverdunners worden gedistilleerd uit de schillen van citrusvruchten. Dit is echter een vrij duur proces. Gomterpentijn wordt uit boomschors gedistilleerd en is een milieuvriendelijk alternatief in buitentoepassingen. Bij voldoende verluchting is het niet schadelijk voor de mens. Toch zijn er af en toe klachten van mensen die er allergisch aan zijn. De oplosmiddelvrije verven, op waterbasis (meestal aangeduid met aqua), zijn uiteraard de beste qua gezondheid en milieu. Het zijn stabiele olie-in-wateremulsies. - Bindmiddelen Als bindmiddel wordt de voorkeur gegeven aan opnieuw aangroeiende natuurlijke stoffen, zoals caseïne, bijenwas, olie, hars, enz...

3 B.2.2. Types We onderscheiden volgende types: Natuurverf op solventbasis * Organische oplosmiddelen of solventen van natuurlijke oorsprong (bv. terpentijn en citrusolie). * Oplosmiddelen zijn volledig plantaardig van oorsprong en volledig afbreekbaar. Er is wel sprake van luchtverontreiniging. Natuurverf op waterbasis Bestaat voornamelijk uit plantaardige grondstoffen. Als oplosmiddel wordt meestal citrusolie, water of terpentijn (gewonnen uit pijnbomen) gebruikt. * Silicaatverf Geschikt voor buitengevels. * Kookverf Zeer geschikt voor onbewerkt, ruw, verweerd hout. Weinig geschikt voor kozijnen, deuren en ramen. De meest interessante natuurverf is natuurverf in poedervorm! Natuurverf in poedervorm is de meest ecologische verfsoort. Zo wordt meestal zelf met water aangemaakt. Hulpmiddelen zoals bewaarmiddelen, die schadelijk zouden kunnen zijn voor het milieu, hoeven niet toegevoegd te worden. Omdat in de fabriek geen water wordt toegevoegd, is de te vervoeren verfmassa compacter en lichter. Dit betekent minder milieuhinder door transport. De verpakking voor poederverf is papier, dat gemakkelijk gerecycleerd kan worden. Schadelijkheid Ook in heel wat natuurverven worden oplosmiddelen gebruikt. Voor binnentoepassingen en vooral bij onvoldoende ventilatie kan met gomterpentijn verdunde verf belastend zijn voor de gezondheid. In een aantal gevallen worden petro-chemische oplosmiddelen gebruikt zoals isoalifaten of isoparafinnen. Omdat petrochemische middelen niet als mens- of milieuvriendelijk bestempeld kunnen worden, kan men nog moeilijk van echte natuurverf spreken. Het minst schadelijk voor de gezondheid zijn de zogenaamde watergedragen natuurverven die volledig oplosmiddelvrij zijn. Deze verven zijn stabiele olie-in-water emulsies

4 C. Welke verf geniet de voorkeur? Qua mensen milieuvriendelijkheid genieten de natuurverven de voorkeur. Alhoewel natuurverf niet altijd mensen milieuvriendelijk is. Dit is in grote mate te wijten aan de gebruikte oplosmiddelen (zie vroeger). Naast natuurverven zijn andere verftypes ook aanvaarbaar voor binnen- en buitentoepassingen. C.1. Keuzewijzer Binnentoepassingen Aanbevolen Aanvaardbaar Te vermijden Muren en plafonds - Watergedragen natuurverf - Solventgedragen natuurverf - Acrylaatmuurverf - Alkydmuurverf Hout - Natuurverf - High Solid alkydverf - Acrylaatlak - Alkydverf - Acrylaatverf Buitentoepassingen Aanbevolen Aanvaardbaar Te vermijden Gevels - Silicaatmuurverf - Solventgedragen natuurverf (hars als bindmiddel) - Acrylaatmuurverf - Alkydmuurverf (1) Hout - Solventgedragen natuurverf (olie als bindmiddel - Kookverf (2) - High Solid alkydverf - Alkydverf - Acrylaatverf (1) Kunnen niet toegepast worden op beton of op bakstenen muren gevoegd met een cementhoudende voegspecie omdat de verf zal verzepen. (2) Niet geschikt voor kozijnen, ramen en deuren, wel voor ruw buitenwerk

5 D. Waarom schilderen met natuurverf? D.2. De nadelen van natuurverf Natuurverven zijn kwalitatief gelijkwaardig aan de traditionele synthetische verven en zijn weinig schadelijk voor de gezondheid en het milieu. Daarnaast zijn natuurverven makkelijk te verwerken. Dit komt door een lang doorstrijkend vermogen en de natuurlijke vloei. Verder zijn natuurlijke oliën, harsen en wassen en daarop gebaseerde verven in staat statische elektriciteit te neutraliseren waardoor stofdeeltjes minder worden opgeladen en een prettiger leefklimaat ontstaat, enz... Met andere woorden er is dus geen enkele reden om voor muurtoepassingen niet te kiezen voor natuurverven. Er zijn immers voldoende soorten beschikbaar. Ook voor buitenhout toepassingen zijn natuurverven ideaal. D1. De tien voordelen van natuurverf 1. Goede dekking, mooie vloei en makkelijk verwerkbaar. 2. Antistatisch Natuurlijke harsen trekken geen stof aan, dus vraagt natuurverf weinig onderhoud. 3. Duurzaam elastisch: volgt de werking van de ondergrond. 4. Ecologische, natuurlijke grondstoffen. 5. Natuurlijke kleuren. 6. Aangename natuurlijke geur. 7. Openheid over de samenstelling. 8. Oplosmiddelvrij of natuurlijke oplosmiddelen. 9. Professionele producten. 10. Milieuvriendelijk: met respect voor mens en natuur. (Bron: Bio-ecologisch bouwen voor professionelen - VIBE natuurverf een inleiding) Alhoewel natuurverven qua milieuvriendelijkheid boven de overige verfsoorten uitsteken, hebben ze ook een aantal nadelen, onder andere: - Zo vergen bepaalde natuurverven relatief lange droogtijden omdat er geen synthetische droogstoffen zijn toegevoegd. - Daarnaast zijn ze (voorlopig) slechts in een beperkt aantal kleuren leverbaar, enz... De jongste jaren zijn de natuurverven echter verder ontwikkeld, zodat er steeds meer en meer kleuren beschikbaar zijn. Een bijkomend probleem is dat het begrip natuurverf - tot op heden - nergens wettelijk beschermd wordt. Zo bestaan er ook halfnatuurverven die minder milieuvriendelijk zijn, doordat ze samengesteld zijn uit natuurlijke bindmiddelen EN petrochemische oplosmidden, zoals isoparaffine. B. Duurzaamheids- en gezondheidstips bij het gebruik van verf Naast de keuze voor een meer milieuvriendelijke verfsoort is het ook belangrijk dat de verf verstandig gebruikt wordt om de milieubelasting te minimaliseren. - Besteed extra tijd aan de voorbereiding van een klus. Deze tijd wint u tijdens de uitvoering dubbel en dwars terug. Door een goede voorbereiding helpt u het milieu een handje en voorkomt u ongelukken en ergernis. - Ontvet en schuur de ondergrond, zo hecht de verf beter en blijft ze langer mooi. - Ventileer goed als u binnen verft, niet alleen voor uw gezondheid, maar ook om de verf beter te doen drogen. - Het inademen van giftige verfstof kunt u - 5 -

6 vermijden door nat te schuren met waterproof schuurpapier, het stof op te dweilen en een stofkapje te dragen. - Als u halverwege een verfklus moet stoppen, hoeft u de kwast niet schoon te maken, als u hem maar luchtdicht in een plastic zakje op een koele plaats bewaart. - Oude verflagen afbranden, kan giftige dampen en stof laten vrijkomen. Zet ramen en deuren open als u dit doet. - Verf op kamertemperatuur brengen en goed roeren, is beter om ze vloeibaar te maken dan verdunnen met oplosmiddelen. - White spirit is giftig, gebruik het dus nooit om uw handen schoon te maken. Geef de voorkeur aan zeep of een speciale handenreiniger. - Spoel kwasten met verf (zelfs op waterbasis) niet uit onder de kraan. Veeg ze af, spoel ze in water, laat dat opdrogen en ruim de gedroogde resten op als klein gevaarlijk afval. - Alle verfresten horen thuis bij het klein gevaarlijk afval (KGA), net zoals verblikken, verdunners, doekjes, afgedankte borstels, enz... Het voordeel van sommige natuurverven is dat de verfresten composteerbaar zijn en dat ze niet noodzakelijk bij het KGA thuishoren. - De voorraad verf is vaak onoverzichtelijk, zodat men soms nieuwe blikken koopt terwijl oude restjes nog bruikbaar waren geweest. Hang een briefje aan de binnenzijde van de verfkast, waarop u bijhoudt welke voorraden u nog heeft en op welke datum die zijn aangeschaft. Koop dus niet meer verf dan noodzakelijk voor de klus (in de praktijk is dit niet altijd even eenvoudig.) - Verf gaat langer mee als u jaarlijks de verflaag met wat water schoonmaakt, controleert op beschadigingen en die bijwerkt. Dit onderhoud spaart verf, verfafval en tijd. - Koop steeds de hoeveelheid die u nodig heeft. Laat u niet verleiden door grote bussen, waardoor de prijs per liter veel lager zou zijn. Ongeveer de helft van de gekochte hoeveelheid verf bederft in blik en brengt tenslotte een enorme hoeveelheid ongewenst afval met zich mee. C. Links - OVAM: - Milieucentraal: - Milieuloket: - Verde: - Biohome: - Stimular: (Publicaties / preventie-factsheets voor diverse branches / schilders) - 6 -