Toezicht op het welzijn op het werk

Transcriptie

1 287 HOOFDSTUK VI Toezicht op het welzijn op het werk AFDELING 1 Organisatie van het toezicht op het welzijn op het werk 1. Onderverdeling in verschillende diensten en hun respectieve bevoegdheden Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk De binnen de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg opgerichte Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk is belast met het toezicht op het welzijn op het werk Die Directie bestaat uit een hoofdbestuur en 3 afdelingen: de Directie van de algemene diensten, de Afdeling van het beleid van het toezicht, de Afdeling van het basistoezicht en ten slotte de Afdeling van het toezicht op de chemische risico s. De Directie van de algemene diensten houdt zich bezig met de begroting, het personeelsbeleid, IT en de verbetering van de technische doeltreffendheid. De Afdeling van het beleid van het toezicht stippelt het door de Afdeling van het basistoezicht te volgen beleid uit en is onder meer verantwoordelijk voor de opvolging van de erkende organisaties die een rol te spelen hebben in het welzijnsbeleid, waaronder de Externe Diensten. Op haar beurt is de Afdeling onderverdeeld in 5 Directies, 1 voor elk domein van het welzijnsrecht: de Directie van de veiligheid, de Directie van de gezondheid, de Directie van de hygiëne, de Directie van de ergonomie en ten slotte de Directie van de psycho-sociologie en het K.B. van 28 augustus 2002 tot aanwijzing van de ambtenaren belast met het toezicht op de naleving van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk en de uitvoeringsbesluiten ervan (B.S. 18 september 2002). De mijnen, groeven en graverijen zijn overgegaan van de FOD Economie naar de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; zie K.B. van 3 februari 2002 houdende oprichting van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (B.S. 7 februari 2002) De Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten heeft eveneens een rol te spelen wat de verkiezing van de Comités betreft evenals, aangezien deze Directie bevoegd is voor conventioneel arbeidsrecht, inzake vakbondsafvaardigingen. Onverminderd de bevoegdheden van de officieren van gerechtelijke politie, staat de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk samen met de Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten in voor het toezicht op het gebied van de arbeidsbetrekkingen en op de naleving van de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding en van haar uitvoeringsbesluiten, evenals op de naleving van de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden en van haar uitvoeringsbesluiten (K.B. van 15 juli 2005 tot aanwijzing van de ambtenaren belast met het toezicht op de naleving van de wet van 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding en van haar uitvoeringsbesluiten, B.S. 2 augustus 2005 en K.B. van 15 juli 2005 tot aanwijzing van de ambtenaren belast met het toezicht op de naleving van de wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden en van haar uitvoeringsbesluiten, B.S. 2 augustus 2005). Aangezien dit weinig relevant is voor de in het kader van dit boek behandelde materie, wordt hier niet verder op ingegaan.

2 288 Hoofdstuk VI Toezicht op het welzijn op het werk De Afdeling van het basistoezicht is in essentie belast met het toezicht op de naleving van de welzijnsreglementering binnen de ondernemingen, de specifieke bevoegdheden van de Afdeling van het toezicht op de chemische risico s daargelaten. Beide afdelingen werken vanzelfsprekend ook samen: de Afdeling van het basistoezicht staat de Afdeling van het toezicht op de chemische risico s bij wat het gespecialiseerd gezondheidstoezicht betreft en omgekeerd staat die Afdeling de Afdeling van het basistoezicht bij inzake het toezicht op de reglementering betreffende de blootstelling aan chemische agentia. De Afdeling van het basistoezicht telt 10 regionale directies die elk optreden binnen een welbepaald ambtsgebied. Ten slotte is de Afdeling van het toezicht op de chemische risico s belast met de taken voorzien in het samenwerkingsakkoord over de beheersing van de gevaren van zware ongevallen 1330, het toezicht op de welzijnswet in de Seveso-bedrijven en de reeds vermelde bijstand aan de Afdeling van het basistoezicht inzake het toezicht op de reglementering betreffende de blootstelling aan chemische agentia. De Afdeling is onderverdeeld in 3 Directies: de Directie van het toezicht op de preventie van zware ongevallen, de Directie van het beleid van het toezicht op chemische risico s en de Directie van het laboratorium voor industriële toxicologie. 2. Actiemogelijkheden van de bevoegde inspectiediensten 349. Arbeidsinspectiewet De ambtenaren die binnen de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg opgerichte Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk worden tewerkgesteld beschikken over de in de wet van 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie 1331 (hierna: Arbeidsinspectiewet) bepaalde bevoegdheden Zij dragen overeenkomstig de in de Arbeidsinspectiewet gebruikte terminologie de titel van sociale inspecteurs. De sociale inspecteurs binnen de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk hebben wanneer zij een inbreuk vaststellen derhalve de keuze tussen een 1330 Samenwerkingsakkoord tussen de federale staat, het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen zijn, rekening houdend met bepaalde drempelwaardes, waterstof en zoutzuur. Binnen dit Samenwerkingsakkoord wordt in specifieke bevoegdheden voorzien, niet enkel voor de sociale inspecteurs die onder de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg ressorteren, maar ook voor de bevoegde ambtenaren binnen de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie evenals voor de bevoegde ambtenaren binnen respectievelijk het Vlaams, Waals of Brussels Hoofdstedelijk Gewest (zie art. 5 3 van het Samenwerkingsakkoord). Die bevoegdheden hernemen enkele van de in de Arbeidsinspectiewet vervatte bevoegdheden zoals het recht op elk ogenblik van de dag of nacht zonder voorafgaande verwittiging vrij alle plaatsen die aan hun toezicht zijn onderworpen te betreden (zie art van het Samenwerkingsakkoord). De coördinatie van de samenwerking tussen de verschillende inspectiediensten berust gelet op art van het Samenwerkingsakkoord bij de sociale inspecteurs van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. De modaliteiten van die coördinatie werden verder uitgewerkt in Bijlage VII van het Samenwerkingsakkoord B.S. 8 december Art. 1 Arbeidsinspectiewet en art. 80 Welzijnswet Werknemers. Voor een gedetailleerde uiteenzetting aangaande de respectieve bevoegdheden van de inspectiediensten krachtens de Arbeidsinspectiewet, zie F. BLOMME en M. DESTERBEEK, Sociaal Strafrecht, Vanden Broele (losbladige editie), Hoofdstuk I: De sociale inspectiediensten.

3 Hoofdstuk VI Toezicht op het welzijn op het werk 289 waarschuwing geven, een termijn op te leggen voor regularisatie of proces-verbaal opstellen Artikel 3 van de Arbeidsinspectiewet De specifiek op de gezondheid en veiligheid en derhalve op het welzijn van de werknemers betrekking hebbende bevoegdheden zijn opgenomen in artikel 3 van de Arbeidsinspectiewet. Dit artikel werd aanzienlijk uitgebreid door de wet van 25 februari 2003 houdende maatregelen ter versterking van de preventie inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, die ook maatregelen bepaalde inzake de bescherming van uitzendkrachten en de voorkoming van ernstige arbeidsongevallen Behalve de uitbreiding van het toepassingsgebied van de op dat ogenblik reeds voorhanden actiemogelijkheden tot de op de arbeidsplaats actieve zelfstandigen, kunnen de inspectiediensten op basis van die wet voortaan naast louter materiële maatregelen zoals het bevel de werken stil te leggen ook maatregelen opleggen die ingrijpen op de organisatie van de preventie De algemene formulering van de bevoegdheid van de sociale inspecteurs ten aanzien van het welzijn op het werk wordt zowel vanuit een preventief als vanuit een repressief standpunt benaderd. Enerzijds zijn zij bevoegd om alle passende maatregelen voor te schrijven om gevaren voor het welzijn te voorkomen terwijl zij anderzijds de nodige maatregelen mogen opleggen om de gebreken en hinder die een gevaar voor het welzijn op het werk uitmaken, weg te werken De concrete bevoegdheden waarover de sociale inspecteurs krachtens artikel 3 van de Arbeidsinspectiewet beschikken, kunnen worden onderverdeeld in enerzijds repressieve en anderzijds preventieve maatregelen Repressieve maatregelen Het overgrote deel van de klassieke bevoegdheden van de sociale inspecteurs bestaat uit een gamma van repressieve maatregelen. De sociale inspecteurs kunnen: 1. het verbod opleggen 1337 : a. aanwezig te zijn op een werkplaats of op een andere plaats die aan hun toezicht is onderworpen of de toegang daartoe verbieden voor alle of bepaalde werknemers; b. gebruik te maken of in gebruik houden van enigerlei uitrustingen, installaties, machines of materieel; c. bepaalde gevaarlijke stoffen of preparaten, de bronnen van risico s voor infectie, aan te wenden; d. bepaalde productieprocessen toe te passen of bepaalde gevaarlijke producten of afvalstoffen te bewaren; 1333 Art. 9, 1 ste lid Arbeidsinspectiewet B.S. 14 maart Memorie van toelichting bij het wetsontwerp houdende maatregelen ter versterking van de preventie inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, Parl. St , nr. 2167/001, p. 4 en Art. 3 1, 1 ste lid Arbeidsinspectiewet Art. 3 1, 2 de lid, 2 Arbeidsinspectiewet.

4 290 Hoofdstuk VI Toezicht op het welzijn op het werk e. incorrecte methodes voor de identificatie van risico s die aan gevaarlijke stoffen, preparaten of afvalstoffen te wijten zijn, te gebruiken; 2. de stopzetting bevelen van iedere arbeid in een werkplaats of op een andere plaats die aan hun toezicht onderworpen is indien dit noodzakelijk is om de gezondheid of veiligheid van de werknemers te waarborgen 1338 ; 3. wanneer zij van oordeel zijn dat het gevaar dringend is: a. werkplaatsen of andere plaatsen die aan hun toezicht zijn onderworpen onmiddellijk doen ontruimen 1339 ; b. werkplaatsen of andere plaatsen die aan hun toezicht zijn onderworpen evenals uitrustingen, installaties, machines, materieel, toestellen, producten of fabricageafval verzegelen 1340 ; Alle bovenvermelde maatregelen kunnen ingevolge de wet van 25 februari 2003 ook ten aanzien van de zelfstandigen worden opgenomen die actief zijn op eenzelfde arbeidsplaats met werknemers en op wie ingevolge hiervan bepaalde verplichtingen rusten inzake het welzijn bij de uitvoering van het werk de stopzetting bevelen van iedere arbeid waarvoor ingevolge de onder hun toezicht vigerende wetgeving organisatorische maatregelen moeten worden genomen, wanneer deze maatregelen niet werden genomen en hierdoor de veiligheid of de gezondheid van de werknemers onmiddellijk of op termijn in gevaar kunnen worden gebracht. Die stopzetting wordt bevolen totdat de hiertoe verplichte personen de nodige maatregelen hebben genomen Preventieve maatregelen De sociale inspecteurs beschikken ook over de nodige bevoegdheid om een aantal preventieve maatregelen op te nemen met het oog op de bevordering van het welzijn van de werknemers indien er sprake is van een inbreuk op de welzijnsreglementering. Het is vooral met betrekking tot dit type maatregelen dat de wet van 25 februari 2003 ingrijpende gevolgen heeft gehad. Vóór die wet werd enkel voorzien in de mogelijkheid de nodige wijzigingen te bevelen om aan gevaren, gebreken of vormen van hinder voor de gezondheid of veiligheid van werknemers te verhelpen binnen de door de sociale inspecteur bepaalde termijn of, indien de sociale inspecteur meende dat het gevaar dringend was, onmiddellijk Ingevolge de wet van 25 februari 2003 werd die bevoegdheid niet enkel uitgebreid tot de op de arbeidsplaats aanwezige zelfstandigen die met werknemers 1338 Art. 3 1, 2 de lid, 3 Arbeidsinspectiewet Art. 3 1, 2 de lid, 4 Arbeidsinspectiewet Art. 3 1, 2 de lid, 5 Arbeidsinspectiewet Art. 3 1, 2 de lid, 6 Arbeidsinspectiewet. Zie ook de art. 10 en 11 van de Welzijnswet Werknemers Art. 3 1, 2 de lid, 7 Arbeidsinspectiewet dat werd ingelast door de wet van 25 februari In de memorie van toelichting wordt als voorbeeld van de nalatigheid de nodige organisatorische maatregelen te nemen, het nalaten een veiligheids- en gezondheidscoördinator op een bouwwerf aan te stellen gegeven: memorie van toelichting bij het wetsontwerp houdende maatregelen ter versterking van de preventie inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, Parl. St , nr. 2167/001, p Art. 3 1, 2 de lid, 1 Arbeidsinspectiewet.

5 Hoofdstuk VI Toezicht op het welzijn op het werk 291 werken maar werden hier bovendien de volgende bevoegdheden aan toegevoegd: 1. de sociale inspecteurs kunnen bevelen bijkomende organisatorische maatregelen te nemen inzake de Interne Dienst wanneer zij vaststellen dat de organisatorische maatregelen die in het kader van de welzijnsreglementering moeten worden getroffen niet of slechts gedeeltelijk werden getroffen en hierdoor de gezondheid of veiligheid van de werknemers onmiddellijk of op termijn in gevaar kan worden gebracht. Er kan een termijn worden opgelegd waarbinnen die bijkomende organisatorische maatregelen moeten worden genomen 1344 ; 2. de sociale inspecteurs kunnen bevelen maatregelen, met inbegrip van organisatorische maatregelen, te treffen die door de preventieadviseurs van de Interne of Externe Dienst werden aanbevolen wanneer zij vaststellen dat die maatregelen niet of slechts gedeeltelijk werden genomen op voorwaarde dat die nalatigheid ook een inbreuk op de welzijnsreglementering inhoudt. Er kunnen ook alternatieve maatregelen worden bevolen indien die een minstens evenwaardig resultaat waarborgen. Ook hier kan ten slotte een termijn worden opgelegd waarbinnen de nodige maatregelen moeten worden genomen De wet van 10 januari 2007 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk waaronder deze betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 1346 (hierna: wet van 10 januari 2007) heeft ten slotte in een 4 de mogelijkheid voorzien, namelijk de bevoegdheid voor de sociale inspecteurs om de werkgever te bevelen maatregelen te treffen, met inbegrip van organisatorische maatregelen, wanneer zij vaststellen dat de werkgever geen Interne Dienst heeft opgericht of geen beroep doet op een Externe Dienst terwijl de werkgever hiertoe verplicht was en die nalatigheid de veiligheid of gezondheid van de werknemer in gevaar brengt. De sociale inspecteurs beschikken in dit verband alvorens over te gaan tot het bevelen van dergelijke maatregelen ook over de mogelijkheid de werkgever te verplichten binnen de door hen bepaalde termijn een Interne Dienst op te richten of aan te sluiten bij een Externe Dienst In de hypothese dat er geen Interne Dienst is en/of de werkgever niet aangesloten is bij een Externe Dienst, treedt de sociale inspecteur hier als het 1344 Art. 3 1, 2 de lid, 8 Arbeidsinspectiewet. Een voorbeeld, dat ook in de memorie van toelichting wordt gegeven, is de werkgever de verplichting opleggen een preventieadviseur aan te stellen die over de nodige opleiding beschikt gelet op de grootte en de activiteit van de betrokken onderneming. Een dergelijk bevel houdt evenwel niet in dat de bij de beëindiging van de met de preventieadviseur gesloten overeenkomst of de verwijdering van de preventieadviseur uit diens functie geldende procedure niet moet worden nageleefd. Het akkoord van het Comité met de beëindiging van de overeenkomst met de preventieadviseur of met de verwijdering van de preventieadviseur uit diens functie moet worden verkregen, evenals met de aanstelling van een nieuwe preventieadviseur betreft die wel over de nodige opleiding beschikt Art. 3 1, 2 de lid, 9 Arbeidsinspectiewet B.S. 6 juni Art. 3 1, 2 de lid, 10.

6 292 Hoofdstuk VI Toezicht op het welzijn op het werk ware in de plaats van de preventieadviseurs en bepaalt hij de met het oog op het welzijn van de betrokken werknemers te nemen maatregelen Beroep bij de minister De personen die door deze maatregelen worden getroffen, kunnen hiertegen beroep instellen bij de minister onder wie de sociale inspecteur ressorteert. Dit beroep heeft geen schorsende werking Het moet uiterlijk de 10de dag volgend op die waarop de maatregelen werden opgelegd, worden ingesteld bij aangetekende brief met ontvangstbewijs De werkgever, zijn aangestelde of ieder ander persoon die door de maatregel wordt getroffen, moeten indien zij hierom verzoeken door de ambtenaar die belast is met het onderzoek worden gehoord De minister doet binnen een termijn van 60 dagen te rekenen vanaf de dag van ontvangst van het beroep uitspraak bij gemotiveerde beslissing die door middel van een aangetekende brief ter kennis van de verzoeker wordt gebracht Indien dit noodzakelijk is voor het onderzoek van het ingestelde beroep, kan de termijn van 60 dagen op 90 dagen worden gebracht. De verzoeker moet van een eventuele verlenging bij aangetekende brief op de hoogte worden gesteld Indien binnen de termijn van 60 of 90 dagen geen beslissing werd genomen, vervallen de genomen maatregelen Beroep bij de voorzitter van de Arbeidsrechtbank Behalve het in het vorige randnummer besproken beroep bij de minister tegen de maatregelen genomen in uitvoering van artikel 3 Arbeidsinspectiewet, is gelet op de invoeging van een artikel 4sexies in de Arbeidsinspectiewet door artikel 257 van de wet van 20 juli 2006 houdende diverse bepalingen 1354, voortaan ook een beroep mogelijk bij de voorzitter van de arbeidsrechtbank. Het beroep staat open voor iedereen die van oordeel is dat zijn rechten geschaad worden door de maatregelen genomen ter uitvoering van artikel 3 Arbeidsinspectiewet Ook een werknemer die meent dat hij door een genomen maatregel geschaad wordt, kan dus een dergelijk beroep instellen. Hetzelfde geldt overigens voor het beroep bij de minister waaronder de sociale inspecteur ressorteert, zoals werd uiteengezet in het vorige randnummer. De vordering wordt 1348 Art. 3 2 Arbeidsinspectiewet Art. 1 van het K.B. van 13 augustus 1975 tot vaststelling van de regelen voor het beroep ingesteld betreffende de arbeidsinspectie, B.S. 4 november Art. 2 van het K.B. van 13 augustus 1975 tot vaststelling van de regelen voor het beroep ingesteld 1351 Art. 3 van het K.B. van 13 augustus 1975 tot vaststelling van de regelen voor het beroep ingesteld 1352 Art. 4 van het K.B. van 13 augustus 1975 tot vaststelling van de regelen voor het beroep ingesteld 1353 Art. 5 van het K.B. van 13 augustus 1975 tot vaststelling van de regelen voor het beroep ingesteld 1354 B.S. 28 juli 2006, 2 de editie Art. 4sexies 1, 1 ste lid Arbeidsinspectiewet.