Bevolkingsprognose Den Haag De toekomstige ontwikkeling van de bevolking, de huishoudens en de etniciteitsgroepen

Transcriptie

1 Bevolkingsprognose Den Haag De toekomstige ontwikkeling van de bevolking, de huishoudens en de etniciteitsgroepen DSO/Beleid/Onderzoek Den Haag, augustus 2008

2 Colofon Bevolkingsprognose Den Haag Concept Augustus 2008 Uitgave Dienst Stedelijke Ontwikkeling Den Haag Directie Beleid, afdeling Onderzoek Druk Facilitaire Dienst / Multimedia Inlichtingen Dienst Stedelijke Ontwikkeling Den Haag Jan Starmans Telefoon j.starmans@dso.denhaag.nl Meer informatie: Kies vervolgens onder de rubriek Feiten en Cijfers voor Den Haag in cijfers De gemeente Den Haag en de daaronder ressorterende diensten, afdelingen en personen, aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid uit welke hoofde dan ook voor het gebruik van de in deze publicatie vermelde gegevens, methodieken en constructies. Een ieder blijft derhalve te dien aanzien volledig zelf aansprakelijk. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 2

3 Voorwoord Voor veel gemeentelijke beleidsterreinen is het van belang om inzicht te hebben in de toekomstige bevolkingsomvang en samenstelling. Ook veel particuliere organisaties en instellingen hebben dit inzicht nodig. Voor sommige doeleinden volstaat daarvoor een bevolkingsprognose op gemeentelijk of op stadsdeel niveau. Voor andere doeleinden is het noodzakelijk om af te dalen naar wijk- en buurtniveau. Dit rapport presenteert voor de gehele gemeente Den Haag, voor de stadsdelen, de wijken en de buurten de verwachte ontwikkeling van de bevolking vanaf 2008 tot Daarnaast biedt het op gemeentelijk niveau een prognose van de bevolking naar huishoudens en van de bevolking naar etnische groepen. Het gaat hier nadrukkelijk om basisinformatie die benut kan worden voor beleidsontwikkeling. In het rapport zelf worden géén beleidsconclusies getrokken. Met deze prognose worden ook de zogenaamde basisgeneraties bepaald voor de integrale leerlingenprognose basisonderwijs, integrale leerlingenprognose voortgezet onderwijs, speciaal basisonderwijs en het integrale (voortgezet) speciaal onderwijs, 2008 t/m 2024, gemeente Den Haag, dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn. Voorliggende prognose beoogt de meest waarschijnlijke toekomstige ontwikkelingen weer te geven. Daarom wordt waar mogelijk uitgegaan van feitelijk waargenomen lokale demografische trends en van een woningbouwprogramma dat min of meer zeker wordt gerealiseerd. Dit neemt niet weg dat een waarschuwing op zijn plaats is: een prognose blijft het resultaat van een combinatie van veronderstellingen waarvan het waarschijnlijkheidsgehalte wisselt. Kijken naar de toekomst is omgeven met onzekerheden. De gepresenteerde cijfers geven de richting op lange termijn aan. Men moet niet verwachten dat de cijfers jaarlijks precies zullen uitkomen, zeker niet op het niveau van buurten met weinig inwoners of voor de wijken en buurten in ontwikkeling. En zoals bij elk prognosemodel worden de uitkomsten bepaald door de ingevoerde gegevens en (gekwantificeerde) veronderstellingen. In het hoofdstuk Methodiek en parameters (hfd. 6) staan alle keuzes die gemaakt zijn beschreven. Voor een goed begrip van de resultaten is het raadzaam hier kennis van te nemen. In elk geval is van betekenis dat deze prognose uitgaat van het woningbouwprogramma volgens het Prestatie Registratie Systeem (PRS) van het Haags Ontwikkelingsbedrijf, afdeling Programmamanagement (HOB/PGM) van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling, stand december , omdat dit het meest zekere bouwprogramma is. Dit programma is voor de eerste jaren goed gevuld, maar droogt na 2015 op. De woningbouwambities uit de structuurvisie Den Haag zijn nog slechts ten dele in dit programma opgenomen omdat de planontwikkeling nog niet voldoende concreet en hard is. 1 Binnen het HOB wordt gewerkt met een projectenoverzicht. In dit projectenoverzicht zijn de projecten opgenomen waarbij de gemeente Den Haag (i.c. het HOB) is betrokken en die enige status hebben. Het betreft locatiegebonden projecten waarvoor een projectopdracht is gegeven. Per project is het aantal woningen en een indicatie van het jaar van oplevering opgenomen. Het projectenoverzicht wordt per kwartaal bijgewerkt en is een dynamische lijst. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 3

4 Om meer gevoel te krijgen voor de effecten van de woningbouwambities die in de Structuurvisie zijn verwoord zijn binnen de Haagse prognose twee varianten van de bevolkingsprognose doorgerekend op stedelijk niveau, die worden aangeduid als investeringsvariant en investeringsvariant met dalende gemiddelde bruto woningbezetting naar 1,90 in Tevens is een - theoretische - variant doorgerekend waarbij vanaf 2008 netto geen woningen meer aan de voorraad worden toegevoegd (de nulvariant). Deze variant geeft meer inzicht in de betekenis van de woningproductie voor de bevolkingsontwikkeling. De resultaten van deze doorrekeningen zijn in hoofdstuk 8 uiteengezet. Om de betekenis van de uitkomsten van de prognose beter te kunnen duiden worden de resultaten vergeleken met bevolkingsprognoses voor de gemeente Den Haag van het Ministerie van VROM, de Provincie Zuid-Holland en van het Planbureau voor de leefomgeving en het Centraal bureau voor de Statistiek. De detailgegevens van deze prognose zijn gepubliceerd op de website van de gemeente Den Haag ( onder de rubriek Feiten en Cijfers, in Den Haag in cijfers. In dit elektronisch statistisch zakboek zijn naast tabellen ook grafieken en kaarten te maken. Onder de rubriek Onderzoeksrapporten is dit rapport als PDF-bestand beschikbaar. Ik hoop en verwacht u met deze publicatie een toegankelijke bron met basisinformatie over de toekomstige ontwikkeling van de bevolking van Den Haag aan te bieden. Dienst Stedelijke Ontwikkeling Hoofd afdeling Onderzoek Wim van Bogerijen Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 4

5 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inhoudsopgave... 5 Samenvatting Inleiding Bevolkingsprognose Den Haag Bevolkingsprognose op stadsdeelniveau Stadsdeel Loosduinen Stadsdeel Escamp Stadsdeel Segbroek Stadsdeel Scheveningen Stadsdeel Centrum Stadsdeel Laak Stadsdeel Haagse Hout Stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg Huishoudensprognose Den Haag Etniciteitsprognose Den Haag Methodiek en parameters prognose Veranderingen t.o.v. de bevolkingsprognose Drie woningbouwvarianten doorgerekend Prognoses van het Ministerie van VROM, de Provincie Zuid-Holland en het Ruimtelijk Planbureau voor de gemeente Den Haag Geraadpleegde literatuur Bijlage 1: Kerncijfers bevolkingsprognose naar wijken Bijlage 2: Kerncijfers bevolkingsprognose naar buurten Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 5

6 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 6

7 Samenvatting Den Haag groeide tussen 1800 en 1960, met uitzondering van de Tweede Wereldoorlog, van een bescheiden stad met inwoners rond 1800, via een stad met inwoners rond 1900 naar een stad met inwoners rond De groei vanaf 1900 is mede gestimuleerd door de woningwet van 1901, die gemeenten verplichtte tot het vervaardigen van een uitbreidingsplan, gecombineerd met de verruiming van de onteigeningswet. Deze wetten maakten het mogelijk om te komen tot een geleide stadsuitbreiding. 700 Bevolkingsontwikkeling gemeente Den Haag Aantal inwoners x Jaren Bevolkingsomvang Door het ruimtelijke beleid van de groeikernen, demografische processen en ruimtegebrek daalde het aantal inwoners van Den Haag van inwoners in 1960 naar inwoners rond Door de grenswijziging in 2002 is de bevolking van Den Haag weer toegenomen en gegroeid naar meer dan inwoners in Voorliggende bevolkingsprognose geeft een doorkijk naar de (waarschijnlijke) ontwikkeling tot 2025, op basis van de nu bekende voorraad min of meer harde woningbouwplannen. In deze woningbouwplannen zijn de ambities van de Structuurvisie Den Haag slechts ten dele opgenomen. Dit omdat de planontwikkeling nog niet voldoende concreet en hard is. De bevolkingsprognose Den Haag is opgesteld met het Gemeentelijk BevolkingsPROgnose model (GBPRO) dat ontwikkeld is door de Vereniging van Statistiek en Onderzoek (VSO). Met dit model zijn vooruitberekeningen gemaakt van de bevolking op zowel gemeentelijk niveau als voor de afzonderlijke buurten, zodanig dat beide consistent zijn. Daarnaast is er op gemeentelijk niveau een prognose gemaakt van de huishoudensontwikkeling en de ontwikkeling van de bevolking naar etnische groepen. Deze prognose heeft, in tegenstelling tot scenariostudies, als belangrijkste doel het weergeven van de meest waarschijnlijke toekomstige ontwikkelingen op basis van de huidige inzichten. Deze inzichten hebben zowel betrekking op demografische Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 7

8 kenmerken als geboorte, sterfte en binnenlandse en buitenlandse migratie, als op het beleidsmatig bepaalde woningbouwprogramma. Voor de demografische kenmerken vormen Haagse en landelijke trends de basis. Voor een goed begrip en juiste interpretatie van de uitkomsten wordt nadrukkelijk geadviseerd kennis te nemen van hoofdstuk 6: methodiek en parameters prognose. Het woningbouwprogramma is een belangrijke maar ook een onzekere factor in de bevolkingsprognose. De ontwikkeling van woningmarkt en daarmee van de woningbouwplanning is van vele factoren afhankelijk. Voor de woningvoorraad is uitgegaan van de CBS-woningvoorraad per 1/1/2007. Aan het woningbouwprogramma ligt het woningbouwprogramma volgens het Prestatie Registratie Systeem, (PRS) van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Haags Ontwikkelingsbedrijf, afdeling Programmamanagement, stand december 2007 ten grondslag. 2 3 Dit programma met concrete en min of meer harde woningbouwplannen is de eerstkomende jaren goed gevuld maar droogt na 2015 op. De essentie van deze bevolkingsprognose is dat het de meest waarschijnlijke ontwikkeling van de bevolking prognosticeert op het niveau van wijken en buurten. De uitkomsten van de buurtprognose en de geaggregeerde uitkomsten op wijkniveau zijn weergegeven in bijlage 1 en 2 en op de website van de gemeente Den Haag ( onder de rubriek Feiten en Cijfers, in Den Haag in cijfers. Om meer gevoel te krijgen voor de effecten van de woningbouwambities die in de Structuurvisie zijn verwoord zijn twee varianten van de bevolkingsprognose doorgerekend op stedelijk niveau, die worden aangeduid als investeringsvariant en investeringsvariant met dalende gemiddelde bruto woningbezetting naar 1,90 in Bij het opstellen van deze varianten zijn de ambities ten aanzien van het bouwprogramma uit de Investeringsagenda stedelijke ontwikkeling Den Haag (oktober 2007) als uitgangspunt genomen. Deze uitgangspunten en de uitkomsten van deze varianten zijn uiteengezet in hoofdstuk 8 (zie blz. 103). Omdat de Structuurvisie thans nog onvoldoende is uitgewerkt als sloop- en nieuwbouwprogramma naar tijd en exacte locaties, kan nog geen Structuurvisievariant van de bevolkingsprognose worden opgesteld. Om toch een indicatie te bieden van het bouwprogramma van de Structuurvisie is het bouwprogramma uit de Investeringsagenda als uitgangspunt gekozen. Tevens is een - theoretische - variant doorgerekend waarbij vanaf 2008 netto geen woningen meer aan de voorraad worden toegevoegd (de nulvariant). Deze variant geeft meer inzicht in de betekenis van de woningproductie voor de bevolkingsontwikkeling. De uitgangspunten en de uitkomsten van deze varianten zijn uiteengezet in hoofdstuk 8 (zie blz. 103). Om de betekenis van de uitkomsten van de prognose beter te kunnen duiden worden de resultaten voorts vergeleken met bevolkingsprognoses voor de gemeente Den Haag van het Ministerie van VROM, de Provincie Zuid-Holland en het Planbureau voor de leefomgeving en het CBS. 2 Zie voor een nadere toelichting hoofdstuk 6: Methodiek en parameters prognose. 3 Binnen het HOB wordt gewerkt met een projectenoverzicht. In dit projectenoverzicht zijn de projecten opgenomen waarbij de gemeente Den Haag (i.c. het HOB) is betrokken en die enige status hebben. Het betreft locatiegebonden projecten waarvoor een projectopdracht is gegeven. Per project is het aantal woningen en een indicatie van het jaar van oplevering opgenomen. Het projectenoverzicht wordt per kwartaal bijgewerkt en is een dynamische lijst. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 8

9 Bevolkingsontwikkeling op nationaal niveau Nederland heeft nog enige tijd te maken met bevolkingsgroei. Volgens de laatste CBS bevolkingsprognose uit 2006 zal in 2033 de grens van 17 miljoen inwoners worden overschreden. De bevolking zal dan niet veel verder groeien. Vanaf 2033 kan het positieve migratiesaldo (aantal immigranten minus aantal emigranten) het negatieve geboorteoverschot (aantal levendgeborenen minus aantal overledenen) niet meer compenseren. Daardoor slaat de bevolkingsgroei om in krimp. In 2050 heeft Nederland 16,8 miljoen inwoners. Voor de meeste grote gemeenten wordt een bevolkingstoename verwacht. Bevolkingsafname zal vooral voorkomen in de kleinere gemeenten Naast de CBS bevolkingsprognose die de meest waarschijnlijke toekomstige ontwikkeling beschrijft, zijn in 2004 vier scenario's gepubliceerd die alternatieve toekomsten beschrijven. In het scenario Competitieve wereld zal de bevolking in Nederland het meest groeien, tot 20,3 miljoen in Ook in het scenario Mondiale solidariteit blijft de bevolking voortdurend groeien om in 2050 uit te komen op 19,2 miljoen. In het scenario Zorgzame regio is er sprake van een lichte groei tot 2025 waarna de bevolking gaat krimpen om in 2050 uit te komen op 15,1 miljoen inwoners. In het scenario Veilige regio groeit de bevolking geleidelijk naar 16,8 miljoen in De bevolkingsontwikkeling op gemeentelijk niveau De verwachting is dat de huidige bevolkingsomvang van de gemeente Den Haag stijgt van inwoners in 2008 naar ruim in 2020 om daarna langzaam af te nemen tot inwoners in Bevolkingsontwikkeling gemeente Den Haag realisatie prognose Aantal inwoners (x 1000) Jaren Bevolking Prognose Deze bevolkingstoename wordt met name veroorzaakt door de realisatie van nieuwe woningen op de drie Haagse Vinex-locaties en door herontwikkeling van industriegebieden in het stadsdeel Laak. De afvlakkende groei en voorts lichte daling wordt met name veroorzaakt doordat het gehanteerde bouwprogramma na 2015 opdroogt. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 9

10 De bevolkingsontwikkeling op stadsdeelniveau Tussen de stadsdelen loopt de groei van de bevolking dan ook sterk uiteen. Zo groeien de stadsdelen Laak, Leidschenveen-Ypenburg en Escamp. De overige stadsdelen blijven in de tijd redelijk constant. 120 Prognose bevolkingsontwikkeling per stadsdeel 100 Aantal inwoners (x 1000) Loosduinen 2 Escamp 3 Segbroek 4 Scheveningen 5 Centrum Laak 7 Haagse Hout 8 Leidschenveen- Ypenburg Ook tussen de wijken en buurten zijn duidelijke verschillen in de bevolkingsontwikkeling waarneembaar. Deze verschillen worden hier niet beschreven maar zijn weergegeven in bijlage 1 en 2 en op de website van de gemeente Den Haag ( onder de rubriek Feiten en Cijfers, in Den Haag in cijfers. De demografische kenmerken geboorte, sterfte en migratie Het aantal geboorten zal in de periode tussen 2008 en 2025 fluctueren tussen de en de per jaar. Het gemiddeld aantal geboorten per jaar bedraagt ongeveer De sterfte in de gemeente Den Haag blijft redelijk stabiel in de tijd, gemiddeld personen per jaar. Per saldo bedraagt de natuurlijke aanwas dan gemiddeld personen per jaar. De binnenlandse migratie naar en uit Den Haag is en blijft aanzienlijk. Per saldo is het binnenlandse migratiesaldo tot 2010 positief. Daarna echter oplopend negatief. De binnenlandse migratie naar Den Haag fluctueert in de prognoseperiode tussen en personen per jaar. Gemiddeld vestigen zich jaarlijks personen in de gemeente. Het aantal personen dat de gemeente verlaat varieert tussen en per jaar (gemiddeld per jaar). De buitenlandse migratie naar en uit Den Haag wordt sterk bepaald door landelijk beleid en is altijd een zeer moeilijk in te schatten factor 4. In deze prognose wordt er van uit gegaan dat de vestiging in de gemeente Den 4 zie ook hoofdstuk 6, Methodiek en parameters prognose Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 10

11 Haag jaarlijks toeneemt tot personen in 2025 en dat het vertrek naar het buitenland licht groeit tot personen in 2025, waardoor het buitenlandse vestigingsoverschot toeneemt (1.300 personen in 2008, personen in 2025). Bij de vergelijking van de voornaamste resultaten van de twee investeringsvarianten blijkt dat de gemiddelde binnenlandse vestiging bij de investeringsvariant relatief hoog is, waardoor het gemiddelde saldo van de binnenlandse migratie bij deze variant minder negatief uitvalt dan bij de andere varianten. Enkele beleidsrelevante leeftijdscategorieën Voor een aantal voorzieningen en de economische ontwikkeling is inzicht in de ontwikkeling van specifieke leeftijdsgroepen van belang. Zo zijn de 4- t/m 11-jarigen globaal de basisschoolleerlingen, vormen de 15- t/m 64-jarigen de potentiële beroepsbevolking en hebben de 75-plussers in het algemeen een speciale zorgbehoefte. Indien we kijken naar deze bijzondere leeftijdsgroepen dan zien we dat de categorie 4- t/m 11-jarigen eerst nog licht groeit van personen in 2008 naar personen in 2014 en daarna daalt naar personen in De potentiële beroepsbevolking (15 t/m 64 jarigen) groeit tot 2025 gestaag met personen naar personen (4,3%). Het aantal personen van 65 jaar en ouder neemt toe met personen tot personen in 2025 (+22,7%). De groep 75-plussers stijgt met personen naar in 2025 (+5,5%). Al met al stijgt de gemiddelde leeftijd van de bevolking in Den Haag van 38,0 jaar in 2008 naar 39,0 jaar in Er zijn in de leeftijdsopbouw aanzienlijke verschillen tussen de stadsdelen: de gemiddelde leeftijd varieert van 30,7 jaar in Leidschenveen-Ypenburg tot 46,4 jaar in Loosduinen in In 2025 zal de gemiddelde leeftijd variëren van 34,6 jaar in Laak tot 46,8 jaar in Loosduinen. De huishoudensontwikkeling op gemeentelijk niveau Naast personen zijn ook huishoudens relevant als onderwerp van beleid 5. In totaal telt Den Haag per 1 januari huishoudens. Met een huishouden wordt een verzameling van één of meer personen aangeduid die een woonruimte bewoont en daar zichzelf voorziet, of door derden wordt voorzien, in dagelijkse levensbehoeften 6. Het aantal huishoudens in Den Haag stijgt met 7% naar bijna huishoudens in Bijna 47% van de Haagse huishoudens in 2008 is een éénpersoonshuishouden. Ongeveer 24% van de huishoudens zijn samenwoners zonder kinderen en 21% van de huishoudens zijn samenwoners met kinderen. Ruim 8% van de huishoudens is een éénoudergezin met kinderen. In absolute aantallen is er tussen 2008 en 2025 in Den Haag sprake van een groei van huishoudens. Het aantal éénpersoonshuishoudens neemt toe met huishoudens, de samenwonende huishoudens zonder kinderen met huishoudens. Het aantal samenwonenden met kinderen groeit met huishoudens en de éénoudergezinnen kennen een toename van huishoudens. De groei van de woningvoorraad in de periode is groter dan dat de huishoudensprognose voorspelt in deze periode. Hierdoor krijgen huishoudens meer ruimte op de woningmarkt. Mogelijk dat bij deze ruimere 5 Dit geldt bijvoorbeeld voor beleid ten aanzien van wonen. 6 Zie voor het verschil tussen het begrip huishoudens en het begrip gezinssamenstelling zoals geregistreerd in de gemeentelijke Basis administratie de toelichting in hoofdstuk 4 en in hoofdstuk 6. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 11

12 woningmarkt ook weer meer huishoudensvorming gaat plaatsvinden. De huishoudensprognose is gebaseerd op de trends in de huishoudensontwikkeling in de periode 1996 tot en met Ontwikkeling aantal huishoudens gemeente Den Haag realisatie prognose Aantal huishoudens (x 1000) Jaren Huishoudens Prognose Prognose groei aantal huishoudens gemeente Den Haag , totaal en naar huishoudenstype Totaal Huishoudenstype Eénoudergezin Samenwonend met kinderen Samenwonend zonder kinderen Eénpersoonshuishouden Groei aantal huishoudens De etniciteitsontwikkeling Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 12

13 De indeling van de Haagse bevolking naar de verschillende bevolkingsgroepen is gebaseerd op het landelijke model classificatie etnische groepen, samengevat in de publicatie "Identificatie en registratie van etnische minderheden (SGBO/ISEO 1993)7. Het betreft hier de zgn. VNG-definitie. De ontwikkeling van de Haagse bevolking naar etnische groepen wordt vooral bepaald door de migratie van deze groepen naar Den Haag in de vorige eeuw en de verwachtingen over de buitenlandse migratie naar Den Haag in de toekomst. De buitenlandse migratie wordt overigens sterk beïnvloed door het nationale beleid en de internationale verhoudingen. In 2008 behoort 53% van de Haagse bevolking tot de etnische groep Nederlanders, dat wil zeggen dat zowel de persoon zelf als zijn of haar beide ouders in Nederland zijn geboren. Ongeveer 12% van de Haagse bevolking wordt ingedeeld bij de groep personen afkomstig uit overige niet-geïndustrialiseerde landen, 10% bij de Surinamers, 9% bij de personen afkomstig uit overige geïndustrialiseerde landen, 7% bij de Turken, 6% bij de Marokkanen, 2% bij de Antillianen & Arubanen en tot slot 2% bij de Zuid Europeanen. Prognose groei etnische groepen gemeente Den Haag Antilliaans & Arubaans Marokkaans Nederlands Surinaams Turks Zuideuropees Overige geïndustrialiseerde landen Overige niet-geïndustrialiseerde landen Zie voor een nadere toelichting van het begrip etniciteit hoofdstuk 5 en hoofdstuk 6. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 13

14 Prognose groei etnische groepen gemeente Den Haag Antilliaans & Arubaans Marokkaans Etnische groepen Nederlands Surinaams Turks Zuideuropees Overige geïndustrialiseerde landen Overige niet-geïndustrialiseerde Aantal personen Een blik op de groei van deze afzonderlijke groepen laat zien dat het aantal Nederlanders en het aantal personen behorend tot de groep overige geïndustrialiseerde landen afneemt en dat alle andere groepen groeien. De groep Nederlanders is in absolute aantallen de sterkste daler van 53,0% van de Haagse bevolking in 2008 naar 46,4% in De groep personen afkomstig uit de overige geïndustrialiseerde landen neemt ook af van 8,9% van de bevolking in 2008 naar 7,4% in Indien gekeken wordt naar de absolute groeicijfers dan blijkt dat vooral de groep Antilliaanse en Arubaanse Hagenaars en de groep Marokkaanse Hagenaars sterke groeiers zijn. In relatieve zin bedraagt de groei van deze groepen tussen 2008 en 2025 meer dan 40%. Wat betreft leeftijdsopbouw zijn er grote verschillen tussen de onderscheiden etnische groepen. Dit komt onder meer tot uitdrukking in de gemiddelde leeftijd. Deze varieert in 2008 van gemiddeld 25,8 jaar bij de Marokkaanse Hagenaars tot gemiddeld 45,6 jaar bij de Hagenaars uit de overige geïndustrialiseerde landen. In 2025 is de gemiddelde leeftijd 30,4 jaar bij de Marokkaanse Hagenaars en 46,5 jaar bij de Hagenaars uit de overig geïndustrialiseerde landen. Er bestaan grote verschillen in de etnische samenstelling van de bevolking tussen de verschillende leeftijdscategorieën. Zoals eerder aangegeven telt de gemeente Den Haag in 2008 bijna personen in de leeftijdscategorie 4 t/m 11 jaar. Dit zijn globaal de basisschoolleerlingen. Hiervan behoort meer dan 40% tot de etnische groep Nederlandse Hagenaars, 15% tot de groep Hagenaars afkomstig uit de overige nietgeïndustrialiseerde landen, 13% tot de groep Turkse Hagenaars, 11% tot de groep Surinaamse Hagenaars, 10% tot de groep Marokkaanse Hagenaars, 5% Hagenaars tot de groep afkomstig uit de overig geïndustrialiseerde landen, 3% tot de groep Antilliaanse en Arubaanse Hagenaars en tot slot 2% tot de groep Zuideuropese Hagenaars. Deze leeftijdsgroep groeit tot 2014 licht, om daarna iets kleiner te worden. Uiteindelijk heeft deze leeftijdscategorie een omvang van personen in Daarbij wijzigt de samenstelling naar etniciteit. Het aandeel Hagenaars in de basisschoolleeftijd met een Turkse, Surinaamse, Antilliaanse & Arubaanse en overige Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 14

15 geïndustrialiseerde achtergrond neemt af; het aandeel Hagenaars met een Nederlandse, Marokkaanse, Zuideuropese en overig niet-geïndustrialiseerde achtergrond neemt toe. Prognose aandeel 4 t/m 11 jarige Hagenaars naar etnische groep Overige niet-geïndustrialiseerde landen Overige geïndustrialiseerde landen Etnische groepen Zuideuropees Turks Surinaams Nederlands Marokkaans Antilliaans & Arubaans % Ook de potentiële beroepsbevolking (15 t/m 64 jarigen) neemt in de prognoseperiode in totaal toe en wijzigt naar etnische samenstelling. Het aandeel Nederlandse Hagenaars in de potentiële beroepsbevolking daalt fors, namelijk van 52% in 2008 naar 42% in Ook het aandeel Hagenaars afkomstig uit overige geïndustrialiseerde landen daalt enigszins van 9% naar 8%. Alle andere etniciteitsgroepen in de potentiële beroepsbevolking groeien of blijven constant, zowel absoluut als wat betreft het aandeel van het totaal. De ene groep groeit daarbij sterker dan de andere. Prognose aandeel 15 t/m 64 jarige Hagenaars naar etnische groep Etnische groepen Overige niet-geïndustrialiseerde landen Overige geïndustrialiseerde landen Zuideuropees Turks Surinaams Nederlands Marokkaans Antilliaans & Arubaans % Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 15

16 Binnen de groep 75-plussers, de leeftijdscategorie waar de zorgbehoefte het grootst is, verandert de samenstelling naar etniciteit eveneens. Er is sprake van een groei van deze leeftijdscategorie. Het aandeel Nederlandse Hagenaars binnen deze categorie daalt relatief sterk tot 68% in Ook het aandeel Hagenaars uit overig geïndustrialiseerde landen daalt, tot 13% in datzelfde jaar. Net als bij de potentiële beroepsbevolking groeien ook onder de 75-plussers alle andere etnische groepen zowel absoluut als relatief. Deze aantallen en aandelen blijven vooralsnog echter bescheiden. Prognose aandeel Hagenaars 75 jaar en ouder naar etnische groep Etnische groepen Overig niet-geïndustrialiseerd Overig geïndustrialiseerd Zuideuropees Turks Surinaams Nederlands Marokkaans Antilliaans & Arubaans % Vergelijking met andere prognose-varianten en prognose van andere overheidsinstellingen voor de gemeente Den Haag Er is sprake van een bandbreedte (globaal tot inwoners) tussen de uitkomsten van de verschillende prognoses van het aantal inwoners voor Den Haag in 2025 (m.u.v. de nul-variant). Krimp is voor Den Haag en Haaglanden nog ver weg; alle bevolkingsprognoses laten groeicijfers zien. De Investeringsvariant met als input een continu doorlopend woningbouwprogramma komt met inwoners in 2020 (en ruim in 2025) bóven de lijn van de uitkomsten van de prognoses van VROM, PBL/CBS en provincie. Duidelijk is dat de gemiddelde woningbezetting 8 van grote invloed is op het bevolkingsaantal. De standaardvariant van de bevolkingsprognose Den Haag is vooral bedoeld voor de korte periode (tot 2014) met als doel de meest waarschijnlijke ontwikkeling van de bevolking voor de stad maar vooral ook voor de stadsdelen, wijken en buurten. 8 Bij de Haagse prognose (standaardvariant) wordt uitgegaan van de huidige trendmatige gemiddelde bruto woningbezetting van Den Haag, die door de recente toevoeging van grote aantallen ééngezinswoningen op de Vinex, een geringe daling in de tijd laat zien. De verwachting is dat door het woningaanbod uit de structuurvisie, door de verdichting, intensief ruimtegebruik, hoogbouw en nieuwe stedelijke woonmilieus een sterker dalende gemiddelde woningbezetting zal ontstaan. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 16

17 1. Inleiding Tweejaarlijks wordt door DSO een bevolkingsprognose naar leeftijd gepresenteerd. Dit rapport geeft de bevolkingsontwikkeling weer voor de periode in de gemeente Den Haag, in de stadsdelen, de wijken en de buurten. Daarnaast is er een prognose gemaakt van de huishoudensontwikkeling en de ontwikkeling van de bevolking naar etnische groepen. Deze laatste prognose betreft alleen het gemeentelijk niveau. Deze bevolkingsprognose is opgesteld met het Gemeentelijk BevolkingsPROgnose model (GBPRO). Dit model is ontwikkeld door de Vereniging van Statistiek en Onderzoek van de VNG in samenwerking met bureau Pronexus b.v. uit Eindhoven. Met dit model zijn vooruitberekeningen gemaakt van de bevolking op zowel gemeentelijk niveau als voor de afzonderlijke buurten, zodanig dat beide consistent zijn. Daarnaast is er op gemeentelijk niveau een prognose gemaakt van de huishoudensontwikkeling en de ontwikkeling van de bevolking naar etnische groepen. De essentie van deze bevolkingsprognose is dat het de meest waarschijnlijke ontwikkeling van de bevolking prognosticeert op het schaalniveau van wijken en buurten. Het prognosticeren geschiedt op twee geografische niveaus; het gemeentelijk- en het buurtniveau. Eerst wordt er op gemeentelijk niveau een prognose opgesteld. Daarbij zijn de demografische ontwikkelingen in het verleden en de aannamen van deze ontwikkelingen naar de toekomst toe, alsmede de woningvoorraadontwikkelingen, de belangrijkste parameters. Voor de woningvoorraad is uitgegaan van de CBS-woningvoorraad per 1/1/2007. Aan het woningbouwprogramma ligt het woningbouwprogramma volgens het Prestatie Registratie Systeem, (PRS) van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Haags Ontwikkelingsbedrijf, afdeling Programmamanagement, stand december 2007 ten grondslag 9 (zie hoofdstuk 6, blz. 85). Van belang is dat dit bouwprogramma na 2015 opdroogt en dat de ambities uit de Structuurvisie Den Haag er nog slechts gedeeltelijk in zijn opgenomen. Bij de buurtprognose zijn vooral, naast de ontwikkelingen uit het verleden voor de bevolkingsopbouw en - ontwikkeling, de woningvoorraadontwikkeling, de nieuwbouwprofielen en de mutatiefactoren van belang. De uitkomsten van de buurtprognose en de geaggregeerde uitkomsten op wijkniveau zijn weergegeven in bijlage 1 en 2 en op de website van de gemeente Den Haag ( onder de rubriek Feiten en Cijfers, in Den Haag in cijfers. Gebruikswijzer De hier gepresenteerde prognosecijfers zijn ramingen op basis van de huidige inzichten over de te verwachten demografische en maatschappelijke ontwikkelingen. Voor sommige onderdelen is deze keuze gemakkelijk omdat er bepaalde demografische wetmatigheden aan ten grondslag liggen. Andere prognoseonderdelen zijn afhankelijk van het te verwachten en te voeren beleid op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau. De 9 Binnen het HOB wordt gewerkt met een projectenoverzicht. In dit projectenoverzicht zijn de projecten opgenomen waarbij de gemeente Den Haag (i.c. het HOB) is betrokken en die enige status hebben. Het betreft locatiegebonden projecten waarvoor een projectopdracht is gegeven. Per project is het aantal woningen en een indicatie van het jaar van oplevering opgenomen. Het projectenoverzicht wordt per kwartaal bijgewerkt en is een dynamische lijst. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 17

18 gebruiker moet de absolute cijfers niet als hard gegeven beschouwen, de cijfers geven aan in welke richting de bevolkingsontwikkeling zich zal gaan bewegen, uitgaande van de gemaakte veronderstellingen. De naaste toekomst is beter te voorspellen dan die op lange termijn. Vooral in de herstructurerings- en Vinex-buurten is het tijdspad van de sloop en nieuwbouw van belang. De hier gepresenteerde cijfers zijn gebaseerd op cijfers van 1-1 van het betreffende jaar. Voor de buurten waar in het kader van de stedelijke vernieuwing het tijdspad van sloop en nieuwbouw moeilijk vooraf is te bepalen, is het goed om - los van deze trendprognose - in de loop van het planproces de gevolgen van nieuwe ambities/keuzes door te rekenen. Overigens is het uitgangspunt om elke twee jaar een nieuwe prognose op te stellen waarbij eerdere aannames gevalideerd worden. Voorzichtigheid is derhalve geboden bij het hanteren van de uitkomsten. Voor een juiste interpretatie moeten de resultaten altijd in samenhang met de uitgangspunten en met name ook met het gehanteerde bouwprogramma worden gezien. In de tabellen in deze rapportage zijn de exacte modeluitkomsten opgenomen. Aanbevolen wordt om in het gebruik de gepresenteerde aantallen afhankelijk van het gebied en schaalniveau af te ronden op 10- of 100-tallen om de schijn van al te grote exactheid te beperken. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 18

19 2. Bevolkingsprognose Den Haag Bevolkingsgroei in Nederland tot 2033, daarna krimp Nederland heeft nog enige tijd te maken met bevolkingsgroei. Volgens de laatste CBS bevolkingsprognose uit 2006 zal in 2033 de grens van 17 miljoen inwoners worden overschreden. De bevolking zal dan niet veel verder groeien. Vanaf 2033 kan het positieve migratiesaldo (aantal immigranten minus aantal emigranten) het negatieve geboorteoverschot (aantal levendgeborenen minus aantal overledenen) niet meer compenseren. Daardoor slaat de bevolkingsgroei om in krimp. In 2050 heeft Nederland 16,8 miljoen inwoners. Voor de meeste grote gemeenten wordt een bevolkingstoename verwacht. Bevolkingsafname zal vooral voorkomen in de kleinere gemeenten Naast de CBS bevolkingsprognose die de meest waarschijnlijke toekomstige ontwikkeling beschrijft, zijn in 2004 vier scenario's gepubliceerd die alternatieve toekomsten beschrijven. In het scenario Competitieve wereld zal de bevolking in Nederland het meest groeien, tot 20,3 miljoen in Ook in het scenario Mondiale solidariteit blijft de bevolking voortdurend groeien om in 2050 uit te komen op 19,2 miljoen. In het scenario Zorgzame regio is er sprake van een lichte groei tot 2025 waarna de bevolking gaat krimpen om in 2050 uit te komen op 15,1 miljoen inwoners. In het scenario Veilige regio groeit de bevolking geleidelijk naar 16,8 miljoen in De prognose voor Den Haag De verwachting is dat de bevolkingsomvang van de gemeente Den Haag stijgt van meer dan inwoners in in 2020, om daar licht te dalen naar iets meer dan inwoners rond Na een aanvankelijke stijging tot 6600 geboorten in 2010, daalt het totale aantal geboorten tot 6400 in De jaarlijkse totale sterfte blijft redelijk stabiel tussen de huidige 4200 personen tot 4300 personen in 2020, waarna een gestage stijging zichtbaar is tot 4500 sterfgevallen in In de prognoseperiode neemt de netto woningvoorraad toe met bijna woningen. Voor de woningvoorraad is uitgegaan van de CBSwoningvoorraad per 1/1/2007. Aan het woningbouwprogramma ligt het woningbouwprogramma volgens het Prestatie Registratie Systeem (PRS) van de Dienst Stedelijke Ontwikkeling, Haags Ontwikkelingsbedrijf, afdeling Programmamanagement, stand december 2007 ten grondslag 10. In hoofdstuk 6 (blz. 85) wordt dit woningbouwprogramma nader beschreven. Dit woningbouwprogramma droogt na 2015 op. 10 Binnen het HOB wordt gewerkt met een projectenoverzicht. In dit projectenoverzicht zijn de projecten opgenomen waarbij de gemeente Den Haag (i.c. het HOB) is betrokken en die enige status hebben. Het betreft locatiegebonden projecten waarvoor een projectopdracht is gegeven. Per project is het aantal woningen en een indicatie van het jaar van oplevering opgenomen. Het projectenoverzicht wordt per kwartaal bijgewerkt en is een dynamische lijst. De woningbouwambitie uit de Structuurvisie Den Haag is hier slechts ten dele in opgenomen omdat de planontwikkeling veelal nog niet voldoende concreet en hard is. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 19

20 Bevolkingsontwikkeling gemeente Den Haag realisatie prognose Aantal inwoners (x 1000) Jaren Bevolking Prognose De ontwikkeling van de demografische druk De verhouding tussen de jongste respectievelijk de oudste leeftijdsgroep en de potentiële beroepsbevolking noemt men ook wel de groene respectievelijk de grijze druk. De groene druk is het aantal 0- t/m 14-jarigen als percentage van de 15- t/m 64-jarigen. De grijze druk is het aantal mensen van 65 jaar en ouder als percentage van de 15- t/m 64-jarigen. De groene druk voor de gemeente Den Haag zal licht dalen in de tijd van 25,3% in 2008 naar 24,8% in De grijze druk zal eerst dalen van 19,2% in 2008 naar 18,6% in 2011, en daarna weer stijgen naar 22,6% in De daling tot 2011 is het gevolg van de sterkere toename van de 15- t/m 64-jarigen dan de toename van de 65-plussers in die periode. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 20

21 Bevolkingsprognose Gemeente Den Haag : bevolking in 3 leeftijdsklassen en de zgn. groene en grijze druk Jaar Leeftijdsklasse Totaal Demografische druk 0 t/m 14 jaar 15 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder Groene druk Grijze druk % % % 0-14 jaar 65+ als % als % , , , ,3 19, , , , ,3 19, , , , ,2 18, , , , ,1 18, , , , ,2 19, , , , ,3 19, , , , ,3 19, , , , ,3 19, , , , , , , , ,2 20, , , ,1 20, , , , ,1 20, , , , , , , , , ,9 21, , , , , , , ,8 22, , , , ,8 22,6 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 21

22 Kerncijfers natuurlijke bevolkingsgroei en migratie Gemeente Den Haag : in absolute aantallen Jaar Bevolking Geboorte Sterfte Natuurlijke aanwas Vestiging uit binnenland Vertrek naar binnenland Saldo binnenlandse migratie Vestiging uit buitenland Vertrek naar buitenland Saldo buitenlandse migratie Aantal woningen Leeftijdsopbouw en enkele beleidsrelevante categorieën Het Haagse inwonertal groeit gestaag, met meer dan 30 duizend inwoners tot 2025, een groei van 6,4% ten opzichte van In onderstaande grafiek is de bevolkingspiramide van de Haagse bevolking naar 1- jaarsleeftijdsklassen en geslacht voor 2008 en 2025 weergegeven. In de tabellen zijn de bevolking naar 5- jaarsleeftijdsklassen en naar enkele beleidsrelevante leeftijdsgroepen voor de jaren 2008 t/m 2012, 2015, 2020 en 2025 weergegeven. Kijken we naar enkele van die bijzondere leeftijdsgroepen dan zien we dat het aantal 4- t/m 11-jarigen, globaal de basisschoolleerlingen, licht toeneemt naar personen in 2015 en daarna weer licht afneemt naar personen in De potentiële beroepsbevolking (15- t/m 64-jarigen), in personen (69%), neemt gestaag toe met meer dan personen naar personen in Het aantal personen van 65 jaar en ouder neemt toe met personen tot personen in De groep 75-plussers, de leeftijdscategorie waar de zorgbehoefte het grootst is, neemt na een aanvankelijke daling tot 2015 uiteindelijk toe met personen naar in Het aantal 85-plussers neemt overigens wel af. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 22

23 Bevolkingspiramide gemeente Den Haag, naar leeftijd en geslacht, prognose De gemiddelde leeftijd in de gemeente Den Haag is in ,0 jaar en in ,0 jaar. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 23

24 Bevolkingsprognose Gemeente Den Haag : bevolking in leeftijdsklassen, in absolute aantallen Jaren Bevolking in 5 jaars leeftijdsklassen 0 t/m 4 jaar t/m 9 jaar t/m 14 jaar t/m 19 jaar t/m 24 jaar t/m 29 jaar t/m 34 jaar t/m 39 jaar t/m 44 jaar t/m 49 jaar t/m 54 jaar t/m 59 jaar t/m 64 jaar t/m 69 jaar t/m 74 jaar t/m 79 jaar t/m 84 jaar t/m 89 jaar t/m 94 jaar jaar en ouder Aantal personen Bevolking in diverse leeftijdsklassen 0 t/m 3 jaar t/m 14 jaar t/m 11 jaar t/m 11 jaar t/m 17 jaar t/m 18 jaar t/m 24 jaar t/m 25 jaar t/m 39 jaar t/m 54 jaar t/m 64 jaar t/m 64 jaar jaar en ouder jaar en ouder jaar en ouder jaar en ouder Woningvoorraad Gemiddelde bruto woningbezetting 2,039 2,041 2,019 2,035 2,030 2,037 2,028 2,007 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 24

25 Bevolkingsprognose Gemeente Den Haag : bevolking in leeftijdsklassen, in procenten Jaren Bevolking in 5 jaars leeftijdsklassen % % % % % % % % 0 t/m 4 jaar 6,4 6,3 6,3 6,3 6,2 6,2 6,2 6 5 t/m 9 jaar 5,8 5,9 5,9 5,8 5,7 5,7 5,6 5,5 10 t/m 14 jaar 5,3 5,3 5,3 5,3 5,4 5,5 5,4 5,4 15 t/m 19 jaar 5,7 5,6 5,6 5,5 5,4 5,4 5,6 5,6 20 t/m 24 jaar 6,6 6,7 6,8 6,9 7 6,8 6,7 6,7 25 t/m 29 jaar 8,1 8,1 8,3 8,4 8,4 8,4 8,3 8,2 30 t/m 34 jaar 8 7,9 8,1 8,2 8,3 8,3 8,2 8,1 35 t/m 39 jaar 8,6 8,4 8,2 7,9 7,7 7,6 7,5 7,3 40 t/m 44 jaar 7,9 7,8 7,8 7,8 7,9 7,5 6,9 6,8 45 t/m 49 jaar 7,1 7,2 7,3 7,3 7,3 7,1 7 6,6 50 t/m 54 jaar 6,3 6,4 6,4 6,4 6,4 6,7 6,8 6,6 55 t/m 59 jaar 5,8 5,7 5,7 5,7 5,7 5,9 6,1 6,3 60 t/m 64 jaar 4,9 5,2 5,4 5,5 5,3 5,1 5,3 5,6 65 t/m 69 jaar 3,6 3,7 3,7 3,6 4 4,7 4,4 4,6 70 t/m 74 jaar 2,9 2, ,1 3,9 3,9 75 t/m 79 jaar 2,5 2,5 2,4 2,3 2,3 2,3 2,5 3,2 80 t/m 84 jaar 2, ,9 1,9 1,8 1,9 1,9 85 t/m 89 jaar 1,4 1,4 1,4 1,4 1,3 1,1 1,1 1,1 90 t/m 94 jaar 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,4 0,3 95 jaar en ouder 0, Aantal personen Bevolking in diverse leeftijdsklassen % % % % % % % % 0 t/m 3 jaar 5,1 5,1 5,1 5,1 5,1 5,1 4,9 4,8 0 t/m 14 jaar 17,5 17,5 17,5 17,5 17,5 17,4 17,1 16,8 4 t/m 11 jaar 9,2 9,3 9,3 9,2 9,2 9,1 9 8,8 6 t/m 11 jaar 6,7 6,8 6,9 6,8 6,8 6,8 6,7 6,5 12 t/m 17 jaar 6,5 6,4 6,3 6,3 6,3 6,5 6,5 6,4 12 t/m 18 jaar 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 7,5 7,7 7,6 18 t/m 24 jaar 9 9,1 9,3 9,3 9,2 9, t/m 25 jaar 9,4 9,5 9,6 9,7 9,7 9,6 9,5 9,5 26 t/m 39 jaar 23, ,9 22,7 22,5 22,1 40 t/m 54 jaar 21,2 21,4 21,4 21,5 21,5 21,4 20, t/m 64 jaar 69,1 69,3 69,5 69,6 69,4 68,9 68,5 67,9 20 t/m 64 jaar 63,6 63,7 63,8 64,1 63,9 63,5 62,9 62,3 55 jaar en ouder 29,1 29,4 29,5 29,7 29,4 29, ,8 65 jaar en ouder 13,3 13,2 13,2 12,9 13,2 13,7 14,4 15,3 75 jaar en ouder 6,8 6,7 6,5 6,3 6, ,8 85 jaar en ouder 2,1 2,1 2,1 2 1,9 1,8 1,7 1,7 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 25

26 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 26

27 3. Bevolkingsprognose op stadsdeelniveau In dit hoofdstuk is per stadsdeel een grafiek weergegeven met de bevolkingspiramide van het stadsdeel naar 1- jaars leeftijdsklassen en geslacht voor 2008 en Vervolgens zijn twee tabellen opgenomen met de bevolking naar 5-jaarsleeftijdsklassen en naar bijzondere leeftijdsgroepen voor de jaren 2008 t/m 2012, 2015, 2020 en 2025 in aantallen en in aandelen van de totale bevolking van het stadsdeel. Verder wordt kort per stadsdeel de ontwikkeling van de onderscheiden beleidsrelevante leeftijdgroepen beschreven. In bijlage 1 en 2 van deze rapportage zijn de kerncijfers per wijk en buurt weergegeven. Voor meer detailinformatie over de stadsdelen, wijken en buurten in tabellen, grafieken en kaartjes wordt verwezen naar de website van de gemeente Den Haag, de rubriek "feiten en cijfers", en vervolgens "Den Haag in cijfers". Indeling van de gemeente Den Haag naar stadsdelen Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 27

28 3.1. Stadsdeel Loosduinen In het stadsdeel Loosduinen wonen in inwoners. Dit aantal komt overeen met 9,6% van de totale Haagse bevolking. Het stadsdeel groeit tot inwoners in 2025, een groei van 4,0% ten opzichte van Kijkend naar de bijzondere leeftijdsgroepen blijkt dat de groep 4- t/m 11-jarigen, globaal de basisschoolleerlingen, die in 2008 nog uit personen (6,5%) bestaat, toeneemt tot personen (6,7%) in De potentiële beroepsbevolking, 15- t/m 64-jarigen, die in 2008 een omvang had van personen (63,8%), daalt licht tot personen (60,9%). Het aantal personen van 65 jaar en ouder neemt toe van personen (24,3%) in 2008 naar personen (26,7%) in Kijken we naar de mate van toename van het aantal 75-plussers, dan blijkt dat deze groep enigszins stijgt qua omvang: personen (13,4%) in 2008 en (13,4%) personen in In Loosduinen kan derhalve gesproken worden van dubbele vergrijzing. Bevolkingspiramide Loosduinen, naar leeftijd en geslacht, prognose De gemiddelde leeftijd in Stadsdeel Loosduinen is in ,4 jaar en in ,8 jaar. Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 28

29 Bevolkingsprognose Stadsdeel Loosduinen : bevolking in leeftijdsklassen, in absolute aantallen Jaren Bevolking in 5 jaars leeftijdsklassen 0 t/m 4 jaar t/m 9 jaar t/m 14 jaar t/m 19 jaar t/m 24 jaar t/m 29 jaar t/m 34 jaar t/m 39 jaar t/m 44 jaar t/m 49 jaar t/m 54 jaar t/m 59 jaar t/m 64 jaar t/m 69 jaar t/m 74 jaar t/m 79 jaar t/m 84 jaar t/m 89 jaar t/m 94 jaar jaar en ouder Aantal personen Bevolking in diverse leeftijdsklassen 0 t/m 3 jaar t/m 14 jaar t/m 11 jaar t/m 11 jaar t/m 17 jaar t/m 18 jaar t/m 24 jaar t/m 25 jaar t/m 39 jaar t/m 54 jaar t/m 64 jaar t/m 64 jaar jaar en ouder jaar en ouder jaar en ouder jaar en ouder Woningvoorraad Gemiddelde bruto woningbezetting 1,965 1,964 1,928 1,943 1,937 1,941 1,937 1,923 Bevolkingsprognose Den Haag DSO/Beleid/Onderzoek pagina nr. 29