!"#$"%"&'&("#$')#!"#*"(!"$+%",-"."-$'&")## !"#$%"&&'(")*#+$,-#$("$+"./0*120"*($-).$13*1"#)-#($

Transcriptie

1 $%&'&($')*($+%,-.-$'&) ()/&-(&(0%1( $%&&'()*+$,-$($+./0*120*($-).$13*1)-($ $

2 $ $%&'&($')*($+%,-.-$'&) ()/&-(&(0%1( $%&&'()*+$,-$($+./0*120*($-).$13*1)-( $ $ $ $ $ $ $ $ $ 45('-/02+,'6$ $ $ $ $ 7&2-/25'.&&6$$ 8-55&'2-+$399'6 $%&'(&)*+,$ -./-.0./1,2%23,)(4*&*2*(4 :323' &:(;7(*&+ A7&*&:(&1-G7+278(-./- 6(2<=((>?%&@'(2A7&*&:(B%&),CD%=5AE<+%%2(&F

3 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Inhoudsopgave 1. INLEIDING ONDERZOEKSOPZET BEOORDELINGSCRITERIA EN TYPOLOGIE VELDWERKMETHODEN RESULTATEN ALGEMEEN SOORTEN PLANTEN STADIA GRASLAND RESULTATEN DEELGEBIEDEN Heum- Garnwerd Koningslaagte Medenertilsterpolder Paddepoel Schilligeham Eindbeoordeling percelen deelgebieden totaal RELATIE BEOORDELING KUIKENLAND EN ALARMERENDE PAREN RELATIE BEOORDELING KUIKENLAND EN BMP RESULTATEN RELATIE VEGETATIE EN BEHEER CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN BIJLAGEN A Rapportage bijlagendeel: 1. Tabellen met de resultaten en de vegetatieopnames per perceel 2. Kaarten van de vegetatiestructuur, de dominantie van Grote vossenstaart, de bloemrijdom en de eindbeoordeling van de geschitheid van de vegetatie voor weidevogeluiens 3. Kaarten van de broedvogelmonitoring (BMP) 2011 en Veldformulier beoordeling vegetatie B Digitale bijlage op USB stic card (in schutblad rapportage), per deelgebied: 1. Excelbestanden met de resultaten en de vegetatieopnames per perceel 2. JPEG bestanden met de foto s van de vegetatie op de locaties van de vegetatieopnames 3. Houdahgeo bestanden van: a. de ligging van de door de percelen gelopen routes (zichtbaar in Bing Maps of Google Earth) b. de geografische positie van de vegetatie opnames c. de foto van de vegetatie op de locatie van een vegetatie opname. 5. Digitale aarten van de vegetatiestructuur, de dominantie van Grote vossenstaart, de bloemrijdom en de eindbeoordeling van de geschitheid van de vegetatie voor weidevogeluiens 6. Digitale aarten van de broedvogelmonitoring (BMP) 2011 en

4 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ => (),(()% E&D(2K(*2)*(=)%>8(D((2D(2A7&*&:(B%&),CD%=3*?V..D(C2%(Z(*)(]7:(>:%,>%&)HX*2)(?7&*27*&: ]%&Z(*)(]7:(>,]%&)(%4:(>7=(&$%(&8>*$+2)%2)(+3*+(&7](>(]*&:*&)(](,CD*>>(&)((,(]%2(&*&D(2 :(8*()?%2*: -.// (& -./-FH M%%,2 4%C27(& %>, =()%2*( (& Z((,7?,2%&)*:D()(&,=((>2 )( :(,CD*+2D(*)]%&)(](:(2%2*(]77+3*+(&,Z%%,CD*$&>*$+((&8(>%&:*$+(7>8*$)(+3*+(&7](>(]*&:HI*,*& D(2 K(*2)*(=:(8*(),=%+( ]%& ((& (>%2*(4 :772 %%&2%> =(C(>(&?(2 )7?*&%&2*( ]%& A72( %)+,&-*.*FH L(:(>*$+( =(C(>(& `*$& ]77 Z(*)(]7:(>+3*+(&,?7(*>*$+ )77)*&:8%% (& )( 8(,CD*+8%%D(*)]%&=77*)*((&*,8(=(+2H6>7(?*$+:%,>%&)D((427](D(2%>:(?((&((&8(2((,23C233 (&((&8(2(]7(),(>%%&87)]77Z(*)(]7:(>+3*+(&,HL77?*))(>]%&8(D((1:(*CD27=)(8(?(,2*&:1D(2 Z%2(=(*>1 )( 8(Z(*)*&: (& D(2?%%*(:*?( *, D(2?7:(>*$+ 7? )( +Z%>*2(*2 ]%& )( ](:(2%2*( ]77 Z(*)(]7:(>+3*+(&,2(](8(2((&H'(2A7&*&:(B%&),CD%=D((42)%%7?8(D7(42(%%&*&`*CD2*&)(27(,2%&) ]%&)(](:(2%2*(*&D%%=(C(>(&8*&&(&D(2K(*2)*(=)%>H OD(a*(>)Z7+N7?=%&b*,)%%7?)77'(2A7&*&:(B%&),CD%=:(]%%:)7?)(27(,2%&)]%&)(](:(2%2*(*& 4*:33/H/HF5 L(`(%==72%:(8(,2%%23*2((&8(+&7=22(+,2)((>Z%%*&)(7&)(`7(+,7=`(21)((,3>2%2(&1)(C7&C>3,*(,(& )(%%&8(](>*&:(&Z7)(&8(D%&)(>)HE&D(28*$>%:(&)((>`*$&)((,3>2%2(&)77?*))(>]%&2%8(>>(&(&AE< +%%2(&:(=(,(&2(()HQ()(`*$&4727_,]%&)(](:(2%2*(7=:(&7?(&*&((&)*:*2%>(8*$>%:(7=((&X<6,2*C+ C%)7=:(&7?(&H /.0(()12134&)5.'6,7&.,8.&%0&9.&8:&,8& &4&)*'6.&-8&8&&0&9.&8&- -

5 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer ONDERZOEKSOPZET 2.1 BEOORDELINGSCRITERIA EN TYPOLOGIE Het onderzoe heeft zich gericht op de geschitheid van de vegetatie voor opgroeiende gruttouiens. Bij de opzet van het onderzoe zijn voor de beoordeling van de vegetatie de volgende uitgangspunten gehanteerd als criteria voor goed uienland (Kleijn et. al (2007 & 2009) en Oosterveld et.al (2008)): - - Bloemrij en ruidenrij grasland Bloemrije en ruidenrij graslanden zorgen voor een goed voedselaanbod voor weidevogeluiens. De bloeiende ruiden treen grotere soorten insecten aan die als voedselbron voor weidevogeluiens unnen dienen. Een open tot half open vegetatiestructuur De vegetatie moet voor weidevogeluiens goed doordringbaar zijn en niet te hoog. In dichte en hoge vegetatie ost het de uiens veel energie om zich door de vegetatie te verplaatsen. Daarnaast is een deel van het voedsel in een dichte en hoge vegetatie slechter bereibaar. - Geen tot matige dominantie van Grote vossenstaart (Alopecurus pratensis). Grote vossenstaart an op leigronden zeer productief en hoog worden. Er ontstaat dan een dichte vegetatiestructuur. Door de massale en monotone bedeing met Grote vossenstaart unnen complete percelen ongeschit raen voor foeragerende weidevogeluiens. Bloeiende ruiden en minder productieve grassoorten als Kamgras (Cynosurus cristatus) en Gewoon reugras (Anthoxanthum odoratum) worden maelij overwoeerd door Grote vossenstaart. Bij de beoordeling van het stadium van het grasland is de typologie uit Ontwieling van botanisch waardevol grasland (Bax en Schippers (1998) gehanteerd, deels aangevuld met de indeling die door Groen (2012) is gehanteerd. De verschillende stadia zijn in tabel 2.1 samengevat. Tabel 2.1 Stadia en graslandtypen op leigronden (indeling volgens Bax en Schippers (1998)) met bijbehorende waardering van de geschitheid als uienland voor weidevogels. FASE VOCHTTOESTAND GRASLANDTYPE KENMERKEN EN KENSOORTEN GESCHIKTHEID KUIKENLAND 0 vochtig tot matig RAAIGRASWEIDE Soortenarm, >50% Engels raaigras Slecht droog 1 vochtig tot matig droog GRASSEN- MIX (PRODUCTIEF) <50% Engels raaigras>25% Ruw beemdgras; daarnaast soorten ropaar, zachte dravi, Slecht tot Matig timoteegras. Haarden van Kruipende boterbloem en Witte laver 1(N) nat GRASSEN- MIX (LAAGBLIJVEND) Genite Vossenstaart, Fioringras; <25% Engels raaigras en Ruw beemdgras Matig tot goed 2 vochtig tot matig droog DOMINANT STADIUM Veel Grote Vossenstaart, Glanshaver en/of Gestreepte witbol Slecht 3 vochtig tot matig droog GRAS- KRUIDENMIX Minder productieve grassoorten zoals Kamgras en Gewoon reugras; ruiden zijn homogeen in de vegetatie verspreid. Matig soortenrij (4-10 soorten) Goed 3 (N) nat ZILVERSCHOONWEIDE Gewone waterbies, Zilverschoon Goed 4 vochtig tot matig droog BLOEMRIJKE KAMGRASWEIDE Soortenrij >10 soorten, waaronder Kamgras, Gewoon reugras en Madelief. Daarnaast een mix van soorten uit de fasen 0 t/m 4) Goed 4(N) nat NAT KRUIDENRIJK GRASLAND Soortenrij (>10 soorten) waaronder Moerasvergeet- me- niet Goed 3

6 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer VELDWERKMETHODEN De beoordeling van de vegetatie is uitgevoerd in de periode van 28 mei tot 15 juni Dit is de meest optimale periode: in deze ween valt de uienperiode voor grutto s, is de vegetatie relatief maelij te beoordelen (veel generatieve delen) en is het grasland nog niet gemaaid. Om de uniformiteit van de beoordeling te waarborgen zijn alle percelen door dezelfde persoon (Bob Jonge Poerin) beoordeeld. Hij werd hierbij een aantal dagen geassisteerd door Arjan Hendris en Jan Moerer van Het Groninger Landschap. De beoordeling van de vegetatie is niet vla deend maar steeproefsgewijs uitgevoerd. De percelen zijn in een zigzag patroon doorruist en op basis hiervan heeft een beoordeling van de vegetatie plaatsgevonden. De in het perceel gevolgde route is door middel van een GPS trac vastgelegd. In ieder perceel zijn op representatieve locaties vegetatie opnames gemaat. Het aantal opnames per perceel varieerde van 1 tot 4 en was afhanelij van de perceelgrootte en de heterogeniteit van het perceel. Tijdens het veldbezoe is oo de algemene toestand van het perceel beoordeeld : gemaaid, beweid etc. Ster beweide of gemaaide percelen waren in het veld soms niet tot matig te beoordelen. In sommige gevallen on het perceel niet worden beoordeeld omdat er een stier in het perceel aanwezig was. Van ieder perceel is in het veld een rapportage op een standaard veldformulier (zie bijlage 4) gemaat. Daarnaast zijn van ieder perceel representatieve foto s van de vegetatie(structuur) gemaat, waarbij ter illustratie van de hoogte van de vegetatie een jalon met decimeterschaal is geplaatst. De fotolocaties zijn door middel van GPS vastgelegd, zodat deze eventueel unnen worden gebruit om in volgende jaren een indru van de ontwieling van de vegetatie te rijgen. Van ieder perceel is genoteerd of er alarmerende ouderparen van weidevogels zijn waargenomen tijdens de beoordeling van de vegetatie. 4

7 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer RESULTATEN 3.1 ALGEMEEN De resultaten van het onderzoe zijn op de volgende wijze gepresenteerd: per deelgebied aarten waar op perceelniveau de walificering van de verschillende percelen is weergegeven. Voor ieder deelgebied zijn aarten samengesteld van de vegetatiestructuur, de dominantie van Grote vossenstaart, de bloemrijdom en de eindbeoordeling van de geschitheid van de vegetatie voor weidevogeluiens. In sommige percelen was de vegetatie niet homogeen samengesteld. Voor dergelije heterogene percelen is een gearceerde leurcodering op de aarten aangegeven. Daarnaast is op de aarten door middel van arcering de toestand van het perceel aangegeven: gemaaid, beweid en stier aanwezig. Deze aarten zijn opgenomen in bijlage 2. per deelgebied een tabel met daarin de resultaten van de vegetatie opnames (bijlage 1) per deelgebied zijn van alle vegetatie opname locaties foto s van de vegetatie gemaat. Deze foto s staan per deelgebied op perceelnummer gesorteerd op de USB stic card die in het schutblad van deze rapportage is bijgevoegd. Naast de foto s staan er per deelgebied Houdahgeo bestanden op de USB stic card. Wanneer deze bestanden in het programma Houdahgeo worden geopend an de volgende informatie worden beeen (zie figuur 3.0): o de ligging van de door de percelen gelopen routes (zichtbaar in Bing Maps of Google Earth) o de geografische positie van de vegetatie opnames o de foto van de vegetatie op de locatie van een vegetatie opname. Figuur 3.0 Schermafbeelding van de digitale presentatie van de resultaten in Houdahgeo (zie digitale bijlage op de USB stic card) 3.2 SOORTEN PLANTEN In tabel 3.1 is een overzicht gemaat van de plantensoorten die tijdens het onderzoe zijn aangetroffen binnen de vegetatie opnames. Voor informatie over de plantensoorten per deelgebied, perceel of vegetatie opname wordt verwezen naar bijlagen 1.1 tot en met

8 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Tabel 3.1 Lijst van plantensoorten die tijdens het onderzoe zijn aangetroffen binnen de vegetatie opnames. nr Latijnse naam Nederlandse naam 4 Achillea millefolium Duizendblad 18 Agrostis stolonifera Fioringras 40 Alopecurus geniculatus Genite vossenstaart 42 Alopecurus pratensis Grote vossenstaart 66 Anthoxanthum odoratum Gewoon reugras 96 Arrhenatherum elatius Glanshaver 135 Bellis perennis Madeliefje 2337 Bromus hordeaceus Zachte dravi 171 Butomus umbellatus Zwanenbloem 200 Capsellabursa- pastoris Herderstasje 205 Cardamine pratensis Pinsterbloem 219 Carex curta Zompzegge 235 Carex hirta Ruige zegge 259 Carex riparia Oeverzegge 296 Cerastiumfontanum subsp. vulgare Gewone hoornbloem 331 Cirsium arvense Aerdistel 336 Cirsium vulgare Speerdistel 386 Cynosurus cristatus Kamgras 390 Dactylis glomerata Kropaar 397 Deschampsia cespitosa Ruwe smele 437 Eleocharis palustris Gewone waterbies 446 Elytrigia repens Kwee 463 Equisetum fluviatile Holpijp 2376 Galium palustre Moeraswalstro 570 Geranium dissectum Slipbladige ooievaarsbe 584 Glyceria fluitans Mannagras 585 Glyceria maxima Liesgras 631 Holcus lanatus Gestreepte witbol 637 Hordeum secalinum Veldgerst 673 Juncus articulatus Zomprus 678 Juncus compressus Platte rus 679 Juncus conglomeratus Biezennoppen 680 Juncus effusus Pitrus 700 Lamium album Witte dovenetel 715 Lathyrus pratensis Veldlathyrus 725 Leontodon autumnalis Vertate leeuwentand 756 Lolium perenne Engels raaigras 796 Matricaria discoidea Schijfamille 799 Medicago lupulina Hoplaver 841 Myosotis laxasubsp. cespitosa Zompvergeet- mij- nietje 844 Myosotis scorpioides Moerasvergeet- mij- nietje 977 Persicaria maculosa Perziruid 930 Phalaris arundinacea Rietgras 932 Phleum pratense subsp. pratense Timoteegras 933 Phragmites australis Riet 946 Plantago lanceolata Smalle weegbree 947 Plantago major subsp. major Grote weegbree 952 Poa annua Straatgras 958 Poa pratensis Veldbeemdgras 959 Poa trivialis Ruw beemdgras 1006 Potentilla anserina Zilverschoon 1040 Ranunculus acris Scherpe boterbloem 1056 Ranunculus repens Kruipende boterbloem 1058 Ranunculus sceleratus Blaartreende boterbloem 1076 Rorippa palustris Moerasers 1098 Rumex crispus Krulzuring 1101 Rumex obtusifolius Ridderzuring 1250 Stellaria media Vogelmuur 2430 Taraxacum officinale Paardenbloem 1293 Tragopogon porrifolius Paarse morgenster 1305 Trifolium pratense Rode laver 1306 Trifolium repens Witte laver 1321 Urtica dioica Grote brandnetel 1350 Veronica catenata Rode waterereprijs 6

9 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer STADIA GRASLAND Het gehele spectrum van voor grasland op leigronden typische vegetatiestadia (conform Bax en Schippers (1998)) is tijdens het onderzoe in het Reitdiepgebied aangetroffen. Voor informatie over de aangetroffen stadia van het grasland per deelgebied, perceel of vegetatie opname wordt verwezen naar de tabellen in bijlage 1 en de aarten in bijlage 2. Om het verloop en de eigenschappen van de verschillende stadia te illustreren is op de volgende fotopagina s een selectie gemaat van arateristiee foto s van de verschillende stadia zoals die in het Reitdiepgebied zijn aangetroffen. De foto s illustreren duidelij de doordringbaarheid (en hoogte) van de vegetatie, de mate van dominantie van Grote vossenstaart en de bloemrijdom in de verschillende stadia. De foto s zijn globaal gerangschit van voedselrij naar voedselarm. Figuur 3.1. Raaigrasweide - Grassenmix (droog tot vochtige omstandigheden,stadium 0-1) met een zeer dichte en ruidenarme vegetatie van Engels raaigras en Ruw beemdgras (Deelgebied Koningslaagte perceel 1009) 7

10 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur 3.2. Grassenmix (droge tot vochtige omstandigheden, Stadium 1) met veel hoge en productieve grassoorten, zoals Kropaar en Timoteegras. De vegetatie is slecht doordringbaar en arm aan bloeiende ruiden. (Deelgebied Heum perceel 655). Figuur 3.3. Linerzijde van de foto: Grassenmix onder natte omstandigheden (Stadium 1). Aan de linerzijde groeien ortblijvende en minder productieve grassoorten zoals Genite Vossenstaart en Fiorin, met daartussen weinig tot geen bloeiende ruiden. Rechts een minder nat deel met een ruidenrijere Gras- ruidenmix. (Deelgebied Heum perceel 667) 8

11 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur 3.4. Grassenmix onder vochtige omstandigheden (Stadium 1). Relatief monotone grassenmix met Genite vossenstaart en Grote vossenstaart. Vegetatie soortenarm aan bloeiende ruiden, maar wel veel bloeiende Kruipende boterbloemen, die in haarden tussen de grassenmix groeien (Deelgebied Heum perceel 633) Figuur 3.5. Dominant stadium (Stadium 2) met dominantie en hoge productie van Grote vossenstaart. Vegetatie slecht doordringbaar en arm aan bloeiende ruiden (Deelgebied Heum perceel 645) 9

12 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur 3.6. Dominant stadium (Stadium 2) met dominantie en hoge productie van Gestreepte witbol en Grote vossenstaart. Vegetatie slecht doordringbaar en arm aan bloeiende ruiden (Deelgebied Heum perceel 797) Figuur 3.7. Gras- ruidenmix (Stadium 3) bestaande uit minder productieve grassoorten, zoals Kamgras en Reugras. De ruiden zijn homogeen in de vegetatie verspreid, maar matig soortenrij. De productie is relatief laag: opvallend is dat er vrij veel Grote vossenstaart groeit, maar dat die soort niet productief en dominant is. (Deelgebied Paddepoel perceel 926) 10

13 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur 3.8. Gras- ruidenmix onder natte omstandigheden (Zilverschoonweide, Stadium 3). Vegetatie met Waterbies, Mannagras, Zilverschoon, Pinsterbloem en Kruipende boterbloem. Vegetatie goed doordringbaar en rij aan bloeiende ruiden (Deelgebied Heum perceel 651) Figuur 3.9. Gras- ruidenmix (Kamgrasweide, stadium 3) met veel laag productieve grassoorten, zoals Kamgras en Reugras, aantal soorten bloeiende ruiden is bepert en bestaat voornamelije uit Kruipende boterbloem, Scherpe boterbloem en Veldzuring. Vegetatie goed doordringbaar en bloemrij (Deelgebied Paddepoel perceel 968). 11

14 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur 3.10.Bloemrij Grasland (natte tot vochtige omstandigheden, stadium 4). Vegetatie goed doordringbaar en bloemrij(deelgebied Koningslaagte perceel 823) Figuur Bloemrije amgrasweide (vochtige omstandigheden, stadium 4) met minder productieve grassoorten, zoals Kamgras en Reugras. Daartussen een groot aantal soorten bloeiende ruiden, zoals Madelief, Hoplaver, Rode Klaver en Scherpe boterbloem.(deelgebied Schilligeham perceel 719). 12

15 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F -.C,&'&),%1() L((,3>2%2(&]%&)(8(77)(>*&:]%&)(=(C(>(&(&)(](:(2%2*(7=&%?(,`*$&=()((>:(8*()7=:(&7?(&*& )(2%8(>>(&*&8*$>%:(/HL((,3>2%2(&]%&)(8(77)(>*&:]%&)(](:(2%2*(,23C2331)()7?*&%&2*(]%&A72( ]7,,(&,2%%21)(8>7(?*$+)7?(&)((*&)8(77)(>*&:]%&)(:(,CD*+2D(*)%>,+3*+(&>%&)`*$&)%%&%%,2=( )((>:(8*()Z((:(:(](&7=)(+%%2(&*&8*$>%:(-HE&)(`(=%%:%%4Z7)(&)(7&)(`7(+,(,3>2%2(&=( )((>:(8*()+72,%?(&:(]%2(&*&:%4*(+(&Z((:(:(](&H B>F>= /<JJ5KL%:M2N<M6 X*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-H/(&)(:%4*(+(&*&)(4*:3(&0H/-272(&?(20H/V8>*$+2)%2(*&D(2)((>:(8*() '(++3?YA%&Z()(>%2*(4]((>=(C(>(&((&,>(CD2(8(77)(>*&:%>,+3*+(&>%&)D(88(&:(+(:(&HI`*$& (>%2*(4]((>=(C(>(&?(2((&)7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2(&((&,>(CD2)77)*&:8%()*CD2( ](:(2%2*(HL%%&%%,2`*$&((>%2*(4]((>=(C(>(&%?%%&8>7(*(&)(+3*)(&HL(,>(CD2(+3*+(&=(C(>(& 8(]*&)(&`*CD]77&%?(>*$+*&D(2M77)(>*$+()((>8*$S>(*&A%&Z()(&D(2`3*)(>*$+()((>8*$'(++3?HL( =(C(>(&)*(>%&:,D(2J3)(L*(=$(>*::(&+7?(&7](D(2%>:(?((&%>,:7()+3*+(&>%&)&%%]7(&H /.0(()I21A2X&0&,+,.&*,)(',(().-L&CC(:W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**&2 /.0(()I21I2T$:.-+-,.&P)$,&4$**&-*,++),.-L&CC(:W ++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I21Z2D$&:).GC8$:.-L&CC(:W++-,+%&)'&&- %&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I21V2R.-8&9&$$)8&.-0L&CC(:W++-,+%&)'&&- /0 %&)9&$$)8&.-0*C+**&

16 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F>? A42O297P::9Q< X*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-H-(&)(:%4*(+(&*&)(4*:3(&0H/[272(&?(20H/G8>*$+2)%2(*&D(2)((>:(8*() S7&*&:,>%%:2((>%2*(4]((>=(C(>(&((&:7()(8(77)(>*&:%>,+3*+(&>%&)D(88(&:(+(:(&H'(2%%&2%> =(C(>(&)%2?%2*:272,>(CD2*,8(77)((>)*,*&](D73)*&:272)(7](*:()((>:(8*()(&8(=(+2(&Z7)2?(2 &%?(](77`%%+2)77=(C(>(&?(2((&:(*&:(8>7(?*$+)7?HL7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2+7?2*& (>%2*(48(=(+2(?%2(]77HL(?((,2(=(C(>(&?(2((&,>(CD2(8(77)(>*&:>*::(&*&D(2:(8*()%%&)(J3)( )7=(Z(:H /.0(()I21U2X&0&,+,.&*,)(',(().-S$-.-0*++0,&W ++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I21Y2T$:.-+-,.&P)$,&4$**&-*,++),.- S$-.-0*++0,&W++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I21F2D$&:).GC8$:.-S$-.-0*++0,&W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I21E2R.-89&$$)8&.-0S$-.-0*++0,&W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& & /U

17 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F>B I<6<2<MQOP7Q<M84P6<M X*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-H0(&)(:%4*(+(&*&)(4*:3(&0H-.272(&?(20H-08>*$+2)%2(*&D(2)((>:(8*() T()(&(2*>,2(=7>)((>%2*(4]((>=(C(>(&((&:7()(74:7()(272?%2*:(8(77)(>*&:%>,+3*+(&>%&)D(88(& :(+(:(&HE&](:(>*$+*&:?(2)(%&)(()((>:(8*()(&+7?2)(+Z%>*2(*2]%&D(2+3*+(&>%&)*&)( T()(&(2*>,2(=7>)()%&77+=7,*2*(4&%%]7(&HE&((&8(=(+2%%&2%>=(C(>(&*,((CD2(Z(>,=%+(]%& ((&2()*CD2(](:(2%2*(,23C233HL*2*,]77%>*&D(277,2(>*$+)((>]%&)(T()(&(2*>,2(=7>)(D(2:(]%>H /.0(()I2AJ2X&0&,+,.&*,)(',(().-^&8&-&),.*,&)%$8&)W ++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2A12T$:.-+-,.&P)$,&4$**&-*,++),.- ^&8&-&),.*,&)%$8&)W++-,+%&)'&&-%&) 9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AA2D$&:).GC8$:.-^&8&-&),.*,&)O%$8&)W ++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AI2R.-89&$$)8&.-0^&8&-&),.*,&)O%$8&)W ++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& H /V

18 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F>F 0:66<84<P X*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-HU(&)(:%4*(+(&*&)(4*:3(&0H-U272(&?(20H-W8>*$+2)%2(*&D(2)((>:(8*() ;%))(=7(>(>%2*(4]((>=(C(>(&`*$&?(2((&?%2*:272,>(CD2)77)*&:8%()*CD2(](:(2%2*((&)7?*&%&2*( ]%&A72(]7,,(&,2%%2HI*,,=%+(]%&:72(?7&727&(:(8*()(&?(2)7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2HL*2 *,]77%>D(2:(]%>*&)(D7:(:(>(:(&=(C(>(&H6*$)((*&)8(77)(>*&:`*$&)(,7&)%&+,)(C%2(:7*(m&d:7()_ (&d:7()272?%2*:_+3*+(&>%&)d(2:772,2hl(=(c(>(&?(2)(8(,2(8(77)(>*&:>*::(&*&)(>%:(((& &%22(()(>(&1`7%>,>%&:,D(2<(>Z()()*(=$((&D(2:(8*())%2:(&,2%%&D(2Q%&<2%+(&87:D+%&%%>H /.0(()I2AZ2X&0&,+,.&*,)(',(().-[+88&%$&W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AV2T$:.-+-,.&P)$,&4$**&-*,++),.- [+88&%$&W++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AU2D$&:).GC8$:.-[+88&%$&W++-,+%&)'&&- %&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AY2R.-89&$$)8&.-0[+88&%$&W++-,+%&)'&&- %&)9&$$)8&.-0*C+**& H /[

19 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F>D.R3OPPO9<3:K> X*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-HV(&)(:%4*(+(&*&)(4*:3(&0H-\272(&?(20H0/8>*$+2)%2(*&D(2)((>:(8*() <CD*>>*:(D%?(>%2*(4]((>=(C(>(&((&)*CD2(](:(2%2*(,23C233D(88(&1?%%)%2)*2&*(2272&%3Z(>*$+, Z7)2](77`%%+2)77)7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2HQ()(*,D(2%%&2%>8>7(?*$+(=(C(>(&8(=(+2H L(=(C(>(&?(2)(8(,2(8(77)(>*&:>*::(&]77&%?(>*$+*&)(>%%::(>(:(&,277+?(2=(C(>(&*&D(2 M77)Z(,2(&8*$<CD*>>*:(D%?HL(`3*)(>*$+(=(C(>(&&%8*$D(2K(*2)*(=D(88(&((&,>(CD2(8(77)(>*&:H /.0(()I2AF2X&0&,+,.&*,)(',(().-B'6..0&6+:W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2AE2T$:.-+-,.&P)$,&4$**&-*,++),.- B'6..0&6+:W++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2IJ2D$&:).GC8$:.-B'6..0&6+:W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /.0(()I2I12R.-89&$$)8&.-0B'6..0&6+:W++-,+ %&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& /W

20 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ B>F>S O26T<44M6<PO298<MR<P<26<<P9<TO<6<2Q4Q::P E&4*:330H0-*,)((*&)8(77)(>*&:]%&%>>(=(C(>(&*&D(2K(*2)*(=:(8*()Z((:(:(](&HX*2)(`(:%4*(+8>*$+2 )%2D(2:772,2(%%&2%>=(C(>(&7&)()(C%2(:7*(d:7()_+3*+(&>%&)]%>2HI(&:772%%&2%>=(C(>(&]%>2 (CD2(77+7&)()(C%2(:7*(m&d,>(CD2_(&d?%2*:272,>(CD2_HX*2)(+%%2(&*&8*$>%:(-8>*$+2)%2=(C(>(&?(2 ((&,>(CD2(8(77)(>*&:(:(>?%2*::(C>3,2()]77+7?(&H /.0(()I2IA2R.-89&$$)8&.-0C(.C&-+-87&.,8.&%0&9.&8W++-,+%&)'&&-%&)9&$$)8&.-0*C+**& B>F>U &4<Q7O29488<M;P:JQ<J5OJ<2P:26 %%&87)]%&:7()+3*+(&>%&)*&D(2K(*2)*(=:(8*()]7>)7(&)(*,1*,=()((>:(8*()%%&)(D%&)]%&D(2D3*)*: %%&2%>:3227=%(&8(=%%>)Z%2D(2D3*)*:%(%%>%%&:7()+3*+(&>%&)`73?7(2(&`*$&HL*2*,](:(>(+(&?(2 D(2D3*)*:%%&87)]%&:7()+3*+(&>%&)HL%%&%%,2*,8(=%%>)Z%28*$((&,2((4%%&2%>]%&0.:3227=%(&=( /..D(C2%(D(2%(%%>:7()+3*+(&>%&)`73?7(2(&`*$&HN*C%0.:3227=%(&j/..D(C2%(*,((&:%&:8%( &7?]77:7()Z(*)(]7:(>:(8*()(&8*&&(&D(2K(*)*(=:(8*()7&:(](()()*CD2D(*)%%&87()=%(&)%2*& )(2%CD2*:($%(&]77+Z%?HJ7+)*2*,](:(>(+(&?(2D(2D3*)*:%%&87)]%&:7()+3*+(&>%&)HL( 3*2+7?,2(&`*$&*&2%8(>0H-Z((:(:(](&H /\

21 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Tabel 3.2 Huidig areaal goed uienland, huidig aantal gruttoparen met benodigd areaal goed uienland en het benodigde areaal bij een streefaantal van circa 30 gruttoparen per 100 hectare. Alle genoemde oppervlates in hectares. Bij de olommen voor het benodigde areaal is de oppervlate groen gemareerd als dit voldoende is en rood gemareerd als dit onvoldoende is. Deelgebied Oppervlate Deelgebied (ha) Oppervlate met beoordeling goed uienland (ha) Gem. aantal gruttoparen 2011/2012 (Feenstra, 2011, 2012) Benodigde oppervlate uienland huidig aantal broedparen (ha) Aantal broedparen bij streefaantal van 30 gruttoparen per 100 ha Benodigde oppervlate uienland bij streefaantal van 30 gruttoparen/100 ha (ha) Heum - Garnwerd , Koningslaagte Medenertilsterpolder 32 10, (nvt) 14 Paddepoel , Schilligeham 50 13, Uit tabel 3.2 blijt dat voor de huidige aantallen gruttoparen in alle deelgebieden, behalve de Medenertilsterpolder, voldoende uienland beschibaar is. Bij het streefaantal van 30 gruttoparen per 100 hectare is in alle deelgebieden momenteel onvoldoende goed uienland aanwezig. Vooral in Paddepoel en Heum- Garnwerd is dan sprae van een aanzienlij teort aan goed uienland. Opvallend is dat in de Medenertilsterpolder momenteel al ruim 60 gruttoparen per 100 hectare worden geteld; hier is het streefaantal van 30 gruttoparen/100 hectare dan oo niet van toepassing. 3.5 RELATIE BEOORDELING KUIKENLAND EN ALARMERENDE PAREN Tijdens de veldwerzaamheden zijn voor ieder perceel dat is beoordeeld oo de alarmerende ouderparen genoteerd. In de grafieen 3.33 tot en met 3.36 is weergegeven in wele beoordelingslassen van uienland deze ouderparen zijn waargenomen. Uit deze grafieen blijt dat verreweg de meeste alarmerende ouderparen van Grutto, Tureluur, Kievit en Scholester in goed en goed tot matig uienland zijn waargenomen. In slecht en matig tot slecht uienland werden nauwelijs tot geen Grutto-, Kievit- en Scholesterparen waargenomen. Alarmerende tureluurs werden echter oo regelmatig in percelen die onder de categorie slecht uienland vallen waargenomen. Het gaat in deze gevallen om percelen die zich in het Dominant stadium bevinden. Overigens moet worden benadrut dat de verschillende percelen niet gelijtijdig op alarmerende oudervogels zijn onderzocht, maar dat dit verspreid over de veldwerperiode heeft plaatsgevonden. Dit bepert de representativiteit van de gegevens. 19

22 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ /.0(()I2II2+-,+++):&)&-8&P)(,,$%+)&- $-8&)4&)8&&8-++)&.-89&$$)8&.-0*C+**&4&0&,+,.& $-8&)4&)8&&8-++)&.-89&$$)8&.-0*C+**&4&0&,+,.& /.0(()I2IV2+-,+++):&)&-8&S.&4.,%+)&- $-8&)4&)8&&8-++)&.-89&$$)8&.-0*C+**&4&0&,+,.& /.0(()I2IU2+-,+++):&)&-8&B'6$&C*,&)%+)&- $-8&)4&)8&&8-++)&.-89&$$)8&.-0*C+**&4&0&,+,.& B>S ]7,,(&,2%%2&7:&*(2(CD27=:%&:*,:(+7?(&HL(](:(2%2*(,23C233*,7=)%2?7?(&2:7()7?*&2( &(,2(>(&HJ3)(]7:(>,+3&&(&&%D(23*2+7?(&]%&)((*((&?(2)(+3*+(&,*CD2*&:)(>%:(:(>(:(&)(>(&?(2:7()+3*+(&>%&)2(++(&H -.

23 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer RELATIE VEGETATIE EN BEHEER Tijdens het veldwer was het regelmatig mogelij om de effecten van het beheer op de vegetatie waar te nemen. Op de volgende fotopagina s worden ter illustratie een aantal voorbeelden gegeven van ontwielingen in de vegetatie die een rechtstrees verband hebben met het gevoerde beheer (waterpeil, beweiding, bemesting en maaibeheer). Figuur De hoogteligging en drooglegging hebben een grote invloed op de vegetatie. Een perceel dat op de hoger gelegen delen volledig wordt gedomineerd door Grote Vossenstaart(onder) is in de lager gelegen delen begroeid met Bloemrij grasland (boven).(deelgebied Paddepoel perceel 949). 21

24 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur Door vernatting is in een deel van het zuidelije deel van Paddepoel de vegetatie relatief laagblijvend en goed doordringbaar voor uiens. Tijdens het veldwer zaten hier zowel tureluurs als ieviten met uiens (Paddepoel 913). Figuur Perceel dat extensief wordt begraasd door rundvee. Het perceel is voldoende bloemrij, de structuur van de vegetatie is voor uiens voldoende open en doordringbaar, maar biedt tegelijertijd oo voldoende deing. (Paddepoel perceel 967) 22

25 Vegetatie weidevogelreservaten Reitdiep Rapportnummer Figuur Perceel met Gras- ruidenmix (Stadium 3), intensief begraasd door rundvee. Voor Grutto en Tureluur is een dergelij intensief begraasd perceel minder geschit. Het gras is te ort, er is onvoldoende deing en de bloemrijdom is bepert. Voor Scholester en Kievit unnen dergelije percelen door hun openheid wel geschit zijn, zowel in de nestfase als in de uienfase. (Schilligeham perceel 1085) Figuur Perceel met dominantie van Grote Vossenstaart. Waarschijnlij is het perceel door een combinatie van overbemesting en laat maaien verruigd met Grote brandnetel en Ridderzuring. Een dergelij perceel is voor uiens van Grutto, Tureluur, Kievit en Scholester ondoordringbaar. (Paddepoel perceel 921) 23

26 ;+2-2*$<*(,&+)'.',-2$8*2(*5$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ F> E+)E,C.(.)'')1$,()%) X*2)(8(77)(>*&:]%&)(:(,CD*+2D(*)]77Z(*)(]7:(>+3*+(&,]%&)(](:(2%2*(*&)(Z(*)(]7:(>(,(]%2(& *&D(2K(*2)*(=:(8*()+%&D(2]7>:(&)(:(C7&C>3)(()Z7)(&5 Q%&)(8*$&%-V.8(77)((>)(=(C(>(&*&D(2K(*2)*(=:(8*()*,)(8(77)(>*&:*&D(27&)(,2%%&)()*%:%? Z((:(:(](&H;(C(>(&?(2((&,>(CD2(74?%2*:(8(77)(>*&:+7?(&]((>%>:(C>3,2()*&)(D7:(()(>(&]%& )(](,CD*>>(&)()((>:(8*()(&]77HL(=(C(>(&?(2((&:7()(8(77)(>*&:`*$&]%%+>%:(:(>(:(&*&)( &%8*$D(*)]%&)(%%&Z(`*:(dL*(=$(,_H E&Q1139LE-'<'(`*$&(>%2*(4]((>=(C(>(&)*(((&,>(CD2(8(77)(>*&:%>,+3*+(&>%&)D(88(&:(+(:(&H L*2Z7)2]77&%?(>*$+](77`%%+2)77)7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2(&((&,>(CD2)77)*&:8%(1 )*CD2(](:(2%2*(HL%%&%%,2`*$&((>%2*(4]((>=(C(>(&%?%%&8>7(*(&)(+3*)(&HL(,>(CD2(+3*+(&=(C(>(& 8(]*&)(&`*CD]77&%?(>*$+*&D(2M77)(>*$+()((>8*$S>(*&A%&Z()(&D(2`3*)(>*$+()((>8*$'(++3?HL( =(C(>(&)*(>%&:,D(2J3)(L*(=$(>*::(&+7?(&7](D(2%>:(?((&%>,:7()+3*+(&>%&)&%%]7(&H E&R&*+.)--+2`*$&(>%2*(4]((>=(C(>(&%>,:7()+3*+(&>%&)8(77)((>)H'(2%%&2%>=(C(>(&)%2?%2*:272,>(CD2*,8(77)((>)*,*&](D73)*&:272)(7](*:()((>:(8*()(&8(=(+2(&Z7)2?(2&%?(](77`%%+2 )77=(C(>(&?(2((&:(*&:(8>7(?*$+)7?HL7?*&%&2*(]%&A72(]7,,(&,2%%2+7?2*&(>%2*(48(=(+2(?%2(]77HL(?((,2(=(C(>(&?(2((&,>(CD2(8(77)(>*&:>*::(&*&D(2:(8*()%%&)(J3)()7=(Z(:H E& )( S('2*).2'5&)(' `*$& (>%2*(4 ]((> =(C(>(& )*( ((& :7()( 74 :7()( 272?%2*:( 8(77)(>*&: %>, +3*+(&>%&)D(88(&:(+(:(&HE&](:(>*$+*&:?(2)(%&)(()((>:(8*()(&+7?2)(+Z%>*2(*2]%&D(2+3*+(&>%&) *&)(T()(&(2*>,2(=7>)()%&77+=7,*2*(4&%%]7(&HE&((&8(=(+2%%&2%>=(C(>(&*,((CD2(Z(>,=%+( ]%&((&2()*CD2(](:(2%2*(,23C233HL*2*,]77%>*&D(277,2(>*$+)((>]%&)(T()(&(2*>,2(=7>)(D(2:(]%>H E&T-((5&)`*$&(>%2*(4]((>=(C(>(&?(2((&?%2*:272,>(CD2)77)*&:8%()*CD2(](:(2%2*((&)7?*&%&2*( ]%&A72(]7,,(&,2%%2HL*2*,]77%>D(2:(]%>*&)(D7:(:(>(:(&=(C(>(&H6*$)((*&)8(77)(>*&:`*$& )(,7&)%&+,)(C%2(:7*(m&d:7()_(&d:7()272?%2*:_+3*+(&>%&)D(2:772,2HL(=(C(>(&?(2)(8(,2( -U