JBra/GvE/MCA/Z_IS-BZ C

Transcriptie

1 MINIM 10IN Waterschap Brabantse Delta T.a.v. mevrouw N. Ceelen Postbus DZ BREDA DHV B.V. Zuid-Oostsingel 24/C 4611 BB Bergen op Zoom Postbus AB Bergen op Zoom T (0164) F (0164) E bergenopzoom@dhv nl www dhv.nl Bergen op Zoom, 17 mei 2010 ons kenmerk dossier project betreft behandeld door telefoon, JBra/GvE/MCA/Z_IS-BZ C Melanen en Ganzenvijvers Flora- en faunascan en Plan van Aanpak/werkprotocol ir. G. van Es (0164) , geert.vanes@dhv.com Hierbij zenden wij u bovengenoemde documenten in 8-voud voor uitvoering ter goedkeuring graag uw oordeel op uw verzoek volgens afspraak 3 ter informatie dank voor inzage graag retour Met vriendejp<e groet, DHVB; DHV B V is ondefdeel van de DHV Groep, een advies- en ingenieursbureau dat wereldwijd actief is en kantoren heeft in Europa. Afnka, Azie en Noord-Amenka^flet hoofdkantoor is gevestigd in Nederiand Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland nr Het kwaliteitssysteem van DHV B V is gecertificeerd volgens ISO 9001

2 MEMO Aan : Projectgroep Melanen en Ganzenvijvers Van : Martin Boute van DHV B.V. Bijdrage : n van de Graaf van DHV B.V. Dossier : C Project : Melanen en Ganzenvijvers Betreft : Plan van aanpak / werkprotocol afvissen Ganzenvijvers, Kleine en Groote Melanen Versie 3 Onskenmerk : JBra/GvE/CvdB/V_IS-BZ Datum : 20 april 2010 Plan van aanpak/visprotocol afvissen en deels terugplaatsen Ganzenvijvers, Kleine Melanen en Groote Melanen te Bergen op Zoom Inleiding Dit plan van aanpak beschrijft het verwijderen van vissen uit de Ganzenvijvers, Kleine Melanen en de Groote Melanen. In het Plan van Aanpak wordt specifiek ingegaan op: tijdstip van afvissen (relatie met wetgeving, natuurwaarden, algemene zorgplicht); - wijze van afvissen (droog of in den natte, combineren met het baggeren in den droge (droogzetten); werk in 1x uitvoeren of faseren; - herkolonisatie; - afzetmogelijkheden afgevangen vis; vergunningen en ontheffingen. Uitgangspunten - Ganzenvijvers in den droge baggeren en afvissen. Geen vis terugplaatsen, uitvoering gepland juni/juli Kleine Melanen baggeren, afvissen en vis cf. streefbeeld terugplaatsen, uitvoering gepland najaar 2010 tot en met voorjaar Groote Melanen baggeren en afvissen. Vis cf. streefbeeld terugplaatsen, start uitvoering gepland in najaar Dit plan van aanpak is op 8 februari jl. met de hengelsportverenigingen HSV De Rietvoorn en de Bergse Hengelsportvereniging, het waterschap en gemeente besproken. Afspraken en aanvullingen zijn verwerkt in deze versie. Aanleiding, doel, toekomstige situatie In de loop der tijd zijn de Melanen en Ganzenvijvers sterk door de mens be'fnvloed. Vooral de voedselrijkdom is enorm gestegen, wat negatieve gevolgen heeft gehad voor de soortenrijkdom van de voormalige heidevennen. Momenteel voldoen de oppervlaktewateren niet aan de kwaliteitseisen en tijdens de zomer is sprake van grootschalige blauwalgenbloei en perioden van zuurstofloosheid. Vroeger hadden de oevers een natuurlijk karakter, tegenwoordig zijn de oevers deels vastgelegd in de vorm van een beschoeiing (damwand). De wateren zijn in gebruik als visvijvers. De doelstellingen voor de wateren zijn gericht op behoud en herstel van (aquatisch) ecologische waarden van het oppervlaktewater, waterbodem en oevers. Om dit te bereiken zullen de vijvers worden gebaggerd en zullen de oevers worden heringericht. Het baggeren en bezanden zal als eerste worden uitgevoerd. De oeverinrichting wordt in een later stadium uitgevoerd. DHV B.V. is onderdeel van de DHV Groep, een advies- en ingenieursbureau dat wereldwijd actief is en kantoren heeft in Europa, Afrika, Azie en Noord-Amerika. Het hoofdkantoor is gevestigd in Nederland. Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland nr Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

3 Doelstelling voor de Melanen en Ganzenvijvers is 'soortenrijk stadswater'. Voor de visstand betekent dit, dat er gestreefd wordt naar een ondiep snoek-blankvoom viswatertype. Huidige situatie en inrichting Kleine Melanen De Kleine Melanen is een voormalig ven en maakt onderdeel uit van het stroomgebied van de Ligne. De oppervlakte is ongeveer 4 ha. De maximale diepte bedraagt 1,80 m tot de bodem. Er is momenteel een sliblaag van gemiddeld 60 cm aanwezig. De directe omgeving van de Kleine Melanen is bebouwd. In tegenstelling tot de situatie van voor 1910, zijn de oevers voor een belangrijk deel begroeid met bossen (Elzenbroekbos) (Waterschap Brabantse Delta, 2005). De plas heeft een sterk voedselrijk karakter. De Kleine Melanen wordt vooral gevoed vanuit de Ganzenvijvers via een duiker. Daarnaast vindt voeding plaats door kwel en afwaterend regenwater uit een gescheiden rioleringsstelsel (DHV, 1993). In het noordwesten komt een schoonwaterriool direct uit op de Kleine Melanen. Ook komt er een schoonwaterriool uit op de duiker tussen de beide Ganzenvijvers en tussen de Ganzenvjiver Noord en de Kleine Melanen. De atwatering van de Kleine Melanen verloopt via een stuw, richting de Ligne. Langs de oevers komen Gele lis (Iris pseudacorus), Riet (Phragmites australis) en Grote lisdodde (Typha latifolid) voor. In het open water is Witte waterlelie (Nymphaea alba) aanwezig. De waterbodem van de Kleine Melanen bestaat uit een dikke sliblaag. In 2005 overheersen de soorten blankvoorn, brasem en in mindere mate pos. Het gaat hier om eurytope vissoorten: soorten die niet kieskeurig zijn in hun biotoopkeuze. De lengtemetingen aan brasem laten zien dat het gaat om een populatie met een gezonde opbouw van jaarklassen in de plas. Dit duidt erop dat er afdoende predatie is op brasem. Bij het (nagenoeg) ontbreken van predatie zullen de dichtheden van brasem erg hoog worden, maar zal de groei sterk achterblijven door een sterke onderlinge voedselconcurrentie. Limnofielen (soorten van stilstaand water en zgn. plantpaaiers) zoals ruisvoorn en snoek zijn duidelijk in de minderheid. Zij zijn vooral in de oeverzone tussen de begroeiing aangetroffen. Het aandeel ruisvoorn betreft meest eenjarige exemplaren. Dit duidt erop dat er sprake is van voortplanting. Er is een Rode lijstsoort aangetroffen, het vetje (Leucaspius delineatus). Het betrof volwassen exemplaren. Ganzenvijvers De Ganzenvijvers zijn twee lijnvormige wateren, ca. 50 meter ten zuiden van de Kleine Melanen. Het oppervlakte van de Noordelijke Ganzenvijver bedraagt ca. 0.3 ha en van de Zuidelijke Ganzenvijver ca ha. De maximale diepte bedraagt 1,10 m tot de bodem. Er is momenteel een sliblaag van gemiddeld 30 cm aanwezig. De oevers zijn beschoeid waardoor een natuurlijke gradient ontbreekt. In de Ganzenvijvers is sprake van kwel. Daarnaast komen drie van de vier lozingspunten van de schoonwaterriolen van de gebieden Meilust l-a & Noordgeest II uit op de Ganzenvijvers. De oeverbegroeiing wordt gedomineerd door Riet (Phragmites australis) en planten typerend voor een moerassig overgangsmilieu zoals Grote kattenstaart (Lythrum salicare) en Moerasandoorn (Stachyspalustris). Het water is omgeven door een strook gras en struiken. Er is een dikke baggerlaag aanwezig. In het noordelijk deel is verontreinigd slib aangetroffen. De Ganzenvijvers staan via een duiker in verbinding met de Kleine Melanen. De duiker is passeerbaar voor vissen. Zeelt is de meest dominante soort. Zeelt is een limnofiele soort, maar ook een indicator voor verlanding en wordt tevens gerekend tot de 'zuurstoftolerante' vissen. Dit wil zeggen dat hij kan overleven onder zuurstofarme omstandigheden. JBra/GvE/CvdB/V_IS-BZ april

4 Groote Melanen De Groote Melanen is een voormalig ven, dat intensief wordt gebruikt voor de karpervisserij. De oppervlakte is ongeveer 5 ha. De maximale diepte bedraagt 2,10 m tot de bodem. Er is momenteel een sliblaag van gemiddeld 45 cm aanwezig. De oevers zijn steil en bezet door elzen. Door interne eutrofiering, omwoelen van de bodem, maar ook door inval van elzenblad en instroom van (overstort)water uit een woonwijk (nkenberg) is de plas zeer voedselrijk geworden. Gevolg is een intensieve bloei van blauwwieren en zijn er perioden van zuurstofloosheid. Om het streefbeeld (snoek-blankvoorn viswatertype) te bereiken zijn verschillende maatregelen opgesteld (Van Dam et al., 2007). Die bestaan uit het aanpassen van de oeverinrichting, het aanpassen van de visstand, het afvlakken van de oevers, het afleiden van de watertoevoer uit de woonwijk, het verwijderen van de sliblaag en het monitoren van chemische en biologische parameters. Dit zal verder uitgewerkt worden in het nog op te stellen inrichtingsplan. Streefbeeld Sportvisserij Nederland verdeelt ondiepe wateren in een vijftal viswatertypen: - het baars-blankvoorn type; - het ruisvoorn-snoek type; - het snoek-blankvoorn type; - blankvoorn-brasem type; - het brasem-snoekbaars type. Kleine Melanen en Ganzenvijvers hebben als streefbeeld het snoek-blankvoorn viswatertype toegewezen gekregen. De visstand en inrichting van het water met een snoek-blankvoorn type zijn in onderstaande figuur weergegeven. Een toelichting (bron: is onderde figuur opgenomen. Het snoek-blankvoorn type kenmerkt zich door een doorzicht van 0,4 tot 0,7 m. De water- en oeverplanten bedekken 20 tot 60% van de wateroppervlakte. Blankvoorn en snoek zijn de kenmerkende vissoorten voor dit type. De hoeveelheid en het type waterplanten zijn bepalend voor de mate waarin andere soorten kunnen voorkomen. Plantminnende soorten als ruisvoorn en zeelt zullen een kleiner aandeel van de biomassa uitmaken dan in het ruisvoorn-snoek type. Andere begeleidende soorten die in het snoek-blankvoorn type kunnen voorkomen, zijn baars, brasem, karper, kleine modderkruiper, kolblei, paling en bittervoorn. JBra/GvE/CvdB/V_IS-BZ april

5 Tijdstip van uitvoering De voorkeur voor uitvoering vanuil natuuroogpunt (het beperken van schade en verstoring) is het najaar. De winterperiode is minder geschikt, omdat de meeste (grote) vissoorten in de diepere delen overwinteren. De voorkeursperiode is gebaseerd op de natuurbescherming en de paaitijd van vissen. De planning voor de Ganzenvijvers is uitvoering in juni/juli 2010; voor de Kleine Melanen is uitvoering gepland in September 2010-maart De Groote Melanen volgt een jaar later, in September 2011-maart Vanuit natuuroogpunt zijn dit geen ideale tijdstippen. In Bijlage 1 zijn de voorkeursperiode t.o.v. het tijdstip van uitvoering schematisch weergegeven. De voorkeursperiode voor uitvoering gerelateerd aan amfibieen is half juli tot november. Hierbij is het gunstiger richting het najaar te werken (specifiek voor het baggeren) aangezien in de zomer de kans op de aanwezigheid van volwassen individuen groter is dan in het najaar. Opgemerkt moet worden dat sommige adulten het hele jaar in de plas verblijven en niet op het land overwinteren. De werkzaamheden worden deels wel in de ideale tijd uitgevoerd, en verder is het de 2e voorkeursperiode, en daar zullen we rekening mee houden. Wijze van uitvoering afvissen Enkele opties 1) Waterstand verlagen tot een schijf water over is waarin de vissen zich nog enigszins kunnen bewegen en waarin het afvissen nog praktisch uitvoerbaar is. Open water afvissen met een zegen. Oeverzone afvissen met electrovisserij. 2) Waterstand niet verlagen. Vissen naar een hoek van de plas drijven (bij voorkeur in een laagte) door gebruik te maken van boten met netten. 3) Baggeren en afvissen combineren. De aanvraag van het waterschap gaat uit van afvissen voordat gebaggerd gaat worden. Hier liggen mogelijkheden in de wijze van baggeren die toegepast gaat wordt. Ecologisch baggeren bijvoorbeeld (pleksgewijs gefaseerd baggeren, geen cutterzuiger gebruiken, slib/bagger op organismen controleren nadat het op de kant dan wel in depot is gezet). Het ecologisch baggeren vindt in nauwe samenwerking plaats met de visverenigingen. Optie 1 heeft de voorkeur bij de Ganzenvijvers. Hier vindt afvissing plaats met een zegen, bij een verlaagde waterstand. Vervolgens kan de waterstand verlaagd worden waarna resterende vis handmatig verwijderd kan worden. Vanwege het grote wateroppervlak is optie 1 in de Kleine en Groote Melanen praktisch gezien niet haalbaar. Hier geniet optie 2 de voorkeur. Het grote wateroppervlak wordt eveneens met een zegen afgevist, de randen worden met behulp van elektrische visapparatuur verder afgevist. Na overleg met alle betrokken partijen dient via het baggerbestek, aan een lokale beroepsvisser opdracht te geven voor het uitvoeren van het afvissen. De beroepsvisser zorgt voor terugkoppeling hoe hij het afvissen gaat aanpakken. Hij draagt ook zorg voor de afvoer van de gevangen vis. Terugplaatsing cf. streefbeeld vindt vooralsnog niet plaats. De kosten voor het afvissen van de beide Ganzenvijvers bedragen ongeveer 1500,-. De kosten voor de Kleine Melanen bedragen ongeveer 4000,-. Hetzelfde bedrag geldt voor de Groote Melanen. Werk faseren Gezien de wijze van uitvoering worden de baggerwerkzaamheden gefaseerd uitgevoerd, zie alinea 'Tijdstip van uitvoering'. Afhankelijk van tijdstip van uitvoering van de baggerwerkzaamheden en overleg en afstemming met de hengelsportverenigingen wordt bekeken wat doelmatig en wenselijk is. Een verzoek van HSV De Rietvoorn is om het afvissen van de Kleine Melanen zo kort mogelijk voor het baggeren uit te voeren. Enkele weken voorde start van het afvissen wordt de planning aan de visverenigingen gemeld. Hierdoor kunnen de leden maximaal gebruik maken van een "viswater om de hoek". JBra/GvE/CvdB/V_IS-BZ april

6 Herkolonisatie Tijdens het baggeren van de noordelijke en zuidelijke Ganzenvijver vindt afsluiting plaats van de duiker tussen de Ganzenvijver Noord en Kleine Melanen, zodat in den droge gebaggerd kan worden. Belangrijk is dat deze afsluiting tijdens de werkzaamheden ook herkolonisatie van de Ganzenvijvers met vis voorkomt. Hiervoor dient een hoogteverschil van minimaal 0,2 m aangebracht te worden. Na de werkzaamheden wordt deze afsluiting opgeheven zodat vissen weer vrij kunnen migreren tussen de vijvers en Kleine Melanen. De Ganzenvijvers wateren op de Kleine Melanen af. Vissen kunnen vrij migreren tussen de vijvers. De Groote Melanen heeft geen open verbinding met de Kleine Melanen. Aan de noordzijde van de Groote Melanen water de plas af (via een slotenstelsel) op de Ligne. In overleg met de hengelsportvereniging is afgesproken dat het voorstel van de uit te zetten visstand naar de voorzitter van HSV de Rietvoorn wordt gestuurd. Gezien de kale pioniersituatie is overeenstemming bereikt met een nulsituatievisstand van kg/ha. Door groei en vermeerdering zal de visbiomassa snel stijgen. De ontwikkeling van de visstand kan na herkolonisatie worden gevolgd en zo nodig kan na enkele jaren conform het streefbeeld, vis worden bijgeplaatst. Afzetmogelijkheden verwijderde vis De beroepsvisser is verantwoordelijk voor de afvoer van de gevangen vis. Hierbij kan hij in overleg met de visverenigingen en het waterschap de verschillende afzetmogelijkheden overwegen. Zo kan geschikte vis (soort en lengteklasse) mogelijk worden uitgezet in naburige vijvers of andere waterpartijen (voorbeelden: Parkvijver of Markiezaten). Vergunningen en ontheffingen In de te baggeren wateren komen geen beschermde soorten voor en een ontheffing voor de Flora en faunawet is niet nodig. In de Kleine en Groote Melanen komt een Rode Lijstsoort voor te weten het vetje. Het vetje kent meerder eiafzetperiodes per jaar waardoor ze in principe minder kwetsbaar zijn. De meest kwetsbare periode voor deze soort vormen de maanden juli t/m September. De soort heeft geen beschermde status vanuit de flora en faunawet, maar uit oogpunt van de algemene zorgplicht wordt aanbevolen maatregelen te treffen om de effecten op deze soortgroep te beperken (zie ook Ecoscan Melanen en Ganzenvijvers (DHV, 2010)). Literatuur - Aquasense Grontmij, Visstandbeheerplan Bergen op Zoom, in opdracht van Waterschap Brabantse Delta, Amsterdam. - Dam, H. van, E.J. Melisie, T. du Bois, & C. Bruning, Herstelplan voor de Groote Melanen (Bergen op Zoom). In opdracht van: Waterschap Brabantse Delta. Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur. Amsterdam. 64 p. - DHV, Ecoscan Melanen en Ganzenvijvers, in opdracht van Waterschap Brabantse Delta, Eindhoven. - DHV Milieu en Infrastructuur B.V., 1993, Integraal Gemeentelijk Waterbeheer, Gemeente Bergen op Zoom, Amersfoort, februari Waterschap Brabantse Delta, Toekomstvisie Kleine Melanen, Breda. - JBra/GvE/CvdB/V_IS-BZ april

7 BIJLAGE 1 UITVOERING WERKZAAMHEDEN VS. GEVOELIGE PERIODEN BESCHERMDE FLORA EN FAUNA De gevoelige perioden van de aangetroffen beschermde soorten en de data van de geplande werkzaamheden in de Ganzenvijvers en de Melanen zijn schematisch weergegeven in afbeelding 1 en 2. Daar waar werkzaamheden gevoelige perioden overlappen dienen maatregelen genomen te worden. Afbeelding 1. Werkzaamheden in Ganzenvijvers i.c.m. gevoelige perioden beschermde flora en fauna mei jun Jul aug sep okt nov dec jan feb Amfibien & Vissen (algemeen) Vogels (algemeen) mrt Afbeelding 2. Werkzaamheden in Groote en Kleine Melanen i.c.m. gevoelige perioden beschermde flora en fauna Alpenwatersalamander Vetje Amfibien & Vissen (algemeen) Vogels (algemeen) mei jun Jul aug sep okt nov dec jan feb mrt apr Gunstigste periode voor uitvoeren werkzaamheden Schadelijkste periode voor uitvoeren werkzaamheden 1e Voorkeursperiode (15 juli -1 nov) 2e Voorkeursperiode (1 juni - 15 juli + 1 nov - 15 mrt) Uitvoering werkzaamheden JBra/GvE/CvdB/V IS-BZ april

8 Flora & Faunascan Groote en Kleine Melanen met Ganzenvijvers Groote en Kleine Melanen met Ganzenvijvers te Bergen op Zoom Waterschap Brabantse Delta mei 2010 definitief Gateway to solutions

9 Flora & Faunascan Groote en Kleine Melanen met Ganzenvijvers Groote en Kleine Melanen met Ganzenvijvers te Bergen op Zoom dossier: C registratienummer: JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ versie : 2 Waterschap Brabantse Delta mei2010 definitief e DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, folokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor net is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

10 INHOUD BLAD 1 INLEIDING Aanleiding Werkwijze 2 2 ONDERZOEKSGEBIEDEN Ligging en karakteristiek plangebied Verleden, heden en toekomst Aard van de ingreep 4 3 NATUURWETGEVING EN -BELEID Natura Flora en faunawel Provinciaal beleid 7 4 NATUURWAARDEN EN BEOORDELING EFFECTEN Bronnen en werkwijze Verwachte effecten Amfibieen onderzoek Kleine Melanen Uitvoering werkzaamheden vs. gevoelige perioden beschermde flora en fauna 18 5 CONCLUSIE&ADVIES Conclusie Advies maatregelen 19 6 LITERATUUR EN BRONNEN 21 COLOFON 23 BIJLAGEN 1 LIGGING PLANGEBIEDEN 2 LIGGING ONDERZOEKSGEBIEDEN IN EHS 3 INVENTARISATIEGEGEVENS 4 KAART INVENTARISATIEGEGEVENS PROVINCE NOORD-BRABANT 5 FOTOIMPRESSIE AANVULLEND VELDONDERZOEK ALPENWATERSALAMANDER 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

11 INLEIDING 1.1 Aanleiding Waterschap Brabantse Delta heeft het voornemen om herstelwerkzaamheden uit te voeren in en random de Groote en Kleine Melanen met Ganzenvijvers in Bergen op Zoom. Hiertoe worden twee projecten uitgevoerd. Een daarvan is het baggeren van slib, de ander vormt de ecologische inrichting van de oevers. Het doel hiervan is het behoud en herstel van de (aquatisch) ecologische waarden van het ecologisch systeem, met de nadruk op verbetering van het oppervlaktewater- en de waterbodemkwaliteit. Vanwege deze herstelwerkzaamheden is het waterschap verplicht de etfecten op de natuur te onderzoeken (in het kader van de Flora- en Faunawet, de Vogel- en Habitatrichtlijn en het provinciale compensatiebeginsel). Middels deze flora- en faunascan zal worden vastgesteld of de maatregelen die genomen gaan worden, mogelijk schade kunnen toebrengen aan de beschermde soorten. Het uiteindelijke doel van de flora- en faunascan is het bepalen voor welke soorten een ontheffing aangevraagd dient te worden. 1.2 Werkwijze Het onderzoek bestaat uit drie stappen: 1) Inventarisatie van de natuurwaarden en natuurwetgeving; 2) Beoordeling effecten van de ontwikkeling van het plangebied op de aangetroffen natuurwaarden en toetsing aan juridisch kader; 3) Opstellen advies over mogelijke vervolgstappen en maatregelen. Stap 1: Inventarisatie huidige natuurwaarden en natuurwetgeving Er is een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd. Per soortgroep is op basis van geschikt leefgebied en inventarisatiegegevens het mogelijk voorkomen van een soort beschreven. Na het literatuuronderzoek is gekeken of er voldoende informatie is om de effecten van een eventuele ontwikkeling van het plangebied te bepalen. Ook is gekeken naar welke gegevens beschikbaar zijn via het Natuurloket en/of de provincie. Vanwege dichtgevroren wateren heeft een ecoloog van DHV na afloop van het literatuuronderzoek een orienterend veldbezoek afgelegd (18 januari 2010). Hierbij zijn de resultaten uit het literatuuronderzoek geverifieerd. Stap 2: Beoordeling van effecten en toetsing aan juridisch kader Op basis van de resultaten uit stap 1 is een beschrijving gemaakt van de effecten van de voorgenomen activiteiten op beschermde flora en fauna. De effecten toetsen we aan het juridisch kader van de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet. Stap 3: Advies over mogelijke vervolgstappen en maatregelen Indien bij de uitvoering van de voorgenomen activiteiten een of meer van de verbodsbepalingen worden overtreden, dienen een aantal vervolgstappen genomen te worden: Vaststellen van mitigerende en/of compenserende maatregelen of aanpassing van de uitvoering en/of het aanvragen van een ontheffing in het kader van artikel 75 van de Flora- en Faunawet of een vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet. 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

12 ONDERZOEKSGEBIEDEN 2.1 Ligging en karakteristiek plangebied De Kleine en Groote Melanen en de Ganzenvijvers liggen in de gemeente Bergen op Zoom (zie afbeelding 1). De Kleine Melanen en de Ganzenvijvers liggen in net noordelijk deel van de stad en de Groote Melanen zijn buiten de stad gelegen, in het bosgebied ten noorden van Bergen op Zoom (zie bijlage 1). De Kleine en Groote Melanen vertonen een vrij natuurlijk karakter, de Ganzenvijvers zijn wat kunstmatig. Van oorsprong zijn de Groote en Kleine Melanen vennen waarvan de diepte varieert tussen 1.00 en 2.00 meter. Afbeelding 1 Locatie van de drie onderzoeksgebieden: 1:Groote Melanen, 2:Kleine Melanen en 3:Ganzenvijvers 2.2 Verleden, heden en toekomst Historie Rond 1600 was er nog geen open water op plaatsen waar nu de drie plangebieden zijn gesitueerd. Wei was er sprake van moeras. Na 1700 is er ter plaatse van de Groote Melanen sprake een poel welke, naast kwelwater, gevoed wordt door een gegraven geul. Pas in 1941 heeft de Groote Melanen zijn huidige vorm gekregen. Langs de oevers van de vennen komt dan nog wel een (ondiepe) moerassige gordel voor, maar na 1975 is deze verdwenen. JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie2-3-

13 Heden In de loop der tijd zijn de Melanen en Ganzenvijvers zeer sterk door de mens is beinvloed. Mel name de voedselrijkdom is enorm gestegen wat negatieve gevolgen heeft gehad in de soortenrijkdom van de voormalige heidevennen. Momenteel voldoen de oppervlaktewateren niet aan de kwaliteitseisen en gedurende de zomer is sprake van grootschalige blauwalgenbloei en perioden van zuurstofloosheid. Vroeger hadden de oevers een naluurlijk karakter, legenwoordig zijn de oevers verdedigd door middel van een harde beschoeiing (damwand). De wateren zijn in gebruik als visvijvers. Toekomst De doelstellingen zijn gericht op behoud en herstel van (aquatisch) ecologische waarden van het oppervlaklewater, waterbodem en oevers. Daartoe zullen de wateren in eerste inslantie gebaggerd worden. De oeverinrichting zal in een later stadium worden aangepakt. Doelstelling voor de Melanen en Ganzenvijvers is 'soortenrijk stadswater'. Voor de visstand betekent dit dat er gestreefd wordt naar een ondiep snoekblankvoorn viswatertype. 2.3 Aard van de ingreep Onderdeel van herstelmaatregelen vormen baggerwerkzaamheden en ecologische herinrichting van de oevers. Het doel hiervan is het behoud en herstel van de (aquatisch) ecologische waarden van het ecologisch systeem, met de nadruk op verbetering van het oppervlaktewater- en de waterbodemkwaliteit. De uitvoering is verdeeld in twee onafhankelijke deelprojecten: 1) Baggeren: het betrett achterstallig baggerwerk. 2) Herinrichting oevers: het betreft het ecologisch inrichten van de oevers om verdere vegetatiesuccessie tegen te gaan (verwijderen van bomen en struiken op de oevers) en bladinval te verminderen. 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

14 NATUURWETGEVING EN -BELEID Voor de toetsing van de effecten dient met verschillende wetten en beleidslijnen rekening gehouden te worden. De herinrichting van het plangebied kan effecten hebben op door natuurwetgeving en -beleid beschermde planten en dieren en hun biotopen. In dit kader dienen de volgende vragen beantwoord te worden: 1) Natura 2000 (Vogel- en Habitatrichtlijn): zijn er mogelijk significante gevolgen voor de natuurwaarden die in de richtlijn aangewezen zijn? 2) Flora- en Faunawet: worden de verbodsbepalingen voor beschermde soorten overtreden? 3) Provinciate uitwerking van het compensatiebeginsel: worden er waarden binnen de Provinciate Ecologische Hoofdstructuur, biotopen van Rode Lijstsoorten aangetast? Wordt beplanting gekapt die valt onder de Boswet? In het voorliggend hoofdstuk worden de drie bovenstaande categorieen van wetgeving en beleid nader beschreven en is aangegeven op welke wijze getoetst moet worden. 3.1 Natura 2000 Alle Vogel- of Habitatrichtlijngebieden zijn geselecteerd op grond van het voorkomen van soorten en habitattypen die vanuit Europees oogpunt bescherming nodig hebben. De overkoepelende naam voor (combinaties van) deze gebieden zijn 'Natura 2000-gebieden'. Natura 2000 is het samenhangende Europees ecologisch netwerk bestaande uit de gebieden aangewezen vanuit de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. Het dichtstbijzijnde Natura 2000-gebied is de 'Brabantse Wal'. De afstand tot dit gebied is zodanig dat de werkzaamheden geen effect op dit gebied hebben. Herstel van de heidevennen kan indirect een positieve bijdrage leveren voor het Natura 2000-gebied 'Brabantse Wal' gezien het feit dat de instandhoudingsdoelen vragen om uitbreiding en instandhouding van bijvoorbeeld de kamsalamander (habitatrichtlijnsoort). Hoewel er van deze soort geen waarnemingen bekend zijn nabij de Melanen, zijn er wel andere salamandersoorten waargenomen. 3.2 Flora en faunawet Sinds 1 april 2002 is de Flora- en Faunawet van kracht. De wet richt zich op de bescherming van in het wild levende planten en dieren. Nieuw in de Flora- en Faunawet is de erkenning dat dieren, ook zonder direct nut voor de mens, waardevol zijn. De Flora- en Faunawet beschermt naast de zeldzame en bedreigde ook de algemenere soorten die van nature in Nederland voorkomen. Het beschermingsregime varieert wel afhankelijk van de status van de soort. In februari 2005 is via een AMvB het ontheffingenbeleid van de Flora- en faunawet aangepast. Er wordt gewerkt met drie tabelsoorten. De wet gaat uit van het nee, tenzij-beginsel. Dit houdt in dat in beginsel alle schadelijke handelingen ten aanzien van beschermde planten en dieren verboden zijn. Slechts onder strikte voorwaarden zijn afwijkingen van de verbodsbepalingen mogelijk. Voor beschermde soorten gelden de volgende verbodsbepalingen (artikelen 8 t/m 12): - Verbod om beschermde inheemse diersoorten te doden, vangen of verwonden. Het is verboden planten te plukken, verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen, te ontwortelen of op enigerlei wijze van hun groeiplaats te verwijderen. Het is verboden dieren opzettelijk te verontrusten. 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

15 - Het is verboden nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaats te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Het is verboden eieren te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen of te vernielen. Indien ruimtelijke ingrepen leiden tot overtrading van de verbodsbepalingen dan moet gekeken worden of de werkzaamheden kunnen worden aangepast, zodat deze niet of minder schadelijk zijn en dient in sommige gevallen ontheffing aangevraagd te worden bij de dienst regelingen te Dordrecht. Ook met een ontheffing is bij het uitvoeren van de inrichtingsmaatregelen de algemene zorgplicht van toepassing. De zorgplicht houdt in dat iedereen 'voldoende zorg' in acht moet nemen voor alle in het wild voorkomende dieren (en dus niet alleen de beschermde) en hun leefomgeving. Tabel 1: Betreft algemene beschermde soorten. Als het gaat om 'bestendig beheer en onderhoud', 'bestendig gebruik' of 'ruimtelijke ontwikkeling en inrichting' geldt voor deze soorten een vrijstelling voor artikel 8 t/m 12 uit de Flora- en faunawet. Tabel 2: Voor soorten van Tabel 2 geldt bij 'bestendig beheer en onderhoud', 'bestendig gebruik' en 'ruimtelijke ontwikkeling en inrichting' een vrijstelling voor artikel 8 t/m 12 uit de Flora- en faunawet mits activiteiten worden uitgevoerd op basis van een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Waterschappen hebben een dergelijke gedragscode. Als er een ontheffing wordt aangevraagd, dan is de zogenoemde lichte toets van toepassing. Hierbij wordt getoetst of de werkzaamheden het voortbestaan van de soort in het werkgebied niet in gevaar brengen. Eind oktober 2009 is de Gedragsode Flora en Faunawet van waterschappen ongeldig verklaard omdat het goedkeuringsbesluit van het Ministerie van LNV is vernietigd door de rechtbank. Op 15 januari 2010 is bij wijze van voorlopige voorziening de door de vereniging Unie van Waterschappen vastgestelde "Gedragscode Flora- en faunawet voor waterschappen" door de Raad van State aangemerkt als ware hij is goedgekeurd. Indien de Gedragscode alsnog vernietig wordt, zal Waterschap Brabantse Delta gebruik maken van een alternatieve Gedragscode. Tabel 3: Voor soorten van Tabel 3 is bij een ruimtelijke ontwikkeling en inrichting een ontheffing nodig. Een ontheffingsaanvraag voor deze soorten wordt getoetst aan drie criteria: 1) er is sprake van een bij de wet genoemd belang (onder andere uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke inrichting of ontwikkeling), 2) er is geen alternatief, 3) doet geen afbreuk aan de gunstige staat van instandhouding van de soort. Deze drie criteria vormen de zogenaamde uitgebreide toets. De drie criteria staan naast elkaar en niet na elkaar (aan alle drie moet voldaan zijn). Tot tabel 3 behoren alle soorten van de Europese Habitathchtlijn aangevuld met soorten die in Nederland kwetsbaar en zeldzaam zijn. Vogels: Vogels nemen een aparte plaats in binnen de gedragscode. Alle vogels vielen tot voor kort onder tabel 2 van de Flora- en Faunawet. De vrijstelling voor vogels in de gedragscode geldt echter niet meer voor ruimtelijke ingrepen. Deze soorten zijn nu gelijkgesteld met soorten uit tabel 3. Voor bestendig beheer en onderhoud geldt nog wel een vrijstelling voor vogels. Dit betekent t.a.v. ruimtelijke ingrepen dat er geen werkzaamheden plaats mogen vinden waarbij vogels gedood, verjaagd of verontrust worden. Dit geldt ook voor hun vaste rust- of verblijfplaatsen. Voor vogels 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

16 client een ontheffing aangevraagd te worden wanneer de werkzaamheden binnen het broedseizoen plaatsvinden. Verblijfplaatsen van vogels die nun verblijfplaats het hele jaar gebruiken, zijn jaarrond beschermd. Deze verblijfplaatsen vallen het gehele jaar onder de bescherming van artikel 11 van de Flora- en faunawet. Wanneer dit artikel wordt overtreden, dient ontheffing te worden aangevraagd. Algemene Zorgplicht In de Flora- en Faunawet is natuurvriendelijk werken uitgangspunt. De wet spreekt hier van 'algemene zorgplicht'. Een grote verantwoordelijkheid ligt hierbij bij de uitvoerder, in dit geval het waterschap. Bij de baggerwerkzaamheden is het van belang dat het waterschap in alle redelijkheid tracht te vermijden dat de aangetroffen soorten nadelig worden bei'nvloed (in dit geval vissen en amfibieen). Voor vogels geldt dat, indien er buiten het broedseizoen wordt gewerkt, wordt voldaan aan de zorgplicht. Met betrekking tot zoogdieren worden in deze fase geen negatieve effecten verwacht. Rode Lijstsoorten Op Rode Lijsten staan soorten die bedreigd zijn in hun voortbestaan. De lijst geeft een overzicht van soorten die (in een bepaald gebied) verdwenen zijn en soorten die (in een gebied) sterk zijn achteruitgegaan of zeldzaam zijn. Rode Lijsten hebben in de praktijk een belangrijke signaleringfunctie. Rode Lijstsoorten zijn per definitie niet wettelijk beschermd, tenzij ze ook in de Nederlandse Flora- en faunawet zijn opgenomen. Ondanks het feit dat ze meestal geen wettelijk beschermde status hebben, is het wel gewenst rekening te houden met Rode Lijstsoorten. 3.3 Provinciaal beleid Groote Melanen De Groote Melanen is een voormalig ven en heeft volgens het Provinciale Waterhuishoudingsplan II, partiele herziening en het (ontwerp) Provinciaal Waterplan de functie waternatuur. De Groote Melanen maakt onderdeel uit van de EHS (zie Bijlage 2). Het Natuurdoeltype is: Ven (gebufferd) De Groote Melanen wordt als viswater verpacht aan de Bergse Hengelsport Kombinatie. Afbeelding 2 Groote Melanen JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-7-

17 Kleine Melanen De Kleine Melanen heeft volgens het Provinciale Waterhuishoudingsplan II, partiele herziening en het (ontwerp) Provinciaal Waterplan de functie waternatuur. Daarnaast maakt de Kleine Melanen onderdeel uit van de EHS, en is in het Streekplan van de Provincie Noord-Brabant als GHSnatuurparel begrensd. Het Natuurdoeltype is: Ven (gebufferd) De Kleine Melanen wordt als viswater verpacht aan de hengelsportvereniging De Rietvoorn. Afbeelding 3 Kleine Melanen Ganzenvijvers Direct ten zuidoosten van de Kleine Melanen liggen de Ganzenvijvers welke afwateren op de Kleine Melanen. Dit water kan getypeerd worden als een stadsvijver. De vijvers zijn te verdelen in een Noordelijke vijver en een Zuidelijke vijver. De Ganzenvijvers worden als viswater verpacht aan de Bergse Hengelsport Kombinatie. De vijvers behoren niet tot de EHS. Afbeelding 4 De Ganzenvijvers JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-8-

18 NATUURWAARDEN EN BEOORDELING EFFECTEN In dit hoofdstuk worden de verwachte effecten van de ingreep op de natuun/vaarden omschreven en getoetst aan de bepalingen uit de in hoofdstuk 3 genoemde wetgeving en beleidslijnen. 4.1 Bronnen en werkwijze Voor de toetsing aan de wetgeving en net provinciate compensatiebeginsel is gebruik gemaakt van bestaande verspreidingsgegevens afkomstig van de Provincie Noord-Brabant, Waterschap Brabantse Delta. Er zijn geen effecten te verwachten ten aanzien van de natuurbeschermingswet en het provinciaal compensatiebeginsel. Door het baggeren van de wateren zal de waterkwaliteit sterk verbeteren waarmee een aanzienlijke bijdrage wordt geleverd aan het voldoen aan de functie waternatuur (EHS). In dit hoofdstuk wordt alleen rekening gehouden met het voorkomen van beschermde soorten (Flora- en Faunawet) en Rode Lijstsoorten. In Bijlage 3 zijn alle verzamelde inventarisatiegegevens weergegeven. Ook is gebruik gemaakt van landelijke atlassen/verspreidingskaarten voor zoogdieren, dagvlinders, amfibieen en reptielen. Tevens zijn gegevens van het Natuurloket bekeken. Ter verificatie van het onderzoek heeft maandag 18 januari 2010 een veldbezoek plaatsgevonden. 4.2 Verwachte effecten Flora Het merendeel van de droge oevers van de Groote en Kleine Melanen bestaan uit opslag van els en wilg. Op de natte oevers groeien algemeen voorkomende plantensoorten zoals gele lis, riet, en grote lisdodde. In het openwater komt witte waterlelie voor. De oevers zijn grotendeels onnatuurlijk en op een aantal plaatsen verdedigd door middel van een harde beschoeiing (damwand) met daarop soorten als grote kattenstaart en wolfspoot. Er is geen sprake van een natuurlijk verloop zoals bijvoorbeeld een moeraszone of een zone met ondergedoken waterplanten. Paai, opgroei en verblijfplaatsen voor visfauna, ontbreken derhalve. In de zuidelijke Ganzenvijver is in de zomer van 2009 ook Krabbenscheer aangetroffen (bron: Waterschap Brabantse Delta). Naast het feit dat deze waterplant op de Rode Lijst staat, geniet deze soort extra bescherming in gebieden waar beschermde soorten voorkomen die afhankelijk zijn van krabbenscheergemeenschappen (groene glazenmaker, zwarte stern). In de Ganzenvijvers is dit niet het geval. Qua habitatgeschiktheid verwacht je een soort als krabbenscheer niet (van nature) in de Ganzenvijvers. De overlevingskans van deze soort is in ondiep voedselrijk water niet groot. De kans groot dat de soort in de zuidelijke Ganzenvijver is uitgezet. Uit gegevens van Natuurloket blijkt dat in de kilometerhokken waarin de onderzoeksgebieden liggen, vier beschermde soorten van Tabel 1 voorkomen. Een beschermde soort van Tabel 1 wil zeggen een soort die valt onder een vrijstelling voor ruimtelijke ingrepen. Uit inventarisatiegegevens van de Provincie Noord- Brabant blijkt dat het hier in ieder geval gaat om: brede wespenorchis (standplaats: vochtig tot droog, met name schaduwrijke plaatsen); - koningsvaren (standplaats: natte, zure tot zwak zure grand in loofbossen). 10 mei 2010, versie 2 JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ

19 Uit gegevens van Natuurloket blijkt verder dat in de kilometerhokken nabij landgoed 'Vrederust' een Tabel 2 of 3 soort voorkomt. Ook zijn nog een tweetal Rode Lijst soorten aangetroffen. Uit inventarisatiegegevens van de Provincie Noord-Brabant blijkt dat net hier in ieder geval gaat om Dubbelloof. Deze varensoort komt voor op vochtige, zure grond in bossen. Volgens gegevens van Waterschap Brabantse Delta zijn er in 2008 in het km-hok waar ook de Kleine Melanen deels in ligt (X=78 en Y=391) de volgende Tabel 2 soorten gevonden: Lange ereprijs, Gele helmbloem en Steenanjer. Aandachtspunt is dat deze soorten ook alien in cultuur gebracht zijn als sierplant. Gezien de natuurlijke standplaatsen is het dan ook zeer waarschijnlijk dat het hier om verwilderde cultuursoorten gaat. In tabel 1 zijn van alle drie de soorten de standplaatsen beschreven. Tabel 1 Aangetroffen beschermde soorten nabij de Kleine Melanen Naam Standplaats: Steenanjer Op droge, matig voedselarme zandgrond (Dianthus deltoides) in lage graslanden Lange ereprijs Op natte, matig voedselrijke grond aan (Veronica longifolia) oevers, ook langs spoorwegen Gele helmbloem Op oude muren en andere stenige (Pseudofumaria lutea) plaatsen Opmerking Waarschijnlijk verwilderde sierplant Ook in cultuur als sierplant Waarschijnlijk verwilderde sierplant Bescherming Tabel 2 Tabel 2 Tabel 2 Effecten en vervolgstappen De actuele botanische waarden in de Ganzenvijvers en Melanen zijn beperkt. De aangetroffen beschermde soorten groeien met name in bosrijke omgeving in de buurt van de waterpartijen. Ganzenzijvers In de Ganzenzijvers is een Rode Lijstsoort aangetroffen; Krabbenscheer. Wij adviseren om maatregelen te treffen om de effecten op deze vegetatie beperken. Om schade aan de krabbenscheervegetatie te voorkomen kan men de planten tijdelijk uit de Zuidelijk Ganzenvijver nemen en ze in de Noordelijke vijver in depot zetten. Na de werkzaamheden kunnen deze planten weer worden terug gezet. Melanen Nabij de Kleine Melanen zijn waarnemingen bekend van een drietal beschermde soorten. Wij stellen voor dat een ecoloog voorafgaand aan de werkzaamheden inspecteert of een van de beschermde soorten ter plaatse voorkomt. Indien beschermde soorten aanwezig zijn kunnen deze worden uitgestoken om later terug te plaatsen Broedvogels Bij het Natuurloket zijn gegevens bekend van 2 (broed)vogels die beschermd worden middels de habitatrichtlijn. Gezien de kilometerhokken waar deze zijn aangetroffen, zijn dit naar alle waarschijnlijkheid bosof struweelvogels. Uit inventarisatiegegevens komen eveneens 2 Rode Lijstsoorten naar voren (afbeelding 5): spotvogel (Gevoelig. Habitat: Parken, randen van loofbos, zompige gebieden); zomertortel (Kwetsbaar. Habitat: Open bosgebied en parken. Fourageert vaak op bouwland). JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2 10-

20 Tijdens een aanvullend veldbezoek nabij de Kleine Melanen is door ecologen van waterschap Brabantse Delta nog een Rode Lijstsoort waargenomen: groene specht (Kwetsbaar. Habitat: gemengde bossen, oude bomen, open plekken, oude parken). Naast deze vogels zijn de onderzoeksgebieden geschikt voor (algemene) watervogels zoals eenden, fuut en meerkoet. Dergelijke soorten broeden vaak in stadswateren zoals de Melanen en Ganzenvijvers. Ook zijn tijdens het veldbezoek een aantal holen in bomen aangetroffen (zie atbeelding 6). Nesten van blauwe reiger, spechten, uilen, raaf, zwarte kraai en roek en zijn, indien ze nog in functie zijn, jaarrond beschermd onder artikel 11 van Flora- en faunawet. Afbeelding 5. Links: Spotvogel (Hippolais icterina). Rechts: Zomertortel (Streptopelia turtur) Effecten en vervolgstappen De Groote en Kleine Melanen vormen geschikte gebieden voor algemeen voorkomende vogelsoorten. Vogels worden tijdens het broedseizoen beschermd door de Flora- en faunawet, alle vogels zijn Tabel 2 soort. Door het uitvoeren van de werkzaamheden buiten het broedseizoen en mogelijke nestlocaties aan de waterkant vroegtijdig kort te maaien zijn effecten op broedende (water)vogels te voorkomen. Indien in een latere fase ook bomen gekapt moeten worden om bladinval te verminderen, dienen dezelfde maatregelen getroffen te worden. In het gebied zijn een aantal potentieel geschikte bomen aanwezig voor spechten. Dit zijn dikke bomen die enkele meters van de oever verwijderd staan. Ook zijn er een aantal bomen met holtes en spleten aanwezig. Deze bomen zijn waardevol voor tal van soorten (vogels, vleermuizen, insecten, etc) en dienen gespaard te worden. Gezien de afstand is bladinval relatief minder in vergelijking tot de jonge boomopslag direct aan de oever. Het merendeel van deze oeverbeplanting is weinig interessant is voor spechten en andere vogels. Waardevolle bomen dienen voorafgaand aan de werkzaamheden gemarkeerd te worden zodat deze gespaard blijven. Voor de geplande werkzaamheden zal een ontheffing aangevraagd moeten worden, indien deze gedurende het broedseizoen plaatsvinden. Vinden de werkzaamheden buiten het broedseizoen plaats dan is een ontheffingsaanvraag niet aan de orde. Indien bomen gekapt worden die dienen als vaste verblijfplaats voor vogels moet wel een ontheffing worden aangevraagd. Wij adviseren daarom om de werkzaamheden buiten het broedseizoen uit te voeren. JBra/GvE/JvdG/NH/IS-8Z mei 2010, versie

21 Een overzicht van voorkomende vogelsoorten is weergegeven in Bijlage Zoogdieren De onderzoekslocaties maken deel uit van het leefgebied van algemene soorten zoals konijn, egel, bosmuis en aardmuis. Deze algemene soorten vallen onder de vrijstellingsregeling van de Flora- en faunawet in geval van ruimtelijke ingrepen. Een aantal bomen aan de randen van de Groote en Kleine Melanen zijn mogelijk geschikl om voor vleermuizen als vaste verblijfplaatsen te fungeren (zie afbeelding 6). Dit zijn dikke bomen die enkele meters van de oever verwijderd staan. Ook zijn er een aantal bomen met holtes en spleten aanwezig. Deze bomen zijn waardevol voor vleermuizen en dienen gespaard te worden. Tevens kunnen de aanwezige bomenrijen dienen als vliegroute en foerageergebied voor vleermuizen. In het kader van de Flora- en faunawet zijn vleermuizen streng beschermd (soorten van Tabel 3). Uit literatuurgegevens blijkt dat in ieder geval watervleermuis en gewone dwergvleermuis voorkomen. Omdat er op veel plaatsen alleen bomen direct tegen de waterkant aan staan, zou de kap van deze bomen vaste routes van vleermuizen doorbreken. kv-vji ^^"^V^Ht ^H % ~?n^h rjj% HIP*. [f jm Afbeelding 6 Boomholten nabij de Kleine Melanen die mogelijk geschikt zijn als verblijtplaats voor vleermuizen of nestplaats voor spechten of andere holenbroeders Effecten en vervolgstappen Het vergraven van watergangen kan tijdelijk voor een verstoring van de vliegroutes of foerageergebieden van vleermuizen zorgen. Indien 's avonds niet gewerkt wordt zal de hinder beperkt blijven. Indien in een latere fase ook bomen gekapt moeten worden om bladinval te verminderen adviseren wij om een aantal bomen te sparen. Dit zijn dikke bomen die enkele meters van de oever verwijderd staan. Ook zijn er een aantal bomen met holtes en spleten aanwezig. Deze bomen (incl. dode bomen met deze eigenschappen) dienen gespaard te worden door voorafgaand aan de werkzaamheden een markering aan te brengen. De jonge boomopslag aan de oever kan grotendeel worden uitgedund. JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-12-

22 4.2.4 Vissen Uit de gegevens van het Natuurloket blijkt dat in de kilometerhokken waarbinnen de onderzoeksgebieden zijn gelegen een soort voorkomt van de Rode Lijst. Uit inventarisatiegegevens blijkt dat het hier gaat om het vetje (zie atbeelding 8). Deze soort komt voor in de Groote en Kleine Melanen. Hieronder worden alle wateren en hun vispopulatie kort beschreven. Ganzenvijvers De Ganzenvijvers zijn in 2006 bemonsterd door AquaSense. In de Ganzenvijvers kan men, net zoals in de Kleine Melanen spreken van een blankvoorn-brasem viswatertype (zie atbeelding 7). 120 Atbeelding 7 Resultaten van visbestandbemonstering in de Ganzenvijvers (Bron: Visstandbeheerplan Bergen op Zoom, AquaSense, 2006) Groote Melanen In is de visstand in de Groote Melanen onderzocht. In totaal zijn elf soorten gevangen: snoek, giebel, pos, baars, brasem, blankvoorn, schubkarper, spiegelkarper, ruisvoorn, zeelt, aal en vetje. Derhalve kan in deze plas gesproken worden over een matig snoek-blankvoorn viswatertype. Van de aangetroffen soorten is het vetje als kwetsbaar opgenomen op de Rode lijst. Atbeelding 8 Vetje (Leucaspius delineatus) JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-13-

23 Kleine Melanen De door AquaSense uitgevoerde visstandbemonstering toont aan dat in 2006 de overheersende soorten blankvoorn, brasem en in mindere mate pos zijn (zie afbeelding 9). Ook is het vetje aangetroffen. Het huidige visstandtype kan worden omschreven als blankvoorn-brasemtype (ook voor Ganzenvijvers). Omdat zich in de Kleine Melanen met name bodemwoelende witvis bevindt, worden er momenteel hoge concentraties fosfaat in de waterkolom gebracht. Doordat het water vertroebeld sterven veel waterplanten <? y Afbeelding 9 Resultaten van visbestandbemonstering in de Kleine Melanen (Bron: Visstandbeheerplan Bergen op Zoom, AquaSense, 2006) Effecten en vervolgstappen Ganzenvijvers De meeste vissoorten paaien in het vroege voorjaar (Snoek, Blankvoorn). De eieren worden vrij in het water gedeponeerd. Het is onvermijdelijk dat jonge dieren en eieren verloren gaan, echter kan de schade beperkt blijven doordat de Ganzenvijvers in zijn geheel leeggevist worden. Na de baggerwerkzaamheden zal een nieuwe visstand worden teruggezet. De Ganzenvijvers worden in juni-juli gebaggerd en vallen daarmee binnen de tweede voorkeursperiode van de Flora- en Faunawet en deels binnen de voorkeursperiode (in geval van baggeren na 15 juli). Melanen De Kleine Melanen en de Groote Melanen zullen vanat eind augustus in den natte gebaggerd worden. Deze periode valt deels binnen de voorkeursperiode en deels in de tweede voorkeursperiode. Kleinere vissoorten en jonge visjes verblijven dan in de oeverzones maar de meeste (grote) vissen zoeken de diepere plaatsen in het water op om te overwinteren. Met name de kleinere vissen kunnen bij het baggeren van de oeverzone verloren gaan. In de winter verblijven de meeste vissen, inclusief de kleinere individuen, in diepere delen van het water. Het vetje (Rode Lijst) kent meerder eiafzetperiodes per jaar waardoor ze in principe minder kwetsbaar zijn. Indien aan het einde van het paaiseizoen (juli, augustus, September) gebaggerd word is de kans dat jongen de werkzaamheden overleven het grootst. JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-14-

24 4.2.5 Amfibieen en reptielen Amfibieen Uit de gegevens van het Natuurloket blijkt dat in de kilometerhokken waarbinnen de onderzoeksgebieden zijn gelegen vier algemeen beschermde soorten voorkomen. Uit inventarisatiegegevens blijkt dat dit zowel de bruine kikker, de gewone pad, middelste groene kikker en de kleine watersalamander kunnen zijn. Voor deze soorten geldt een algemene vrijstelling. Verder blijkt uit de gegevens van Het Natuurloket dat nabij de Groote en Kleine Melanen een zwaarder beschermde soort voorkomt. Uit inventarisatiegegevens van de Provincie Noord-Brabant blijkt dat in het gebied de alpenwatersalamander (afbeelding 10) is waargenomen (soort van Tabel 2). In Bijlage 4 zijn de locaties weergegeven waar de soort is aangetroffen. Uit de beschrijving van deze locaties kan men opmaken dat het hier om kleine poelen gaat. De alpenwatersalamander is een relatief weinig kritische soort, die voorkomt op een breed scala aan bodemtypen. De alpenwatersalamander is in West Brabant een vrij algemene soort, met name op de Brabantse Wal. De soort wordt gevonden in vele verschillende typen voortplantingswateren, zolang deze niet snel stromend of rijk aan vis is (bron: RAVON). Gezien de grote hoeveelheden roofvis is de kans dat de Alpenwatersalamander zich in de Melanen kan handhaven klein. Vaak wijken amfibieen in dergelijke situaties uit naar wateren waar de kans dat hun larven overleven groter is. Aangetoond is dat dergelijke poelen in de buurt aanwezig zijn (zie Bijlage 4). Er bestaat echter een kans dat de soort zich in de ondiepe, moerasachtige stroken van Kleine Melanen kan handhaven. Deze delen zijn door ondiepte en begroeing vrij van vis. Afbeelding 10 Alpenwatersalamander (Ichthyosaura alpestris) Reptielen Van reptielen zijn bij het Natuurloket geen gegevens beschikbaar. Uit de inventarisatiegegevens blijkt dat in de plangebieden geen reptielen zijn aangetroffen. De Melanen en Ganzenvijvers zijn niet geschikt als verblijfsbiotoop. Er zullen geen effecten optreden op deze soortgroep. Effecten en vervolgstappen Ganzenvijvers Het in den droge uitbaggeren van de Ganzenvijvers kan vaste rust- of verblijfplaatsen van amfibieen verstoren of vernietigen. Soorten als (volwassen) bruine kikker en gewone pad hebben het water in deze periode veelal verlaten. Echter, hun larven zwemmen vrij. Door in juni - juli te baggeren zullen vrijwel zeker een aantal larven gedood worden. Doordat kleine watersalamanders zich overdag op of in de bodem verbergen zullen ook volwassen salamanders slachtoffer worden. Er komen echter alleen algemene amfibiesoorten in het plangebied voor die vallen onder de algemene vrijstelling van de Flora- en faunawet. JBra/GvE/JvdG/NH/IS-BZ mei 2010, versie 2-15-